MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Andrzej Kilian
Wykonanie naprawy rozjazdów kolejowych 712 05 .Z2.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
inż. Andrzej Zieliński
inż. Artur Wilk
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Andrzej Kilian
Konsultacja:
mgr inż. Krzysztof Wojewoda
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[05].Z2.04
 Wykonanie naprawy rozjazdów kolejowych , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu monter nawierzchni kolejowej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Grupyfikacja, charakterystyka rozjazdów kolejowych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.1.3. Ćwiczenia 17
4.1.4. Sprawdzian postępów 19
4.2. Metody montażu rozjazdów 20
4.2. Materiał nauczania 20
4.3. Pytania sprawdzajÄ…ce 23
4.4. Ćwiczenia 24
4.5. Sprawdzian postępów 25
4.3. Wymiana rozjazdów 26
4.3. Materiał nauczania 26
4.4. Pytania sprawdzajÄ…ce 30
4.5. Ćwiczenia 30
4.6. Sprawdzian postępów 32
4.4. Odbiory robót 33
4.4.1. Materiał nauczania 33
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 37
4.4.3. Ćwiczenia 37
4.4.4. Sprawdzian postępów 38
4.5. Zasady kwalifikacji do napraw materiałów rozjazdowych 39
4.5.1. Materiał nauczania 39
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 40
4.5.3. Ćwiczenia 40
4.5.4. Sprawdzian postępów 41
5. Sprawdzian osiągnięć 42
6. Literatura 48
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o organizowania stanowiska pracy
do robót związanych z wykonaniem naprawy głównej rozjazdów kolejowych, zapoznasz się
z materiałami, maszynami i narzędziami, które są stosowane w trakcie tych robót.
W poradniku zamieszczono:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
posiadać, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej  Wykonanie naprawy
głównej rozjazdów kolejowych
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń
i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz
inne z
ródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:
pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
sprawdzian postępów umożliwiający sprawdzenie poziomu wiedzy po wykonaniu
ćwiczeń.
4. Sprawdzian osiągnięć, który umożliwi sprawdzenie wiadomości i umiejętności jakie
powinieneś opanować podczas realizacji programu tej jednostki modułowej. Sprawdzian
osiągnięć powinieneś wykonać według instrukcji załączonej w poradniku.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przyswojeniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa  Wykonanie naprawy głównej rozjazdów kolejowych , której treść
teraz poznasz jest konieczna do zapoznania się z procesem remontów jednego z elementów
infrastruktury kolejowej niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania transportu
kolejowego.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W trakcie pobytu na ćwiczeniach na terenie kolejowym musisz bezwzględnie
przestrzegać zaleceń wydanych przez szkolącego przed rozpoczęciem zajęć, przestrzegać
regulaminów, przepisów bhp i higieny pracy, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
712[05].Z2
Utrzymanie i naprawa drogi
kolejowej
712[05].Z2.01
Badanie i ocena stanu drogi
kolejowej
712[05].Z2.02
Wykonywanie prac
bieżącego utrzymania dróg
kolejowych
712[05].Z2.03
712[05].Z2.04
Wykonywanie naprawy podtorza
Wykonywanie naprawy rozjazdów
i toru kolejowego
kolejowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- posługiwać się techniczną terminologią kolejową,
- przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,
- dobrać odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej,
- stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- posługiwać się dokumentacją techniczną,
- rozpoznawać i charakteryzować podstawowe typy szyn i rozjazdów,
- dobrać i zastosować narzędzia pomiarowe,
- wykonywać podstawowe pomiary parametrów toru i rozjazdów,
- znać zasady transportu i składowania materiałów nawierzchni kolejowej,
- znać zasady osygnalizowania miejsca robót,
- znać zasady działania maszyn, urządzeń, i sprzętu znajdujących zastosowanie
w/w robotach,
- znać zasady postępowania z materiałami odzyskanymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zorganizować stanowiska pracy do naprawy rozjazdów kolejowych,
- zastosować przepisy i instrukcje obowiązujące przy naprawie nawierzchni kolejowej,
- wskazać zadania baz rozjazdowych
- dobrać materiały do naprawy rozjazdu,
- odczytać dokumentację naprawy rozjazdów,
- rozróżnić technologie montażu rozjazdów kolejowych,
- zrywać i montować w torze rozjazdy i skrzyżowania torów ręcznie
i mechanicznie,
- wypełnić karty odbioru zmontowanych rozjazdów,
- określić dopuszczalne tolerancje wymiarowe przy montażu rozjazdów,
- zastosować żurawie kolejowe,
- zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
- dobrać środki ochrony indywidualnej do naprawy rozjazdów kolejowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Grupyfikacja, charakterystyka rozjazdów kolejowych
4.1.1. Materiał nauczania
Rozjazdy kolejowe są to urządzenia, które umożliwiają przejeżdżanie pojazdów
kolejowych z jednego toru na drugi. Stanowią one części składowe nawierzchni kolejowej.
Do podstawowych parametrów technicznych charakteryzujących nawierzchnię kolejowa
należy szerokość toru i typ szyny. Szerokość toru jest mierzona pomiędzy bocznymi
wewnętrznymi powierzchniami główek szyn o 14 mm poniżej powierzchni tocznych
w odcinkach toru prostego. Gdy szerokość ta wynosi 1435 mm, nazywa się ją szerokością
normalną. Typy szyn są znormalizowane; ich symbol określa przybliżoną masę jednego metra
wyrażoną w kilogramach. Poniżej przedstawiono rysunki podstawowych typów szyn
stosowanych na PKP tj. UIC60 i S49.
Rys. 1. Szyna UIC60 [1, zał. 4b]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Rys. 2. Szyna S49[1, zał. 4b]
Ważnymi parametrami technicznymi rozjazdu są skos i promień. Skos rozjazdu stanowi
tangens kąta zawartego między osią toru zasadniczego i osią toru zwrotnego. Promieniem
rozjazdu nazywa się promień przejścia toru zasadniczego w tor zwrotny. Promień jest
mierzony w osi torów i wyrażony w metrach.
Do najważniejszych wymiarów należy długość budowy i odległość środka
geometrycznego rozjazdu od jego początku i końca.
Rozjazdy sÄ… produkowane w trzech odmianach:
ze stykami Å‚ubkowanymi przewidziane do nawierzchni kolejowej grupycznej,
ze stykami spawanymi stosowane w torach bezstykowych,
przystosowane do izolacji, przeznaczone do nawierzchni kolejowej zelektryfikowanej.
Rozjazdy normalnotorowe z szyn UIC60 i S49 mają zamknięcia nastawcze suwakowe,
natomiast rozjazdy normalnotorowe z szyn typu S42 są produkowane zamknięciami
hakowymi.
Rozjazdy normalnotorowe wykonuje się z następujących typów szyn:
UIC60  wysokość 172 mm, masa 1m 60,34 kg
S49  wysokość 149 mm, masa 1m 49,43 kg
S42  wysokość 140 mm, masa 1m 42,48 kg
Szyny są produkowane według PN-70/H-93421
Iglice do rozjazdów wykonuje się z trzech rodzajów kształtowników:
I60  wysokość 139 mm, masa 1m 76,00 kg
I49  wysokość 116 mm, masa 1m 62,00 kg
I42  wysokość 100 mm, masa 1m 57,00 kg
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Typy rozjazdów określa się według typu szyn, z których są wykonane podstawowe części
składowe. Rozjazdy dzielą się na normalnotorowe typu S42,S49,UIC60. Na sieci PKP oraz na
bocznicach prywatnych występują również rozjazdy starszych typów lecz mają one znaczenie
marginalne i są stopniowo zastępowane rozjazdami typu S49.
Następnie rozróżnia się poszczególne rodzaje rozjazdów i skrzyżowań torów:
Rz  zwyczajne,
Rpj  podwójne jednostronne,
RÅ‚j  Å‚ukowe jednostronne,
RÅ‚d  Å‚ukowe dwustronne,
Rkp  krzyżowe pojedyncze
Rkpd  krzyżowe podwójne,
St  skrzyżowania torów,
Rozróżnia się ponadto odmiany rozjazdów zależnie od kierunku odchylenia toru zwrotnego:
p  prawe,
l  lewe,
zależnie od rodzaju iglic:
c  z iglicami czopowymi,
s  z iglicami sprężystymi,
ss  z iglicami szynowo-sprężystymi,
zależnie od zastosowanych podrozjazdnic:
d  drewniane,
b  betonowe,
z  stalowe,
oznaczenie odmiany rozjazdu:
S  rozjazd przeznaczony do spawania złączy,
oznaczenie rodzaju zastosowanych dziobów w krzyżownicach:
m  manganowe,
k  kuto zgrzewane.
Przykładowe oznaczenia rozjazdów:
Rz S49 190 1:9 psdS
Rozjazd zwyczajny z szyn S49 o promieniu Å‚uku R = 190 m, skosie 1:9, prawy z iglicami
sprężystymi na podrozjazdnicach drewnianych w odmianie do spawania.
Rkpd S42 190 1:9 cd
Rozjazd krzyżowy podwójny z szyn S42 o promieniu łuku R = 190 m, skosie 1:9,
z iglicami czopowymi na podrozjazdnicach drewnianych.
Rz UIC60 300 1:9 lssdS
Rozjazd zwyczajny z szyn UIC60 o promieniu Å‚uku R = 300 m, skosie 1:9, lewy,
z iglicami szynowo-sprężystymi na podrozjazdnicach drewnianych w odmianie do
spawania.
