Hermeneutyka

1)

w znaczeniu tradycyjnym - dyscyplina naukowa o charakterze filologicznym (filologia)

zajmująca się badaniem, objaśnianiem i interpretacją źródeł pisanych, po to by ustalić ich poprawny

tekst i właściwy sens. Pełni rolę pomocniczą w stosunku do nauk historycznych posługujących się

różnego rodzaju dokumentami (np.: historii literatury i filozofii, religioznawstwa, historii jako

takiej).

2) w znaczeniu ściślejszym (obecnie najpowszechniejszym) - sztuka rozumiejącej interpretacji

(rozumienie jest centralną kategoria tak pojetej hermeneutyki) różnych przejawów aktywności

ludzkiej, zwłaszcza o charakterze kulturowym, zmierzająca do odkrycia ich głębokiego sensu i

umieszczenia ich w szerszym kontekście historycznym, społecznym, światopoglądowym itp.

Strukturalizm

kierunek w nauce uważany raczej za metodę badania rzeczywistości niż określoną szkołę

filozoficzną. Powstał, kiedy lingwista szwajcarski F. de Saussure rozróżnił:

1) język jako obiektywny i niezależny od konkretnego człowieka system relacji

determinujących możliwości użycia słów i zdań oraz

2) 2) mowę jednostkową polegającą na tym, że w określonej sytuacji wybiera się z systemu

językowego określone zwroty.

Językoznawstwo strukturalistyczne sformułowało zasady odnoszące się do: a) języka jako

komunikacji społecznej, b) badania języka nie jako luźnego zbioru elementów, ale systemu

wzajemnie sprzężonych relacji, c) związku sfery dźwiękowej ze znaczeniową. Struktury,

jakimi zajmuje się struktualizm, definiuje się poprzez: 1) pojęcie całości (struktura jest

spójna i swoista, czyli odróżnialna od innych), 2) zasadę przekształceń (przekształcenia

struktur mogą być matematycznie wyprowadzone) i 3) samosterowność (struktury

utrzymują stan homeostazy). W świecie zjawisk struktury nigdy nie są dane wprost, lecz

ukrywają się pod powierzchnią znanej nam rzeczywistości. Trzeba więc do nich docierać,

analizując (na ogół przy użyciu matematyki) układy zdarzeń. W skrajnych formach

struktualizmu przyjęto tezę, że tym, co naprawdę istnieje, są ukryte struktury prowadzące

"grę", na którą nie mamy wpływu (M. Foucault).

Postkolonializm

zbiorczy termin szeregu teorii filozoficznych i literaturoznawczychobejmujących zagadnienia związane

z dziedzictwem europejskich potęg kolonialnych i dekolonizacją w drugiej połowie XX wieku. W

rozumieniu literaturoznawczym postkolonializm to krytyczna analiza literatury tworzonej w

krajach, które były lub są koloniami innych krajów, literatury pisanej przez mieszkańców państw

kolonizujących lub byłych kolonii. Postkolonialna literatura zajmuje się problematyką rozwijania

tożsamości narodowej w skolonizowanych społeczeństwach, różnicami i wzajemnymi wpływami

kulturowymi między światami kolonizatorów i narodów podbitych, wreszcie, stosunkami byłych

kolonii i byłych potęg kolonialnych.

Gender studies – interdyscyplinarny obszar badawczy obejmujący sposoby przejawiania się płci

kulturowej, czyli męskości i kobiecości w społeczeństwach, oraz to, jak łączy się ona zinstytucjami

społecznymi, gospodarką, władzą, tożsamością, seksualnością.