* Klasyfikacja terapii zajęciowej

* Etapy postępowania terapeutycznego

* Tworzenie grupy- kontrakt grupowy

* dokumentacja terapeutyczna

Forma zajęć

Forma- to organizacyjne ramy wdrażania i

realizacji metod

rozumiana jest jako sposób organizacji zajęć

terapeutycznych w procesie leczniczym, który
uwzględnia kryterium ilości osób, biorących
udział w zorganizowanych działaniach
terapeuty.

• Określenia „forma” będziemy zatem używać

tylko w odniesieniu do organizacyjnej strony
czynności terapeuty.

 

Formy organizacji zajęć terapii zajęciowej

grupowa indywidualna

 
• grupowa - polegająca na wykonywaniu różnych bądź

tych samych zadań przez kilka osób; grupy mogą być
tworzone celowo lub powstawać samorzutnie; 

• indywidualna – pacjent wykonuje zadania

specjalnie dla niego przeznaczone /przygotowane,
dobrane tak aby korygowały jego zaburzone sfery w
sposób indywidualny

Klasyfikacja terapii zajęciowej

• Rodzaje

• Metody

• Techniki

Nadrzędnym i najbardziej ogólnym
elementem tego podziału jest „rodzaj
terapii zajęciowej”. Każdemu
rodzajowi podporządkowane zostały
metody pracy a metodom – techniki.

Rodzaj – gatunek czegoś, odmiana,

typ, jakość.

Pojęcie rodzaju określane jest również

jako kategoria, klasa czegoś,
wyróżniane ze względu na
charakterystyczne cechy.

(Słownik współczesnego języka

polskiego, 2001, str. 245 ).

• Rodzaje terapii zajęciowej

Ergoterapia
I Socjoterapia
II Arteterapia
III
I Ergoterapia – terapia pracą, terapia poprzez zajęcia manualne
 
II Socjoterapia – terapia zaburzeń zachowania i zaburzeń
emocjonalnych w toku spotkań grupowych,
towarzyskich 
 
III Arteterapia – terapia sztuką, kontakt bierny lub czynny ze
sztuką i kulturą

Metoda
• w znaczeniu ogólnym — sposób postępowania, świadomy i powtarzalny;
• w węższym znaczeniu — zespół celowych czynności i środków, w szczególności

prowadzących do wykonania określonego zadania lub rozwiązania danego
problemu.

  Metoda to również: „systematycznie stosowany sposób postępowania,

prowadzący do założonego wyniku. Na dany sposób składają się czynności
myślowe i praktyczne, odpowiednio dobrane i realizowane w ustalonej kolejności”.

(Wierzchowska –Konera B., 2000, str. 92)

Na podstawie powyższych definicji „metody” skonstruowaliśmy własną, mającą
odniesienie do terapii zajęciowej.
Metoda terapii zajęciowej – pojęcie węższe od rodzaju terapii – sposób
postępowania świadomy i powtarzalny, prowadzący do osiągnięcia zamierzonego
wyniku leczniczego / terapeutycznego. Składają się na nią czynności myślowe i
praktyczne, odpowiednio dobrane i realizowane w ustalonej kolejności

Trzy wykresy

Metody ergoterapii

• Dziewiarstwo
• Hafciarstwo



Dziewiarstwo



Hafciarstwo



Tkactwo



Krawiectwo



Kaletnictwo



Metaloplastyka



Stolarstwo



Ogrodnictwo



Wikliniarstwo



Garncarstwo i ceramika

• Metaloplastyka
• Stolarstwo
• Ogrodnictwo
• Wikliniarstwo
• Garncarstwo i ceramika

• Krawiectwo
• Kaletnictwo
• Metaloplastyka
• Stolarstwo
• Ogrodnictwo
• Wikliniarstwo
• Garncarstwo i ceramika

Metody socjoterapii



Ludoterapia - zabawoterapia



Terapia ruchem



Trening umiejętności społecznych



Rekreacja

Metody arteterapii



Rysunek



Malarstwo



Grafika



Rzeźba



Sztuki użytkowe



Zdobnictwo i dekoratorstwo



Muzykoterapia



 Biblioterapia



Filmoterapia



Teatroterapia



Choreoterapia

Technika terapii zajęciowej.
W terapii zajęciowej technika jest rozumiana jako

skonkretyzowane czynności praktyczne wykonywane w
określonym porządku, pozwalające na uzyskanie
określonego efektu oddziaływania terapeutycznego.

