LAKIEROWANIE – ETAPY POSTĘPOWANIA
Można lakierować pojedynczy ząb, połowę luku zębowego, cały luk zębowy górny lub dolny. Dla zachowania wymaganej suchości pola zabiegowego najkorzystniej jest lakierować etapami – najpierw jedną połowę luku zębowego następnie drugą, najpierw łuk górny następnie dolny.
1.mechaniczne oczyszczenie wszystkich powierzchni zębów za pomocą szczoteczki nałożonej na kątnicę z pastą (najlepiej bez fluoru)
2.dokladne spłukanie sprayem wodnym oczyszczonych powierzchni (pacjent może przepłukać usta wodą z kubeczka)
3.zabezpieczenie powierzchni zębów przed dostępem śliny (wałeczki ligniny, koferdam) i osuszenie ich powietrzem z dmuchawki
4.na suche i oczyszczone zęby nakłada się pędzelkiem preparat- odpowiedni lakier
Z reguły lakier twardnieje w środowisku jamy ustnej tworząc przeźroczystą błonkę.
5.pouczenie pacjenta o konieczności przestrzegania pewnych zasad po zabiegu- zakaz płukania, jedzenia i picia przez 40 minut ( w tym czasie następuje polimeryzacja lakieru) oraz nie powinno się myć zębów w tym dniu po zabiegu
Po zażyciu płynu przed okresem ząbkowania, substancja czynna jest przenoszona przez krew do zawiązków zębów, zapewniając im fluoryzację przed wyrzynaniem. Po okresie ząbkowania zęby wychwytują fluor ze ssanej tabletki poprzez bezpośredni kontakt z fluorkiem zawartym w ślinie. Ważne jest, że
Badania polskich dzieci wykazały, że w grupie wiekowej 5-6 lat próchnicę zębów trzonowych notuje się w 11 % przypadków, a w wieku 12 lat odsetek ten wzrasta do 90 %.
Włosie szczoteczki ma zazwyczaj większą średnicę niż średnica bruzdy, stąd dotarcie do głębokiej bruzdy nie jest możliwe.
Zaobserwowano też, że na długość utrzymywania się materiału uszczelniającego na powierzchni zębów, mają wpływ zmieniające się w okresie wymiany uzębienia warunki anatomiczne i zależności zgryzowe
Typy bruzd międzyguzkowych:
typ V - bruzda lejkowata, nieckowata, szeroka u wylotu, stopniowo zwężająca się ku podstawie, łatwo dostępna badaniu. Występuje w 34 % przypadków.
typ IK - bruzda klepsydrowata, ampułkowata, kolbowata, z wąskim wlotem rozszerzająca się ku podstawie - miejsce predysponowane do powstawania ognisk próchnicowych trudnych do wykrycia w początkowym okresie. Występuje w 26 % przypadków.
typ I - bruzda szczelinowata, szparowata, długa, wąska, prosta o jednakowej szerokości przy wejściu i przy dnie, również predysponowana do powstawania ognisk próchnicowych. Występuje w 19 % przypadków.
typ U - bruzda szeroka, krótka, łatwo dostępna. Występuje w 14 % przypadków
Typy inne, nieregularne, obejmują wszystkie pozostałe rzadziej spotykane formy, wśród nich bruzdy nietypowo rozgałęzione u podstawy ( jak w odwróconej literze Y). Występują w 7 % przypadków.
Głębokość bruzd międzyguzkowych waha się od kilku do kilkudziesięciu mikrometrów
OCZYSZCZANIE POWIERZCHNI ZĘBA
Bardzo ważnym czynnikiem uzyskania dobrego wiązania materiałów uszczelniających do szkliwa jest usunięcie materiału organicznego (resztki pożywienia, drobnoustroje) przed nałożeniem materiału uszczelniającego. Zabieg taki jest przeprowadzany za pomocą profilaktycznych past opartych na pumeksie, ale bez dodatków związków fluoru, z użyciem obrotowych szczoteczek i stożków gumowych. Po mechanicznym oczyszczeniu bruzd zaleca się użycie tępego zgłębnika, w celu dokładnego usunięcia wtłoczonej w bruzdy resztki pasty profilaktycznej, aby umożliwić roztworom wytrawiającym penetrację do szczeliny.
IZOLACJA ZĘBÓW USZCZELNIANYCH
W czasie zabiegu uszczelniania bruzd należy pamiętać o utrzymaniu suchego pola zabiegowego. Zaleca się stosowanie koferdamu, ślinociągu, a w ostateczności wałków z ligniny. Trudności w prawidłowym przeprowadzeniu zabiegu występują przy uszczelnianiu bruzd międzyguzkowych w świeżo wyrzniętych zębach trzonowych szczęki i żuchwy. Trudności te są związane z obecnością fałdu błony śluzowej, który częściowo przykrywa koronę zęba. Utrzymanie suchego pola zabiegowego jest także trudne w zębach trzonowych górnych, ze względu na sąsiedztwo ujścia ślinianki przyusznej.
