Ewidencja i kalkulacja kosztów
1.Koszty i sposoby ich ustalania
1.1 Definicja kosztu i kryteria klasyfikacji .
Działalność gospodarcza pociąga za sobą zużycie określonych nakładów,
koniecznych do wytworzenia towarów i usług. Z natury powoduje to, jak już stwierdzono
powstanie kosztów, dzięki którym możliwe staje się osiągnięcie przychodów. Dlatego też,
każda działalność gospodarcza w systemie gospodarki rynkowej dąży do poszukiwania
metod zwiększania zysku. Osiągnięcie tego celu to przede wszystkim wykorzystanie do
maksimum czynników produkcji przy minimalnym poziomie kosztów. Należy zatem
dążyć do bardziej racjonalnego gospodarowania czynnikami produkcji do ciągłej analizy
i obserwacji wahań ponoszonych kosztów. Umożliwia to dobrze zorganizowany
i sprawnie działający system ewidencji gospodarczej odzwierciedlający w formie
pieniężnej zjawiska i procesy gospodarcze oraz sytuację majątkową i wyniki działalności
podmiotów gospodarczych.1 Użytkownicy informacji rachunkowości chcą wiedzieć
zatem, jaki jest koszt czegoś, a to coś jest nazwane przedmiotem kosztu.2 Przykładem
przedmiotu kosztu jest koszt produktu, usługi wykonanej przez bank dla klienta lub dla
pacjenta przez szpital.
Definicja kosztu według ustawy o rachunkowości mówi, że koszt wytworzenia składnika
majątku we własnym zakresie obejmujący koszty bezpośrednie produkcji poszczególnych
produktów gotowych, w toku produkcji i półfabrykatów oraz przypadające na okres ich
wytworzenia uzasadnioną część kosztów pośrednich produkcji; do kosztów wytworzenia,
po których wycenia się aktywa, nie zalicza się kosztów ogólnych zarządu, to jest kosztów
działania jednostki jako całość oraz zarządzania nią, kosztów sprzedaży produktów,
1
B. Gierusz,  Podręcznik samodzielnej nauki księgowania OdiDK, Gdańsk 1996 s. 16.
2
C. Drupy,  Rachunek kosztów PWN, Warszawa 1997 s. 37
towarów i innych rzeczowych składników majątku, jak też pozostałych kosztów
operacyjnych i kosztów operacji finansowych...3
Inaczej mówiąc koszty stanowią wyrażone w pieniądzu celowe zużycie składników
majątku trwałego i obrotowego, usług obcych, nakładów pracy oraz niektóre wydatki nie
stanowiące zużycia, zgodnie z prowadzeniem normalnej działalności w określonej
jednostce czasu.4 Do kosztów nie wyrażających zużycia czynników produkcji zalicza się
np. ubezpieczenia społeczne pracowników, ubezpieczenia majątku rzeczowego, odsetki
od kredytów bankowych.
Z podanej wyżej definicji wynika, iż głównym składnikiem kosztów własnych
w przedsiębiorstwie są:
Øð zużyte rzeczowe Å›rodki produkcji,
Øð zużyta siÅ‚a robocza,
Øð koszty transferowe.
Przedstawia to poniższy schemat.
Schemat 1.1
Struktura kosztów własnych przedsiębiorstwa.
Zużyte rzeczowe Zużyta siła Koszty
+ +
środki produkcji robocza transferowe
zużyte zużyte wynagrodzenia ubezpieczenia
środki przedmioty
pracy pracy
amortyzacja zużyte
materiały
paliwo, energia
3
Ustawa o rachunkowości z dnia 29września, rozdział 4 Art.28, Dz. U. Nr 121 poz. 591 z póz
n. zmian.
4
K. Sawicki  Rachunek kosztów Tom I Fundacja Rozwoju Rachunkowości, Warszawa 1996, s.2.
y
ródło: Gabrusewicz W., Kamela- Sowinska A., Poetschke H.  Rachunkowość zarządcza PWE
Warszawa 2000 s.45.
Koszty własne są dość często w literaturze objaśniane przez porównywanie z pojęciami :
Øð nakÅ‚ady
http://notatek.pl/ewidencja-i-kalkulacja-kosztow?notatka
Øð wydatki
Przez nakład rozumie się wyrażone w jednostkach naturalnych celowe zużycie środków
rzeczowych oraz wykorzystanie pracy żywej.5 Ze względu na tę postać ponoszenia
nakładów nie podlegają one agregacji. W takim znaczeniu można mówić o nakładach :
- pracy uprzedmiotowionej (środków trwałych, materiałów, energii)
- pracy żywej
- czysto pieniężnej (podatki, składki ZUS)
Natomiast przez wydatek należy rozumieć, każde zmniejszenie stanu środków
pieniężnych poniesionych bez względu na ich cel powstania.6 Wydatek jest pojęciem
bliskoznacznym, a zarazem szerszym w stosunku do kosztu. Nie wszystkie wydatki
i nakłady są kosztami jednostki gospodarczej. Zapłata za zakupione materiały jest
wydatkiem, lecz nie jest kosztem, wydatek ten stanie siÄ™ kosztem dopiero wtedy kiedy
materiały zostaną zużyte w procesie produkcyjnym.7 Wydatki są równocześnie kosztami,
jeżeli opłacono gotówką, np. usługi pocztowe. Należy przy tym zwrócić uwagą, że
pojęcia kosztów nie należy utożsamiać z wydatkami środków pieniężnych. Ponadto może
wystąpić znaczna rozbieżność w czasie między momentem zużycia, a momentem
uzasadniającym zaliczenie tego zużycia do kosztu.8 Dlatego też ewidencja kosztów może
znacznie odbiegać od czasu poniesienia wydatku. Tak więc każdy koszt jest, był lub
będzie wydatkiem, natomiast nie każdy wydatek można zakwalifikować do kosztu.
Aby rachunek kosztów mógł być wykorzystany na potrzeby zarządzania konieczna
jest dokładna znajomość poszczególnych składników kosztów, przyczyn ich powstawania
oraz wzajemnych powiązań. Dla ułatwienia badania kosztów, ich poziomu struktury
i dynamiki, są one kwalifikowane w różnych przekrojach. Podział całości kosztów na
składniki oraz łączenie tych składników w odpowiednie grupy nazywane jest klasyfikacją
5
W. Gabrusewicz, A. Kamela-Sawinska, H. Poetschke  Rachunkowość zarządcza  PWE Warszawa 2000 s.
46.
6
B. Gierusz  Podręcznik samodzielnej nauki księgowania ODiDK, Gdańsk 1998r. s.277.
7
W. Gabrusewicz,...op.cit., s.47.
8
K. Sawicki,  Rachunek kosztów TOM I Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996r. s. 3.