WCZESNE DZIECIC
STWO
Okres wczesnego dzieciństwa 0-3 rż.
" Wiek niemowlęcy 0-1 rż.
" Wiek poniemowlęcy 2-3 rż.
NOWORODEK
1 miesiąc życia  faza noworodka  okres przystosowawczy do życia w środowisku pozamacicznym.
1) przystosowanie do zmian temperatury
2) do nowego sposobu oddychania
3) nowego sposobu przyjmowania pokarmu i wydalania zbędnych produktów.
" ok. 3,37 kg
" ok. 51, 2 cm
" duża głowa, długi tułów, krótkie kończyny
" duży udział tkanki chrzęstnej w układzie kostnym
" włóknisto-chrzęstne spojenia kośćca czaszki
" ciemiączko duże  kość czołowa i ciemieniowa; zarasta ok. 15 miesiąca
" ciemiączko małe  kość ciemieniowa i potyliczna; zarasta w I kwartale życia
" postawa leżąca asymetryczna (kończyny wyprostowane po stronie zwróconej głowy,
przykurczone po drugiej stronie)
" przewaga zginaczy nad prostownikami
" AKTYWNOŚĆ:
ODRUCHY
wspólne dla noworodka występujące tylko
i czł. dorosłego u noworodka
odruch z
renicowy odruch Babińskiego
mrugania toniczno-szyjny
ssania odruch Moro
połykania odruch chwytny
wydalania odruch marszu automatycznego
odruch pływania
poszukiwania piersi
Odruch Babińskiego  unoszenie dużego palca przy podrażnieniu stopy
Odruch toniczno-szyjny  wraz z odwróceniem głowy wyprostowują się kończyny po tej samej
stronie, a kurczą po przeciwnej.
Odruch chwytny  zaciskanie dłoni na przedmiocie i mocne trzymanie
Odruch Moro  unoszenie kończyn i przyciąganie ich do ciała w geście obejmowania
Odruch marszu automatycznego  przy zetknięciu stóp z podłożem dziecko wykonuje rytmiczne
ruchy chodzenia.
Utrzymywanie się niektórych odruchów jeszcze w II półroczu życia jest sygnałem nieprawidłowego
funkcjonowania systemu nerwowego.
AKTYWNOŚĆ  SEN I CZUWANIE
" głęboki sen: regularny oddech, zamknięte oczy, oczy nie poruszają się (8-9 h)
" sen lekki: nieregularny oddech, oczy zamknięte, szybkie ruchy gałek ocznych (8-9 h)
" drzemka: oczy otwarte, nieprzytomne, opóz
nione reakcje na bodz
ce
" bierne czuwanie: otwarte, przytomne oczy, uwaga skupiona na bodz
cach (2-3 h)
" aktywne czuwanie: otwarte oczy, reagowanie na bodz
ce, wysoki poziom aktywności (1-4 h)
Noworodki śpią ok. 16-18 h/dobę. Do końca wczesnego dzieciństwa zmniejsza się udział fazy REM
snu od 50% do 20% ogólnego czasu snu.
 stan czuwania: raz na 3-4 h
 głęboki sen: co 50-60 minut
zdolności sensoryczne noworodka: Harwas-Napierała, tab. 2.1. s. 50
Ocena poziomu rozwoju noworodka  skale
1. Apgar  podstawowe funkcje organizmu
2. Brazelthona  służy ocenie zdolności dziecka do habituacji i bada:
" fizjologiczną reakcję na stres
" kontrolę pobudzenia
" napięcie mięśniowe
" uwaga
" relacje społeczne
3. Farra  ocena dojrzałości na podstawie cech zewnętrznych
" kolor skóry
" kształt małżowiny usznej
" podeszwowe pofałdowania skóry
4. Dubowitza:
" cechy zewnętrzne
" kryteria neurologiczne:
" zgięcie dłoni
" sprężystość kończyn górnych
" zdolność utrzymania głowy
5. Ballarda:
" kryteria fizyczne
" meszek płodowy
" brodawki piersiowe
" małżowiny uszne
" narządy płciowe
" kryteria neuromięśniowe
" postawa
" ułożenie ramion
NIEMOWL

ROZWÓJ MORFOLOGICZNY I ZMIANY FIZJOLOGICZNE
wzrost zwiększa się o 50%, a waga podwaja się po 3 miesiącach.
" FAZA BIERNOŚCI do ok. 5-6 miesiąca
" wiele cech niemowlęcia pod dominującym wpływem hormonów i typu metabolizmu z
okresu płodowego
" cechy funkcjonowania ustroju i parametry biochemiczne są takie jak w okresie
płodowym.