WYTRAWIANIE
Aby uzyskać wytrawienie szkliwa, należy umieścić roztwór kwasu (najczęściej używany 37 % roztwór kwasu fosforowego) na powierzchni bruzd międzyguzkowych lub innych zagłębieniach anatomicznych na okres od 30 do 60 sekund. Dłuższy czas wytrawiania zaleca się w przypadku używania past z zawartością fluoru. Do naniesienia wytrawiacza należy użyć jednorazowego aplikatora lub miękkiego pędzelka, nie poleca się stosowania w tym celu kuleczek waty, gdyż zawiera ona pęcherzyki powietrza hamujące proces równomiernego rozprowadzania kwasu. W wyniku wytrawienia powierzchnia szkliwa odtłuszcza się chemicznie, staje się szorstka, matowa, powstają mikroskopijne zagłębienia retencyjne, których obecność umożliwia penetrację materiału uszczelniającego w głąb tkanki. Wytrawienie szkliwa zwiększa przyczepność materiału w bruzdach, szczelinach i na powierzchni zęba.
typ V - bruzda lejkowata, nieckowata, szeroka u wylotu, stopniowo zwężająca się ku podstawie, łatwo dostępna badaniu. Występuje w 34 % przypadków.
typ IK - bruzda klepsydrowata, ampułkowata, kolbowata, z wąskim wlotem rozszerzająca się ku podstawie - miejsce predysponowane do powstawania ognisk próchnicowych trudnych do wykrycia w początkowym okresie. Występuje w 26 % przypadków.
typ I - bruzda szczelinowata, szparowata, długa, wąska, prosta o jednakowej szerokości przy wejściu i przy dnie, również predysponowana do powstawania ognisk próchnicowych. Występuje w 19 % przypadków.
typ U - bruzda szeroka, krótka, łatwo dostępna. Występuje w 14 % przypadków
Typy inne, nieregularne, obejmują wszystkie pozostałe rzadziej spotykane formy, wśród nich bruzdy nietypowo rozgałęzione u podstawy ( jak w odwróconej literze Y). Występują w 7 % przypadków.
Głębokość bruzd międzyguzkowych waha się od kilku do kilkudziesięciu mikrometrów
Poszerzone lakowanie jest zabiegiem stosowanym w przypadku zębów z bruzdami zaatakowanymi próchnicą w stadium początkowym. Polega ono na delikatnym usunięciu próchniczej tkanki zęba i zastąpieniu jej płynnym kompozytem typu „Flow”. Jest to zatem zabieg o charakterze zarówno profilaktyki jak i leczenia
Proces powstawania coraz to nowszych, lepszych, skuteczniejszych, bardziej zaawansowanych technologicznie materiałów, trwa nadal z korzyścią dla pacjentów. Nasuwa się retoryczne pytanie: czy pokrywanie bruzd międzyguzkowych przynosi oczekiwane efekty i czy nie szkodzi pacjentom? Kontrowersje mogło by budzić zwłaszcza wytrawianie powierzchni szkliwa kwasem fosforowym. Badania i obserwacje kliniczne dają odpowiedź na to pytanie. Okazuje się, że wytrawione szkliwo wystawione na działanie płynu jamy ustnej po upływie od 48 do 368 godzin ulega remineralizacji, przy czym u dzieci proces ten ulega przyspieszeniu i wynosi średnio od 48 do 96 (dorośli - 96 do 368) godzin (badania m.inn Kastendieska i Silverstona). Według Balla zabieg wytrawiania odgrywa pewną rolę w hamowaniu rozwoju drobnoustrojów. W swoich badaniach wykazał, że 70 % drobnoustrojów próchnicotwórczych (głównie paciorkowców) jest wrażliwych na kwas fosforowy. Podatność na próchnicę zębów uszczelnionych, w których nastąpiły ubytki materiału budzi spory.
Zwycięża jednak pogląd, że wykonanie zabiegu zwiększa odporność bruzd międzyguzkowych na próchnicę. Dzieje się to za sprawą pozostawania wypustek materiału uszczelniającego w tkance (Thylstrup). Również stopień rozpuszczalności szkliwa uprzednio uszczelnianego jest niższy niż szkliwa nieuszczelnianego. Powodem tego może być fakt zastąpienia łatwiej rozpuszczalnych składników nieorganicznych w powierzchownej warstwie tkanki zęba, przez materiał wypełniający. Przy ocenie uszczelniania bruzd międzyguzkowych jako metody zabezpieczającej przed próchnicą należy jednak brać pod uwagę zęby z prawidłowo przeprowadzonym zabiegiem uszczelniania, w których materiał pozostaje bez ubytków. Ocena taka może nieco różnić się w zależności od użytych materiałów (mnogość ocen i wyników badań), jednakże wnioski stąd wypływające mają charakter jednoznaczny. W zębach uszczelnianych następuje znaczna redukcja próchnicy (obserwacje wieloletnie) oraz flory bakteryjnej pod materiałem uszczelniającym (Veerheijm, Going, Mertz.,Fajrhurst i inni).
Zabieg lakowania bruzd jest rutynowym zabiegiem profilaktycznym. Dotyczy głównie zębów przedtrzonowych i trzonowych, gdyż budowa anatomiczna tych zębów ze względu na obecność głębokich szczelin i bruzd sprzyja zaleganiu bakterii, które kolonizują bruzdę już w momencie wyrzynania zęba.
Te głębokie i kręte bruzdy nie są wystarczająco opłukiwane przez ślinę, jak i nie są dostatecznie oczyszczane w trakcie zabiegów higienicznych. W związku z taką budową tych zębów, zaleganie bakterii powoduje niekontrolowany rozwój próchnicy.
W celu zabezpieczenia zęba wyrzynającego się przed inwazją próchnicy stosuje się zabieg profilaktyczny polegający na lakowaniu bruzd. Zabieg wykonywany jest przez lekarza stomatologa, higienistkę stomatologiczną lub wykwalifikowaną asystentkę stomatologiczną , jest zupełnie bezbolesny i komfortowy dla pacjenta.
Dla powodzenia zabiegu jest wymagana pewna współpraca ze strony dziecka. Umożliwia ona zachowanie suchości pola pracy, a to zapewnia trwałe połączenie laku z zębem.