Pielęgnowanie chorego

Pielęgnowanie chorego

z obrzękiem

z obrzękiem

limfatycznym

limfatycznym

Justyna Kotarska

Justyna Kotarska

Definicja

Definicja

Obrzęki są wynikiem nagromadzenia

Obrzęki są wynikiem nagromadzenia

się nadmiaru płynu tkankowego w

się nadmiaru płynu tkankowego w

wolnej przestrzeni śródmiąższowej

wolnej przestrzeni śródmiąższowej

skóry i tkanki podskórnej.

skóry i tkanki podskórnej.

Wyróżniamy:

Wyróżniamy:

•

obrzęki spowodowane wzmożoną

obrzęki spowodowane wzmożoną

produkcją płynu tkankowego, którego

produkcją płynu tkankowego, którego

nadmiar nie może być odprowadzony

nadmiar nie może być odprowadzony

sprawnymi drogami chłonnymi ( tzw.

sprawnymi drogami chłonnymi ( tzw.

obrzęki żylne, sercowe, nerkowe,

obrzęki żylne, sercowe, nerkowe,

wątrobowe, zapalne),

wątrobowe, zapalne),

•

Obrzęki spowodowane utrudnieniem

Obrzęki spowodowane utrudnieniem

odpływu chłonnego, związanego z

odpływu chłonnego, związanego z

zastoinową niewydolnością chłonną

zastoinową niewydolnością chłonną

(obrzęk chłonny lub limfatyczny).

(obrzęk chłonny lub limfatyczny).

Cechy charakterystyczne

Cechy charakterystyczne

obrzęku limfatycznego w

obrzęku limfatycznego w

skrócie:

skrócie:

•

obrzęk nie jest bolesny,  

obrzęk nie jest bolesny,  

•

jest asymetryczny (różny stopień

jest asymetryczny (różny stopień

niewydolności limfatycznej na obu

niewydolności limfatycznej na obu

kończynach, stwierdzony badaniem

kończynach, stwierdzony badaniem

fizykalnym i w limfoscyntygrafii)

fizykalnym i w limfoscyntygrafii)

•

charakterystyczne pogłębienie fałdów skóry

charakterystyczne pogłębienie fałdów skóry

•

zabarwienie skóry jest blade i temperatura

zabarwienie skóry jest blade i temperatura

skóry nie jest podwyższona

skóry nie jest podwyższona

•

mogą tworzyć się brodawki skórne

mogą tworzyć się brodawki skórne

Rozpoznanie:

Rozpoznanie:

•

badanie przedmiotowe,

badanie przedmiotowe,

•

podmiotowe,

podmiotowe,

•

pomiar objętości kończyn,

pomiar objętości kończyn,

•

badania obrazowe

badania obrazowe

Badanie przedmiotowe:

Badanie przedmiotowe:

•

Dokładnie zebrany wywiad nie pozostawia

Dokładnie zebrany wywiad nie pozostawia

wątpliwości co jest przyczyną obrzęku.

wątpliwości co jest przyczyną obrzęku.

•

Ważne aby ustalić czy w przeszłości

Ważne aby ustalić czy w przeszłości

występowały epizody zapalenia tkanki

występowały epizody zapalenia tkanki

podskórnej lub zakrzepicy żył głębokich.

podskórnej lub zakrzepicy żył głębokich.

•

Pełen wywiad powinien zawierać również

Pełen wywiad powinien zawierać również

wiadomości na temat chorób

wiadomości na temat chorób

towarzyszących, w przebiegu których

towarzyszących, w przebiegu których

powstawać mogą obrzęki o innej etiologii

powstawać mogą obrzęki o innej etiologii

(niewydolność nerek, wątroby,

(niewydolność nerek, wątroby,

zaawansowana niewydolność serca).

zaawansowana niewydolność serca).

Badanie podmiotowe:

Badanie podmiotowe:

•

obejmuje oglądanie skóry,

obejmuje oglądanie skóry,

•

ocenę jej zabarwienia, ucieplenia,

ocenę jej zabarwienia, ucieplenia,

istnienia zmian związanych z nadmiernym

istnienia zmian związanych z nadmiernym

rogowaceniem i włóknieniem w tkance

rogowaceniem i włóknieniem w tkance

podskórnej, obecności infekcji bakteryjnej

podskórnej, obecności infekcji bakteryjnej

lub grzybiczej.

lub grzybiczej.

•

Uważne przeprowadzenie badania

Uważne przeprowadzenie badania

klinicznego pozwala na określenie

klinicznego pozwala na określenie

stadium klinicznego obrzęku

stadium klinicznego obrzęku

Pomiar objętości kończyny

Pomiar objętości kończyny

•

Pomiary

Pomiary

dokonywane są

dokonywane są

zwykłą miarą

zwykłą miarą

krawiecką

krawiecką

•

Z użyciem wzoru na

Z użyciem wzoru na

objętość walca

objętość walca

C²/π , gdzie C jest

C²/π , gdzie C jest

obwodem kończyny

obwodem kończyny

na danej wysokości.

na danej wysokości.

