STEREOTYPY I
UPRZEDZENIA

Co nas ogranicza?

STEREOTYPY I UPRZEDZENIA



Kto do kogo się uprzedza i dlaczego?



Rodzice -



Dzieci -



Nauczyciele -



Uczniowie -



Biali -



Abstynenci -



Sekretarki -



Bardzo bogaci -



Sprawni fizycznie -



Heteroseksualiści -



Kobiety



Właściciele zwierząt -



Europejczycy -

JAK TO JEST?

1.

Ludzie o wąskich ustach

2.

Ludzie o wysokim czole

3.

Rudowłosi

4.

Aktorzy, aktorki i modelki

5.

Niemcy

6.

Szkoci

7.

Anglicy

8.

Cyganie

9.

Blondynki

10.

Naukowcy

A.

Są strasznie skąpi.

B.

Mają skłonności do flirtowania i
romansów.

C.

Są bardziej roztargnieni niż inni.

D.

To chłodni, utrzymujący rezerwę
flegmatycy.

E.

Kradną, gdy tylko nadarzy się
okazja.

F.

Są chytrzy i wredni.

G.

Są bardziej inteligentni od
innych.

H.

Mają kłopoty ze swoim
intelektem.

I.

Są zwolennikami porządku i
karności, dbają o czystość.

J.

Są bardziej mściwi i złośliwi niż
inni.

Grupy osób

Właściwości tych grup

STEREOTYPY I UPRZEDZENIA



Pojęcie stereotypu wprowadził
amerykański dziennikarz Walter Lippman,
który w 1922 roku określił stereotyp jako
obraz powstający w naszym umyśle i
pomagający nam radzić sobie ze
złożonością otaczającej rzeczywistości
przy pomocy uproszczonej wizji świata
społecznego. Lippman posłużył się nazwą
techniki drukarskiej, która pozwala
powielać ten sam obraz.



Dzisiaj pod tym pojęciem rozumiemy
pewien uogólniony i uproszczony obraz
grupy społecznej lub jej członków, który
jest nieuzasadniony zdaniem innych
osób.



[...] stereotyp [jest] strukturą poznawczą,
obejmującą wiedzę, przekonania i
oczekiwania obserwatora na temat
niektórych grup społecznych.



Uprzedzenia wypływają z posiadania
pewnych negatywnych poglądów
powziętych niejako z góry, przed
kontaktem z danym zjawiskiem. Są
one również wynikiem bycia członkiem
określonej grupy społecznej. Pomimo iż
uprzedzenia, podobnie jak sankcje
społeczne, mogą być pozytywne lub
negatywne, to jednak potoczne
rozumienie tych pojąć łączy je z
negatywnymi odczuciami. W
konsekwencji negatywne uprzedzenia
etniczne są:



niechęcią opartą na błędnych i
niezmiennych generalizacjach. Mogą
być one odczuwane bądź wyrażane.
Mogą być skierowane przeciw grupie
jako całości, lub przeciw jednostce ze
względu na jej przynależność do grupy.

STEREOTYPY

UPRZEDZENIA

STEREOTYPY I UPRZEDZENIA



Wywodzą się z niechęci do
innych grup.



Są ściśle powiązane z
uprzedzeniami, dyskryminacją
i etnocentryzmem.



Stereotypizacja jest
zjawiskiem powszechnym
zarówno w kontaktach
interpersonalnych jak i
międzykulturowych.



Stereotypizacja jest
koniecznym mechanizmem
dla szybkiego przetwarzania
informacji o naszym
funkcjonowaniu w świecie.



Postawa, która składa
się z trzech
komponentów:



Afektywnego albo
emocjonalnego (np. złość,
serdeczność), jak i nasycenie
postawy (np. umiarkowany
niepokój, otwarta wrogość);



Poznawczego – przekonania,
myśli tworzące postawę;



Behawioralnego – odnoszącego
się do czyichś działań

Stereotypy

Uprzedzenia

POWSTAWANIE STEREOTYPÓW



Kategoryzacja (potrzeba rozumienia,
przewidywania zachowań innych ludzi na
podstawie wspólnych cech czy zbieżności w
czasie i przestrzeni)



Grupy własne i grupy obce (jednorodność
grupy obcej i faworyzowanie grupy własnej)



Społeczne uczenie się poprzez:



Dziecięce kontakty międzygrupowe



Przekazywanie wartości w rodzinie



Komunikaty płynące z mediów.