Rz UIC60 1200 1:18,5 psbSm
Rozjazd zwyczajny z szyn UIC60 o promieniu Å‚uku R = 1200 m, skosie1:18,5, prawy
z iglicami sprężystymi na podrozjazdnicach betonowych w odmianie do spawania
z dziobem ze staliwa manganowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rozjazdy zwyczajne
W torach najczęściej jest stosowany rozjazd zwyczajny, umożliwiający dwa kierunki
jazdy  prosty i odgałęz
ny. Tor prosty nazywa siÄ™ torem zasadniczym, a tor Å‚ukowy
odgałęziony  torem zwrotnym. Obydwa te tory mają toki szynowe zewnętrzne i wewnętrzne;
tokiem zewnętrznym są szyny leżące po zewnętrznej stronie łuku zwrotnego. Kierunek
rozjazdu określa się patrząc na rozjazd z miejsca przed początkiem odchylenia się toru
zwrotnego od toru zasadniczego. Jeżeli tor zwrotny odchyla się w prawo, rozjazd ma kierunek
prawy, a jeśli tor zwrotny odchyla się w lewo, kierunek rozjazdu jest lewy.
Rys. 3. Rozjazd zwyczajny [2, s. 5]
Zasadniczymi częściami składowymi i elementami geometrycznymi rozjazdu
zwyczajnego sÄ… (Rys. 3):
poczÄ…tek rozjazdu  1 (w styku przed iglicowym),
koniec rozjazdu  2 (w styku poza krzyżownicą),
środek geometryczny rozjazdu  0, który jest punktem przecięcia się osi toru
zasadniczego z osiÄ… toru zwrotnego,
promień r łuku toru zwrotnego,
kąt rozjazdu ą, leżący między osiami toru zasadniczego i zwrotnego,
skos rozjazdu, czyli tgÄ….
Rozjazd składa się z trzech zasadniczych zespołów:
zwrotnicy  3,
krzyżownicy z kierownicami i szynami tocznymi  4 i 5,
szyn Å‚Ä…czÄ…cych  6
Zwrotnica służy do kierowania zestawów kołowych taboru kolejowego na tor zasadniczy
lub na tor zwrotny. Składa się ona z dwóch przesuwanych poprzecznie i zaostrzonych z jednej
strony o specjalnym przekroju, tzw. iglic, oraz dwóch szyn nieruchomych przekroju
zbliżonym do zwykłego, zwanych opornicami. W toku zewnętrznym toru zwrotnego leży
iglica łukowa, która przylega powierzchnią obrobioną do opornicy prostej, znajdującej się
w toku zewnętrznym toru zasadniczego. Natomiast w toku wewnętrznym toru zasadniczego
leży iglica prosta, która przylega do opornicy łukowej, znajdującej się w toku wewnętrznym
toru zwrotnego. W rozjez
dzie prawym iglica prosta wraz z opornicÄ… Å‚ukowa tworzy tzw.
półzwrotnicę prawą, a iglica łukowa z opornicą prostą tzw. półzwrotnicę lewą. W rozjez
dzie
lewym kierunki sÄ… odwrotne.
Zależnie od konstrukcji iglic i sposobu łączenia ich końców z szynami łączącymi
rozróżnia się trzy rodzaje iglic: czopowe, sprężyste i szynowo-sprężyste.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Końce iglic czopowych znajdują się w osadzie czopowej i są połączone z szynami
łączącymi za pomocą odpowiednich urządzeń.
Końce iglic są przekuwane na profil szynowy i sztywno łączone z szynami łączącymi za
pomocą spoin i łubków. Na pewnej długości tych iglic znajdują się wcięcia w stopkach, które
umożliwiają sprężynowanie.
Iglice szynowo-sprężyste składają się z dwóch części. Część przednia ma profil iglicowy
jej koniec jest przekuty na profil szyny normalnej. Druga część stanowi szynę normalną
przyspawaną oporowo-elektrycznie do części przedniej. Wycięcia wykonane w stopce szyny
stanowią część sprężystą iglicy.
Krzyżownica jest częścią rozjazdu, w której następuje przecięcie toków szyn. Umożliwia
ona wraz z kierownicami swobodne przechodzenie kół pojazdów kolejowych przez miejsce
krzyżowania się szyn.
W rozjazdach zwyczajnych są stosowane krzyżownice pięciu rodzajów zależnie od
sposobu wykonania;
szynowe z dziobami z szyn zwykłych złączonych śrubami,
szynowe z dziobami z szyn klockowych złączonych śrubami,
szynowe klejono-sprężone z dziobnicą laną,
szynowe z dziobami z szyn klockowych złączonych przez spawanie łukiem
elektrycznym,
monoblokowe.
Pierwszy z wymienionych rodzajów krzyżownic jest stosowany w rozjazdach z szyn typu
S42, dwa ostatnie w rozjazdach z szyn typu UIC60, a pozostałe  w rozjazdach z szyn typu
S49 i UIC60.
Krzyżownice szynowe składają się z dwóch dziobów (długiego i krótkiego) i z dwóch
szyn skrzydłowych. Wymaganą szerokość rowków miedzy główkami szyn zapewniają
odpowiednie wkładki dystansowe. Dla zapewnienia właściwych warunków eksploatacyjnych
wskazane jest, aby dziób długi krzyżownicy leżał w torze zasadniczym rozjazdu. Jeżeli
konstrukcja rozjazdu na to pozwala, wykonuje się dzioby do rozjazdów UIC60 i S49 jako
zgrzewane z dwóch odcinków  z szyny normalnej i z szyny klockowej.
W krzyżownicach klejono-sprężonych z dziobnicą laną dzioby zastępuje jednolity odlew
staliwny złączony z szynami skrzydłowymi klejem epoksydowym i śrubami.
Krzyżownice z dziobami z szyn klockowych złączonych przez spawanie lukiem
elektrycznym są stosowane tylko w rozjazdach UIC60 o dużych promieniach. Ich konstrukcja
rożni się od krzyżownic szynowych złączonych śrubami tym, ze dziobnica jest wykonana
z szyn klockowych złączonych spoiną, a następnie połączona z szynami skrzydłowymi klejem
epoksydowym i śrubami. Najbardziej zużywające się powierzchnie toczne krzyżownicy są
utwardzone cieplnie.
Krzyżownice monoblokowe są wykonane jako jednolity odlew staliwny obrabiany
mechanicznie.
Rola kierownic polega na prowadzeniu kół pojazdów przez wolną przestrzeń znajdującą
się pomiędzy tzw. gardzielą a początkiem ostrza dzioba, co umożliwia wejście koła we
właściwy żłobek krzyżownicy.
Pod względem konstrukcyjnym rozróżnia się kierownice stałe stosowane w rozjazdach
typu S42 i S49 i kierownice nastawne występujące w rozjazdach typu UIC60.
W kierownicach nastawnych w miarą zużywania się prowadnic w czasie eksploatacji istnieje
możliwość regulacji szerokości rowków prowadzących bez potrzeby demontażu przez
umieszczenie między kształtownikiem kierownicy a wspornikami podkładek dystansowych
o odpowiedniej grubości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rozjazdy lukowe zwyczajne.
W torach łukowych należy stosować rozjazdy łukowe, które mają zarówno tor
zasadniczy, jak i zwroty w łuku, przy czym łuki obu tych torów mogą być skierowane w tą
samą stronę lub w strony przeciwne. W związku z tym rozróżnia się rozjazdy łukowe
jednostronne (Rys. 2) i dwustronne (Rys. 3).
Rys. 4. Rozjazd Å‚ukowy zwyczajny jednostronny [2, s.6]
Rys. 5. Rozjazd Å‚ukowy zwyczajny dwustronny [2, s.6]
Kierunek rozjazdu łukowego dwustronnego określa się jak w rozjez
dzie zwyczajnym nie
łukowym przyjmując za tor zasadniczy tor o większym promieniu. Jeżeli w rozjez
dzie
łukowym dwustronnym obydwa tory są wyłukowane tym samym promieniem, to taki rozjazd
jest symetryczny. Rozjazd łukowy zwyczajny wykonuje się przez wyłukowanie toru
zasadniczego i toru zwrotnego rozjazdu zwyczajnego podstawowego. A
ukowaniu podlegajÄ…
zwrotnice, szyny łączące, kierownice i częściowo krzyżownice. Długość toków szyn
zewnętrznych i wewnętrznych w rozjez
dzie wyłukowanym jest zmieniana w szynach
łączących, natomiast długość opornic, iglic, krzyżownic i kierownic z szynami tocznymi
pozostaje taka sama jak w rozjez
dzie prostym. Przymocowanie podkładek do podrozjazdnic
w rozjez
dzie Å‚ukowym jest identyczne jak w rozjez
dzie prostym. Zmienia się tylko układ
podrozjazdnic zależnie od wielkości i kierunku łuku, według którego rozjazd jest
wyłukowany.
Rozjazdy podwójne.
Rozjazdy podwójne zwane również skupionymi mają trzy kierunki jazdy  jeden
kierunek prosty (tor zasadniczy) i dwa kierunki odgałęzione (tory zwrotne). Stosowane są
w celu skrócenia połączeń torów, np. w razie braku miejsca na inne połączenia. Rozjazdy
podwójne mogą być jednostronne, dwustronne i symetryczne.
Rozjazd podwójny jednostronny (Rys. 6)  zależnie od tego, w którą stronę odchylają się
obydwa tory zwrotne  może być prawy lub lewy. Składa się on z następujących zespołów:
dwóch zwrotnic,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
 trzech krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami tocznymi,
szyn Å‚Ä…czÄ…cych.
Rys. 6. Rozjazd podwójny jednostronny [2, s.11]
Rozjazd podwójny dwustronny (Rys. 7)  zależnie od tego, w którą stronę odchyla się
od toru zasadniczego pierwszy tor zwrotny  może być prawo-lewy lub lewo-prawy.
