Grupa

społeczna

Wykład 9

Wstęp do psychologii

społecznej

Studia zaoczne

Semestr letni 2002/2003

Dr hab. Anna Kwiatkowska, prof. SWPS

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

2

Plan wykładu

1.

Procesy kolektywne: Obecność innych ludzi.

1.

Facylitacja społeczna – pobudzający wpływ

obecności innych

2.

Próżniactwo społeczne – uspokajający wpływ

obecności innych

3.

Deindywiduacja: utrata kontroli

2.

Procesy grupowe: Interakcja z innymi ludźmi.

1.

Powstawanie i rozwój grupy.

2.

Komponenty grupy: role, normy i spójność grupowa

3.

Podejmowanie decyzji w grupie

1.

Polaryzacja grupowa

2.

Myślenie grupowe

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

3

Grupy niespołeczne i społeczne



Grupa niespołeczna - dwie lub więcej osób, które



znajdują się w tym samym miejscu, w tym samym

czasie,



lecz nie współdziałają ze sobą,



np. pasażerowie samolotu.



Grupa społeczna - dwie lub więcej osób, które



współdziałają ze sobą,



są wzajemnie od siebie uzależnione w tym sensie, że

w zaspokajaniu potrzeb i osiąganiu celów muszą na

sobie polegać.



Podzielają wspólny los, wspólną tożsamość, wspólne

cele.

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

4

Procesy facylitacji społecznej



Norman Triplett (1897) -



Pierwsze obserwacje dotyczące pozytywnego wpływu
obecności innych ludzi na poziom wykonania zadania
(wyścigi kolarskie, nakręcanie żyłki wędkarskiej).



Późniejsze badania nie dawały jednoznacznych
wyników.



Wyjaśnienie Roberta Zajonca (1965, 1980):



Obecność innych generuje ogólne pobudzenie
fizjologiczne.



Pobudzenie podwyższa prawdopodobieństwo
wystąpienia dominującej reakcji.



Poziom wykonania zadania zależy od trudności
zadania

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

5

Teorie wyjaśniające

stan pobudzenia w obecności innych



Teoria „samej obecności innych” (mere presence)



Obecność innych wywołuje stan czujności, który

podwyższa poziom pobudzenia.



Teoria lęku przed oceną



Pobudzenie nie wiąże się z samą obecnością innych,

lecz z lękiem przed oceną naszego zachowania.



Teoria rozpraszania uwagi



Inni ludzie dostarczają bodźców przyciągających

uwagę, co wywołuje konflikt pomiędzy tymi

dystraktorami a koniecznością koncentrowania się na

zadaniu,



W rezultacie występuje wyższe pobudzenie.

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

6

Próżniactwo społeczne



Próżniactwo społeczne



Obniżenie indywidualnego wkładu pracy w wykonywanie

zadań zbiorowych, związane z przekonaniem, że w grupie

indywidualna ocena jest utrudniona.



Dzielenie odpowiedzialności z innymi powoduje

uspokojenie i słabsze działanie w zadaniach prostych, lecz

lepsze działanie w zadaniach trudnych.



Próżniactwo społeczne może nie wystąpić, gdy:



ludzie sądzą, że ich wkład może zostać rozpoznany,



zadanie jest ważne dla danej osoby,



grupa jest mała,



grupa jest spójna, tj. członkostwo w grupie jest ważne dla

poszczególnych osób, członkowie się lubią

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

7

Facylitacja społeczna

a próżniactwo społeczne



Ocena działań indywidualnych



Jest możliwa (jednostka widoczna) – wzrost
pobudzenia – facylitacja społeczna.



Nie jest możliwa (jednostka niewidoczna w tłumie) –
obniżenie pobudzenia – próżniactwo społeczne.



Typ zadania a ocena



W sytuacji oceny,



zadania łatwe są lepiej wykonywane,



zadania trudne są gorzej wykonywane



W sytuacji braku oceny,



zadania łatwe są gorzej wykonywane,



zadania trudne są lepiej wykonywane,

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

8

Deindywiduacja: utrata kontroli



Deindywiduacja



Utrata tożsamości i zanik hamulców blokujących

angażowanie się w działania antyspołeczne,

patologiczne,



co prowadzi do wzrostu impulsywności i patologizacji

zachowania.



Rola zmniejszenia odpowiedzialności za własne

czyny



Sytuacja anonimowości; eksp. Zimbardo (1970)



Rola ograniczenia samoświadomości



Odwrócenie uwagi od własnej osoby ( (por. teorię

Wicklunda).