Pomiar objętości kończyny

Pomiar objętości kończyny

•

Na kończynie górnej pierwszy pomiar

Na kończynie górnej pierwszy pomiar

obwodu dokonywany jest 4 cm

obwodu dokonywany jest 4 cm

powyżej bruzdy nadgarstkowej, a

powyżej bruzdy nadgarstkowej, a

następnie co 4 cm.

następnie co 4 cm.

•

Na kończynie dolnej pierwszy pomiar

Na kończynie dolnej pierwszy pomiar

dokonywany jest na wysokości 12 cm

dokonywany jest na wysokości 12 cm

od podłoża i dalsze co 4 cm.

od podłoża i dalsze co 4 cm.

Pomiar objętości kończyny

Pomiar objętości kończyny

•

Objętości kolejnych walców są sumowane,

Objętości kolejnych walców są sumowane,

dając objętość kończyny.

dając objętość kończyny.

•

Przypadku gdy obrzęk dotyczy jednej

Przypadku gdy obrzęk dotyczy jednej

z kończyn, druga – zdrowa służy jako grupa

z kończyn, druga – zdrowa służy jako grupa

kontrolna.

kontrolna.

•

Różnica w objętości wyrażona w procentach

Różnica w objętości wyrażona w procentach

jest miarą nasilenia procesu. Różnica zawarta

jest miarą nasilenia procesu. Różnica zawarta

w przedziale do 10 proc. jest różnicą

w przedziale do 10 proc. jest różnicą

fizjologiczną. Zazwyczaj kończyna dominująca

fizjologiczną. Zazwyczaj kończyna dominująca

(u większości populacji prawa) jest większa.

(u większości populacji prawa) jest większa.

Badania obrazowe

Badania obrazowe

•

Limfoscyntygrafia - należy ona do badań

Limfoscyntygrafia - należy ona do badań

radioizotopowych, jest metodą ilościową,

radioizotopowych, jest metodą ilościową,

najmniej obciążającą dla pacjenta.

najmniej obciążającą dla pacjenta.

•

badanie przepływu żylnego za pomocą

badanie przepływu żylnego za pomocą

USG metodą Dopplera - pozwala ujawnić

USG metodą Dopplera - pozwala ujawnić

cechy aktywnego procesu zakrzepowego,

cechy aktywnego procesu zakrzepowego,

pozakrzepowe zwężenia naczyń żylnych,

pozakrzepowe zwężenia naczyń żylnych,

cechy nadciśnienia i niewydolności żylnej

cechy nadciśnienia i niewydolności żylnej

Limfoscyntygrafia

Limfoscyntygrafia

•

Znacznik (HSATc99m) jest podawany podskórnie

Znacznik (HSATc99m) jest podawany podskórnie

w okolicy II lub III przestrzeni między kośćmi

w okolicy II lub III przestrzeni między kośćmi

śródręcza i odpowiednio w I lub II przestrzeni między

śródręcza i odpowiednio w I lub II przestrzeni między

kośćmi śródstopia. Odczytanie aktywności odbywa

kośćmi śródstopia. Odczytanie aktywności odbywa

się za pomocą gamma-kamery w odpowiednich

się za pomocą gamma-kamery w odpowiednich

odstępach czasu, ustalonych w protokole badania.

odstępach czasu, ustalonych w protokole badania.

•

Czynność układu chłonnego jest oceniana za

Czynność układu chłonnego jest oceniana za

pomocą następujących parametrów: czasu

pomocą następujących parametrów: czasu

pojawienia się znacznika w węzłach chłonnych,

pojawienia się znacznika w węzłach chłonnych,

stopnia jego wychwytu w regionalnych węzłach

stopnia jego wychwytu w regionalnych węzłach

chłonnych, obecności odpływu wstecznego do

chłonnych, obecności odpływu wstecznego do

naczyń skórnych.

naczyń skórnych.

Przyczyny:

Przyczyny:

•

operacyjne leczenia nowotworów (np.

operacyjne leczenia nowotworów (np.

po usunięciu piersi lub narządów

po usunięciu piersi lub narządów

rodnych)

rodnych)

•

U pacjentów po operacyjnym usunięciu

U pacjentów po operacyjnym usunięciu

pachwinowych węzłów chłonnych obrzęk

pachwinowych węzłów chłonnych obrzęk

pojawi się u 20 proc. pacjentów.

pojawi się u 20 proc. pacjentów.

•

W przypadku kobiet z rakiem piersi, które

W przypadku kobiet z rakiem piersi, które

były operowane, obrzęk rozwinie się u co

były operowane, obrzęk rozwinie się u co

czwartej kobiety.

czwartej kobiety.

Przyczyny:

Przyczyny:

•

radioterapia - energia promienista niezwykle

radioterapia - energia promienista niezwykle

szkodliwe oddziałuje na naczynia chłonne i węzły.

szkodliwe oddziałuje na naczynia chłonne i węzły.