Rozjazd ten jest zbudowany z podobnych zespołów jak rozjazd podwójny jednostronny.
Rys. 7. Rozjazd podwójny dwustronny [2, s.12]
Rozjazd podwójny symetryczny (Rys. 8) charakteryzuje się tym, że początki odchylania
się obydwóch torów zwrotnych (prawego i lewego) leżą w jednym punkcie, a promienie
odchylania się torów zwrotnych są jednakowe.
Rozjazd taki składa się z następujących zespołów:
zwrotnicy z podwójną parą iglic,
trzech krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami tocznymi,
szyn Å‚Ä…czÄ…cych.
Rys. 8. Rozjazd podwójny symetryczny [2, s.12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rozjazdy krzyżowe.
Rozjazdy krzyżowe, zwane również angielskimi, umożliwiają wzajemne łączenie
krzyżujących się torów. Każdy taki rozjazd zastępuje dwa rozjazdy zwyczajne.
Rozjazdy krzyżowe są stosowane na szeroka skalę, gdyż zajmują mniej miejsca niż dwa
rozjazdy zwyczajne i eliminujÄ… dwukrotnÄ… zmianÄ™ kierunku jazdy, koniecznÄ… podczas
przejazdu taboru kolejowego przez tor zwrotny pierwszego rozjazdu zwyczajnego na tor
zwrotny drugiego rozjazdu zwyczajnego.
Rozróżnia się dwa rodzaje rozjazdów krzyżowych - krzyżowe pojedyncze i krzyżowe
podwójne.
W obydwóch rodzajach iglice mogą mieścić się w granicach czworoboku rozjazdu, to
znaczy, ze mogą leżeć pomiędzy liniami prostopadłymi do dwusiecznych kątów krzyżownic
zwyczajnych przeprowadzonymi przez ich punkty geometryczne; mogą też znajdować się
poza granicami czworoboku rozjazdu. Warunki geometryczne i konstrukcyjne nie pozwalajÄ…
na zastosowanie w rozjazdach krzyżowych o promieniach większych niż 205 m iglic leżących
wewnątrz czworoboku rozjazdu. Dlatego w rozjazdach krzyżowych o dużych promieniach,
np. w rozjazdach krzyżowych S49-300 1:9 i S49 500 1:9, iglice leżą poza granicami
czworoboku.
Rozjazd krzyżowy pojedynczy (Rys. 9) jest przewidziany na trzy kierunki jazdy i składa
się z następujących zespołów:
dwóch zwrotnic,
dwóch krzyżownic podwójnych,
dwóch krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami tocznymi,
szyn Å‚Ä…czÄ…cych.
W rozjez
dzie krzyżowym pojedynczym z iglicami leżącymi poza obrębem czworoboku
rozjazdu zamiast krzyżownic zwyczajnych są stosowane krzyżownice potrójne.
Rys. 9. Rozjazd krzyżowy pojedynczy [2, s.13]
Rozjazd krzyżowy podwójny (Rys. 10) jest przewidziany na cztery kierunki jazdy
i składa się z następujących zespołów:
czterech zwrotnic,
dwóch krzyżownic potrójnych z kierownicami i szynami tocznymi,
dwóch krzyżownic podwójnych,
szyn Å‚Ä…czÄ…cych.
W rozjez
dzie krzyżowym podwójnym z iglicami leżącymi wewnątrz czworoboku
rozjazdu zamiast krzyżownic potrójnych stosuje się krzyżownice zwyczajne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 10. Rozjazd krzyżowy podwójny [2, s.13]
Skrzyżowania torów
Przecięcie się dwóch torów na jednym poziomie bez urządzeń do przejścia taboru
kolejowego z jednego toru na drugi nazywa się skrzyżowaniem torów.
Tory krzyżujące się mogą być proste lub łukowe. Zależnie od wielkości kąta przecięcia
rozróżnia się skrzyżowania torów o małych i dużych skosach.
Do skrzyżowań torów o małych skosach (Rys. 11) zalicza się te, w których tory
przecinajÄ… siÄ™ pod kÄ…tem do 30°.
Rys. 11. Skrzyżowanie torów o małym skosie [2, s.14]
Skrzyżowania takie składają się z następujących zespołów:
dwóch krzyżownic podwójnych,
dwóch krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami tocznymi,
szyn Å‚Ä…czÄ…cych.
W skrzyżowaniach torów o dużym skosie (Rys. 12), tory przecinajÄ… siÄ™ pod kÄ…tem od 31°
do 90°. Skrzyżowania te sÄ… stosowane czÄ™sto również wtedy gdy w jednym poziomie przecina
się tor normalny z torem wąskim. W skład tych skrzyżowań wchodzi kilka szyn złączonych
ze sobą śrubami w czterech węzłach
Prowadzenie kół zapewniają kierownice mocowane śrubami do szyn. Aby zapewnić
łagodniejsze przejście zestawów kołowych przez węzły krzyżujących się szyn, stosuje się
często pomiędzy szyną toczną a kierownicą podwyższone długie wkładki tworzące żłobek,
w którym obręcze kół toczą się obrzeżami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Rys. 12. Skrzyżowanie torów o dużym skosie [2, s.14]
Przepisy i instrukcje obowiÄ…zujÄ…ce przy utrzymaniu i naprawie nawierzchni kolejowej.
Na sieci PKP obowiązują następujące instrukcje dotyczące nawierzchni kolejowej Id-1
 Warunki techniczne utrzymania nawierzchni na liniach kolejowych ; Id-4  Instrukcja
o oględzinach, badaniach technicznych i utrzymaniu rozjazdów.
Rys. 13. Instrukcje Id-1 i Id-4
Na posterunkach ruchu znajdują się D-830  Książka badania technicznego rozjazdów,
skrzyżowań torów w jednym poziomie oraz wyrzutnie płóz hamulcowych na górkach
rozrządowych ; D-831 Dziennik oględzin, rozjazdów, skrzyżowań torów w jednym poziomie
oraz wyrzutnie płóz hamulcowych na górkach rozrządowych . Do rejestracji pomiarów
geometrycznych rozjazdów służą  Arkusze badania technicznego rozjazdów .
Instrukcja Id-1 określa:
zasady grupyfikacji linii i torów,
wymagania techniczne utrzymania nawierzchni,
zasady prowadzenia diagnostyki nawierzchni,
warunki bezpiecznej eksploatacji toru bezstykowego,
zakres i zasady prowadzenia konserwacji nawierzchni,
warunki bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót torowych,
załączniki zawierające rysunki, tabele i wykresy dotyczące wymagań stawianych
nawierzchni kolejowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Instrukcja Id-4 określa:
postanowienia ogólne,
nadzór nad przestrzeganiem postanowień instrukcji,
oględziny rozjazdów ich zasady i terminy,
zasady prowadzenia dziennika D831,
badania techniczne rozjazdów, ich zasady i terminy,
zasady wykonywania napraw, konserwacji i remontów rozjazdów,
zasady wykonywania zapisów o dokonywaniu napraw,
załączniki zawierające rysunki, tabele i wzory obowiązujących dokumentów dotyczących
rozjazdów.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… podstawowe typy szyn na PKP?
2. W jakich odmianach sÄ… produkowane rozjazdy?
3. Jakie są podstawowe rodzaje rozjazdów?
4. Jak określamy kierunek rozjazdu?
5. Jakie są podstawowe części składowe rozjazdu zwyczajnego?
6. Z jakich powodów stosowane są rozjazdy łukowe?
7. Z jakich powodów stosowane są rozjazdy krzyżowe?
8. Jakie są podstawowe części skrzyżowania torowego?
9. Jak nazywa siÄ™ instrukcja obowiÄ…zujÄ…ca na PKP o rozjazdach?
10. W której instrukcji omówiono szczegółowo zasady BHP przy wykonywaniu robót
torowych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na poligonie terenowym rozpoznaj na gruncie podstawowe elementy konstrukcji
rozjazdów na przykładzie rozjazdu Rz UIC60-300-1:9 lssdS.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie materiał dotyczący rozjazdów kolejowych,
2) ustawić się przed stykiem iglicowym rozjazdu Rz UIC60-300-1:9 lssdS,
3) rozwinąć skrót oznaczenia rozjazdu,
4) wskazać poszczególne bloki rozjazdu,
5) wskazać iglicę łukową,
6) pokazać miejsca pomiaru długości rozjazdu,
7) pokazać i określ półzwrotnice w rozjez
dzie, wskaż krzyżownicę,
8) pokazać kierunek zasadniczy i zwrotny rozjazdu,
9) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- schemat rozjazdu Rz UIC60  300  1:9 lssdS,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 2
Na poligonie terenowym rozpoznaj na gruncie podstawowe elementy konstrukcji
rozjazdów na przykładzie rozjazdu Rkpd S42  190  1:9 cd.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie materiał dotyczący rozjazdów kolejowych,
2) ustawić się przed stykiem iglicowym rozjazdu Rkpd S42  190  1:9 cd,
3) rozwinąć skrót oznaczenia rozjazdu,
4) wskazać krzyżownicę podwójną i pojedynczą,
5) pokazać miejsca pomiaru długości rozjazdu,
6) pokazać i określ półzwrotnice w rozjez
dzie,
7) dokonać oceny wykonania ćwiczenia
Wyposażenie stanowiska pracy:
- schemat rozjazdu Rkpd S42  190  1:9 cd,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Na poniższych rysunkach przedstawione są różne rodzaje rozjazdów kolejowych.
Rozpoznaj rodzaje rozjazdów i nazwij ich części składowe.