GENEZA UPRZEDZEŃ



Teoria tożsamości społecznej



Teoria optymalnej odrębności



Teoria kozła ofiarnego



Względna deprywacja (niezaspokojenie)



Teoria rzeczywistego konfliktu

UPRZEDZENIA



Teun A. van Dijk po analizie wypadków uprzedzeń wyrażanych w
różnych kulturach wobec innych grup doszedł do wniosku, że istnieją
pewne ogólnie spotykane treści wyrażane w wypowiedziach osób
uzasadniających swoją niechęć wobec przedstawicieli innych grup. Są
to:



1. Ogólny – wyrażana jest uogólniona niechęć do innej grupy: „Nie lubię
ich. Moi znajomi ich nie lubią; moja rodzina ich nie lubi”.



2. Pochodzenie i wygląd – stwierdzenia typu: „Nie powinniśmy ich
zapraszać; niech wracają, sąd przyszli”. „Polityka imigracyjna powinna
być surowsza. Wyglądają inaczej. Ubierają się dziwnie”.



3. Cele społeczno-gospodarcze i status społeczny; typowe zarzuty to
„Odbierają nam pracę. Wykorzystują system pomocy społecznej.
Stanowią zagrożenie finansowe”.



4. Różnice kulturowe i obyczajowe – typowe zarzuty to: „Mają inne
zwyczaje, ale powinni dostosować się do naszych. Mają zbyt wiele
dzieci. Powinni nauczyć się mówić w naszym języku. Są brudni. Ich
dzieci stwarzają problemy w szkołach”.



5. Cechy osobowe – stwierdzenia typu: „Oni są agresywni. Są
odpowiedzialni za wzrost przestępczości. Są niebezpieczni. Są leniwi.
Są hałaśliwi”.

S

T

O

P

O

Z

Y

C

JI

Z

A

W

A

R

T

Y

C

H

W

P

O

N

A

D

K

U

LT

U

R

O

W

E

J L

IŚ

C

IE

P

R

Z

Y

M

IO

T

N

IK

Ó

W

KATEGORIE UPRZEDZEŃ:



Rasizm



Seksizm



Homofobia



Ageism



Heteroseksizm



„Classism”

PRZECIWDZIAŁANIE UPRZEDZENIOM



Klasa – układanka



Wzbogacanie wiedzy



Empatia



Odgrywanie ról



Reklamy społeczne

„...I JA JESTEŚMY DO SIEBIE PODOBNI W TYM, ŻE...”



Dokończ zdania:



„Bezdomny nocujący na dworcu...”



„Rumun żebrzący w tramwaju...”



„Kobieta w ciąży...”



„Staruszek, który skończył 80 lat...”



„Kierowca, który spowodował wypadek...”



„Skin z ogoloną głową...”



„Rosjanin, który handluje na targu w Polsce...”



„Przedszkolak, którego mama pierwszy raz zostawiła w
przedszkolu...”



„Pijany, leżący na trawie przed blokiem...”



„Sprzątaczka pracująca w mojej firmie...”



„Stara Indianka z rezerwatu...”



„Złodziej kieszonkowiec...”



„Niewidomy...”

TOŻSAMOŚĆ

Kto ty jesteś? Polak mały!
Jaki znak twój? Orzeł biały...

TOŻSAMOŚĆ NIE JEST JEDNORODNA –
JEST ICH WIELE



Nasza tożsamość jest wynikiem identyfikacji z
określoną grupą społeczną, którą traktujemy jako
nam najbliższą, czyli „grupę własną”.



Henri Tajfel i jego definicja tożsamości społecznej:



„koncepcja własnej osoby, która jest wynikiem
naszej świadomości członkostwa w danej grupie
społecznej wraz z poczuciem wartości i
emocjonalnym zaangażowaniem przypisywanym
temu członkostwu”



Tożsamość jest konstruowana poprzez
komunikowanie się z innymi ludźmi.



Zależy od uwarunkowań społecznych,
historycznych, ekonomicznych i politycznych.

TYPY TOŻSAMOŚCI



Tożsamości są plastyczne i podlegają zmianom, a ich
tworzenie jest zależne od kontekstu kulturowego.
Zatem możemy wyróżnić następujące typy
tożsamości:



Tożsamość płciowa (gender);



Tożsamość seksualna;



Tożsamość grupy wiekowej;



Tożsamość etniczna i rasowa;



Tożsamość religijna;



Tożsamość klasowa;



Tożsamość narodowa (obywatelska).