Prowadzi to do nasilonego włóknienia, usztywnienia

Prowadzi to do nasilonego włóknienia, usztywnienia

i uszczelnienia ścian naczyń chłonnych. Podobne

i uszczelnienia ścian naczyń chłonnych. Podobne

procesy zachodzą również w węzłach chłonnych,

procesy zachodzą również w węzłach chłonnych,

które tracą funkcję zagęszczania chłonki i

które tracą funkcję zagęszczania chłonki i

pośredniczenia w reakcjach

pośredniczenia w reakcjach

immunologicznych. Doprowadza to do

immunologicznych. Doprowadza to do

przeciążenia objętościowego naczyń chłonnych

przeciążenia objętościowego naczyń chłonnych

odprowadzających chłonkę węzłów oraz większej

odprowadzających chłonkę węzłów oraz większej

podatności na zakażenia w obszarze objętym

podatności na zakażenia w obszarze objętym

obrzękiem. W przypadku kobiet z rakiem piersi,

obrzękiem. W przypadku kobiet z rakiem piersi,

które były naświetlane po operacji, obrzęk wystąpi u

które były naświetlane po operacji, obrzęk wystąpi u

co trzeciej, w różnym czasie po zakończeniu terapii.

co trzeciej, w różnym czasie po zakończeniu terapii.

Przyczyny:

Przyczyny:

•

znaczny rozrost guza nowotworowego, który

znaczny rozrost guza nowotworowego, który

utrudnia odpływ chłonki poprzez ucisk na

utrudnia odpływ chłonki poprzez ucisk na

naczynia limfatyczne bądź węzły chłonne,

naczynia limfatyczne bądź węzły chłonne,

szczególnie w obrębie miednicy

szczególnie w obrębie miednicy

•

urazy mechaniczne (złamania, zwichnięcia)

urazy mechaniczne (złamania, zwichnięcia)

•

zabiegi chirurgiczne (np. po usunięciu węzłów

zabiegi chirurgiczne (np. po usunięciu węzłów

chłonnych, po by-passach)

chłonnych, po by-passach)

•

infekcje bakteryjne (np. paciorkowcami)

infekcje bakteryjne (np. paciorkowcami)

•

braku aktywności ruchowej (np. w wyniku

braku aktywności ruchowej (np. w wyniku

niedowładu lub porażenia kończyny)

niedowładu lub porażenia kończyny)

Stopień zaawansowania

Stopień zaawansowania

klinicznego:

klinicznego:

•

0 (utajony) - Bez objawów klinicznych, obecne cechy

0 (utajony) - Bez objawów klinicznych, obecne cechy

patologii w postaci zaburzeń odpływu chłonki

patologii w postaci zaburzeń odpływu chłonki

widocznych w badaniach obrazowych

widocznych w badaniach obrazowych

•

1 (odwracalny) - Obrzęk ciastowaty (pitting oedema),

1 (odwracalny) - Obrzęk ciastowaty (pitting oedema),

układ limfatyczny jest przeciążony, rozwija się delikatna

układ limfatyczny jest przeciążony, rozwija się delikatna

opuchlizna, po naciśnięciu pozostaje wgłębienie

opuchlizna, po naciśnięciu pozostaje wgłębienie

•

2 (samoistnie nieustępujący) - Obrzęk brunatny (non-

2 (samoistnie nieustępujący) - Obrzęk brunatny (non-

pitting oedema), znacznie nasilone włóknienie,

pitting oedema), znacznie nasilone włóknienie,

nieodwracalny, z cechami nadmiernego

nieodwracalny, z cechami nadmiernego

rogowacenia, często z brodawczakami limfatycznymi

rogowacenia, często z brodawczakami limfatycznymi

•

3 (słonowacizna) - Opuchlizna jest ogromna, skóra

3 (słonowacizna) - Opuchlizna jest ogromna, skóra

stwardniała, pojawiają się grudkowe narośla. Czasami

stwardniała, pojawiają się grudkowe narośla. Czasami

obecne są duże wybrzuszenia.

obecne są duże wybrzuszenia.

Powikłania:

Powikłania:

•

wyciek chłonki, który zwykle jest

wyciek chłonki, który zwykle jest

następstwem mikrourazu

następstwem mikrourazu

•

stany zapalne

stany zapalne

Wyciek chłonki:

Wyciek chłonki:

•

Uszkodzoną skórę zaopatruje się

Uszkodzoną skórę zaopatruje się

nieprzywierającym opatrunkiem, np.

nieprzywierającym opatrunkiem, np.

nasączonym płynną parafiną i dodatkowo

nasączonym płynną parafiną i dodatkowo

zabezpiecza kilkoma warstwami jałowych

zabezpiecza kilkoma warstwami jałowych

gazików.

gazików.

•

Następnie bandażuje się chorą kończynę,

Następnie bandażuje się chorą kończynę,

pozostawiając bandaż na całą dobę z

pozostawiając bandaż na całą dobę z

przerwą na toaletę (kąpiel w szarym mydle

przerwą na toaletę (kąpiel w szarym mydle

z dodatkiem nadmanganianu potasu) i na

z dodatkiem nadmanganianu potasu) i na

zmianę przemoczonych gazików (2-3 razy

zmianę przemoczonych gazików (2-3 razy

na dobę).

na dobę).

Wyciek chłonki

Wyciek chłonki

•

Zakażony (najczęściej bytującymi na skórze

Zakażony (najczęściej bytującymi na skórze

bakteriami i grzybami) limfotok (lymphorrhoe)

bakteriami i grzybami) limfotok (lymphorrhoe)

jest trudny do wyleczenia.

jest trudny do wyleczenia.

