Artykuł poglądowy/Review article
Zaburzenia językowe jako syndrom schizofrenii
Language disorders as a syndrome in schizophrenia
Andrzej Czernikiewicz
Katedra i Klinika Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2008; 3, 3 4: 141 146
Adres do korespondencji:
A
d
r
e
s
d
o
k
o
r
e
s
p
o
n
d
e
n
c
j
i
:
dr hab. med. Andrzej Czernikiewicz, prof. UMCS
Klinika Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny, SPSK nr 1
ul. GÅ‚uska 1, 20-439 Lublin
Streszczeni e Abstract
Formalne zaburzenia myślenia definiowane przez Formal thought disorders, defined by DSM-IV as
DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental  disordered speech or utterances , also known as
Disorders) jako  zdezorganizowana mowa lub wypowie- schizophasia (language disorder in schizophrenia), has
dzi , znane również jako schizofazja (zaburzenia języ- been treated as a core feature of this psychosis since
kowe w schizofrenii), były traktowane jako jeden Kraepelin and Bleuler. On the other hand, factor
z głównych objawów schizofrenii od czasów Kraepeli- analysis of the symptoms of schizophrenia (Liddle 1987)
na i Bleulera. Metoda analizy czynnikowej pozwoliła isolates a disorganization syndrome, of which language
Lidlle owi na wyodrębnienie zespołu schizofrenicznej disorder is the major constituent. A meta-analysis of
dezorganizacji z zaburzeniami językowymi jako głów- studies with factor analysis revealed that the majority
ną składową. Metaanaliza tego typu badań wykazała, of language phenomena in schizophrenia run in the way
że większość schizofrenicznych zaburzeń językowych expected of the syndrome, although, as expected, this
w schizofrenii mieści się obrębie tego syndromu, cho- syndrome does not include  negative language
ciaż dwa z fenomenów schizofatycznych (ubóstwo mo- phenomena, i.e. poverty of content speech and poverty
wy i ubóstwo treści wypowiedzi) zaliczają się raczej of speech, that are features of the  psychomotor poverty
do schizofrenicznego syndromu zubożenia psychomo- syndrome of schizophrenia.
torycznego.
Key words: schizophrenia, language disorder,
Słowa kluczowe: schizofrenia, zaburzenie językowe, disorganization syndrome
zespół dezorganizacji
Tendencja do upatrywania w zaburzeniach zofreniczny  zespół rozkojarzenia mowy
myślenia i języka patognomonicznego objawu  z neologizmami i rozkojarzeniem wypowie-
schizofrenii datuje siÄ™ od pierwszych klinicz- dzi (Wing i Sturt 1978).
nych opisów tej choroby. Kraepelin wśród ob- Lata 80. XX w. na polu opracowań diagno-
jawów dementia praecox wymienia m.in. stycznych schizofrenii charakteryzują się orien-
rozkojarzenie (Kraepelin 1904). Eugen Bleu- tacjÄ… pozytywno-negatywnÄ… (Andreasen 1984a,
ler, twórca pojęcia schizofrenii, uważał zabu- 1984b; Kay i Opler 1987). W ujęciu pozytyw-
rzenia kojarzenia (asocjacji) za jeden z czterech no-negatywnym, u Andreasen, w grupie zabu-
objawów osiowych tej psychozy, a więc za ob- rzeń myślenia, języka i komunikacji można
jaw występujący u każdego chorego na schizo- wyróżnić zarówno objawy pozytywne (uskoko-
frenię, w każdym okresie tej psychozy (Bleuler wość, zbaczanie wypowiedzi, rozkojarzenie,
1911). Twórcy systemów diagnostycznych nielogiczność, drobiazgowość, roztargnienie,
w latach 70. XX w. wśród kryteriów diagno- dz
więczenie mowy), jak i negatywne (alogia
stycznych schizofrenii wymieniają  trudności  ubóstwo mowy, ubóstwo treści wypowiedzi,
w komunikowaniu siÄ™ za pomocÄ… wypowiedzi bloki, latencja wypowiedzi) (Andreasen 1984a,
słownych (Feighner i wsp. 1972) albo  formal- 1984b). Kay i Opler w swoim opisie pozytywno-
ne zaburzenia myślenia (Spitzer i wsp. 1975), -negatywnego wymiaru schizofrenii w grupie ob-
a nawet wyróżniają jako odrębny zespół schi- jawów pozytywnych wymieniają dezorganizację
Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2008 141
Andrzej Czernikiewicz
myślenia, a w grupie objawów negatywnych klinicznym ekwiwalentem zaburzeń spójności
ubóstwo mowy (Kay i Opler 1987). tekstu i zubożenia syntaktyki zdaniowej (Czer-
Warto również przypomnieć pozycję diagno- nikiewicz 2004). Pozycja tak zdefiniowanej schi-
styczną schizofazji (w różnych jej określeniach) zofazji w całościowym obrazie schizofrenii
w obowiązujących w latach 80. XX w. i współ- zamyka się w wymiarze od traktowania schizo-
cześnie systemach diagnostycznych. Podręczni- fazji jako odrębnej postaci schizofrenii (Chaika
ki diagnostyczno-statystyczne Amerykańskiego 1982), poprzez wyodrębnianie wśród syndro-
Towarzystwa Psychiatrycznego DSM III (1979 r.) mów schizofrenicznych odrębnego zespołu dez-
i DSM III-R (1987 r.) w grupie kluczowych organizacji, którego osią są objawy schizofazji
do rozpoznania schizofrenii objawów wymienia- (Wing i Sturt 1978; Czernikiewicz 2004), aż
jÄ… w pkt 3.  rozkojarzenie lub znaczÄ…ce rozluz
- do włączania poszczególnych objawów schizo-
nienie asocjacji (incoherence or marked loosening fazji jako elementów zespołu pozytywnego i ne-
of associations), a patologię językową typową dla gatywnego schizofrenii (Andreasen 1984a,
fazy prodromalnej lub rezydualnej schizofrenii 1984b; Kay i Opler 1987). Jak już wspomnia-
opisują (pkt 6.) następująco:  dygresyjne, dziw- no wcześniej, współczesne systemy diagnostycz-
ne, oboczne, metaforyczne wypowiedzi lub ubó- ne schizofrenii (DSM-IV; ICD-10) wyróżniają
stwo, lub ubóstwo treści mowy (sformułowania w kryteriach schizofrenii objawy  zaburzonej
z DSM III-R) (APA 1979, 1987). W ostatniej, mowy jako dystynktywne objawy schizofrenii,
aktualnej wersji podręcznika Amerykańskiego wyodrębniając je zarówno z objawów pozytyw-
Towarzystwa Psychiatrycznego  DSM-IV  nych, jak i negatywnych (DSM-IV; ICD-10).