• W technice elementem różnicującym jest przede

wszystkim materiał bądź narzędzie pracy.

Oto przykładowe techniki terapii zajęciowej, które
najczęściej stosowane są w praktycznej działalności tegoż
zawodu w różnych placówkach leczniczo – opiekuńczych
lub warsztatach terapii zajęciowej.

Trzy tabelki

Rodzaj terapii zajęciowej: ergoterapia

METODA i TECHNIKI TERAPII ZAJĘCIOWEJ



1. DZIEWIARSTWO



Szydełkowanie



Robienie na drutach



2. HAFCIARSTWO



Haft richelieu



Gobelinowy



Krzyżykowy



Hafty regionalne: kaszubski, kociewski itp.



3. TKACTWO



Tkanie na krośnie, na ramkach



Wyplatanie makram, breloczków itp

4. KRAWIECTWO



Szycie rzeczy użytkowych



Zabawkarstwo



Reperowanie odzieży

5. KALETNICTWO



Tworzenie wyrobów ze skóry np. obrazy, biżuteria, portfele

6. METALOPLASTYKA



Wyroby z drutu – np. świeczniki, breloczki, drzewka szczęścia



Wyroby z metalu – np. znaczki, godła, medale, obrazy

7. STOLARSTWO



Prace w drewnie np. płaskorzeźby, rzeźby, domki, pudełka
(również z patyków)

8. OGRODNICTWO



Prace ogrodnicze i porządkowe np. sadzenie,
kopanie, sianie

9. WIKLINIARSTWO 



Plecenie różnorodnych przedmiotów z wikliny, np.
koszyki

10. GARNCARSTWO I CERAMIKA



Wyrabianie garnków, dzbanów, wazonów



Tworzenie przedmiotów ceramicznych



rzenie wyrobów ze skóry np. obrazy, biżuteria,
portfele

Rodzaj terapii zajęciowej: socjoterapia

METODA I TECHNIKI TERAPII ZAJĘCIOWEJ

1. LUDOTERAPIA / ZABAWOTERAPIA



Zabawy manipulacyjne



Zabawy tematyczne



Zabawy konstrukcyjne



Zabawy i gry dydaktyczne

2. TERAPIA RUCHEM



Ćwiczenia ogólnie usprawniające, oddechowe, poranne
itp.



Gry i zabawy ruchowe (połączone mogą być również z
elementami rytmiki i tańca)



Nauka czynności życia codziennego:



- trening samoobsługi, np. mycie się, czesanie,



ubieranie, przemieszczanie, itp.



- trening kulinarny, np. estetyczne przygotowanie i



spożywanie posiłków, robienie zakupów; nauka



operowania pieniędzmi, doboru artykułów spożyw.,



kulturalnego zachowania się przy stole

3. TRENING UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH



Treningi: nawiązywania relacji, prowadzenia rozmowy i
podtrzymywania kontaktów, aktywnego słuchania,
asertywności, rozwiązywania konfliktów

4. REKREACJA



Silwoterapia (oddziaływanie pięknem przyrody – terapia
przez spacery po lesie)



Wieczorki taneczne



Zabawy i gry zespołowe



Zwiedzanie – obserwowanie czynności wykonywanych
przez inne osoby, np. występów artystycznych, zawodów
sportowych bądź rezultatów ich pracy, np. oglądanie
wystaw

Rodzaj terapii zajęciowej: arteterapia

METODA I TECHNIKI TERAPII ZAJĘCIOWEJ

1. RYSUNEK



Rysowanie kredkami ołówkowymi, świecowymi, pastelami,
ołówkiem, kredą, węglem

2. MALARSTWO



Malowanie farbami plakatowymi, akwarelą, witrażowymi,
olejnymi, do szkła, farbami window collors, tuszem kreślarskim

3. GRAFIKA



Gipsoryt



Linoryt



Drzeworyt



Monotypia



Druk strukturalny

4. RZEŹBA



Masy plastyczne – masa solna, glina, modelina, plastelina,
masa papierowa, wosk itp.



Rzeźbienie w drewnie i innych twardych materiałach



Papiero-plastyka – origami – motywy postaci, przedmiotów,
kwiatów; tworzenie laurek

5. SZTUKI UŻYTKOWE



Witraż – na okna, drzwi, butelki itp.