•

Antybiotyki stosowane ogólnie lub miejscowo

Antybiotyki stosowane ogólnie lub miejscowo

nie przynoszą spodziewanego efektu ze

nie przynoszą spodziewanego efektu ze

względu na słabą penetrację do miejsca

względu na słabą penetrację do miejsca

zakażenia.

zakażenia.

•

Miejscowo stosowane środki odkażające mogą

Miejscowo stosowane środki odkażające mogą

dodatkowo uszkadzać skórę, powiększając

dodatkowo uszkadzać skórę, powiększając

owrzodzenie.

owrzodzenie.

•

W niektórych przypadkach można uzyskać

W niektórych przypadkach można uzyskać

stopniowe zmniejszanie się obszaru infekcji,

stopniowe zmniejszanie się obszaru infekcji,

stosując (pod bandaż) opatrunki z

stosując (pod bandaż) opatrunki z

węglem i srebrem.

węglem i srebrem.

Stan zapalny

Stan zapalny

•

Typowe powikłania zapalne obrzęku limfatycznego

Typowe powikłania zapalne obrzęku limfatycznego

to zakażenie skóry i tkanki podskórnej

to zakażenie skóry i tkanki podskórnej

(dermatolymphangioadenitis, DLA) oraz róża

(dermatolymphangioadenitis, DLA) oraz róża

(erysipelas).

(erysipelas).

•

W przypadkach lżejszych i niezbyt rozległych DLA

W przypadkach lżejszych i niezbyt rozległych DLA

można rozważyć zastosowanie intensywnej

można rozważyć zastosowanie intensywnej

kompleksowej fizjoterapii, pod warunkiem

kompleksowej fizjoterapii, pod warunkiem

codziennej kontroli lekarskiej.

codziennej kontroli lekarskiej.

•

W pozostałych przypadkach konieczne jest doustne

W pozostałych przypadkach konieczne jest doustne

podawanie amoksycyliny lub cefalosporyny II

podawanie amoksycyliny lub cefalosporyny II

generacji przez ok. 10 dni i wstrzymanie się od

generacji przez ok. 10 dni i wstrzymanie się od

masowania kończyny. W razie drugiego nawrotu

masowania kończyny. W razie drugiego nawrotu

DLA w krótkim czasie można stosować przedłużoną

DLA w krótkim czasie można stosować przedłużoną

do 6-12 miesięcy antybiotykoterapię penicyliną lub

do 6-12 miesięcy antybiotykoterapię penicyliną lub

azitromycyną.

azitromycyną.

Postępowanie

Postępowanie

Kompleksowa Terapia Przecizastoinowa

Kompleksowa Terapia Przecizastoinowa

(Przeciwobrzękowa) składa się z dwóch

(Przeciwobrzękowa) składa się z dwóch

faz.

faz.

W pierwszej fazie celem jest osiągnięcie

W pierwszej fazie celem jest osiągnięcie

możliwie najlepszego rezultatu

możliwie najlepszego rezultatu

w redukowaniu opuchlizny.

w redukowaniu opuchlizny.

Z kolei celem w drugiej fazie ( jest

Z kolei celem w drugiej fazie ( jest

zachowanie i dalsze polepszanie

zachowanie i dalsze polepszanie

wyników fazy drugiej.

wyników fazy drugiej.

Postępowanie

Postępowanie

•

Faza 1 – redukcja obrzęku

Faza 1 – redukcja obrzęku

•

Faza 2 – stabilizacja i optymalizacja

Faza 2 – stabilizacja i optymalizacja

•

KTP składa się z 4 elementów:

KTP składa się z 4 elementów:

- ochrona skóry

- ochrona skóry

- manualny drenaż limfatyczny

- manualny drenaż limfatyczny

- kompresjoterapia

- kompresjoterapia

- rehabilitacja ruchowa

- rehabilitacja ruchowa

Dla prowadzenia skutecznej

Dla prowadzenia skutecznej

terapii konieczne są

terapii konieczne są

następujące czynniki:

następujące czynniki:

•

wnikliwe prześledzenie historii choroby,

wnikliwe prześledzenie historii choroby,

•

wyjaśnienie pacjentowi istoty choroby,

wyjaśnienie pacjentowi istoty choroby,

•

określenie wraz z pacjentem celów, które mają

określenie wraz z pacjentem celów, które mają

być osiągnięte w przebiegu terapii

być osiągnięte w przebiegu terapii

•

Konieczne jest, aby pacjent zrozumiał przyczynę

Konieczne jest, aby pacjent zrozumiał przyczynę

obrzęku i uświadomił sobie fakt, że zmiany

obrzęku i uświadomił sobie fakt, że zmiany

w naczyniach limfatycznych są zmianami

w naczyniach limfatycznych są zmianami

nieodwracalnymi, a prowadzenie terapii będzie

nieodwracalnymi, a prowadzenie terapii będzie

konieczne do końca życia. Tylko pełen udział

konieczne do końca życia. Tylko pełen udział

pacjenta w procesie leczenia gwarantuje jego

pacjenta w procesie leczenia gwarantuje jego

długotrwały pozytywny efekt

długotrwały pozytywny efekt

Ochrona skóry

Ochrona skóry

•

Skóra jest barierą mechaniczną i chemiczną, chroniącą

Skóra jest barierą mechaniczną i chemiczną, chroniącą

organizm przed wpływem szkodliwych czynników.

organizm przed wpływem szkodliwych czynników.