Rysunki do ćwiczenia 3
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z rysunkami przedstawiającymi rozjazdy kolejowe,
2) rozpoznać rodzaje rozjazdów przedstawione na rysunkach,
3) scharakteryzować rozjazdy rozpoznane na rysunkach,
4) rozpoznawać poszczególne elementy składowe rozjazdów,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,
- tablice poglądowe z rodzajami rozjazdów kolejowych,
- schematy rozjazdów,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1)
wskazać różnicÄ™ miÄ™dzy szynÄ… UIC60 a S49? ðð ðð
2)
wymienić części skÅ‚adowe rozjazdu zwyczajnego? ðð ðð
3)
zmierzyć dÅ‚ugość rozjazdu? ðð ðð
4)
pokazać kierunek zasadniczy i zwrotny rozjazdu? ðð ðð
5)
okreÅ›lić rodzaje skrzyżowaÅ„ torowych? ðð ðð
6) podać rodzaje rozjazdów podwójnych
ðð ðð
7) wymienić nazwy i podać zakres Id-1 i Id-4
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.2. Metody montażu rozjazdów
4.2.1. Materiał nauczania
Rozróżniamy trzy rodzaje montażu rozjazdów:
- montaż terenowy,
- montaż bazowy,
- montaż bazowo-terenowy.
Montaż terenowy charakteryzuje się wykonywaniem zasadniczych czynności
montażowych w terenie w miejscu wbudowania rozjazdu lub w pobliżu tego miejsca.
Do montażu terenowego zaliczamy:
- montaż rozjazdów z materiałów stalowych nadesłanych przez huty na otrzymanych
z nasycalni podrozjazdnicach, bez otworów na wkręty,
- montaż rozjazdów z materiałów stalowych nadesłanych przez huty na otrzymanych
z nasycalni podrozjazdnicach z otworami na wkręty,
- montaż rozjazdów ze stalowej nawierzchni szynowej nadesłanej przez huty na
otrzymanych z nasycalni podrozjazdnicach uzbrojonych w podkładki stalowe
rozjazdowe.
Montaż bazowy charakteryzuje się wykonywaniem zasadniczych czynności
montażowych rozjazdów w bazie, po czym wysyła się rozjazdy w postaci trzech bloków na
miejsce wbudowania, na zwykłych lub specjalnych platformach kolejowych. Montaż
rozjazdów w bazach stałych prowadzi się dla zaspokojenia potrzeb większego okręgu
kolejowego. Stała baza montażu rozjazdów ma szereg stanowisk montażowych dla różnych
kierunków skosów i promieni.
Montaż bazowo-terenowy charakteryzuje się wykonaniem zasadniczych czynności
montażowych w bazie, po czym odpowiednio oznakowane i opisane części rozjazdowe
rozmontowuje się i przesyła do stacji wbudowania. W terenie na miejscu budowy zgodnie
z oznakowaniem montuje się ponownie rozjazd i wbudowuje się go w tory. Bez względu na
rodzaj montażu, kolejność następujących po sobie czynności przy montowaniu rozjazdów
tego samego rodzaju jest jednakowa. Montowanie rozjazdów zwyczajnych odbywa się
w następujący sposób.
Roboty przygotowawcze
Skompletowanie na składowisku materiałowym doboru podrozjazdnic według długości
podanych w schemacie danego typu rozjazdu, skompletowanie na składowisku materiałowym
materiałów złączowych w potrzebnych ilościach, przewiezienie skompletowanych materiałów
drewnianych i stalowych do miejsca montażu.
Roboty zasadnicze
Rozłożenie na stanowisku montażowym podrozjazdnic ściśle według schematu danego
typu rozjazdu, rozpoczynając od styku przediglicowego, rozłożenie odpowiednich podkładek
stalowych na podrozjazdnicach (gdy podrozjazdnice nie są uzbrojone w podkładki).
Na podrozjazdnicach układamy półzwrotnicę I (Rys. 14) i tok zewnętrzny toru prostego
2 i 3 wraz z kierownicą, po założeniu łubków przytwierdzamy szyny do podrozjazdnic
najpierw podzłączowych, a następnie pośrednich. Następnie układamy półzwrotnice 4, szyny
Å‚Ä…czÄ…ce 5 i szyny toczne toru zwrotnego 6 wraz z kierownicÄ… oraz lekko przymocowujemy
je do podrozjazdnic i łączymy styki łubkami. Następnie układamy i przytwierdzamy
szynę łączącą toku prostego wewnętrznego 7, krzyżownicę 8 oraz szynę łączącą toku
zewnętrznego toru zwrotnego, po przeprowadzeniu korekty krzywizny. Przy montowaniu
rozjazdu trzeba stale posługiwać się toromierzem dla utrzymania prawidłowej szerokości toru.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Rys. 14. Kolejność montowania poszczególnych części rozjazdu zwyczajnego [3, s.97]
Montowanie rozjazdów krzyżowych  roboty przygotowawcze są takie same jak przy
montażu rozjazdów zwyczajnych.
Roboty zasadnicze:
rozłożenie podrozjazdnic na stanowisku montażowym ściśle według schematu danego
typu rozjazdu, rozpoczynając układanie od środka rozjazdu do jednego i drugiego końca;
ułożenie na podrozjazdnicach części stalowych rozjazdu w kolejności jak na Rys. 15;
najpierw układa się ze szczególną, starannością obie krzyżownice podwójne uważając, aby
były symetryczne do obu przecinających się torów, po czym układa się zwrotnice,
krzyżownice zwyczajne i szyny łączące. Wszystkie te części przymocowuje się do
podrozjazdnic najpierw prowizorycznie według toromierza, a po zbadaniu, ze krzyżownice
podwójne i krzyżownice zwyczajne są położone na osiach wzajemnie do siebie
prostopadłych, przytwierdza się całość do podrozjazdnic.
Rys. 15. Kolejność montowania poszczególnych części rozjazdu krzyżowego [3, s.97]
Montaż skrzyżowania torów wykonuje się podobnie jak montaż rozjazdów krzyżowych,
rozkładając podrozjazdnice od środka w stronę obu końców skrzyżowania, po czym układa
się obie krzyżownice podwójne, obie krzyżownice zwyczajne, a następnie szyny łączące.
Przed przytwierdzeniem nawierzchni stalowej do podrozjazdnic należy sprawdzić wzajemne
położenie względem siebie krzyżownic podwójnych i zwyczajnych.
Przy montowaniu rozjazdów z podkładkami stalowymi, w których są wypukłości (noski)
przy otworach na wkręty, muszą być przed przytwierdzeniem nawierzchni stalowej do
podrozjazdnic nawiercone odpowiednie wgłębienia w podrozjazdnicach równolegle
z wierceniem otworów na wkręty, aby podkładki po zakręceniu wkrętów przylegały całą
dolną powierzchnią do górnej powierzchni podrozjazdnic.
Zagłębienia na noski wykonuje się za pomocą odpowiedniego rozwiertaka nasadzonego
na wiertło do wiercenia otworów na wkręty. Rozwiertak jest osadzony na trzpieniu wiertła
w taki sposób, że jednocześnie z wywierceniem otworu na wkręt zostaje wywiercone
zagłębienie na nosek podkładki rozjazdowej. Przy montowaniu rozjazdów należy rozróżniać:
- odmianę niespawaną, gdzie wszystkie złącza są połączone łubkami i ściągnięte śrubami,
- odmianę niespawaną przystosowaną do izolacji, gdzie luzy w stykach szynowych należy
powiększyć do 8 mm dla umieszczenia wkładek izolacyjnych,
- odmianę spawaną, gdzie wszystkie złącza przewidziane do spawania powinny mieć luzy:
14 Ä… 1 mm w rozjazdach typu UIC60 oraz 12 Ä… 1 mm w rozjazdach typu S49. Wymagane
luzy uzyskuje się przez zastosowanie odpowiedniej długości szyn łączących.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Jednym z podstawowych materiałów pomocniczych przy montażu rozjazdów
i skrzyżowań torów są ich plany ogólne (rysunki zestawieniowe).
Plany takie zawierają zasadnicze wymiary całego układu, długości poszczególnych
toków szynowych, rozkład i rozstawy podrozjazdnic oraz rozmieszczenie wszystkich
podkładek podszynowych.
Technologie montażu rozjazdów bazach i na miejscu wymiany.
Dążeniem ogólnym jest, aby rozjazdy były montowane tylko w bazach montażowych, co
pozwala na uzyskanie dużej dokładności montażu. Baza montażowa rozjazdów musi mieć
takie wymiary, aby w niej można było wyładowywać części rozjazdowe przychodzące do
montażu, montować rozjazdy na stanowiskach montażowych i składować gotowe bloki
rozjazdowe w odpowiedniej kolejności. Stanowiska montażowe mogą być jednostronne,
przeznaczone do montowania rozjazdów o jednym tylko kierunku zwrotu, lub dwustronne, na
których można montować rozjazdy o dowolnym kierunku zwrotu.
Na stanowisku montażowym dwustronnym montowanie rozjazdu prawego zaczyna się
z jednego końca, a rozjazdu lewego z przeciwnego końca. Do mechanicznego montażu
przydziela się pełnoobrotowy żuraw o udz
wigu 15 T, poruszajÄ…cy siÄ™ po torze.
Przy montowaniu rozjazdów w bazach montażowych mogą mieć zastosowanie dwie
technologie:
- gdy do montowania rozjazdów używa się podrozjazdnic z nawierconymi według
szablonów otworami na wkręty,
- gdy do montowania rozjazdów używa się podrozjazdnic bez nawierconych otworów na
wkręty.
Technologia 1.
