Wybrane zakażenia

wirusowe u ludzi

Zakażenia wirusowe należą do głównych przyczyn chorób
spotykanych w praktyce ogólnej. Z homotoksykologicznego
punktu widzenia

większość zakażeń wirusowych należy

traktować bardzo poważnie, ponieważ z definicji wirusy są
homotoksynami

wewnątrzkomórkowymi

powodującymi

często śmierć komórki spowodowaną przez mechanizmy

odporności komórkowej koncentrujące się na zakażonych
przez

wirusy

komórkach.

Oprócz

samego

zakażenia

wirusowego,

często obserwuje się komplikacje. Mogą one

być nadkażeniami bakteryjnymi, lecz także znane są cięższe

powikłania, takie jak powirusowy zespół zmęczenia np. po
infekcji

wirusem

EBV

(mononukleoza).

Medycyna

konwencjonalna

ma

niewiele

możliwości

leczenia

powszechnych

zakażeń wirusowych, więcej możliwości

istnieje w zakresie leczenia

poważniejszych infekcji (np.

potrójna terapia AIDS). Oznacza to,

że w praktyce lekarza

rodzinnego, powszechne infekcje wirusowe

mogą być

leczone jedynie objawowo, poprzez

obniżanie gorączki i

kontrolę objawów zapalenia.

Niektóre choroby spowodowane przez wirusy

•

AIDS

•

Ospa wietrzna

•

Przezi

ębienie

•

Denga

•

Zapalenie mózgu

•

Opryszczka wargowa

•

Ró

życzka

•

Zapalenie w

ątroby

•

Grypa

•

Odra

•

Mononukleoza

• Świnka
•

Choroba Heinego-Medina

•

W

ścieklizna

•

Pó

łpasiec

AIDS

Zespół nabytego niedoboru odporności, AIDS końcowe stadium zakażenia HIV charakteryzujące

się bardzo niskim poziomem limfocytów CD4, a więc wyniszczeniem układu immunologicznego

(odpornościowego), co skutkuje zapadalnością na tzw. choroby wskaźnikowe (niektóre formy
nowotworów, grzybic, nietypowe zapalenia

płuc) mogące zakończyć się śmiercią pacjenta.

Wirus HIV przenosi

się poprzez:

•

kontakt zakażonej krwi z krwią lub błoną śluzową osoby niezakażonej, np. używanie tej samej igły,

niewysterylizowanych narzędzi dentystycznych itp.,

•

kontakt seksualny (sperma, preejakulat, śluz szyjkowy), dot. także kontaktów oralnych,

•

przeniesienie z matki na dziecko (krew kobiety i dziecka nie miesza się, jednak może do tego dojść

np. podczas jakichś komplikacji porodowych).

Działanie wirusa, objawy:
Po

zakażeniu wirus atakuje limfocyty T, szczególnie te, na których występują antygeny CD4 (tzw.

limfocyty T4). Wirus w

żywej komórce dokonuje procesu odwrotnej transkrypcji – przy pomocy

enzymów zapisuje

informację genetyczną ze swojego RNA do DNA limfocytu T4, który później

powiela wirusa HIV. Od momentu gdy wirus powiela

się w komórce limfocytu, czyni ją niewidzialną

dla

układu odpornościowego. Oprócz tego na powierzchni zarażonego limfocytu T wirus umieszcza

białka uśmiercające każdą zdrową komórkę limfocytu T h(limfocyty wspomagające), która zbliży się
do niej.

Czas od chwili kontaktu z wirusem, do momentu w którym

można zdiagnozować infekcję za

pomocą typowych testów (tzw. okienko serologiczne), w przypadku infekcji HIV trwa zwykle

około sześciu tygodni. W ciągu kilku dni po zakażeniu może rozwinąć się tzw. ostra choroba
retrowirusowa

trwająca do kilku tygodni. W tym okresie występują objawy ogólne takie jak

powiększenie węzłów chłonnych, podwyższona temperatura i inne tzw. grypopodobne
symptomy. Stwarza to podwójne

niebezpieczeństwo ponieważ chory zazwyczaj nie zdaje sobie

sprawy z tego

że jest zakażony, a poziom wirusa we krwi osiąga bardzo wysokie wartości, co

ułatwia jego dalsze rozprzestrzenianie się. Po dość długim okresie bezobjawowym (trwającym
nawet

kilkanaście lat) zaczynają pojawiać się objawy uszkodzenia układu immunologicznego.

Pacjent

zapada

na

choroby,

które

u

ludzi

nieposiadających uszkodzonego układu

odpornościowego nie występują (tzw. infekcje oportunistyczne). Rozpoczynają się

wyczerpujące biegunki. Później, gdy z układu immunologicznego pozostały tylko szczątki,
organizm atakowany jest przez choroby nowotworowe

(mięsak Kaposiego (u 13% pacjentów),

rak szyjki macicy,

chłoniaki). Jeżeli pacjent znajduje się pod opieką lekarską od momentu

pojawienia

się objawów klinicznych i rozpocznie terapię HAART może przeżyć 40 lat

(oczekiwana

długość życia zwiększa się nieustanie wraz z wprowadzaniem nowych leków).