•

Kwaśne pH chroni przed infekcjami grzybiczymi, a

Kwaśne pH chroni przed infekcjami grzybiczymi, a

integralność skóry jest barierą dla infekcji bakteryjnych.

integralność skóry jest barierą dla infekcji bakteryjnych.

•

Kończyna objęta obrzękiem jest bardziej narażona na

Kończyna objęta obrzękiem jest bardziej narażona na

czynniki szkodliwe, ze względu na spowodowane

czynniki szkodliwe, ze względu na spowodowane

zastojem chłonki lokalne upośledzenie odporności.

zastojem chłonki lokalne upośledzenie odporności.

•

Nawet niewielkie uszkodzenie ciągłości skóry może więc

Nawet niewielkie uszkodzenie ciągłości skóry może więc

stać się przyczyn ą infekcji, która spowoduje dalsze

stać się przyczyn ą infekcji, która spowoduje dalsze

pogorszenie odpływu chłonki.

pogorszenie odpływu chłonki.

•

Wszelkiego rodzaju zadrapania, ukąszenia przez insekty

Wszelkiego rodzaju zadrapania, ukąszenia przez insekty

lub zwierzęta domowe, otarcia czy odparzenia

lub zwierzęta domowe, otarcia czy odparzenia

powinny być odkażane i obserwowane, czy nie szerzy

powinny być odkażane i obserwowane, czy nie szerzy

się wokół nich proces zapalny.

się wokół nich proces zapalny.

Profilaktyka powinna

Profilaktyka powinna

obejmować:

obejmować:

•

noszenie rękawic ochronnych do zajęć domowych,

noszenie rękawic ochronnych do zajęć domowych,

takich jak zmywanie naczyń, sprzątanie czy praca w

takich jak zmywanie naczyń, sprzątanie czy praca w

ogródku,

ogródku,

•

uważne wycinanie skórek w trakcie manicure czy

uważne wycinanie skórek w trakcie manicure czy

pedicure (a najlepiej zaniechanie tych czynności),

pedicure (a najlepiej zaniechanie tych czynności),

•

codzienne nawilżanie skóry balsamami

codzienne nawilżanie skóry balsamami

hipoalergicznymi,

hipoalergicznymi,

•

noszenie wygodnego obuwia nie powodującego otarć,

noszenie wygodnego obuwia nie powodującego otarć,

•

depilację za pomocą kremów lub wosku, unikać należy

depilację za pomocą kremów lub wosku, unikać należy

maszynek do golenia i depilatorów mechanicznych,

maszynek do golenia i depilatorów mechanicznych,

•

w okresie letnim stosowanie repelentów,

w okresie letnim stosowanie repelentów,

•

ochronę skóry przed grzybicą (zwłaszcza stóp

ochronę skóry przed grzybicą (zwłaszcza stóp

w przestrzeniach międzypalcowych i głębokich

w przestrzeniach międzypalcowych i głębokich

fałdach skórnych).

fałdach skórnych).

W każdym przypadku

W każdym przypadku

zaczerwienienia, nadmiernego

zaczerwienienia, nadmiernego

ocieplenia lub pojawienia się

ocieplenia lub pojawienia się

wysypki konieczne jest

wysypki konieczne jest

skonsultowanie się z lekarzem.

skonsultowanie się z lekarzem.

Najprawdopodobniej są to

Najprawdopodobniej są to

objawy ostrego epizodu

objawy ostrego epizodu

zapalnego.

zapalnego.

Ćwiczenia rehabilitacyjne

Ćwiczenia rehabilitacyjne

Odpowiednio dobrane ćwiczenia usprawniające

Odpowiednio dobrane ćwiczenia usprawniające

mają ogromne znaczenie w terapii obrzęku

mają ogromne znaczenie w terapii obrzęku

limfatycznego. Redukują one objętość

limfatycznego. Redukują one objętość

zalegającego płynu śródmiąższowego przez:

zalegającego płynu śródmiąższowego przez:

•

zwiększenie powrotu żylnego,

zwiększenie powrotu żylnego,

•

poprawę funkcjonowania początkowych naczyń

poprawę funkcjonowania początkowych naczyń

chłonnych, które tętnią pod wpływem

chłonnych, które tętnią pod wpływem

udzielonych ruchów mięśni,

udzielonych ruchów mięśni,

•

poprawę funkcjonowania limfatycznych naczyń

poprawę funkcjonowania limfatycznych naczyń

zbiorczych.

zbiorczych.

