dr Marcin Jędrzejczyk
Kalkulacja jest to czynność
obliczeniowa, zmierzająca do
ustalenia kwoty kosztów
przypadających na przedmiot
kalkulacji (na jednostkę
wytwarzaną).
2
Aby prawidłowo i dokładnie ustalić jednostkowy
koszt wytworzenia wyrobu pod uwagę bierzemy
następujące czynniki:
" zastosowanie odpowiednich metod kalkulacji;
" jakość mierników;
" szczegółowość i jakość kalkulacji kosztów;
" ścisłe powiązania kalkulacji z całością kosztów;
" analiza opłacalności szczegółowej kalkulacji.
Przy przeprowadzaniu kalkulacji pierwszą
czynnością jest ustalenie przedmiotu kalkulacji,
czyli obiektu lub grupy obiektów, którego
będziemy ustalać koszt wytworzenia.
Wytwarzanie produktu oraz narastanie kosztów
w procesie produkcji zależy od:
Ą� typu produkcji;
Ą� obowiązującej jednostki miary produkcji;
Ą� obowiązującej jednostki miary produkcji przy jej
sprzedaży;
Aby prawidłowo i dokładnie ustalić jednostkowy
koszt wytworzenia wyrobu pod uwagę bierzemy
następujące czynniki:
" dobór odpowiednich metody kalkulacji;
" jakość (obiektywność) mierników;
" dobór modeli wyceny;
" szczegółowość i jakość kalkulacji kosztów;
" ścisłe powiązania kalkulacji z całością kosztów;
Przedmiot musi być jednoznacznie
określony i wyrażony w
odpowiedniej mierze naturalnej,
czyli w sztukach, metrach,
kilogramach lub umownej:
tonokilometry lub, gdy nie da się
określić w racjonalny sposób
jednostki miary
(np. osobokilometry).
6
Kalkulacja obejmuje nie tylko e3stymację
jednostkowego kosztu wytworzenia, ale
również wycenę szczegółowych pozycji
kalkulacyjnych, czyli min.:
Ą� materiały bezpośrednie;
Ą� płace bezpośrednie;
Ą� koszty wydziałowe;
Ą� koszty zarządu.
Celem kalkulacji jest obliczenie kosztu wytworzenia
jednostki produktu gotowego, wyrobu lub usługi.
Ustalenia wymaga:
Ą� suma kosztów poniesionych na wyprodukowane w
okresie wyroby gotowe;
Ą� wielkość produkcji wykonanej;
Ą� wielkość produkcji w toku;
Ą� przypisania kosztów do zakończonej jednostki
kalkulacyjnej za pomocą odpowiednich metod.
Ą� Kalkulacja zleceniowa (doliczeniowa);
Ą� Kalkulacja podziałowa prosta (metoda kosztu
przeciętnego);
Ą� Kalkulacja podziałowa prosta (metoda FIFO);
Ą� Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami.
Kalkulacja zleceniowa może mieć zastosowanie głównie
w przypadku produkcji jednostkowej i małoseryjnej, a
więc w produkcji niepowtarzalnej w długich odstępach
czasowych. Istotą kalkulacji tej jest ujmowanie kosztów
bezpośrednich na odpowiedniej karcie zlecenia i
doliczanie stosowanego narzutu kosztów ogólnych,
które zostały przypisane do wydziału realizującego
zlecenie, przy zastosowaniu odpowiednich procedur.
Koszty bezpośrednie przedsiębiorstwa
produkcyjnego kształtują się według kart
kalkulacyjnych zleceń następująco:
Zlecenie 1 Zlecenie RAZEM
2
Materiały 1.600,- 1.200,- 2.800,-
bezpośredni
e
Płace 800,- 400,- 1.200,-
bezpośredni
e
2.400,- 1.600,-
Ą� Koszty wydziałowe wynoszą 1.000,- i są dzielone
proporcjonalnie do kosztów bezpośrednich.
Zakończono zlecenie nr 1 na 500 szt. wyrobów A,
zlecenie nr 2 zakończono w liczbie 1000 szt.
Wyrobów B.
Ą� Wskaz
nik narzutu kosztów wydziałowych:
Suma kosztów wydziałowych/Suma klucza rozl.
Ą� Określenie liniowej funkcji kosztów wydziałowych:
K = 3000 zł + 5 zł*L, gdzie L  liczba
roboczogodzin.
Ą� Określenie planowanego rozmiaru działalności:
Lp = 1000 rbg.
Ą� Obliczenie planowanego wskaz
nika doliczania
kosztów wydziałowych:
Wp = [3000 zł+5zł*1000 rbg.]/1000 rbg. = 8000
zł/1000 rbg. = 8 zł/rbg.
Ą� Określenie na podstawie ewidencji rzeczywistych
kosztów wydziałowych:
Ka = 8700 zł.
Ą� Obliczenie rzeczywistej liczby wykonanych godzin
robocizny bezpośredniej:
La = 1020 rbg.
Ą� Obliczenie kosztów doliczonych:
Kd = Wp * La = 8 * 1020 = 8160 zł.
Ą� Obliczenie kwoty i kierunku odchylenia:
O = Ka  Kd = 8700  8160 = 540 zł
(odchylenie debetowe, niekorzystne).