Niemal

każde zakażenie HIV po latach przeradza się w AIDS. HIV poza organizmem

człowieka ginie pod wpływem typowych środków odkażających. Wirusa zabija już
podgrzewanie do temperatury 56 °C przez

pół godziny.

Ospa wietrzna

Ospa wietrzna –

najczęstsza choroba zakaźna wieku dziecięcego, charakteryzującą się znaczną

zaraźliwością. Spowodowana jest herpeswirusem VZV wywołującym ogólne zakażenie organizmu, a
jej przechorowanie daje

odporność. Jednak gdy dojdzie do obniżenia odporności organizmu może się

ona

ujawnić w postaci półpaśca (wirus w zwojach nerwowych pozostaje w formie uśpionej do końca

życia).

Objawy i przebieg:
Początkowo choroba objawia się gorączką od 37-40°C, bólem głowy i ogólnym pogorszeniem
samopoczucia.

Są to objawy wstępne (prodromalne). Następnie na skórze pojawiają się wykwity

skórne, które

charakteryzują się przekształcaniem się w trakcie choroby; kolejno pojawia się mała,

czerwona plamka, która zmienia

się w grudkę, a ta w pęcherzyk wypełniony przejrzystym płynem,

który

mętnieje, tworząc krostę, która zasychając zmienia się w strup, odpadający od powierzchni

skóry po kilku dniach.
Ewolucja ta trwa

około 6 dni. Wystąpieniu wysypki często towarzyszy nasilony świąd. Wykwity

pojawiają się przeważnie w 2-3 rzutach, dlatego bardzo często można zaobserwować je jednocześnie
w

różnych stadiach rozwoju. Najwięcej wykwitów występuje na tułowiu, a nieco mniej na twarzy i

głowie oraz kończynach. Bardzo rzadko zajęte są dłonie i stopy. Zdarzają się również nieliczne
wykwity na

błonie śluzowej jamy ustnej, zwłaszcza podniebienia twardego i policzków.

Powikłaniem zmian skórnych może być zliszajowacenie z wytworzeniem małych bliznek.
Najczęściej choroba przebiega łagodnie (niekiedy skąpo- lub bezobjawowo) u osób dorosłych
przebieg jest zwykle

cięższy. U osób z upośledzeniem odporności, szczególnie dzieci, ciężki przebieg

może kończyć się śmiercią.

Przeziębienie

Przeziębienie – wirusowa infekcja górnych dróg oddechowych. Główne objawy to katar, kaszel, ból

gardła i podwyższona temperatura ciała. Objawy zwykle ustępują po 5–7 dniach.

Przyczyny i

podatność:

Najczęstszą przyczyną przeziębienia jest infekcja jednym z 99 znanych serotypów rinowirusów,
rodzaju pikornawirusów.

Około 30–50% przeziębień jest powodowanych przez rinowirusy. Do

innych wirusów

powodujących przeziębienie należą koronawirusy (10–15%), wirus paragrypy, wirus

RSV, adenowirusy, enterowirusy lub metapneumowirus. 5–15% przypadków jest

wywoływanych

przez wirusy grypy. W sumie ponad 200 serologicznie

różnych typów wirusów może być przyczyną

przeziębień. Koronawirusy są spotykane szczególnie w przypadkach przeziębienia u osób dorosłych.

Spośród ponad 30 koronawirusów, 3 lub 4 powodują infekcje wśród ludzi, ale są trudne do
wyhodowania w warunkach laboratoryjnych, dlatego ich znaczenie jest

słabiej poznane. Ze względu

na

znaczną liczbę rodzajów wirusów i ich skłonność do ciągłej mutacji, niemożliwe jest uzyskanie

pełnej odporności na przeziębienie.

Denga

Denga - potencjalnie

śmiertelna wirusowa choroba odzwierzęca, przyjmująca postać gorączki

krwotocznej

występująca u ludzi i niektórych małp. Patogenem odpowiedzialnym za wywołanie

choroby

są wirusy dengi z rodziny Flaviviridae, przenoszone przez komary z rodzaju Aedes,

głównie Aedes albopictus i Aedes aegypti. Do głównych objawów poza wysoką gorączką należą
silne bóle i

sztywność stawów. Występuje endemicznie w strefie subtropikalnej i tropikalnej. Ze

względu na brak szczepionki i skutecznych leków antywirusowych możliwe jest tylko leczenie
objawowe.

Patogeneza:
Zakażenie wirusami denga przebiega najczęściej bezobjawowo. W przypadkach klinicznie

pełnoobjawowych dochodzi do rozwoju jednej z trzech postaci: postaci klasycznej, łagodniejszej
postaci atypowej lub

najcięższej - gorączki krwotocznej.

Rozpoznanie:
Rozpoznanie

dengi

klasycznej

jest

zazwyczaj

trudne

poza

terenami

endemicznymi.