"  FIZJOLOGICZNE URODZINY - okres między 5. a 7. miesiącem
" FAZA EKSPANSJI
" rozwój umiejętności panowania nad własnym ciałem
" doskonalenie fizjologicznych i biochemicznych mechanizmów organizmu, prowadząc do
stanu równowagi  homeostazy.
KOŚCIEC  kręgosłup (tab. 2.3)
1) pierwotna kifoza
2) lordoza szyjna  ok. 3-4 mc (podnoszenie i trzymanie głowy)
3) lordoza lędz
wiowa  9-12 mc (powstaje w efekcie pionizacji ciała)
TKANKA TA
USZCZOWA  intensywny rozwój  sprzyja termoregulacji
ZMIANY STRUKTURY I FUNKCJI:
" narządów zmysłów
" układu nerwowego
" szybki przyrost masy tkanki mózgowej
" mielinizacja włókien nerwowych nerwów czaszkowych (do 4 rż.)
" rozrost pól i okolic kory
" wzrost dokładności i szybkości przewodzenia nerwowego
" sprawniej przebiegają procesy warunkowania
" układu hormonalnego
" układu mięśniowego
" szybko rozwija się aparat ruchu: kościec, mięśnie
" przemiany biochemiczne, wewnątrzustrojowe
" zmiana stosunku zawartości K do Na
" pogrubienie włókien mięśniowych
" wyżynanie się zębów mlecznych: 6 mż  3 rż.
ROZWÓJ POSTAWY CIAA
A I LOKOMOCJI, CHWYTANIA I MANIPULACJI
Rozwój psychoruchowy  powiązanie psychiki i motoryki w rozwoju niemowlęcia.
Kierunki rozwoju
" cefalokaudalny - od części głowowej poprzez część tułowiową aż do nożnej
" proksymodystalny  od osi podłużnej ciała na boki
" łokciowo-promieniowy  w osi poprzecznej ciała rozwój przebiega od piątego małego palca
dłoni do kciuka.
2 prawidłowości rozwoju ruchowego
1) przejście od globalnych do zlokalizowanych reakcji
np. na dz
więk: noworodek  nieskoordynowane ruchy całego ciała, niemowlę  odwraca
głowę w kierunku dz
więku
2) przyswajanie najpierw ruchów cyklicznych (dwufazowych), potem acyklicznych
(trójfazowych)
np. najpierw poruszanie ręką z grzechotką, potem cykl: spostrzeganie-sięganie-chwytanie
Kontrola nad postawą  tab. 2.4 s.55
Rozwój lokomocji  2.5 s.56
Chwytanie  2.2 s.54
MOWA
PRZEDWERBALNE FORMY KOMUNIKACJI
Noworodek:
" rozpoznaje głos matki
" odróżnia głos matki od głosu innych kobiet
" preferuje te akustyczne cechy strumienia wypowiedzi, które występowały w wypowiedziach
matki w okresie ciąży.
Niemowlę:
" do komunikowania się wykorzystuje zachowania nierwerbalne: płacz, spojrzenia, ruchy
ciała, gesty, mimika, wokalizacja
" Płacz  rodzaje
" podstawowy  monotonny, przerywany krzyk
" z bólu  krzyk z nagłym początkiem, którego siła narasta, głośny, przeraz
liwy, ostry
" gniewny  silne podniecenie, poczerwienienie twarzy, przerywane łkanie, długi czas
trwania
Płacz ma wartość komunikacyjną
" Gesty
" wskazujące (między 9 a 13 miesiącem) wyrażają: prośbę o przedmiot, podawanie
przedmiotu dorosłemu, pokazywanie przedmiotu, wskazywanie
" reprezentujące (powyżej 14 miesiąca)  względnie trwałe układy ruchów ciała, rąk,
mimiki, którym odpowiadają znaczenia; zastępują bądz
reprezentują informacje.
" Komunikacja ostensywna
- zwracanie uwagi na obiekty w otoczeniu poprzez ich wskazywanie
" Gesty:
" protoimperatywy  wpływanie na osobę w celu uzyskania obiektu
" protodeklaratywy  wywieranie wpływu na uwagę odbiorcy
Najpierw gesty+gesty --> gest+słowo --> potem słowo+słowo
Funkcje wczesnych prób komunikowania się:
1) regulacja zachowania
2) interakcja społeczna
3) połączenie uwagi
" Posługiwanie się językiem + etykietowanie
" łączenie wyrażeń deiktycznych z gestami
" etykietowanie za pomocą gestów poprzedza etykietowanie słowami
" Uśmiech
" wyraz zadowolenia, sympatii
" wzbudzenie pozytywnych reakcji, uśmiechu dorosłego
" przedłużenie interakcji
" Rozwój wokalizacji  tab. 2.4 s. 63
" Kontakty konwersacjopodobne
" dziecko odkrywa rytm komunikacyjny; otrzymuje niezbędny materiał do uczenia się
języka.