Nasycalnie przysyłają na bazę montażową rozjazdów nasycone podrozjazdnice,
skompletowane doborami, z nawierconymi otworami na wkręty i zagłębieniami na noski.
Huty wysyłają komplety stalowe różnych typów rozjazdów na bazę montażową rozjazdów,
zgodnie z rozdzielnikiem. Podrozjazdnice układa się na odpowiednich stanowiskach
montażowych w kolejności zgodnej ze schematem, według kresek podziałowych
oznaczonych na szynie ograniczającej. Następnie na odpowiednich podrozjazdnicach układa
się podkładki stalowe według ich symboli, zgodnie ze schematem, i przytwierdza się je
wkrętami do podrozjazdnic. Na podkładkach stalowych rozkłada się przekładki drewniane,
a następnie układa się za pomocą żurawia stalową nawierzchnię szynową według przymiarów
regulujących zgodnie ze schematem wzajemne położenie względem toku toru prostego
zewnętrznego pozostałych toków szynowych. Na stykach łączy się toki szynowe łubkami. Po
ostatecznym wyregulowaniu położenia podrozjazdnic oraz wyregulowaniu położenia toków
szynowych rozjazdu w planie przymocowuje się śrubami stopowymi nawierzchnię szynową
do podkładek.
Technologia 2.
Obecnie stosowania na PKP, polega na montowaniu rozjazdów na podrozjazdnicach
drewnianych nie nawierconych. Montaż rozjazdów tą technologią może być wykonywany
w ruchomych bazach montażowych rozjazdów lub w bazach montażowych stałych. Montaż
w bazach ruchomych może mieć zastosowanie na większych stacjach, gdy wymiana obejmuje
większa liczbę rozjazdów, w razie skupienia robót inwestycyjnych. Jeżeli rozjazdy
zmontowane przewozi się na miejsce wymiany w częściach, to nie chcąc stracić dokładności,
jaką uzyskuje się na bazie, należy wykonać bardzo starannie oznakowanie zmontowanego
rozjazdu. Oprócz oznaczenia typu, skosu i promienia numeruje się każdą podrozjazdnicę, a na
szyjce szyny toku zewnętrznego toru zasadniczego powtarza się ten sam numer. Oprócz
numerów wypisanych białą farbą olejną znaczy się na podkładce i na stopce szyny kreskę
farbą żółtą. Cyfry i kreski wykonuje się za pomocą szablonów. Po zewnętrznej stronie toru
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
zasadniczego na wszystkich podrozjazdnicach wyznacza siÄ™ prostÄ… linie za pomocÄ… lekkiego
nacięcia specjalną piłą tarczową ułatwiający powtórny montaż rozjazdu na miejscu wymiany.
Po zmontowaniu rozjazdu i sprawdzeniu jego wymiarów, w zależności od środków
transportu, którymi dysponujemy, rozjazd rozdziela się na bloki i wysyła blokami do miejsca
wymiany albo rozbiera na części i wysyła w stanie zdemontowanym. Przy wysyłaniu
rozjazdu w częściach należy go oznakować w taki sam sposób, jak podano w opisie. Do
montowania rozjazdów na miejscu wymiany musi być stosowana taka technologia, aby układ
geometryczny montowanych rozjazdów i wszystkie wymiary były zgodne ze schematem oraz
aby jakość wykonywanych robót przy montażu nie odbiegała od wymagań technicznych.
Zachowanie tych warunków będzie możliwe, gdy rola toromistrza przy montowaniu
rozjazdów ograniczy się do przytwierdzenia nawierzchni stalowej do ponumerowanych
i nawierconych już centralnie podrozjazdnic. Cel ten będzie osiągnięty przy zastosowaniu
następującej technologii.
Podrozjazdnice nawierca się w stanie surowym w nasycalniach z uwzględnieniem
zagłębień na noski, po czym nasyca się i numeruje, a następnie doborami wysyła się do
miejsca montażu rozjazdów. Nawierzchnia stalowa wysyłana jest kompletami z hut do
miejsca montażu rozjazdów. Montaż każdego rozjazdu przeprowadza się możliwie najbliżej
miejsca wymiany na prowizorycznym stanowisku montażowym tak zbudowanym, aby
zapewniało możliwość prawidłowego zmontowania rozjazdu w planie i w profilu.
Najpierw rozkłada się na stanowisku montażowym podrozjazdnice w kolejności według
numeracji i w odstępach zgodnych ze schematem rozjazdu. Następnie rozkłada się podkładki
stalowe i wkręty na właściwych podrozjazdnicach według symboli, zgodnie ze schematem,
po czym podkładki przykręca się do podrozjazdnic wkrętami. Na podkładkach układa się
przekładki i sprawdza się rozstaw podrozjazdnic według łaty podziałowej poprawiając, gdzie
trzeba, położenie podrozjazdnic. Na podkładkach stalowych układa się stalową nawierzchnię
szynową częściami, w kolejności zgodnej z opisem na wstępie rozdziału 4.4.1. Przed
przymocowaniem stalowej nawierzchni szynowej do podkładek należy ostatecznie
wyregulować położenie podrozjazdnic według kresek podziałowych na szynach po
uprzednim dokładnym ustawieniu według węgielnicy końców szyn w złączu przediglicowym.
Jako ostatnią czynność wykonuje się przytwierdzenie nawierzchni szynowej rozjazdu do
podkładek stalowych śrubami stopowymi.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie występują rodzaje montażu rozjazdów?
2. Jakie są różnice między montażem bazowym i terenowym?
3. Jaka jest kolejność montowania części rozjazdu zwyczajnego?
4. Od których części rozpoczynamy montaż rozjazdu krzyżowego?
5. Jakie są różnice w montażu rozjazdu odmiany niespawanej i spawanej?
6. Jakie czynności należy wykonać przed wysłaniem rozjazdu w częściach z bazy
montażowej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na poligonie terenowym rozpoznaj na gruncie podstawowe czynności przy montażu
rozjazdów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie materiał dotyczący montażu rozjazdów kolejowych,
2) określić kolejność rozłożenia na stanowisku montażowym podrozjazdnic w oparciu
o schemat rozjazdu,
3) określić kolejność rozłożenia na stanowisku montażowym poszczególnych części
rozjazdu zwyczajnego,
4) zaobserwować różnicę w konstrukcji podkładek zależnie od miejsca przeznaczenia,
5) wziąć udział w pomiarze parametrów rozjazdu w trakcie montażu.
6) wziąć udział w wierceniu otworów w podrozjazdnicach,
7) wziąć udział w przykręcaniu mechanicznym wkrętów i śrub stopowych,
8) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- schematy rozjazdów,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Na poniższym rysunku przedstawiono rozjazd. Podaj kolejność jego montażu i nazwij
poszczególne elementy.
Rysunek do ćwiczenia 2
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami montażu rozjazdów kolejowych,
2) rozpoznać części rozjazdowe na rysunkach,
3) scharakteryzować rozjazd rozpoznany na rysunku,
4) rozpoznawać poszczególne elementy składowe rozjazdów,
5) przedyskutować rozwiązanie na forum grupy,
6) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,
- tablice poglądowe z rodzajami rozjazdów kolejowych,
- schematy rozjazdów,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1)
wskazać różnicÄ™ miÄ™dzy montażem terenowym i bazowym? ðð ðð
2)
wymienić kolejność montażu części rozjazdu zwyczajnego? ðð ðð
3)
odróżnić w trakcie montażu rozjazd odmiany spawanej? ðð ðð
4) określić dlaczego numeruje się podrozjazdnice przed wysyłką
ðð ðð
zdemontowanego rozjazdu na miejsce zabudowy?
5) określić na ile bloków dzielimy rozjazd zwyczajny, a na ile krzyżowy
ðð ðð
podwójny?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.3. Wymiana rozjazdów
4.3.1. Materiał nauczania
Obecnie wymianę rozjazdów wykonuje się przy użyciu dz
wigów kolejowych jak również
w sprzyjajÄ…cych warunkach dz
wigów kołowych. Pozwala to na znaczne zmniejszenie
nakładów robocizny poprawienie jakości wykonywanych robót oraz skrócenie czasu
zamknięć torów na stacji i szlakach. Podstawowym żurawiem używanym na sieci PKP jest
żuraw EDK300.
Rys. 16. EDK 300 [7]
Rys. 17. EDK 750 i EDK 300 [7]
Sprawne i terminowe przeprowadzenie wymiany rozjazdu jest uzależnione od
dokładnego wykonania robót przygotowawczych. Roboty te przeprowadzamy w rozjez
dzie
przewidzianym do wymiany i rozjez
dzie nowym. Roboty przygotowawcze powinny być
wykonane przed zamknięciem toru i dzielą się na roboty wykonywane na kilka dni przed
wymianą i roboty wykonywane bezpośrednio przed zamknięciem toru w dniu wymiany.
Do robót, które trzeba wykonać na kilka dni przed wymianą rozjazdu, należy
nasmarowanie olejem osiowym śrub, które trzeba będzie odkręcić, aby demontowany rozjazd
rozdzielić na bloki, ustalić przebiegi kabli teletechnicznych aby ich nie uszkodzić przy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
usuwaniu starej podsypki. Ustalić i zabezpieczyć ewentualne wstawki szynowe które muszą
być wbudowane po usunięcie starego rozjazdu i jego połączeń z torami przyległymi.
W dniu wymiany przed zamknięciem toru, należy tak zgrupować sprzęt i materiały aby
uniknąć zbyt długich tras wywożenia wybudowanych elementów i przywożenia nowych ze
względu na minimalną prędkość roboczą żurawia EDK.