Potwierdzeniem rozpoznania jest izolacja wirusa, a

także zwiększenie stężenia swoistych

przeciwciał. Różnicować należy z grypą i stanami rzekomogrypowymi, zimnicą oraz zespołami
toksycznymi.

Zapalenie mózgu

Zapalenie mózgu -

zakażenie ośrodkowego układu nerwowego, w którym proces chorobowy

obejmuje mózg.

Jeśli proces chorobowy toczy się jednocześnie w oponach mózgowia, określa się

go jak meningoencephalitis;

jeśli zajęty jest rdzeń kręgowy, jako encephalomyelitis. Zapalenie

mózgu

najczęściej spowodowane jest infekcją wirusową, rzadziej bakteryjną. Przy niedoborze

odporności przyczyną zapalenia bywają pierwotniaki. Na obraz choroby składają się zaburzenia

świadomości, gorączka, bóle głowy, nudności i wymioty, senność, bóle mięśni, niedowład

połowiczy, niezborność, ataki padaczkowe oraz objawy ogniskowe. Może prowadzić do trwałego
uszkodzenia mózgu i

śmierci.

Najistotniejszym czynnikiem etiologicznym

zapaleń mózgu są wirusy neurotropowe. Najczęstsze

jest opryszczkowe zapalenie mózgu

wywołane wirusem opryszczki pospolitej. Zachorowalność to

2 przypadki na milion.

Śmiertelność nieleczonych wynosi od 50-75 % i większość

przeżywających ma długotrwałe upośledzenie motoryczne i fizyczne. W wyniku leczenia

śmiertelność spada do 20 %.

Opryszczka wargowa

Opryszczka, potocznie zimno lub febra – choroba

zakaźna wywołana przez wirusy HSV1 i

HSV2.
Opryszczka wargowa powoduje wykwity opryszczkowe w okolicy czerwieni wargowej. Choroba
ujawnia

się w postaci powierzchownych zapalnych pęcherzyków uformowanych w skupiska, na

granicy

błony śluzowej jamy ustnej i warg, niekiedy wychodząc poza granicę rąbka czerwieni

wargowej.

Początkowo pęcherzyki są wypełnione treścią surowiczą, następnie ropną i w ciągu

kilku dni

pokrywają się strupami. Zwykle towarzyszy im lekkie pieczenie lub niewielka

bolesność; niekiedy objawy te poprzedzają wystąpienie opryszczki o 2-3 dni. Czasem pęcherzyki

mogą też wystąpić w okolicy otworów nosowych. Wykwity opryszczkowe pojawiają się zwykle w
momencie

osłabienia odporności komórkowej organizmu. Często występują przed ujawnieniem

się objawów innej choroby lub w trakcie powrotu do zdrowia. Wysiew opryszczki wargowej może

wystąpić również po ekspozycji na światło słoneczne (opalanie). U kobiet nawroty opryszczki
wargowej

mogą korelować z miesiączką.

Pierwotne

zakażenie występuje najczęściej u dzieci w postaci tzw. opryszczkowego zapalenia

jamy ustnej,

przebiegającego z wysoką gorączką i ciężkimi objawami ogólnymi, jak posocznica,

zapalenie opon mózgowych; opryszczka

zwykła nawrotowa występuje u wielu nosicieli wirusa

opryszczki pod

wpływem bodźców nieswoistych (np. stany gorączkowe, przemęczenie,

miesiączka); opryszczka pospolita znika zwykle samoistnie po 10–12 dniach bez pozostawiania

śladów.

Różyczka

Różyczka – choroba zakaźna wieku dziecięcego wywoływana przez wirus różyczki. Zapadalność
na

tę chorobę jest bardzo duża. Często przebiega ona bezobjawowo.

Zakażenie:
Dochodzi do niego

drogą kropelkową. Okres wylęgania wynosi od 2–3 tygodni, a 7 dni przed

wystąpieniem wysypki zaczyna się okres zaraźliwości, który kończy się 3-5 dni po wystąpieniu
wysypki. Przebycie choroby powoduje

trwałą odporność.

Objawy:
Występuje gorączka, a z czasem małe plamki zlewają się w jedną, dając wrażenie czerwonej skóry,

również pojawić się może bladoróżowa wysypka, która występuje po krótkim okresie objawów

nieżytowych, wiele osób w czasie przeziębienia jest szczególnie narażonych na zarażenie się

różyczką. Różyczce nieodłącznie towarzyszy również powiększenie węzłów chłonnych i ból przy
ich dotykaniu,

mogą również wystąpić bolące rany w jamie ustnej. Wysypka na twarzy i tułowiu

podobna jest bardzo do odrowej, jednak same objawy

są mniejsze i stan chorego jest lepszy. W

ciągu 2–3 dni wysypka znika i nie pozostawia żadnych śladów, a zarazem u niektórych osób bardzo

swędzi.

