Kalkulacja według nośników
kosztów
Kalkulacja według nośników kosztów
" Po zaewidencjonowaniu kosztów wg ich rodzajów
w rodzajowym RK oraz określeniu stawek
doliczeniowych kosztów ogólnych w ramach RK
według miejsc powstawania koszty są rozliczane na
nośniki
" Rozliczenia te mogą odnosić się do określonego
przedziału czasu, konkretnych części, wyrobów,
partii produkcyjnych itp.
" W czasowej kalkulacji wg nośników kosztów oblicza
się koszty wyrobu lub grupy wyrobów poniesione w
badanym okresie rozrachunkowym
" W jednostkowej kalkulacji wg nośników kosztów
oblicza się koszt wytwarzania lub koszt własny
każdego nośnika kosztów jednostki wyrobu usługi)
Kalkulacja według nośników kosztów cd
" Na podstawie wyników kalkulacji można opierać
politykę cenową na rynkach zbytu, jak i politykę
podaży cenowej na rynkach zaopatrzeniowych
" Inne zastosowania: do określenia wyniku
działalności, prowadzenia rachunków
porównawczych oraz wyceny świadczeń
" W celu określenia wyniku działalności dokonuje się
porównania dochodów i kosztów dotyczących
zarówno pojedynczych wyrobów, jak i wielu
zagregowanych rodzajów działalności
przedsiębiorstwa.
" Jest to szczególnie ważne w planowaniu programu
produkcyjnego, które przeprowadza się z
uwzględnieniem wymagań rynku oraz istniejących
 wąskich gardeł" na wydziałach produkcyjnych
Rachunki porównawcze - przykłady
" porównania kosztów planowanych z
rzeczywistymi,
" porównania wewnątrzzakładowe
względnie międzyokresowe,
" porównania międzyzakładowe,
" porównania sposobów wytwarzania.
Rodzaje kalkulacji zależnie od momentu
sporządzenia
- kalkulacja wstępna,
- kalkulacja pośrednia,
- kalkulacja końcowa kosztu rzeczywistego
wyrobu (kalkulacja doliczeniowa) .
Kalkulacja wstępna
" Przeprowadza się ją przed wykonaniem usługi.
" Dane brane do kalkulacji są oparte na
szacunkach oraz wartościach doświadczalnych,
uzyskanych z porównania wartości wziętych do
kalkulacji wstępnej i uzyskanych w kalkulacji
doliczeniowej dla podobnych wyrobów
(względnie zadań).
" Dokładność kalkulacji wstępnej zależy
bezpośrednio od dokładności danych
planistycznych i z konieczności jest ona mniej
dokładna od kalkulacji doliczeniowej.
Kalkulacja końcowa i pośrednia
" Kalkulacja końcowa jest przeprowadzana ją po
wykonaniu usługi. Służy do określenia i kontroli
wyniku wykonanych usług.
" Dla celów planistycznych i kontrolnych w trakcie
realizacji usługi można przeprowadzić kalkulację
pośrednią.
" Możliwość wykorzystania w przyszłości do kalkulacji
wstępnej wartości uzyskanych z kalkulacji końcowej
kosztu rzeczywistego wyrobu zależy od tego, czy
udało się wyodrębnić wielkości charakteryzujące
usługi.
" Na podstawie wielkości charakteryzujących usługę już
na etapie planowania, w którym przeprowadza się
kalkulację wstępna można podejmować stosowne
decyzje.
Główne metody kalkulacji
" kalkulacja podziałowa prosta,
" kalkulacja doliczeniowa,
" kalkulacja łączna
" Kalkulacja podziałowa prosta znajduje
zastosowanie w jednorodnej produkcji
masowej, w której doliczenie kosztów nie
nastręcza trudności.
Główne metody kalkulacji cd.
" Wraz z rosnąca liczbą różnych wyrobów
produkowanych w jednym przedsiębiorstwie oraz
zróżnicowaniem wielkości ich serii na pierwszy plan
wysuwa się problem rozrachunku kosztów
odpowiednio do powodujących je przyczyn. W tych
przypadkach stosuje się zwykle kalkulację
doliczeniową.
" W kalkulacji doliczeniowej pewne rodzaje kosztów
mogą być rozliczane w postaci kosztów
jednostkowych, do których dolicza się koszty
ogólne.
" Kalkulacja łączna jest przewidziana dla specjalnego
przypadku, w którym w procesie produkcji z tego
samego materiału wejściowego wytwarza się
równocześnie wiele różnych wyrobów (np. koks i
gaz z węgla kamiennego).