Po planowym zamknięciu koniecznych do wymiany rozjazdu torów przystępujemy do
robót zasadniczych, są to:
- rozdzielenie na bloki starego rozjazdu,
- wyjęcie przy użyciu żurawia EDK kolejnych bloków rozjazd i odwiezienie na miejsce
przeznaczone do demontażu całkowitego lub na platformy kolejowe,
- usunięcie zanieczyszczonej podsypki do warstwy filtracyjnej ładowarką.
Rys. 18. Zdjęcia ilustrujące kolejne etapy wymiany rozjazdu [7]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
- w zależności od potrzeb miejscowych ułożenie siatek lub geowłókniny dla poprawienia
funkcjonowania warstwy filtracyjnej i wzmocnienia podłoża,
- rozłożenie warstwy czystego tłucznia i zagęszczenie jej walcem wibracyjnym,
- ułożenie bloków nowego rozjazdu,
- połączenie bloków rozjazdu i przyległych torów łubkami,
- zasypanie klatek rozjazdu czystym tłuczniem z wagonów samowyładowczych,
- wykonanie pomiarów geodezyjnych i podbicie rozjazdu podbijarką rozjazdową,
- wyregulowanie zamknięć nastawczych i podłączenie urządzeń srk.
Przed dokonaniem odbioru eksploatacyjnego rozjazdu należy sprawdzić:
- wszystkie części ruchome, pracujące z tarciem, powinny być dokładnie dopasowane,
szczególną uwagę należy zwracać na dokładne ułożenie iglic na siodełkach ślizgowych
oraz na przyleganie dosuniętej iglicy do opornicy i do wszystkich opórek iglicowych;
- różnica wysokości powierzchni tocznych opornicy i iglicy nie może przekraczać 1.5 mm
w rozjazdach S49, a 1.9 mm w rozjazdach UIC60;
- powierzchnie boczne i toczne w stykach iglic i krzyżownic z przyległymi szynami
powinny być dokładnie dopasowane;
- wartości luzów w stykach między szynami elementów rozjazdu powinny być zgodne
z dokumentacją nie większe niż ą 1 mm;
- iglice powinny tak szczelnie przylegać do opornic, aby papier lub blacha o grubości 0,3
mm przyciśnięta do opornicy ostrzem iglicy nie mogła być wyciągnięta; szerokość
szczeliny nie może być nigdy większa niż 1 mm;
- wszystkie drobne części składowe rozjazdów powinny być założone w miejscach
i ilościach przewidzianych dla danego typu rozjazdu;
- ściągi iglicowe powinny być dokładnie dostosowane do przesuwu iglic, i zabezpieczone
śrubami bezpieczeństwa;
- zamknięcia nastawcze suwakowe powinny być dokładnie zmontowane zgodnie
z dokumentacjÄ… oraz instrukcjÄ… Id-4;
- śruby przytrzymujące opórki (prowadnice) zamknięć nastawczych muszą być dokręcone
i zabezpieczone przed odkręceniem.
Przy układaniu rozjazdu bardzo ważną dla jego dalszej eksploatacji sprawą jest jego
odwodnienie. Jeżeli jest niedostateczne należy wymienić warstwę filtracyjną lub użyć
specjalnej technologii z zastosowaniem geowłókniny jak też siatek wzmacniających podtorze.
Geowłókninę rozkłada się na wyrównane torowisko po usunięciu starego
zanieczyszczonego tłucznia i przykrywa warstwą czystego. Po jego zagęszczeniu walcem
układa się bloki rozjazdu. Geowłóknina ma za zadanie przepuszczać wody opadowe w głąb
torowiska, a zatrzymywać kapilarne podciąganie wody do warstwy tłucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rys. 19. Geowłóknina z siatką wzmacniającą podtorze [10]
Roboty wykończeniowe wykonywane są po otwarciu rozjazdu dla ruchu taboru.
Polegają one na uzupełnieniu i uporządkowaniu podsypki tłuczniowej, oczyszczeniu
z zanieczyszczeń i zakonserwowaniu wszystkich części ruchomych w rozjez
dzie.
W następnych dniach jeżeli jest to rozjazd odmiany spawanej wykonuje się spawy termitowe.
Po przejechaniu po rozjez
dzie pociągów o obciążeniu co najmniej 0,6Tg dokonuje się
ostatecznego podbicia podbijarkÄ… rozjazdowÄ… dla dokonania odbioru ostatecznego.
Jeżeli wymieniamy rozjazd krzyżowy podwójny to z racji jego długości i ciężaru musimy
użyć dwóch dz
wigów EDK 300.
Rys. 20. Dwa żurawie EDK 300 do wymiany rozjazdu Rkpd i PR [7]
Dawniej wymieniano rozjazdy również ręcznie, obecnie nie stosuje się tej metody ze
względu na jej pracochłonność i konieczność zatrudnienia dużej liczby pracowników.
Rys. 21. Podbijarka rozjazdowa [7]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
4. Jakie występują rodzaje robót przy wymianie rozjazdów?
5. Jaki typ żurawia stosowany jest najczęściej przy wymianie rozjazdów?
6. Jaka jest kolejność wykonywania robót przy wymianie rozjazdu zwyczajnego?
7. Kiedy wykonuje siÄ™ ostateczne podbicie rozjazdu?
8. JakÄ… maszynÄ… wykonuje siÄ™ podbicie rozjazdu?
9. Czy można wymienić rozjazd Rkpd jednym żurawiem EDK 300?
10. Do czego służy goewłóknina?
11. W jakiej instrukcji znajdziesz informacje o zamknięciach rozjazdowych?
12. Jakich wagonów używa się do przewozu tłucznia?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na poligonie terenowym w miejscu wymiany rozjazdu rozpoznaj i określ rodzaje
prowadzonych robot.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie materiał dotyczący wymiany rozjazdów kolejowych,
2) określić kolejność zestawienia maszyn i sposób ich użycia,
3) określić kolejność rozłożenia bloków rozjazdu,
4) zaobserwować różnicę między podsypką tłuczniową nową a usuwaną z torowiska,
5) zaobserwować stan warstwy filtracyjnej po zdjęciu starej podsypki,
6) skomentować stan podrozjazdnic w wybudowanym rozjez
dzie,
7) skomentować stan nawierzchni stalowej w wybudowanym rozjez
dzie,
9) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- poligon terenowy,
- tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,
- pomoce audiowizualne z robót wymiany rozjazdów,
- schematy rozjazdów,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Określ co należy sprawdzić przed oddaniem do eksploatacji nowo ułożonego rozjazdu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie materiał dotyczący wymiany rozjazdów kolejowych,
2) odróżniać poszczególne fazy robót,
3) odróżniać poszczególne elementy rozjazdu,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,
- Instrukcje Id-1; Id -4
- schematy rozjazdów,
- pomoce audiowizualne z robót wymiany rozjazdów,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Nazwij i powiedz do czego służą przedstawione na zdjęciach maszyny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie materiał dotyczący wymiany rozjazdów kolejowych,
2) odróżniać poszczególne fazy robót,
3) odróżniać poszczególne maszyny torowe.
[7]
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,
- zdjęcia z robót wymiany rozjazdu,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1)
wskazać różnicÄ™ miÄ™dzy wymianÄ… rÄ™cznÄ… a mechanicznÄ…? ðð ðð
2)
wymienić kolejność robót przy wymianie rozjazdu zwyczajnego? ðð ðð
3)
wskazać zastosowanie podbijarki rozjazdowej? ðð ðð
4)
okreÅ›lić kiedy wykonujemy roboty wykoÅ„czeniowe? ðð ðð
5)
okreÅ›lić dlaczego stosuje siÄ™ geowłókninÄ™? ðð ðð
6)
okreÅ›lić jakiego żurawia używa siÄ™ do wymiany rozjazdu? ðð ðð
7)
okreÅ›lić jakimi wagonami przewozimy tÅ‚uczeÅ„? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.4. Odbiory robót
4.4.1. Materiał nauczania
Wysoka jakość robót przy montażu i układaniu nowego rozjazdu, a następnie staranne
utrzymanie są obok konstrukcji i materiału podstawowymi czynnikami wpływającymi na jego
żywotność. Uzyskanie wysokiej jakości robót nie jest możliwe bez ścisłych i jednoznacznie
określonych odbiorów. Odbioru rozjazdu dokonuje się dwukrotnie:
- po jego całkowitym zmontowaniu w bazie lub obok miejsca ułożenia (odbiór robót
montażowych),
- po całkowitym ukończeniu wszystkich robot w torze i po przejściu określonego
obciążenia.
Każdy odbiór powinien być udokumentowany technicznie.
Doświadczenie wykazuje, że sporządzanie opisowych protokołów z różnymi ocenami
typu  jakość robot dobra" nie prowadzi do oczekiwanych wyników i dlatego odbiór rozjazdu
powinien być ograniczony do:
- sprawdzenia wymiarów wskazanych w karcie odbioru,
- wpisania tych wymiarów do karty, porównania z wymiarami nominalnymi i ustalenie czy
różnice mieszczą się w odchyłkach dopuszczalnych.
W przypadku zgodności wymiarów (spełnienia warunków) roboty należy uznać za
wykonane dobrze i odebrane. W razie przekroczenia odchyłek dopuszczalnych stwierdzone
nieprawidłowości powinny być usunięte. Sprawdzenie usunięcia nieprawidłowości nie musi
mieć charakteru powtórnego pełnego odbioru, chociaż z drugiej strony należy pamiętać, żew
niektórych przypadkach poprawienie jednego wymiaru może pogorszyć inne wymiary z nim
związane (np. w krzyżownicy). W takich przypadkach nie można wiec ograniczać się do zbyt
wyrywkowego sprawdzenia.