Powikłania:

•

różyczkowe zapalenie mózgu

•

plamica

różyczkowa

•

różyczkowe zapalenie stawów

Wirusowe zapalenie wątroby typu B

Wirusowe zapalenie

wątroby typu B (WZW typu B) – wirusowe zapalenie wątroby wywołane

zakażeniem HBV.
Ponad 2 miliardy ludzi,

około jednej trzeciej ludności świata, zostało zainfekowanych wirusem

zapalenia

wątroby B. Ta liczba obejmuje 350 milionów chronicznych nosicieli wirusa. Choroba w

ostrej postaci powoduje zapalenie

wątroby, wymioty, żółtaczkę i – rzadko – śmierć. Chroniczne

zapalenie

wątroby B może ewentualnie prowadzić do marskości wątroby i raka wątroby, który jest

nieuleczalny wobec

małej skuteczności obecnej chemioterapii. Szczepienie zapobiega infekcji wirusem

zapalenia

wątroby B.

Przebieg choroby:

Wirus HBV w

dużych mianach występuje we krwi i w wątrobie. Replikacja przebiega głównie w

komórkach

wątroby (w niewielkim stopniu prawdopodobnie także w limfocytach) – stąd schorzenia

jakie

wywołuje są różnymi postaciami zapalenia wątroby.

Możemy wyróżnić:

•

zakażenia bezobjawowe, z pełnym wyleczeniem i nabyciem odporności (80%)

•

słabo wyrażone zakażenia objawowe z pełnym wyzdrowieniem

•

ostre zapalenie wątroby, często z żółtaczką (mały % przypadków!)

•

piorunujące zapalenie wątroby z wysoką śmiertelnością (0,1% przypadków)

•

różnie wyrażone przewlekłe zapalenia wątroby (z replikacją wirusa), jako niekorzystne zejścia

poprzednich rodzajów zakażeń (u dorosłych 7% przypadków, im młodszy wiek zarażenia tym

więcej % przypadków przewlekłych)

•

tzw. nosicielstwo HBs, bez replikacji wirusa i cech zapalenia wątroby, jako następstwo

długotrwałego procesu przewlekłego (wskutek integracji wirusa z genami gospodarza)

•

późne następstwa: marskość wątroby i jej powikłania (wodobrzusze, encefalopatia wątrobowa,

zespół nerkowo-wątrobowy, krwotoki z żylaków przełyku, rak pierwotny wątroby – prowadzące

ostatecznie do śmierci)

•

piorunujące zapalenie wątroby przy nadkażeniu wirusem C lub D.

Objawy:
Występują objawy podobne jak w innych rodzajach zapalenia wątroby: osłabienie, senność, bóle głowy,
brak apetytu,

wstręt do potraw tłustych, czasami gorączka, pod koniec pobolewanie wątroby, żołądka,

objaw "pulsowania" w brzuchu po

spożyciu posiłku. Ból wątroby może być mylony czasem z bólem

serca lub

żołądka – bywa kłujący i promieniuje do lewej strony i tyłu klatki piersiowej. Czasem pojawia

się nieustępująca długo wysypka zlokalizowana głównie na kończynach górnych i tułowiu (zespół
Giannotti-Crosti). Okres

żółtaczkowy może trwać od 1 do 7 tygodni (u 80% chorych żółtaczka w ogóle

nie

występuje). Żółtaczce towarzyszy zazwyczaj uporczywe swędzenie skóry. U 90% chorych brak jest

specyficznych objawów

wskazujących na zarażenie HBV, i nie wiedzą oni o przebytym lub

przewlekłym zapaleniu wątroby, przemijające zmęczenie i niestrawności zrzucając na karb

przemęczenia, złej diety czy alkoholu. U większości chorych objawy są słabo wyrażone lub nie ma ich
wcale. Nigdy

też nie występują wszystkie równocześnie.

Wirus zapalenia wątroby typu C

Wirus zapalenia

wątroby typu C (WZW C) wirus z rodziny Flaviviridae, rodzaju Hepacivirus.

HCV jest

przyczyną wirusowego zapalenia wątroby typu C. Uznaje się go za przyczynę raka i

marskości wątroby. Wirus HCV jest zdolny do wywołania nosicielstwa. Wykazuje dużą

wrażliwość na środki i metody dezynfekcyjne, większą niż HBV, mniejszą niż HIV.

Większość (96%) zakażonych nie jest świadoma swojego stanu, ponieważ zazwyczaj przewlekła
infekcja jest

skąpoobjawowa i trwa latami. Średni czas trwania zakażenia HCV, od momentu

wniknięcia wirusa do ustroju do poważnych problemów zdrowotnych, jest zazwyczaj dłuższy niż
w przypadku HIV i trwa 5 do 35 lat. Choroba

często kończy się marskością i rakiem wątroby,

poprzedzonymi

poważnymi komplikacjami, uniemożliwiającymi normalne funkcjonowanie

(wodobrzusze,

żylaki i krwawienia przełyku, żółtaczka, problemy z krzepliwością krwi,

zaburzenia psychiczne, do

śpiączki wątrobowej włącznie). Zapaleniu wątroby, wywołanemu przez

HCV,

często towarzyszą choroby autoimmunologiczne, w tym autoimmunologiczne zapalenie

wątroby (AIH), które znacznie pogarszają rokowanie i czas przeżycia.