Ogólne zasady stosowania

Ogólne zasady stosowania

ćwiczeń rehabilitacyjnych:

ćwiczeń rehabilitacyjnych:

•

program ćwiczeń powinien być dobierany indywidualnie dla

program ćwiczeń powinien być dobierany indywidualnie dla

każdego pacjenta, z uwzględnieniem wieku, poziomu

każdego pacjenta, z uwzględnieniem wieku, poziomu

sprawności fizycznej, towarzyszących schorzeń narządu

sprawności fizycznej, towarzyszących schorzeń narządu

ruchu,

ruchu,

•

ćwiczenia powinny być wykonywane jedynie do granicy bólu,

ćwiczenia powinny być wykonywane jedynie do granicy bólu,

•

nie jest wskazane forsowne ćwiczenie, gdyż może nasilać

nie jest wskazane forsowne ćwiczenie, gdyż może nasilać

obrzęk,

obrzęk,

•

tempo ćwiczeń powinno by wolne, z zaznaczonymi

tempo ćwiczeń powinno by wolne, z zaznaczonymi

przerwami,

przerwami,

•

program ćwiczeń powinien być łatwy do zapamiętania i

program ćwiczeń powinien być łatwy do zapamiętania i

niezbyt czasochłonny,

niezbyt czasochłonny,

•

pacjenci ze specyficznymi dolegliwościami bólowymi w

pacjenci ze specyficznymi dolegliwościami bólowymi w

czasie ćwiczeń powinni być konsultowani przez

czasie ćwiczeń powinni być konsultowani przez

wykwalifikowanego fizjoterapeutę,

wykwalifikowanego fizjoterapeutę,

•

w program ćwiczeń powinna być włączona nauka

w program ćwiczeń powinna być włączona nauka

oddychania przeponowego dla poprawy powrotu żylnego i

oddychania przeponowego dla poprawy powrotu żylnego i

chłonnego w obrębie klatki piersiowej.

chłonnego w obrębie klatki piersiowej.

Kompresjoterapia

Kompresjoterapia

•

Zastosowanie ucisku zewnętrznego

Zastosowanie ucisku zewnętrznego

jest kluczowym elementem terapii

jest kluczowym elementem terapii

obrzęku limfatycznego.

obrzęku limfatycznego.

•

Zapewnienie odpowiedniego

Zapewnienie odpowiedniego

stopniowanego ucisku, połączonego

stopniowanego ucisku, połączonego

z pracą mięśni szkieletowych,

z pracą mięśni szkieletowych,

pobudza przepływ chłonki i krwi

pobudza przepływ chłonki i krwi

żylnej.

żylnej.

Materiały używane do ucisku

Materiały używane do ucisku

zewnętrznego podzielić można

zewnętrznego podzielić można

na 2 grupy:

na 2 grupy:

•

bandaże,

bandaże,

•

pończochy i rękawy uciskowe.

pończochy i rękawy uciskowe.

Bandażowanie

Bandażowanie

wielowarstwowe. Wskazania:

wielowarstwowe. Wskazania:

•

obrzęk o znacznym nasileniu,

obrzęk o znacznym nasileniu,

•

znacznego stopnia zniekształcenie przez

znacznego stopnia zniekształcenie przez

obrzęk, obecność głębokich fałdów skórnych,

obrzęk, obecność głębokich fałdów skórnych,

•

limfotok,

limfotok,

•

obecność zwłóknień w tkance podskórnej

obecność zwłóknień w tkance podskórnej

i skórze,

i skórze,

•

obecność zmian skórnych – owrzodzenia

obecność zmian skórnych – owrzodzenia

o różnej etiologii

o różnej etiologii

Bandażowanie

Bandażowanie

wielowarstwowe.

wielowarstwowe.

Przeciwwskazania:

Przeciwwskazania:

•

ostre epizody zapalne,

ostre epizody zapalne,

•

zakrzepica żył głębokich,

zakrzepica żył głębokich,

•

niewydolność krążenia w stadium III i

niewydolność krążenia w stadium III i

IV wg NYHA,

IV wg NYHA,

•

zaburzenia obwodowego krążenia

zaburzenia obwodowego krążenia

tętniczego.

tętniczego.

Bandażowanie

Bandażowanie

wielowarstwowe. Zalety

wielowarstwowe. Zalety

stosowania:

stosowania:

•

poprawia wnikanie płynu śródmiąższowego

poprawia wnikanie płynu śródmiąższowego

do początkowych naczyń chłonnych,

do początkowych naczyń chłonnych,

•

poprawia transport chłonki,

poprawia transport chłonki,

•

powoduje ustąpienie zmian włóknistych w

powoduje ustąpienie zmian włóknistych w

skórze i tkance podskórnej,

skórze i tkance podskórnej,

•

zmniejsza aktywność stanu zapalnego w skórze,

zmniejsza aktywność stanu zapalnego w skórze,

•

zmniejsza limfotok,

zmniejsza limfotok,

•

chroni skórę przed nadmiernym rozciąganiem,

chroni skórę przed nadmiernym rozciąganiem,

•

poprawia efektywność pracy pompy mięśniowej,

poprawia efektywność pracy pompy mięśniowej,

•

przywraca fizjologiczne kształty kończynom.

przywraca fizjologiczne kształty kończynom.

Bandażowanie

Bandażowanie

wielowarstwowe

wielowarstwowe

•

Jako warstwa nakładana bezpośrednio na skórę stosowany jest

Jako warstwa nakładana bezpośrednio na skórę stosowany jest

rękaw bawełniany (STOCKINETTE) bez zawartości włókien

rękaw bawełniany (STOCKINETTE) bez zawartości włókien

elastycznych. Jego zadaniem jest ochrona skóry.

elastycznych. Jego zadaniem jest ochrona skóry.

•

W czasie nakładania rękaw ten powinien być dokładnie

W czasie nakładania rękaw ten powinien być dokładnie

umieszczony we wszystkich fałdach skórnych.

umieszczony we wszystkich fałdach skórnych.