Odbiór robot montażowych
Odbioru robot dokonuje się po całkowitym ukończeniu montażu. Wyniki wpisuje się na
pierwszej stronie karty odbioru (Rys. 22). Karta ta zawiera przykład wypełnienia dla rozjazdu
Rz S60-190-1:9 pssd. Układ karty dla innych typów rozjazdów jest taki sam. W czasie
odbioru sprawdza się szerokość toru i żłobków, krzywiznę toru zwrotnego, skok i przyleganie
iglic do opornic, przyleganie iglic do opórek iglicowych, oparcie iglic na siodełkach
podiglicowych, rozstaw podrozjazdnic, dokładność ułożenia podkładek, dokręcenie wkrętów
i śrub oraz oznakowanie rozjazdu. Przy wpisywaniu do karty wymiarów nominalnych należy
kierować się rysunkami montażowymi. Przy dłuższych rozjazdach (R>500 m) wystarczy
wpisać i sprawdzić strzałki w odstępach 2-metrowych. Wymiary szerokości i krzywizny
przekraczające odchyłki dopuszczalne podkreśla się. Po doprowadzeniu ich do właściwych
granic wpisuje się je w rubryce  wymiary poprawione". Trzeba przy tym sprawdzić ponownie
i wpisać te wymiary, które przy pierwszym pomiarze mieściły się w odchyłkach
dopuszczalnych, lecz które mogły ulec zmianie podczas dokonywanej korekty.
Po sprawdzeniu usunięcia innych wykazanych w karcie nieprawidłowości należy to
odnotować, po czym podpisem stwierdzić dokonanie odbioru robót montażowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Rys. 22. Karta odbioru rozjazdów [3, s.153]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Rys. 23. Karta odbioru rozjazdów [3, s.154]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Odbiór ostateczny
We właściwie zmontowanym rozjez
dzie po ułożeniu, podbiciu i wyregulowaniu trzeba
przed otwarciem ruchu tylko wyrywkowo sprawdzić zasadnicze wymiary. Ze względu na
nieuniknione odkształcenia, jakie wystąpią w pierwszych dniach eksploatacji, dokładne
i szczegółowe pomiary nie są niezbędne. Po przejściu po rozjez
dzie pociągów o ciężarze 0,6
Tg lub upływie dwóch tygodni od odbioru eksploatacyjnego należy ponownie podbić
podrozjazdnice, nasunąć rozjazd, uzupełnić i oprofilować podsypkę, dokręcić śruby i wkręty,
wyregulować w razie potrzeby (najczęściej nieznacznym przesunięciem szyn na podkładkach)
szerokość toru i żłobków, przyleganie iglic i zamknięcie nastawcze. Po wykonaniu tych robót
należy wykonać niwelacje toru zasadniczego rozjazdu w odstępach 4 m, wrysować profile
obu toków tego toru oraz odcinków przyległych po 20 m z każdej strony rozjazdu. Na drugiej
stronie karty odbioru, wpisać pozostałe wymiary i dane do pozycji obwiedzionych grubymi
liniami i sprawdzić, czy nie są przekroczone odchyłki dopuszczalne. W razie zgodności
wyników należy potwierdzić podpisem dokonanie odbioru robót, a w razie niezgodności
odbioru można dokonać dopiero po usunięciu wszystkich nieprawidłowości. Wymiary
szerokości torów i żłobków stwierdzone przy odbiorze ostatecznym należy wpisać również do
arkusza badania technicznego rozjazdów, który odtąd staje się podstawowym dokumentem
pomiarowym rozjazdu. Sprawdzanie odchyłek dopuszczalnych wymaga odpowiednich
przyrządów. Na przykład przyleganie i oparcie iglic powinno być mierzone za pomocą
szczelinomierzy, położenie w planie i profilu teodolitem i niwelatorem.
Instrukcja Id-1  Warunki techniczne utrzymania nawierzchni na liniach kolejowych
precyzuje w załączniku Nr 15 pkt. 10 które parametry należy sprawdzić, są to:
1) szerokości toru i żłobków w wyznaczonych miejscach,
2) krzywiznÄ™ toru zwrotnego,
3) skok i przyleganie iglic do opornic i opórek,
4) przyleganie iglic do podkładek ślizgowych,
5) prawidłowość przylegania elementów stalowych rozjazdu do podrozjazdnic,
6) położenie rozjazdu w płaszczyz
nie pionowej i poziomej w stosunku do znaków regulacji
z pomiarem odcinków przyległych z obu stron rozjazdu,
7) wzajemne położenie toków szynowych,
8) prawidłowość wykonania robót spawalniczych oraz protokół ich odbioru,
9) prawidłowość odwodnienia rozjazdu,
10) prawidłowość oprofilowania podsypki,
11) prawidłowość wyprofilowania i utwardzenia ław torowiska.
12) w rozjazdach z ruchomymi dziobami krzyżownic  skok i przyleganie do szyn
skrzydłowych,
13) przyleganie dzioba do podkładek ślizgowych i opórek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Rys. 24. Arkusz badania technicznego rozjazdów
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Kiedy dokonujemy odbioru technicznego rozjazdu?
2. Jakim dokumentem dokonujemy odbioru?
3. Jaka jest odchyłka od wymiaru nominalnego w trakcie montażu?
4. Jakie elementy sprawdza siÄ™ w czasie odbioru?
5. Kiedy dokonujemy odbioru ostatecznego?
6. Jakie wymiary wpisujemy do arkusza badania technicznego rozjazdów?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na poligonie terenowym w miejscu wymiany rozjazdu wykonaj czynności związane
z odbiorem rozjazdu kolejowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie materiał dotyczący odbiorów rozjazdów kolejowych,
2) pod kierunkiem toromistrza wykonać pomiary szerokości rozjazdu i porównać z kartą
odbioru,
3) zmierzyć szczelinomierzem przyleganie iglic do opórek,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- poligon terenowy,
- tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
- zdjęcia z robót wymiany rozjazdu,
- schematy rozjazdów,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Na podstawie instrukcji Id-1 załącznik 15 omówić zasady odbiorów robót.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie materiał dotyczący odbiorów rozjazdów kolejowych,
2) odróżnić poszczególne odbiory robót,
3) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja Id -1
- tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,
- schematy rozjazdów,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1)
wymienić z jakich części skÅ‚ada siÄ™ karta odbioru rozjazdu? ðð ðð
2)
wymienić odbiory robót? ðð ðð
3)
wskazać jakich pomiarów dokonujemy w torze zwrotnym? ðð ðð
4) określić jakim przyrządem mierzymy oparcie iglic na siodełkach
podiglicowych? ðð ðð
5)
okreÅ›lić jakiej instrukcji znajdziesz zasady dokonywania odbioru robót? ðð ðð
6)
okreÅ›lić jakim dokumencie wpisujemy pomiary szerokoÅ›ci rozjazdu? ðð ðð
7)
okreÅ›lić po jakim czasie dokonuje siÄ™ odbioru ostatecznego? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.5. Zasady kwalifikacji do napraw materiałów rozjazdowych
4.5.1. Materiał nauczania
Utrzymanie rozjazdów polega na usuwaniu wszelkich usterek i uszkodzeń, zauważonych
podczas oględzin i badań technicznych. Usuwanie usterek i uszkodzeń w rozjez
dzie wykonuje
się poprzez naprawę lub wymianę uszkodzonych albo zużytych części. Od planowego
i właściwego utrzymania rozjazdów zależy czas ich pracy w torach oraz bezpieczeństwo
ruchu taboru.
Konieczność nieplanowej wymiany rozjazdu lub jego części składowej zachodzi
w przypadku uszkodzenia bÄ…dz
zniszczenia rozjazdu wywołanego np. wykolejeniem taboru
oraz w razie wykrycia następujących uszkodzeń i wad części składowych lub akcesorii
rozjazdowych:
- pęknięcie iglicy, opornicy lub szyny łączącej,
- wyszczerbienie iglicy, przy którym zachodzi niebezpieczeństwo najechania obrzeża koła
przez iglicę na opornicę lub mogące spowodować pęknięcie iglicy,
- pęknięcie elementów połączenia lub spawu iglicy z szyną łączącą,
- pęknięcie klamry, prowadnicy, drążka suwakowego lub innych elementów
w suwakowym zamknięciu nastawczym albo pęknięcie haka, łapki, opórki lub podpórki
w hakowym zamknięciu nastawczym, brak bolca, śruby lub opórki ograniczającej
przesuw suwaka w suwakowym zamknięciu nastawczym, zdarcie gwintów śrub
przymocowujących prowadnice suwakowych zamknięć nastawczych do opornic,
- uszkodzenie urządzeń usztywnienia iglic oraz zamknięć nastawczych niewrażliwych na
pełzanie iglic,
- pęknięcie krzyżownicy (dzioba lub szyny skrzydłowej)
- rozerwanie śrub w krzyżownicy.
Części rozjazdów z wymienionymi wadami powinny być zastąpione częściami nowymi
lub staroużytecznymi lub jeśli jest to możliwe napawane.
Złączki podlegają wymianie w następujących przypadkach:
- łubki są pęknięte lub zniekształcone albo z wytartymi powierzchniami przylegania,
- łubki na stykach izolowanych są pęknięte lub zniekształcone albo z wytartymi
powierzchniami przylegania,
- podkładki są uszkodzone, wytarte, wygięte lub z wyrobionymi otworami
umożliwiającymi poprzeczne ruchy podkładek i zmianę szerokości toru,
- śruby są zgięte z wytartym trzpieniem, uszkodzonym naśrubkiem,
- wkręty i haki mają oderwane główki są podcięte, a wkręty mają uszkodzony gwint,
- pierścienie sprężyste są pęknięte lub nie sprężynujące,
- łapki są pęknięte lub wytarte,
- dyble drewniane lub z tworzyw sztucznych w podkładach i podrozjazdnicach
betonowych sÄ… nadmiernie zniszczone.