Drogi i mechanizm

zakażenia:

Źródło zakażenia stanowią ludzie chorzy na WZW i nosiciele. HCV przenosi się podczas kontaktu
krwi

własnej z krwią nosiciela. Potencjalnie zakaźny jest każdy materiał zawierający krew. Wirus

przenosi

się w czasie zabiegów medycznych: pobierania i transfuzji krwi, zabiegów operacyjnych i

innych, a

także przez zabiegi niemedyczne, takie jak wykonywanie tatuażu, wstrzykiwanie

narkotyku

niesterylną igłą lub strzykawką itd. Prawdopodobieństwo zakażenia przez produkty

krwiopochodne wynosi 3,3%.

Możliwość okołoporodowej transmisji wirusa z matki na noworodka

wynosi

około 5-6%. Jak dotąd nie znaleziono skutecznej szczepionki przeciw HCV. W wielu

przypadkach

możliwe jest zahamowanie działalności wirusa w organizmie, a nawet zahamowanie

procesu jego

namnażania, dzięki takim środkom jak interferon i rybawiryna. W trakcie badań jest

szereg nowych leków, takich jak wiramidyna czy kwas lukrecjowy.

Grypa

Grypa –

ostra choroba zakaźna układu oddechowego wywołana zakażeniem wirusem grypy.

Grypa przenosi się pomiędzy ludźmi drogą kropelkową (np. podczas kichania), a największa ilość

zachorowań występuje podczas sezonowych epidemii, powodując ostre objawy uniemożliwiające

pracę osobom czynnym zawodowo. Epidemie grypy powodują znaczne koszty społeczne i niekiedy

mają zasięg kontynentalny lub światowy, dlatego grypa wymaga globalnej koordynacji
epidemiologicznej.
W większości przypadków zachorowanie na grypę powoduje obłożną chorobę, w części przypadków

mogą występować powikłania i zdarzają się też przypadki śmierci, szczególnie u dzieci, osób

starszych i obciążonych innymi, dodatkowymi poważnymi chorobami.

Typy wirusa grypy:

Występują 3 rodzaje wirusa grypy należące do rodziny ortomyksowirusów: A, B i C. Wirusy A i B są

przyczyną ciężkich zachorowań, które mogą osiągać rozmiary epidemii, natomiast typ C powoduje

zachorowania o lżejszym przebiegu i nie wywołuje epidemii.

Wirus grypy A:

Wirus grypy A

występuje u ludzi i zwierząt (świnie, konie, foki, norki, wieloryby oraz ptaki).

Genom wirusa stanowi jednoniciowy RNA,

mający 8 segmentów i charakteryzuje się w porównaniu do

innych typów

znaczną genetyczną zmiennością związaną z występowaniem mutacji i reasortacji

genetycznej. Poszczególne typy

mają zwykle zdolność zakażania tylko jednego gospodarza. Uważa się,

że rezerwuarem wirusa grypy A jest ptactwo wodne.

Wirus grypy typu A

można poddać dalszej klasyfikacji na podtypy w oparciu o rodzaj białek tworzących

otoczkę białkową (hemaglutynina HA lub H) oraz neuraminidazy (NA lub N). Białka te są niezbędne do
poprawnej replikacji wirusa.

Wyróżniono 16 podtypów HA (H1-H16) oraz 9 podtypów NA (N1-N9), co

daje

łącznie 144 możliwych kombinacji segmentów genowych i powoduje istnienie ogromnej

różnorodności

wirusów

typu

A.

Obecnie najpowszechniejsze

są szczepy wirusa należące do podtypów H1N1 oraz H3N2. Poszczególne

szczepy oznacza

się określając rodzaj, miejsce wyizolowania zarazka, numer próbki, rok oraz typ

hemaglutyniny i neuraminidazy np. A/Moscow/10/99 (H3N2) czy B/Hong Kong/330/2001.

Wirus grypy B:

Wirus grypy B

występuje tylko u ludzi. Genom wirusa składa się z jednoniciowego RNA podzielonego

na 8 segmentów. Rodzaj B ma tylko po jednym podtypie HA i NA.

Wirus grypy C:

Wirus grypy C

występuje u ludzi i świń. Powoduje tylko lekkie infekcje, np. zapalenie spojówek i nie

powoduje

występowania epidemii. W odróżnieniu od typów A i B, jednoniciowy RNA ma tylko 7

segmentów, a

cząsteczka wirusa nie posiada białka neuraminidazy, za to jest wyposażona w dodatkowe

białko HEF.

Odra

Odra – wysoce

zaraźliwa choroba zakaźna wieku dziecięcego wywoływana przez należący do rodziny

paramyksowirusów wirus odry. Zidentyfikowano 21 szczepów wirusa.