Fotografia



Plakat, projekty okładek, opakowania, ulotki reklamowe



Collage – wycinanie, wyklejanie, wydzieranie z papieru i
tworzenie pracy łączonej różnymi technikami plastycznymi

6. ZDOBNICTWO I DEKORATORSTWO



Ikebana - układanie kompozycji z suszonych i żywych kwiatów,
roślin, owoców oraz darów natury, np. kory drzewa, szyszek, mchu,
muszli, drewna, piór itp., kompozycje w wazonie, w ramach obrazów,
koszykach



Dekoracje – okolicznościowe, świąteczne, np. stroiki Wielkanocne,
Bożonarodzeniowe, wycinane ozdoby z papieru z okazji świąt i
uroczystości



Zdobienie różnych przedmiotów, np. ramek

7. MUZYKOTERAPIA



Muzykoterapia bierna – muzyka aktywizująca, relaksacyjna, trening
relaksacyjny Schultza



Muzykoterapia czynna – muzykowanie pacjentów (instrumenty Orffa,
gitara i inne), nauka śpiewania nowych piosenek, śpiewanie utworów
znanych i lubianych, popularnych ludowych czy biesiadnych

8. BIBLIOTERAPIA



Czytanie głośne fragmentów lub całości książki / tekstu
przez pacjentów i rozmowa po przeczytaniu,



Słuchanie tekstów biblioterapeutycznych
(aktywizujących bądź relaksacyjnych)



Poradnictwo biblioteczne – propozycje do
samodzielnego czytania i rozmowa po przeczytaniu



Wieczory poezji

9. FILMOTERAPIA



Projekcja filmów i dyskusja po niej



Nagrywanie filmów

10. TEATROTERAPIA



Psychodrama



Drama



Pantomima (scenki pantomimiczne)



Oglądanie spektakli

11. CHOREOTERAPIA



Taniec



Ćwiczenia muzyczno-ruchowe



Improwizacje ruchowe przy muzyce

Warunki rozpoczęcia terapii

1. Więź pomiędzy terapeutą a

podopiecznym, polegająca na
wzajemnej akceptacji

2. Zebranie informacji z dokumentacji,

od rodziny, personelu

1 Diagnoza terapeutyczna

Jednym z elementów leczenia, pielęgnowania i uprawniania człowieka

chorego, niepełnosprawnego jest dokładne rozpoznanie i ocena
wszystkich odbiegających od normy czynności życiowych w celu:

- Nakreślanie planu terapeutycznego
- Dla kontroli postępów w prowadzeniu terapii
- Dla określenia generalnej linii rehabilitacji z oznaczeniem

końcowego celu.

Największe znaczenie ma nie tyle dokładna diagnoza medyczna, ile

raczej określenie wydolności czynnościowej (umiejętności radzenia
sobie z otoczeniem i samym sobą), dlatego niezbędnym elementem
powinno być określanie sprawności fizycznej, funkcji poznawczych,
emocjonalnych, społecznych (umiejętności komunikowania się,
samodzielności w wykonywaniu czynności samoobsługowych,
motywacji do działania …)

- Ocena możliwości podopiecznego

2.Określenie celów terapii

Wiodącymi celami terapii zajęciowej jest

przywracanie sprawności fizycznej, psychicznej,
społecznej czy też preorientacja zawodowa.

• Usprawnianie fizyczne (aktywizacja fizyczna)
• Usprawnianie psychiczne ( a. psychiczna)
• Usprawnianie społeczne i zawodowe (a.

społeczna)

Natomiast cele szczegółowe muszą wynikać ze

specyficznych potrzeb konkretnej osoby (od
rodzaju niepenosprawności)

3. Dobór metod i technik

Metody i techniki terapii zajęciowej

uzależnione są przede wszystkim od
wieku, płci, zainteresowań i
możliwości podopiecznego.

W do borze metod i technik należy

zwrócić uwagę na poziom wysiłkowy
podopiecznego.

Planowanie

Równolegle z doborem metod i technik należy zaplanować formę terapii oraz

optymalną częstotliwość i czas prowadzenia zajęć.

Reguły dobierania form i środków pracy:
- Zajęcia powinny być zawsze dobrane indywidualnie
- Czas trwania powinien uwzględniać zasadę stopniowania trudności i

konsekwencji

- Respektujemy wydolność wysiłkową nie tylko fizyczną, ale także umysłową i

emocjonalną, aby nie dopuścić do wystąpienia objawów zmęczenia

- Obowiązuje zasad liczenia się z innymi członkami zespołu terapeutycznego

realizującymi program rehabilitacyjny oraz z oczekiwaniami samego pacjenta
czy też jego rodziny

- Plan powinien być realny do zrealizowania, plan nie może być krótszy niż

tygodniowy

(powinien uwzględniać: metody i techniki pracy, formę zajęć, czas trwania

częstotliwość, środki do realizacji, bhp, monitoring, ewentualnie wspólpracę z
zespołem)

Prowadzenie terapii zgodnie z

planem

Efektywne działanie terapeutyczne

zależy od wielu czynników, ale
zawsze podstawą sukcesu jest dobra
znajomość podopiecznego,
odpowiedni dobór materiału
rzeczowego oraz możliwość
wykorzystania nowoczesnych
technologii i urządzeń.