Ą� Zdefiniowanie i obliczenie odchylenia
spowodowanego przekroczeniem kosztów:
Ok = Ka  Kp (L=1020) = 8700 
[3000+5*1020] = 8700  8100 = 600 zł
(odchylenie niekorzystne).
Ą� Zdefiniowanie i obliczenie odchylenia
spowodowanego zmianą rozmiaru
działalności:
Ov = Kp (L=1020)  Kd = 8100  8160 = 60 zł
(odchylenie korzystne).
Ą� 10. Zbadanie zgodności sumy odchyleń:
O = Ok + Ov = 600-60 = 540 zł
(odchylenie niekorzystne).
Ą� Przeniesienie odchylenia do kosztu
całkowitego:
540 zł Dt Koszt całkowity,
540 zł Ct Koszty wydziałowe.
Kalkulacja podziałowa jest stosowana w
przypadku produkcji prostej, gdy wyroby są
wytwarzane na ogół w jednym nieprzerywalnym
cyklu produkcyjnym. Produkcja prosta dotyczy
jedynie produkcji masowej. Sposób prowadzenia
kalkulacji oraz analitycznego grupowania
kosztów jest uzależniony od rodzaju produkcji
oraz jej organizacji, która wywiera wpływ na
organizację rachunku kosztów.
Dokonano kalkulacji kosztów wytworzenia przy użyciu kalkulacji
podziałowej prostej metodą kosztu przeciętnego, przy czym
materiały zużywały się w 100%, a koszty przerobu narastały
proporcjonalnie w toku produkcji:
Stan początkowy Okres bieżący SUMA
Materiały: 10 000,00 zł 60 000,00 zł 70 000,00 zł
Robocizna: 24 000,00 zł 176 000,00 zł 200 000,00 zł
Wydziałowe: 12 000,00 zł 88 000,00 zł 100 000,00 zł
Jednostki kalkulacyjne:
Procent
Sztuk przerobu
Stan początkowy: 8 000,00 40,00%
Oddane do magazynu: 9 000,00
Stan końcowy: 5 000,00 60,00%
Pozycja: Materiały Robocizna Wydziałowe RAZEM
Stan początkowy: 10 000,00 zł 24 000,00 zł 12 000,00 zł 46 000,00 zł
Okres Bieżący: 60 000,00 zł 176 000,00 zł 88 000,00 zł 324 000,00 zł
Ilość jednostek: 14000 12000 12000
Koszt jednostki: 5,00 16,66666667 8,333333333 30
Produkcja niezakończona: 25 000,00 zł 50 000,00 zł 25 000,00 zł 100 000,00 zł
Produkcja zakończona: 45 000,00 zł 150 000,00 zł 75 000,00 zł 270 000,00 zł
Dokonano kalkulacji kosztów wytworzenia przy użyciu kalkulacji
podziałowej prostej metodą FIFO, przy czym materiały zużywały
się w 100%, a koszty przerobu narastały proporcjonalnie w toku
produkcji:
Stan początkowy Okres bieżący SUMA
Materiały: 10 000,00 zł 60 000,00 zł 70 000,00 zł
Robocizna: 24 000,00 zł 176 000,00 zł 200 000,00 zł
Wydziałowe: 12 000,00 zł 88 000,00 zł 100 000,00 zł
Jednostki kalkulacyjne:
Procent
Sztuk przerobu
Stan początkowy: 8 000,00 40,00%
Oddane do magazynu: 9 000,00
Stan końcowy: 5 000,00 60,00%
Pozycja: Materiały Robocizna Wydziałowe RAZEM
Okres Bieżący: 60 000,00 zł 176 000,00 zł 88 000,00 zł 324 000,00 zł
Ilość jednostek: 6000 8800 8800
Koszt bieżący jednostki: 10 20,00 10,00 40
Produkcja niezakończona: 50 000,00 zł 60 000,00 zł 30 000,00 zł 140 000,00 zł
Produkcja zakończona: 20 000,00 zł 140 000,00 zł 70 000,00 zł 230 000,00 zł
Koszt jednostkowy
wyrobów oddanych do
magazynu: 20,00 zł 140,00 zł 70,00 zł 230,00 zł
Dokonano kalkulacji kosztów wytworzenia dwóch produktów
przy użyciu kalkulacji podziałowej ze współczynnikami, dane
zawarto poniżej:
Koszty
Materiały: 10 000,00 zł
Robocizna: 16 500,00 zł
Wydziałowe: 8 000,00 zł
Ilość sztuk Ilość sztuk Procent
Produkt: zakończonych: niezakończonych: zaawansowania:
1 7000 0
2 11000 2000 20,00%
Materiały:
Ilość Ilość sztuk
sztuk Wsp. umownych Kj umowny Kj rzeczywisty
7000 2 14000 0,39 zł 0,79 zł
11400 1 11400 0,39 zł
25400
Robocizna:
Ilość sztuk
Ilość sztuk Wsp. umownych Kj umowny Kj rzeczywisty
7000 1,5 10500 0,75 zł 1,13 zł
11400 1 11400 0,75 zł
21900
Wydziałowe:
Ilość sztuk
Ilość sztuk Wsp. umownych Kj umowny Kj rzeczywisty
7000 3 21000 0,51 zł 1,53 zł
11400 1 11400 0,51 zł
32400