Objawy:
W okresie prodromalnym choroby dominuje ostry ból

gardła, nieżyt błony śluzowej nosa i spojówek,

stan zapalny górnych dróg oddechowych.

Występuje często suchy kaszel. Charakterystycznym dla odry

jest pojawienie

się na błonie śluzowej policzków na wysokości dolnych zębów trzonowych, białawych

przebarwień tzw. plamek Koplika. Pojawia się wysoka gorączka. Po kilku dniach (do 5) pojawia się
wysypka o charakterze gruboplamistym, kolorze

różowym, zlewająca się. Najpierw umiejscawia się na

twarzy za uszami i na czole,

postępuje w dół obejmując całą powierzchnię ciała. Towarzyszy jej kaszel i

wysoka

gorączka. Po kilku dniach (4–5) gorączka cofa się, ustępują również objawy zapalenia gardła,

wysypka zmienia kolor na ceglasty, a naskórek

łuszczy się "otrębiasto".

Powikłania:

Dotyczą głównie dzieci z niedoborami odporności, niedożywionych, z wadami serca, niemowląt.

Najczęściej spotyka się:

•

zapalenie

płuc spowodowane nadkażeniem bakteryjnym

•

zapalenie ucha

środkowego

•

zapalenie

mięśnia sercowego

•

zapalenie mózgu

(około 1 na 1000 zachorowań)

•

podostre

stwardniające zapalenie mózgu (LESS – łac. leukoencephalitis subacuta scleroticans) –

pojawia

się kilka lat po przebyciu choroby, związane jest z latentnym zakażeniem wirusem odry,

charakterystyczne dla tego

powikłania jest wybitnie wysokie stężenie przeciwciał przeciw wirusowi,

objawy neurologiczne w postaci

zaburzeń mowy, upośledzeniem psychicznym, niedowładami

postępują doprowadzając do stanu odmóżdżeniowego – rokowanie złe

Mononukleoza

Mononukleoza

zakaźna inne nazwy: gorączka gruczołowa, angina monocytowa, choroba Pfeiffera,

choroba

pocałunków) to zakaźna choroba wirusowa występująca najczęściej w dzieciństwie lub w

okresie dojrzewania. Spowodowana jest

pierwotną infekcją wirusem Epsteina-Barr (EBV). Istotą

choroby jest

podlegający samoczynnemu zahamowaniu proces limfoproliferacyjny. Zakażenie

następuje przez ślinę (dlatego potocznie zwana jest często "chorobą pocałunków"), ale może nastąpić

także innymi drogami (np. drogą kropelkową). Okres wylęgania wynosi 4–7 tygodni, a zaraźliwość
utrzymuje

się przeważnie do 5 dni od pojawienia się wysokiej gorączki, ale wirus EBV może

utrzymywać się w ślinie osoby, która była chora, do pół roku. Choroba pozostawia trwałą odporność.

Objawy:
Wysypka u osoby chorej na

mononukleozę zakaźną po podaniu antybiotyku.

Występuje bardzo wysoka gorączka, która może trwać od 1 do 2 tygodni, złe samopoczucie, utrata

łaknienia, obserwuje się powiększone węzły chłonne oraz anginę. Może nastąpić powiększenie wątroby
i

śledziony, obrzęk powiek. Bardzo często występują punkcikowate, krwotoczne plamki na granicy

podniebienia

miękkiego i twardego. W okresie zdrowienia może pojawić się zespół przewlekłego

zmęczenia charakteryzujący się trudnościami w koncentracji, uczuciem ciągłego zmęczenia,

obniżeniem aktywności życiowej. W niektórych badaniach wykazano, że u 80–90% osób z

mononukleozą, którym podano antybiotyk, występuje rozsiana, czerwona wysypka.

Powikłania:

•

powikłania hemolityczne: ostra małopłytkowość, anemia hemolityczna, agranulocytoza, pancytopenia.

•

powikłania ze strony OUN – porażenia nerwów czaszkowych, padaczka, psychozy, zespół Guillaina-
Barry’ego, zapalenie mózgu, poprzeczne zapalenie rdzenia

kręgowego

•

rzadko

występuje zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie trzustki, zapalenie jąder utrudnienie

oddychania

pęknięcie śledziony (rzadko)

•

zapalenie

wątroby

Świnka

Nagminne zapalenie przyusznic,

świnka – choroba wirusowa ludzi dotycząca głównie dzieci w wieku

szkolnym,

wywołana przez wirus świnki, objawiająca się w około połowie przypadków bolesnym

powiększeniem ślinianek przyusznych. Dzięki wprowadzeniu szczepień ochronnych zachorowalność i

częstość powikłań w krajach rozwiniętych znacznie się zmniejszyły.