W trakcie prowadzenia zajęć

terapeutycznych niezbędne jest
stosowanie zasad pedagogiki
specjalnej:

• Zasada personalizacji
• Zasada indywidualizacji
• Zasada sukcesu
• Zasada wielostronnego

mobilizowania i wzmacniania
osiągnięć

6. Monitorowanie

• To inaczej śledzenie przebiegu terapii
Jest niezbędnym elementem całego procesu, pozwala

dostrzec postępy w prowadzonym procesie,
pozwala na zmodyfikowanie planu.

Techniki monitorowania: ?
Dokumentacja terapeutyczna
Obserwacja
Karty obserwacji zachowania
Analiza wytworów prac
Superwizja

Ewaluacja

Ewaluacja- naniesienie ewentualnych

zmian po przeanalizowaniu całego
procesu terapeutycznego

Dokumentacja

•

Funkcje dokumentacji:

•

Dokumentacja w terapii zawiera w sobie każdą formę aktywności podejmowaną
przez pacjenta, ale również informację o tych, których pacjent nie chce
podejmować lub sprawiają mu one szczególną trudność. Jako część historii
choroby:

•

stanowi źródło informacji dla wszystkich członków zespołu o funkcjonowaniu
pacjenta indywidualnie i w grupie, na płaszczyźnie społecznej, zajęciowej,
interpersonalnej, emocjonalnej, objawowej, organizacyjnej, aktywności,
adaptacji do nowych, trudnych warunków, inicjatywy, procesów myślowych i in.

•

jest świadectwem postępów lub ich braków w leczeniu

•

to baza, do której można nawiązać podczas kontaktu z pacjentem podczas
pobytu na oddziale lub w przypadku ponownego przyjęcia na oddział

•

pozwala na ewaluację i planowanie, porządkowanie, monitorowanie etapów
terapii i leczenia
jest sprawozdaniem z zajęć

•

pozwala doskonalić warsztat pracy i tak konstruować ofertę terapeutyczną by
bazowała na ludzkim potencjale

Formy dokumentacji

Przykładowe formy dokumentacji:
• tygodniowy/miesięczny/roczny plan pracy grupowej
• Plan pracy indywidualnej
• Zeszyt obserwacji
• Karta aktywizaciji mieszkańca (dps)
• skierowanie na terapię zajęciową
• karta zajęć w oddziale
• indywidualna karta aktywności pacjenta
• rejestracja postępów i wyników leczenia
• kontrakt terapeutyczny
• kronika oddziału
• książka wydatków
• zapotrzebowanie na sprzęt i materiały/rozchód
• ekspozycje prac i twórczości pacjentów
• dokumentacja sprzedanych prac
• spis rzeczy wykonanych w pracowni
• dokumentacja fotograficzna, filmowa itp.

Konspekt

Scenariusz powinien zawierać
• Podopieczny: inicjały, wiek
• Rozpoznanie
• Sytuację psychospołeczną
• Temat zajęć
• Cel ogólny
• Cele szczegółowe
• Data
• Czas trwania
• Miejsce pracy
• Środki i materiały potrzebne do terapii
• Uwagi
Plan pracy w tabeli: (….)
* Przewidywane efekty zajęć

Tworzenie grupy

kontrakt grupowy

Cel: integracja grupy
Terapeuta ustala z uczestnikami zasady

obowiązujące w grupie, a uczestnicy
ustalenia te zapisują w formie kontraktu,
którego każdy członek grupy będzie
przestrzegał.

Kontrakt powinien być zawieszony w

widocznym miejscu, żeby w każdym
momencie można było odwołać się do
punktów w nim zawartych.

Kontrakt powinien zawierać:
• zasady, jakie będą przestrzegane w

czasie zajęć grupowych

• Sposoby wdrażania oddziaływań

terapeutycznych wobec członków
grupy

• Oczekiwane efekty oddziaływań

terapeutycznych

…… str 31