•

Kolejną warstwę stanowi podkład miękkich wacianych bandaży,

Kolejną warstwę stanowi podkład miękkich wacianych bandaży,

dla ochrony miejsc wrażliwych, takich jak kostka, nadgarstek,

dla ochrony miejsc wrażliwych, takich jak kostka, nadgarstek,

dłoń, dół łokciowy i podkolanowy Bandaż ten służy również

dłoń, dół łokciowy i podkolanowy Bandaż ten służy również

do wyrównania proporcji kończyny i nadania jej kształtu

do wyrównania proporcji kończyny i nadania jej kształtu

zbliżonego do walca, tak aby nakładanie kolejnej warstwy

zbliżonego do walca, tak aby nakładanie kolejnej warstwy

złożonej z bandaży elastycznych o niskiej rozciągliwości było

złożonej z bandaży elastycznych o niskiej rozciągliwości było

łatwiejsze i bardziej efektywne.

łatwiejsze i bardziej efektywne.

•

Zewnętrzną warstwę stanowią bandaże elastyczne. Niski

Zewnętrzną warstwę stanowią bandaże elastyczne. Niski

stopień rozciągliwości ma zapewnić niskie ciśnienie

stopień rozciągliwości ma zapewnić niskie ciśnienie

spoczynkowe i wyższe ciśnienie dynamiczne. Bandaże te mają

spoczynkowe i wyższe ciśnienie dynamiczne. Bandaże te mają

zapewnić zewnętrzny opór dla pracujących mięśni

zapewnić zewnętrzny opór dla pracujących mięśni

szkieletowych, a tym samym zwiększyć efektywność pracy

szkieletowych, a tym samym zwiększyć efektywność pracy

pompy mięśniowej. Bandaże nakładane są spiralnie, a kolejne

pompy mięśniowej. Bandaże nakładane są spiralnie, a kolejne

warstwy zachodzą na siebie na 50 proc. szerokości bandaża.

warstwy zachodzą na siebie na 50 proc. szerokości bandaża.

Zapewnia to równomierne rozłożenie i stopniowanie

Zapewnia to równomierne rozłożenie i stopniowanie

ciśnienia.

ciśnienia.

Rękawy i pończochy

Rękawy i pończochy

uciskowe

uciskowe

•

stosowane są po zakończeniu intensywnej

stosowane są po zakończeniu intensywnej

fazy leczenia, dla utrzymania uzyskanego

fazy leczenia, dla utrzymania uzyskanego

efektu,

efektu,

•

są to produkty wykonane fabrycznie,

są to produkty wykonane fabrycznie,

w różnych rozmiarach i klasach ucisku,

w różnych rozmiarach i klasach ucisku,

•

zapewniają stopniowany ucisk z najwyższym

zapewniają stopniowany ucisk z najwyższym

ciśnieniem na dystalnym końcu kończyny

ciśnieniem na dystalnym końcu kończyny

•

dobór rozmiaru zależy od wielkości

dobór rozmiaru zależy od wielkości

kończyny i jest dokonywany na podstawie

kończyny i jest dokonywany na podstawie

tabel wydanych przez firmę produkującą

tabel wydanych przez firmę produkującą

dany asortyment materiałów uciskowych.

dany asortyment materiałów uciskowych.

Rękawy i pończochy

Rękawy i pończochy

uciskowe. Wskazania:

uciskowe. Wskazania:

•

obrzęk o miernym nasileniu,

obrzęk o miernym nasileniu,

•

kończyna bez zaznaczonych

kończyna bez zaznaczonych

zniekształceń,

zniekształceń,

•

brak zmian skórnych,

brak zmian skórnych,

•

pacjent jest zdolny do samodzielnego

pacjent jest zdolny do samodzielnego

nałożenia rękawa lub pończochy w

nałożenia rękawa lub pończochy w

domu.

domu.

Rękawy i pończochy

Rękawy i pończochy

uciskowe

uciskowe

Przeciwwskazania:

Przeciwwskazania:

•

zakrzepica żył głębokich,

zakrzepica żył głębokich,

•

ostre epizody zapalne.

ostre epizody zapalne.

Rękawy i pończochy

Rękawy i pończochy

uciskowe. Zalety:

uciskowe. Zalety:

•

utrzymanie efektu intensywnej terapii,

utrzymanie efektu intensywnej terapii,

•

ograniczenie przesączania płynu

ograniczenie przesączania płynu

śródmiąższowego przez zwiększenie ciśnienia

śródmiąższowego przez zwiększenie ciśnienia

hydrostatycznego,

hydrostatycznego,

•

poprawa wnikania płynu śródmiąższowego

poprawa wnikania płynu śródmiąższowego

do początkowych naczyń chłonnych,

do początkowych naczyń chłonnych,

•

poprawa transportu chłonki,

poprawa transportu chłonki,

•

zmniejszenie aktywności stanu zapalnego

zmniejszenie aktywności stanu zapalnego

w skórze,

w skórze,

•

ochrona skóry przed nadmiernym rozciąganiem,

ochrona skóry przed nadmiernym rozciąganiem,

•

poprawa efektywności pracy pompy

poprawa efektywności pracy pompy

mięśniowej.

mięśniowej.