Objawy i przebieg:
Bardzo

często (u połowy chorych) nie występują żadne objawy choroby i zakażenie można stwierdzić

jedynie przez wykrycie

przeciwciał we krwi. Jeżeli przebieg jest objawowy, najczęstszymi objawami są:

•

złe samopoczucie

•

gorączka

•

bóle

głowy

•

bóle

mięśni

•

obrzęk ślinianek przyusznych

•

aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych o zazwyczaj typowym i

łagodnym przebiegu.

Obrzęk ślinianek powoduje ból przy otwieraniu ust i gryzieniu. Skóra nabrzmiała jest blada, lekko

błyszcząca, napięta.
Opisywane

powikłania:

•

zapalenie

jąder, mogące prowadzić do bezpłodności

•

zapalenie jajników

•

zapalenie trzustki

•

porażenia nerwów czaszkowych

•

ataksja

•

zapalenie rdzenia

•

głuchota

Choroba Heinego-Medina

Choroba Heinego-Medina (wirusowe zapalenie rogów przednich rdzenia

kręgowego, H14) —

wirusowa choroba

zakaźna wywoływana przez wirus polio (wirus zapalenia rogów przednich rdzenia

kręgowego), przenoszona drogą fekalno-oralną. Aby rozpoznać polio, należy wyizolować i

zidentyfikować wirusa, czy jest to szczep dziki, czy to zakażenie poszczepienne wirusem po rewersji
do

pełnej wirulencji.

Infekcja:

Do organizmu wirus dostaje

się drogą fekalno-oralną, a potem przez nabłonek jelit, gdzie się

replikuje. Czas inkubacji to 9 do 12 dni.

Następnie atakuje pobliskie węzły chłonne i układ

krwionośny. Jest to wiremia pierwotna. Na tym etapie może dojść do wytworzenia przeciwciał, co
hamuje rozwój

zakażenia. Jest to tzw. zakażenie poronne. U osób, które nie opanowały pierwotnej

wiremii,

występuje wiremia wtórna, która jest znacznie bardziej nasilona. Wirusy rozprzestrzeniają się

po

całym organizmie. Receptory dla nich znajdują się w wielu komórkach, w tym w komórkach

ośrodkowego układu nerwowego głównie rogów przednich rdzenia kręgowego, rdzenia przedłużonego
i mostu.

Przebieg choroby:

Przebieg choroby jest

różny, od łagodnego do śmiertelnego:

•

przebieg bezobjawowy – tak przebiega

większość zakażeń poliowirusami.

•

zakażenie poronne – występują objawy nieswoiste

•

aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (nazywane

"jałowym") – występuje u około 1%

zakażonych. Zapalenie ustępuje samoistnie i zwykle nie daje powikłań.

•

postać porażenna – rozwija się u około 0,1% zakażonych:

•

postać rdzeniowa – charakteryzuje się porażeniami wiotkimi. Wirus atakuje motoneurony α.

Powstałe porażenie jest zwykle asymetryczne. Zaatakowane są zwykle motoneurony grup mięśni
proksymalnych (dystalne rzadziej) i

kończyn dolnych (górne czasem też). Mięśnie unerwiane przez

zaatakowane neurony z czasem

zanikają (jest to wynik braku troficznego wpływu acetylocholiny).

W przypadku polimyelitis utrata czucia zdarza

się wyjątkowo rzadko, z tego powodu ten objaw z

reguły wyklucza zakażenie poliowirusem.

•

postać opuszkowa – częstsza u dorosłych niż u dzieci. W tej postaci wirus atakuje struktury
podstawy mózgu w tym

jądra nerwów czaszkowych oraz ośrodek oddechowy i ośrodek krążenia w

rdzeniu

przedłużonym. Stanowi ona bezpośrednie zagrożenie życia.

•

postać opuszkowo-rdzeniowa – obejmuje zarówno rdzeń kręgowy i opuszkę (podstawę) mózgu.
Rokowanie jest bardzo

złe.

•

zapalenie mózgu – bardzo rzadkie, ale zwykle

śmiertelne.

•

zespół poporażenny – tzw. zespół post-polio, występuje po 25-30 latach u 20-30% osób z
przebytym

porażeniem. Przyczyna nie jest poznana, ale zaobserwowano, że:

•

choroba obejmuje

głównie mięśnie poprzednio względnie zaoszczędzone,

•

choroba

postępuje na tyle wolno, że nie prowadzi do wyraźnego upośledzenia czynności mięśni.

Wścieklizna

Wścieklizna – wirusowa, zawsze śmiertelna choroba zakaźna zwierząt (niektórych ssaków), mogąca

przenieść się na człowieka (antropozoonoza). Główną przyczyną śmierci jest niewydolność oddechowa.