Rola kontekstu sytuacyjnego



Eksperyment Johnsona i Downing (1979)

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

9

Powstawanie i rozwój grupy społecznej



Dlaczego pragniemy wejść do grupy?



W grupie są większe szanse przetrwania i reprodukcji;



w celu wykonywania czynności niemożliwych do wykonania

samodzielnego,



w celu uzyskania odpowiedniego statusu społecznego i

tożsamości społecznej,



aby podwyższyć poczucie własnej wartości,



dla samej satysfakcji z przyjemności przebywania razem z

ludźmi.



Stawanie się członkiem grupy i rozwój grupy



Socjalizacja nowego członka do grupy polega na wchodzeniu w

interakcje ze „starymi” członkami, którzy funkcjonują jako

modele, trenerzy, mentorzy.



Grupy często przechodzą przez różne stadia (wstępna

orientacja, konflikt, kompromis, działanie)

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

10

Komponenty grupy



Role



Zbiór oczekiwań dotyczących zachowań członków grupy;



Role formalne, np. nauczyciel, uczeń, prezes, skarbnik,



Role nieformalne wg Balesa



Instrumentalne (nastawienie na zadanie)



Emocjonalne (nastawienie na stosunki interpersonalne, emocje)



Normy



Zbiór zasad kierujących zachowaniami członków grupy,



Mogą być formalne i nieformalne



Spójność



Czynniki powodujące, że członkowie grupy trzymają się razem



Pozytywne – nagrody otrzymywane w grupie



Negatywne – koszty opuszczenia grupy.

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

11

Polaryzacja grupowa: przesunięcie opinii



Tendencje grup do podejmowania decyzji, które są bardziej

skrajne niż początkowe skłonności poszczególnych członków.



Czynniki poznawcze – gromadzenie informacji



Członkowie grupy przedstawiają własne argumenty,



Żadna z pojedynczych osób nie miała przedtem dostępu do

wszystkich argumentów,



Argument nowy może w największym stopniu przyciągnąć uwagę.



Czynniki motywacyjne – chęć uzyskania sympatii w grupie



Jednostka chce pokazać, że szanuje wartości grupy (orientuje się na

to, co w grupie jest powszechnie podzielane),



a nawet w większym stopniu (efekt PIP)



Znaczenie kategoryzacji społecznej (grupa własna vs grupa

obca)



Dla podtrzymania tożsamości grupy, członkowie starają się bardziej

zdystansować od grupy obcej przez wykreowanie bardziej skrajnych

opinii.

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

12

Myślenie grupowe (Janis, 1972)



Dążenie do zachowania grupowej spójności i
solidarności jest ważniejsze niż realistyczne
liczenie się z faktami.



Warunki sprzyjające myśleniu grupowemu



Wysoka spójność grupy:



Struktura grupy:



Działanie w warunkach stresu



Symptomy



Przecenianie swojej grupy



„Zamknięty umysł”



Nacisk na jednomyślność

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

13

Myślenie grupowe – podejmowanie

błędnych decyzji



Wysokie prawdopodobieństwo podjęcia błędnych decyzji, bo:



Niepełna analiza alternatywnych poglądów



Niepełna analiza wystąpienia potencjalnych przeszkód



Lekceważenie poziomu ryzyka dla preferowanych rozwiązań



Opieranie się na niepełnych informacjach



Tendencyjność w przetwarzaniu posiadanych informacji



Brak planu działania na wypadek niepowodzenia



Przeciwdziałanie



Unikać izolacji, konsultować się z ludźmi z zewnątrz



Lider powinien zachęcać do wyrażania krytycznych opinii



Lider nie powinien się opowiadać po jakiejkolwiek stronie



Dzielić się na podgrupy w celu oddzielnego przedyskutowania

problemu



Wyznaczyć jednemu z członków rolę „adwokata diabła”, który

podważa daną decyzję



Przed podjęciem działania przedyskutować problem ponownie.

Sem.let.2001/2002

Kwiatkowska/W5_l: Grupa

14

Słowa kluczowe / Literatura



Grupa społeczna



Facylitacja społeczna



Teoria samej obecności



Teoria lęku przed oceną



Teoria rozpraszania

uwagi



Próżniactwo społeczne



Deindywiduacja



Polaryzacja grupowa



Myślenie grupowe



Aronson, E. I in.
(1997). Psychologia
społeczna. Serce i
umysł. R. 9. Procesy
grupowe