" Intersubiektywność
" pierwotna  dziecko interesuje się osobami i uczestnicząc w interakcji, kieruje pod ich
adresem gesty, spojrzenia; przedmioty środkami społecznej interakcji;
" wtórna  dziecko dzieli zainteresowanie między osoby i przedmioty, przejawia reakcje
zwrotne  wokalizuje w odpowiedzi dorosłym.
ROZWÓJ EMOCJONALNY I SPOA
ECZNY
W okresie wczesnego dzieciństwa:
" różnicowanie się uczuć
" wytwarzanie więzi między dzieckiem a osobą dorosłą
" początki interakcji z innymi dziećmi
1 mż Reaguje na podniecenie/niepokój osoby, która je karmi, odmawiając przyjęcia
pokarmu
2 mż Ożywia się w kontakcie z dorosłym, uspokaja pod wpływem pieszczotliwego
przemawiania
3 mż Odwzajemnia uśmiech dorosłego
4 mż Niezadowolenie, gdy dorosły nie zwraca na nie uwagi
5 mż Strach wobec osób nieznanych
7-8 mż Próba zwrócenia na siebie uwagi
10 mż Naśladowanie dorosłego, włączanie się do zabawy; zalążki poczucia odrębności
fizycznej
Wyrażanie/ odczytywanie emocji:
1 mc  mimiczne: radość, zadowolenie
3-4 mc  złość, smutek
7 mc  strach
ok. 12 mca  nieśmiałość, wstyd
Rozpoznawanie u dorosłych  6 mż
" preferencje stanów emocjonalnych u innych
" wyrażanie tej samej emocji, co inni
" regulacja zachowania na podstawie ekspresji mimicznej osób dorosłych.
PRZYWI
ZANIE  rozwija się od urodzenia; szczególne przejawy w II półroczu życia.
a) dzieci lękowe
b) dzieci ufnie przywiązane
c) dzieci lękowo ambiwaletne
Wytworzenie się przywiązania zależy od:
" wrażliwości matki na potrzeby dziecka
" temperamentu dziecka
Jeśli dziecko ma zapewnione bezpieczeństwo, podejmuje eksplorację otoczenia.
Reakcje na inne dzieci
ok. 6 mż. Obserwuje inne dziecko, uśmiecha się do niego
6-9 mż. Gaworzy do dzieci, naśladuje ich ruchy, daje zabawkę, reaguje protestem na
jej zabranie
ok. 12 mż. Zwraca na siebie uwagę rówieśnika; złości się, gdy dziecko się oddala; dąży
do nawiązania kontaktu
Dziecko traktuje partnera jak inne obiekty w otoczeniu: ciągnie, popycha, zaczepia
z Żebrowskiej:
Ruchy błędne  nieskoordynowane ruchy ciała, na przemian szybkie i powolne
Odruch oczno-karkowy Peipera  gdy silne światło działa nagle na oko noworodka, jego głowa cofa
się
Odruch Moro  nagły wyprost kończyn górnych i zbliżenie ich do tułowia, prostuje się kręgosłup
dziecka
CHWYTANIE  stadia
Stadium 1
Dziecko zbliża obydwie ręce do widzianego przedmiotu; symetria czynnościowa
Stadium 2 (5-6 mż)
Rączki wyprostowane w stawach łokciowych
4 palce dłoni z wyłączeniem kciuka  chwyt dłoniowy prosty
Dziecko nie utrzyma dwóch przedmiotów jednocześnie.
Stadium 3 (7-8 mż.)
Nie przeciwstawia kciuka  ruchy przywodzenia i odwodzenia  chwyt nożycowy
1 przedmiot między kciukiem a palcem wskazującym
Po 1 przedmiocie w każdej rączce
Zróżnicowanie czynnościowe rąk
Stadium 4 (ok. 9 mż.)
Kciuk przeciwstawny;  dowolne otwieranie dłoni
LATERALIZACJA
" do 3 miesięcy  asymetria typu podkorowego
" od 3 do 7 miesięcy  symetria zwierciadlana
" od początku stadium 3  asymetria korowa  przewaga czynnościowa jednej z półkul
" na początku 2 rż. Lateralizacja słabnie
" pojawia się ponownie między 2 a 3 rż.
MANIPULACJA
" chwytanie przedmiotów pod kontrolą wzroku (7-8 mż.)
" przedmioty coraz bardziej oddalone
" IV stadium  badanie przedmiotu wszystkimi zmysłami, manipulacja niespecyficzna
" ok. 11-12 mż. - manipulacja specyficzna  dostosowana do funkcji użytkowej przedmiotu
EMOCJE
2 mc. - stan radosnego ożywienia
rys. s. 330 (Żebrowska)