Droga szerzenia:
Rezerwuar zarazków

stanowią zarówno ssaki dzikie, jak i domowe. Z pierwszej grupy wymienić należy:

lisy, jenoty, borsuki, nietoperze, inne

zwierzęta mięsożerne, a także gryzonie i zajęczaki. Grupa ta ma

obecnie

największe znaczenie w rozprzestrzenianiu choroby. Do drugiej natomiast: psy i koty. Druga

grupa

miała pierwotnie duże znaczenie, lecz obecnie ze względu na masowe szczepienia zwierząt

domowych

zagrożenie jest niewielkie. Do zakażenia (zwierząt lub człowieka) dochodzi na drodze

kontaktu

bezpośredniego – przez pokąsanie, oślinienie lub zanieczyszczenie mózgiem chorego

zwierzęcia uszkodzonej skóry. Możliwe jest, choć u człowieka rzadkie, zakażenie na drodze powietrznej
(kropelkowej i

pyłowej) aerozolem odchodów nietoperzy w jaskiniach. Zdarzają się także zakażenia

laboratoryjne

drogą wziewną, przezspojówkową lub przezśluzówkową. Do wystąpienia choroby

dochodzi u

około 15-20% wystawionych na ekspozycję – szczególnie osobników pogryzionych na

pysku/twarzy, szyi, klatce piersiowej lub

pokąsanych głęboko. Odnotowano także infekcje przez

przeszczepienie organów (rogówka) od

zmarłych dawców z nierozpoznaną wścieklizną. Nie opisano

przeniesienia

drogą pokarmową. Chorobę cechuje długi okres utajenia średnio od 1 do 3 miesięcy –

skrajnie od 10 dni do ponad roku. Chory

człowiek jest także zakaźny dla otoczenia. Wirus znajduje się

głównie w jego centralnym układzie nerwowym, ślinie i skórze, a w mniejszym stopniu także w łzach i
soku trzustkowym.

Patogeneza:
Z miejsca inwazji

(ukąszenie, rana mająca kontakt z materiałem zakaźnym) wirus trafia do komórek

mięśni szkieletowych, gdzie wstępnie się namnaża i skąd poprzez płytkę motoryczną trafia do aksonu,

wzdłuż którego wędruje do rdzenia kręgowego a następnie do istoty szarej mózgu, gdzie ulega masywnej
replikacji.

Następnie włóknami eferentnymi rozprzestrzenia się po organizmie, głównie do ślinianek i

skóry.

Półpasiec

Półpasiec – ostra wirusowa choroba zakaźna, której czynnikiem wywołującym jest wirus herpes virus
varicella. Jest to ten sam wirus, który

wywołuje ospę wietrzną. Częściej zapadają na półpasiec osoby

dorosłe, a zachorowalność wzrasta z wiekiem. Schorzenie występuje u osób, które przebyły w

przeszłości ospę wietrzną i u których doszło do reaktywacji utajonego zakażenia w zwojach
czuciowych lub

zakażenie nastąpiło w wyniku zetknięcia się z chorym na wietrzną ospę, ponieważ

wirus ten

wędruje zakończeniami nerwowymi ze zwojów do skóry, co sprawia, że umiejscowienie jest

najczęstsze wzdłuż linii nerwów, oraz to, że jest często bardzo bolesną dolegliwością.
Zarażenie się samym półpaścem jest wątpliwe, chociaż rzeczywiście z wydzieliny izoluje się wirusa
VZV. Kontakt z

wydzieliną może jednak spowodować zachorowanie na ospę wietrzną (u osoby, która

nie

chorowała lub nie była szczepiona), natomiast jest bardzo mało prawdopodobne zarażenie się

półpaścem od drugiej osoby. Zwykle jest to przypadkowa zbieżność czasowa, czasem wynika to ze
wspólnej dla chorych przyczyny

osłabionej odporności (np. małżeństwo w okresie po przechorowaniu

grypy).

Czynniki

wywołujące reaktywację zakażenia nie są w pełni poznane, ale generalnie dochodzi do niej:

•

u osób z

osłabioną odpornością,

•

przy

poważnych infekcjach,

•

przy leczeniu immunosupresyjnym,

•

podczas choroby nowotworowej,

•

w okresach stresów i

osłabienia,

•

po szczepieniu.

Objawy i przebieg:

Zmiany skórne:

pęcherzyki i pęcherze surowicze na podłożu rumieniowym są zgrupowane

lub rozsiane w

obrębie zajętego segmentu; pomiędzy nimi mogą istnieć poletka skóry

niezmienionej.

Najczęstszą lokalizacją jest twarz, zwłaszcza górna jej część (okolica

unerwiona przez nerw oczny –

pierwszą gałąź nerwu trójdzielnego). Często zmiany

występują na tułowiu, głównie na klatce piersiowej w obrębie dermatomów. Zazwyczaj

występują po jednej stronie ciała i nie przekraczają linii środkowej twarzy lub tułowia.
Zmiany

skórne

są zwykle poprzedzone pieczeniem, swędzeniem, mrowieniem i

dokuczliwymi bólami, które

mogą się utrzymać w ciągu całego okresu trwania choroby (2–3

tygodnie). U osób starszych nerwobóle

mogą się utrzymywać przez wiele miesięcy po

ustąpieniu zmian skórnych (tzw. neuralgia popółpaścowa), i mogą mieć charakter nawrotowy,
nawet po wielu latach od zachorowania.