Kalkulacja podziałowa prosta
" W praktyce zakładowej wyróżnia się trzy
metody kalkulacji podziałowej prostej. Są to
bardzo proste metody w technice kalkulacji, a
ich obszar zastosowań jest ograniczony do
również prostych struktur zakładowych
- Jednostopniowa kalkulacja podziałowa prosta
- Wielostopniowa kalkulacja podziałowa prosta
- Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami
Jednostopniowa kalkulacja
podziałowa prosta
" W jednostopniowej kalkulacji podziałowej
prostej (kumulacyjnej kalkulacji
podziałowej prostej) wszystkie koszty
zebrane w jednym okresie
rozrachunkowym odnosi się do ilości
wyrobów wytworzonych w tym okresie.
" Należy uwzględnić zmiany stanów
magazynowych
Wielostopniowa kalkulacja
podziałowa prosta
" Nie musi być spełniony wymóg występowania
jednego jednorodnego wyrobu w całym procesie
produkcji. Zastępuje się go poszczególnymi
stopniami produkcji
" Możliwy jest również taki przypadek, że
poszczególne wyroby nie przechodzą przez
wszystkie stopnie, np. przy zakupie półwyrobu i
wyrobów przetworzonych. W tym przypadku, w
praktyce tworzy się odrębne miejsca powstawania
kosztów dla poszczególnych stopni produkcji.
" Koszty całkowite różnych miejsc powstawania
kosztów dzieli się każdorazowo przez liczbę
jednostek usług, jakie przeszły przez konkretne
miejsca powstawania kosztów
Kalkulacja podziałowa
ze współczynnikami
" Stanowi odmianę kalkulacji podziałowej prostej
" Może być stosowana gdy zakład wytwarza równocześnie wiele
wyrobów jednego rodzaju z tego samego materiału
wejściowego, o tym samym kształcie, przy tym samym
wyposażeniu lub tymi samymi metodami wytwarzania
" Przykłady wyrobów: blachy o różnych grubościach, różne
wyroby porcelanowe, silniki jednego typoszeregu.
" Główna cecha tej kalkulacji: stosunki kosztów całkowitych
wytwarzanych wyrobów (względnie kosztów odniesionych do
ich charakterystycznych właściwości, jak np. do masy) są stałe
" Stały stosunek kosztów - współczynnik równoważności
" Dzięki wymnożeniu liczby poszczególnych rodzajów wyrobów
przez współczynniki równoważności stają się one
matematycznie porównywalne
" W ten sposób można podzielić koszty całkowite przez całkowitą
liczbę jednoimiennych wyrobów
Kalkulacja podziałowa
ze współczynnikami cd.
" Krok 1: Wszystkie zróżnicowane wyroby sprowadza się za
pomocą współczynników równoważności do jednorodnego
wyrobu (pod względem rachunkowym)
" Krok 2: Określa się koszty na jednostkę rachunkowego wyrobu
jednorodnego
" Krok 3: Koszty na jednostkę poszczególnych wyrobów określa
się z wartości kosztów na jednostkę rachunkowego wyrobu
jednorodnego
" Jeżeli tylko część kosztów całkowitych różnych wyrobów jest
wzajemnie proporcjonalna, to można zastosować częściowo
ekwiwalentną kalkulację podziałową ze współczynnikami:
" materiał wyjściowy każdego wyrobu dolicza się bezpośrednio
do nośnika kosztów, natomiast koszty produkcji ustala się za
pomocą współczynników równoważności
Kalkulacja doliczeniowa
" W praktyce rzadko, względnie jedynie w
pewnych obszarach, spotyka się przypadki
jednorodności wyrobów w skali całego
przedsiębiorstwa, warunkujące możliwość
stosowania kalkulacji podziałowej prostej.
" Wszędzie tam, gdzie wytwarza się za
pomocy różnych metod wiele wyrobów, które
cechują zróżnicowane koszty materiałowe i
płace bezpośrednie produkcji, stosuje się
kalkulację doliczeniową.
Kalkulacja doliczeniowa cd.
" KD polega na odrębnym doliczaniu kosztów
jednostkowych bezpośrednich i ogólnych do
nośnika kosztów
" Koszty jednostkowe rozlicza się na nośniki kosztów
bezpośrednio na podstawie odrębnych dowodów
księgowych, np. kwitów pobrania materiału
" Koszty ogólne rozlicza się pośrednio za pomocą
narzutów kosztów ogólnych
" Szczególnie starannie należy dobrać odpowiednią
bazę doliczeń kosztów w celu określenia wartości
narzutów kosztów ogólnych
" W zależności od liczby wielkości odniesienia
względnie narzutów w procesie rozliczania kosztów
ogólnych wyróżnia się kalkulację doliczeniową
zleceniową i zróżnicowaną
Sumaryczna kalkulacja
doliczeniowa
" W sumarycznej kalkulacji doliczeniowej bierze się tylko jedną
wielkość odniesienia jako bazę narzutu kosztów ogólnych.