Instrukcja Id-4 w załączniku 5 określa dopuszczalne zużycie części rozjazdów, zasady
dokonywania konserwacji i naprawy bieżącej rozjazdów, kryteria wymiany rozjazdów i ich
części składowych.
Zużycie podrozjazdnic wpływa na przyśpieszenie degradacji technicznej nawierzchni
stalowej i wpływa ujemnie na parametry eksploatacyjne torów. Zakwalifikowane w trakcie
badań technicznych podrozjazdnice powinny być wymienione na nowe lub staroużyteczne
w zależności od kategorii torów. Aby zapewnić długotrwałą pracę podrozjazdnic w rozjez
dzie
musi on być należycie odwodniony i okresowo podbijany podbijarkami rozjazdowymi.
Mniejsze usterki należy usuwać poprzez ręczne podbicie podrozjazdnic.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Rys. 25. Podbijarki rozjazdowe PR i Unimat [7]
Do regulacji położenia w planie i profilu rozjazdów na podrozjazdnicach betonowych
oraz rozjazdów o dużych promieniach (R >500 m) ze względu na ich ciężar używa się
podbijarki rozjazdowej typu  Unimat .
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaką metodą można naprawić uszkodzoną część rozjazdu?
2. Jakich maszyn używamy do regulacji położenia w planie i profilu rozjazdów?
3. Jakie znasz typy podrozjazdnic?
4. Jaka instrukcja reguluje zasady utrzymania rozjazdów kolejowych?
5. Jaka usterka decyduje o wymianie krzyżownicy?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj przyczyny nieplanowej wymiany części rozjazdowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie materiał dotyczący zasad kwalifikacji do napraw materiałów
rozjazdowych
2) wypisać elementy rozjazdu które mogą być wymienione i podać przyczyny wymiany.
3) zaprezentować wykonane zadanie,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zdjęcia przedstawiające różne uszkodzenia części rozjazdowych,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj przyczyny konieczności wymiany złączek torowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie materiał dotyczący zasad kwalifikacji do napraw materiałów
rozjazdowych,
2) wypisać złączki torowe które muszą być wymienione i podać przyczyny wymiany,
3) zaprezentować wykonane zadanie,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zdjęcia przedstawiające różne uszkodzenia złączek torowych,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Scharakteryzuj rodzaje napraw i podaj zakresy robót.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie materiał dotyczący zasad kwalifikacji do napraw materiałów
rozjazdowych,
2) wypisać rodzaje napraw i podać zakresy robót odnoszące się do nich,
3) zaprezentować wykonane zadanie,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zdjęcia przedstawiające różne rodzaje robót,
- instrukcja Id-4,
- kartki papieru A4 i przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1)
wymienić typy podbijarek rozjazdowych? ðð ðð
2)
wymienić typy podrozjazdnic? ðð ðð
3)
wskazać jaki typ wkrÄ™tów stosuje siÄ™ w nawierzchni UIC60? ðð ðð
4) określić jakiej maszyny używa się do podbicia rozjazdu na
podrozjazdnicach betonowych ? ðð ðð
5)
okreÅ›lić jakiej instrukcji znajdziesz zasady utrzymania rozjazdów ? ðð ðð
6)
okreÅ›lić jak dÅ‚ugo powinny być eksploatowane podrozjazdnice betonowe? ðð ðð
7)
okreÅ›lić ile wynosi Å›rednia żywotność rozjazdu UIC60 (mln ton brutto)? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Rozjazdy kolejowe sÄ… stosowane do
a) przejeżdżania taboru z jednego toru na drugi.
b) obracania wagonów.
c) napraw taboru.
d) załadunku materiałów.
2. Symbol typu szyny określa
a) przybliżoną masę.
b) szerokość stopki.
c) wysokość szyny.
d) wytwórcę.
3. Promień rozjazdu to
a) promień przejścia toru zwrotnego w tor boczny.
b) promień przejścia toru zasadniczego w tor zwrotny.
c) długość rozjazdu.
d) tangens kąta zawartego między osią toru zasadniczego i osią toru zwrotnego.
4. Oznaczenie Rz określa
a) rozjazd Å‚ukowy jednostronny.
b) rozjazd zwyczajny.
c) rozjazd krzyżowy.
d) skrzyżowanie torów.
5. Na rysunku przedstawiono
a) rozjazd Å‚ukowy jednostronny.
b) rozjazd zwyczajny.
c) rozjazd krzyżowy.
d) skrzyżowanie torów.
6. Skrzyżowanie torów to
a) odmiana obrotnicy.
b) odmiana rozjazdu zwyczajnego.
c) przecięcie się dwóch torów na jednym poziomie bez urządzeń do przejścia taboru
kolejowego z jednego toru na drugi.
d) przecięcie się dwóch torów na różnych poziomach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
7. Kierunek rozjazdu to
a) kierunku odchylenia toru zasadniczego.
b) miejsce położenia rozjazdu w torze głównym.
c) wielkość odchylenia toru zwrotnego.
d) kierunku odchylenia toru zwrotnego.
8. Przepisy utrzymania rozjazdów znajdują się w instrukcji
a) Id  1.
b) Id  4.
c) Id  8.
d) Ir  1.
9. Pojęcie pojazd kolejowy oznacza
a) pojazd szynowy.
b) pojazd dostosowany do poruszania się na własnych kołach po torach kolejowych.
c) drezyna.
d) pociÄ…g.
10. Tory główne zasadnicze to tory
a) tory stacyjne przystosowane do jazd pociÄ…gowych.
b) tory zelektryfikowane.
c) tory główne na stacjach będące przedłużeniem torów szlakowych.
d) tory głównych szlaków kolejowych.
11. Montaż z wykonywaniem zasadniczych czynności montażowych w miejscu wbudowania
rozjazdu lub w pobliżu tego miejsca to
a) montaż bazowy.
b) montaż bazowo-terenowy.
c) montaż terenowy.
d) montaż mieszany.
12. Montaż rozjazdu krzyżowego rozpoczynamy od
a) kierownic.
b) krzyżownic podwójnych.
c) szyn Å‚Ä…czÄ…cych.
d) wewnętrznych półzwrotnic.
13. W rozjez
dzie odmiany spawanej złącza szynowe są
a) połączone łubkami i ściągnięte śrubami.
b) powinny mieć luzy 14ą1 mm w rozjazdach typu UIC60; 12 ą1 mm typu S49.
c) połączone tymczasowo.
d) połączone łubkami i ściągnięte dwoma śrubami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
14. Przedstawiona na zdjęciu maszyna to
a) żuraw EDK 300.
b) wagon samowyładowczy.
c) lokomotywa.
d) oczyszczarka OT-400.
15. Instrukcja  Warunki techniczne utrzymania nawierzchni na liniach kolejowych to
a) Id  1.
b) Id  4.
c) Id  8.
d) Ir  1.
16. Przy odbiorze rozjazdu należy sprawdzić parametry określone w instrukcji Id-1 podane
a) w załączniku Nr1.
b) w załączniku Nr13.
c) w załączniku Nr15.
d) w załączniku Nr48.
17. Średnia żywotność podrozjazdnic z drewna twardego wynosi
a) ~15 lat.
b) ~25 lat.
c) ~35 lat.
a) ~45 lat.
18. Odbioru ostatecznego zabudowanego rozjazdu dokonujemy po
a) zakończeniu robót i otwarciu dla ruchu taboru.
b) upływie dwóch tygodni od odbioru eksploatacyjnego, wykonaniu stabilizacji
mechanicznej lub po przeniesieniu obciążenia co najmniej 0,6 Tg.
c) miesiÄ…cu bezawaryjnej eksploatacji.
d) zgłoszeniu przez wykonawcę zakończenia wszystkich robót.
19. Pomiary wykonane w trakcie odbioru ostatecznego rozjazdu wpisujemy
a) do książki D 830.
b) do arkusza badania technicznego rozjazdów.
c) wykonujemy oddzielny protokół.
d) na rysunku rozjazdu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
20. Przedstawiona na zdjęciu maszyna to
a) żuraw EDK 300.
b) wagon samowyładowczy.
c) podbijarka rozjazdowa.
d) oczyszczarka OT-400.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonanie naprawy rozjazdów kolejowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
6. LITERATURA
1. Id-1 (D-1) Warunki techniczne utrzymania nawierzchni na liniach kolejowych.
Warszawa 2005
2. Gola P. ;Witek W.: Katalog Rozjazdy kolejowe normalnotorowe. Wema 1976
3. Bałuch H.; Czubaczyński J.; Pelc S: Montaż i wymiana rozjazdów. WKiA
1975
4. Zamięcki H.: Budowa i utrzymanie dróg kolejowych. Tom I WKA
1978
5. Id-4 (D-6) Instrukcja o oględzinach, badaniach technicznych i utrzymaniu rozjazdów
Warszawa 2005
6. Id-8 (D-6) Instrukcja o oględzinach, badaniach technicznych i utrzymaniu rozjazdów
Warszawa 2005
7. Materiały reklamowe PNI zamieszczone na stronie http://pni.net.pl
8. www.il.pw.cdu.pl
9. www.transportszynowy.ndl.pl
10. Materiały ze szkolenia LOIIB. Lublin 2007
Literatura uzupełniająca
- RozporzÄ…dzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 10.09.1998 r.
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich
usytuowanie. Dz.U. RP nr 151 z 15.12.1998 r
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48