Masaż limfatyczny

Masaż limfatyczny

•

służy poprawieniu przepływu chłonki w układzie

służy poprawieniu przepływu chłonki w układzie

limfatycznym,

limfatycznym,

•

jest obecnie najbardziej efektywną metodą leczenia

jest obecnie najbardziej efektywną metodą leczenia

obrzęku.

obrzęku.

•

Twórcą drenażu limfatycznego jest Emil Vodder -

Twórcą drenażu limfatycznego jest Emil Vodder -

duński lekarz.

duński lekarz.

•

Masaż limfatyczny wpływa korzystnie na przepływ

Masaż limfatyczny wpływa korzystnie na przepływ

chłonki, likwidację obrzęków zastoinowych,

chłonki, likwidację obrzęków zastoinowych,

onkotycznych, zapalnych, usprawnienie transportu

onkotycznych, zapalnych, usprawnienie transportu

soli mineralnych i wody oraz procesów

soli mineralnych i wody oraz procesów

immunologicznych.

immunologicznych.

•

Polega na masażu przy użyciu technik głaskania,

Polega na masażu przy użyciu technik głaskania,

rozcierania i ugniatania w taki sposób aby przepchnąć

rozcierania i ugniatania w taki sposób aby przepchnąć

zalegającą chłonkę w kierunku węzłów chłonnych.

zalegającą chłonkę w kierunku węzłów chłonnych.

Masaż limfatyczny

Masaż limfatyczny

Masaż limfatyczny

Masaż limfatyczny

•

Masaż Limfatyczny może być wykonywany przez

Masaż Limfatyczny może być wykonywany przez

terapeutę lub za pomocą specjalnych

terapeutę lub za pomocą specjalnych

aparatów do masażu limfatycznego

.

•

Masaż limfatyczny, stosowany w czasie

Masaż limfatyczny, stosowany w czasie

intensywnego okresu terapii, powinien być

intensywnego okresu terapii, powinien być

wykonywany przez specjalnie

wykonywany przez specjalnie

przeszkolony personel. Prawidłowe prowadzenie

przeszkolony personel. Prawidłowe prowadzenie

masażu wymaga znajomości anatomii układu

masażu wymaga znajomości anatomii układu

chłonnego i jego funkcji.

chłonnego i jego funkcji.

•

Uproszczona wersja – tzw. Automasaż – jest

Uproszczona wersja – tzw. Automasaż – jest

zasadniczym elementem terapii po zakończeniu

zasadniczym elementem terapii po zakończeniu

okresu intensywnego leczenia. Terapeuta uczy

okresu intensywnego leczenia. Terapeuta uczy

wtedy pacjenta lub rodzinę metod i sposobów

wtedy pacjenta lub rodzinę metod i sposobów

wykonania takiego masażu.

wykonania takiego masażu.

Podstawowe zasady

Podstawowe zasady

masażu:

masażu:

•

masaż powinien być delikatny, powolny i rytmiczny,

masaż powinien być delikatny, powolny i rytmiczny,

•

nie powinien powodować dolegliwości bólowych,

nie powinien powodować dolegliwości bólowych,

•

nie jest wskazane używanie olejków ani kremów,

nie jest wskazane używanie olejków ani kremów,

•

kontakt dłoni ze skórą powinien być bezpośredni –

kontakt dłoni ze skórą powinien być bezpośredni –

dłoń przylega do skóry nieruchomo i porusza się

dłoń przylega do skóry nieruchomo i porusza się

wraz z nią,

wraz z nią,

•

jeżeli dłonie w czasie masażu stają się wilgotne

jeżeli dłonie w czasie masażu stają się wilgotne

można użyć niewielkich ilości nieperfumowanego

można użyć niewielkich ilości nieperfumowanego

talku,

talku,

•

masuje się ruchami okrężnymi,

masuje się ruchami okrężnymi,

•

kierunek masażu powinien być zgodny z kierunkiem

kierunek masażu powinien być zgodny z kierunkiem

odpływu chłonki do okolicznych węzłów chłonnych,

odpływu chłonki do okolicznych węzłów chłonnych,

•

minimalny czas trwania masażu 15–20 min.

minimalny czas trwania masażu 15–20 min.

Masaż limfatyczny

Przeciwwskazania:

Przeciwwskazania:

•

aktywna choroba nowotworowa (nie jest

aktywna choroba nowotworowa (nie jest

przeciwwskazaniem bezwzględnym,

przeciwwskazaniem bezwzględnym,

zastosowanie masażu zależy od indywidualnej

zastosowanie masażu zależy od indywidualnej

decyzji lekarza),

decyzji lekarza),

•

ostre zapalenie tkanki podskórnej,

ostre zapalenie tkanki podskórnej,

•

zmiany alergiczne na skórze,

zmiany alergiczne na skórze,

•

niewydolność krążenia w stadium III i IV NYHA,

niewydolność krążenia w stadium III i IV NYHA,

•

zespół żyły głównej górnej,

zespół żyły głównej górnej,

•

epizod zakrzepicy żył głębokich w okresie

epizod zakrzepicy żył głębokich w okresie

ostatnich 6 miesięcy

ostatnich 6 miesięcy