Typowe wielkości odniesienia to:
- płace bezpośredniej produkcji,
- koszty materiałowe produkcji,
- suma kosztów płac bezpośredniej produkcji oraz materiałów.
" Zakłada się, że wielkość kosztów ogólnych zależy od jednej z
wielkości odniesienia. Wybór wielkości odniesienia - po
szczegółowej analizie kosztów. W wyniku analizy uzyska się
bliższe informacje o różnych rodzajach kosztów ogólnych i ich
wzajemnych związkach.
" Można ją stosować tylko wtedy, gdy istnieją urządzenia
produkcyjne obciążone w miarę równomiernie przez wszystkie
wyroby.
Zróżnicowana kalkulacja
doliczeniowa
" Zróżnicowana kalkulacja doliczeniowa dzieli koszty
ogólne odpowiednio do ich wpływu na wiele rodzajów
kosztów ogólnych, np. na:
- materiałowe koszty ogólne,
- produkcyjne koszty ogólne,
- koszty ogólne zarządzania,
- koszty ogólne zbytu.
" W charakterze wielkości odniesienia do ich dalszego
rozliczenia na nośniki kosztów przyjmuje się zwykle:
- koszty materiałów do produkcji,
- koszty płac bezpośrednich produkcji,
- koszty wytworzenia.
Zróżnicowana kalkulacja
doliczeniowa cd.
" Najdokładniejszą, lecz również najbardziej
pracochłonną metodą zróżnicowanej
kalkulacji doliczeniowej jest kalkulacja wg
miejsc powstawania kosztów, w której dla
każdego miejsca powstawania kosztów
określa się specjalną stopę narzutu na
podstawie występującego w nim stosunku
kosztów jednostkowych (podstawowych) do
kosztów ogólnych.
Kalkulacja łączna
" Produkcja łączna charakteryzuje się tym, że
w procesie produkcji równocześnie z tych
samych materiałów wejściowych wytwarza
się wiele różnych wyrobów.
" Produktami łącznymi są np. koks, gaz,
smoła lub surówka, gaz wielkopiecowy i
żużle.
" Cykl produkcyjny do momentu rozdzielenia
(split-off-point) przebiega wspólnie, potem
zaś jest odrębny dla wydzielonych
produktów.
Kalkulacja łączna cd.
" Związki ilościowe między wyodrębnionymi produktami są
zazwyczaj ustalone zależnościami chemiczno-fizycznymi, jak
również wybraną technologią. Koszty całkowite produkcji
łącznej można podzielić na:
- koszty łączne, które obciążają wszystkie wytworzone wyroby,
- koszty towarzyszące, powstające w procesie dalszego
przetwarzania poszczególnych wyrobów.
" W metodzie tej nie można rozliczyć kosztów łącznych na
powstałe wyroby odpowiednio do przyczyn ich powstawania.
W celu rozwiązania problemu podziału kosztów trzeba
zastosować rachunek pomocniczy, np.:
- metoda rachunku wartości reszty.
- metoda rozdziału kosztów na podstawie wspólnych cech
technicznych.
Metoda rachunku wartości reszty
" Jest zalecana wtedy, gdy oprócz produktu
głównego są wytwarzane produkty uboczne.
" Dochód z tytułu wytworzenia produktów
ubocznych odejmowany jest od kosztów
całkowitych wyrobów głównych z uwzględnieniem
dodatkowych kosztów przypadających na
ostateczne przetworzenie produktów ubocznych
(dlatego metodę tę nazywa się również metodą
odejmowania). Stosuje się w niej poniższy prosty
schemat obliczeniowy:
Koszty reszty (ostateczne) produktu głównego =
koszty całkowite produkcji łącznej
- wartość sprzedaży produktów ubocznych
- koszty specjalne dalszego przetwarzania
(względnie zbytu) produktów ubocznych
Metoda rozdziału kosztów
na podstawie wspólnych
cech technicznych
" Koszty rozdziela się na poszczególne produkty
odpowiednio do właściwości, będących wspólną
cechą wszystkich wytworzonych produktów
" Najbardziej znanym przykładem jest rozdzielenie
kosztów produktów łącznych koksu i gazu na
podstawie ich wartości opałowej.