wymieniono w grupie objawów wymaganych W opracowaniach psychometrycznych uwzględ-
do rozpoznania schizofrenii, w pkt A3,  dezor- niajÄ…cych dwuwymiarowy (i przez to dwuczyn-
ganizację mowy , a w niej: nagłe zmiany tema- nikowy) wymiar schizofrenii (SANS/SAPS;
tu wypowiedzi ( zbaczanie wypowiedzi PANSS) spotykamy się również z dychotomicz-
 derailment), brak związku odpowiedzi z pyta- nym ujęciem objawów patologii językowej.
niem ( uskokowość  tangentiality), całkowitą I tak, Andreasen traktuje część objawów pato-
dezorganizację językową, zbliżającą wypowiedz
logii językowej i myślenia, nazywając je alogią
do próbki afazji receptorycznej ( rozkojarzenie [są to: ubóstwo mowy, ubóstwo treści wypo-
 incoherence). Autorzy tych kryteriów schizofre- wiedzi, bloki (w myśleniu i w wypowiedziach),
nii potwierdzają niemożność podania obiektyw- latencja odpowiedzi] jako składową zespołu
nych kryteriów  zaburzeń myślenia , dlatego objawów negatywnych; pozostałe objawy pato-
też należy w schizofrenii mówić o zdezorgani- logii językowej, określonej jako formalne zabu-
zowanej mowie lub o zaburzeniach językowych rzenia myślenia (są to: uskokowość, zbaczanie
(APA 1995). Podobne jak DSM-IV (w wersji wypowiedzi, rozkojarzenie, nielogiczność, dro-
do badań naukowych), pozycję zaburzeń języ- biazgowość, natłok mowy, roztargnienie, dz
wiÄ™-
kowych w schizofrenii (nazywając je jednak za- czenie) mieszczą się w ramach objawów
burzeniami myślenia) określa Międzynarodowa pozytywnych schizofrenii (Andreasen 1984a,
Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów 1984b). Andreasen konstruując skalę do oceny
Zdrowotnych (ICD-10 DRC) w rozdziale doty- zaburzeń myślenia, języka i komunikacji (TLC),
czącym zaburzeń psychicznych i zaburzeń za- wyróżniła również  pozytywne i  negatywne
chowania (WHO 1995). zaburzenia  myślenia, języka i komunikacji
Ponieważ  lokalizacja zaburzeń językowych  objawami pozytywnymi były: natłok mowy,
w schizofrenii czy nawet ich odrębność od  for- uskokowość, zbaczanie wypowiedzi, rozkojarze-
malnych zaburzeń myślenia nie są do końca nie, nielogiczność, a objawami negatywnymi:
określone, dlatego warto zastanowić się, jaka ubóstwo mowy i ubóstwo treści wypowiedzi
jest ich pozycja w odniesieniu do innych syndro- (Andreasen 1979a). Można zatem dojść
mów/wymiarów schizofrenii i co ta pozycja do wniosku, że Andreasen traktuje większość
oznacza dla rozumienia schizofrenii, ale także, objawów patologii językowej jako składową ze-
co oznacza ona dla konkretnego chorego. społu pozytywnych objawów schizofrenii. Do-
Warto rozpocząć od zdefiniowania, czym są datkowo taki sąd ugruntowuje geneza ubóstwa
typowe, bo nie specyficzne, zaburzenia języko- treści wypowiedzi, który to objaw jest często
we w schizofrenii, które autor będzie nazywał efektem nakładania się na siebie  pozytywnych
schizofazją. Schizofazja to kompleks zaburzeń zaburzeń myślenia, języka i komunikacji [Czer-
językowych w przebiegu schizofrenii, wyrażają- nikiewicz 2004]. Z kolei w typologii wg PANSS
cych się klinicznie zjawiskami z kręgu zbacza- objawy schizofatyczne mieszczą się w grupie ob-
nia wypowiedzi i ubóstwa jej treści, co jest jawów pozytywnych schizofrenii (objaw P2: for-
142 Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2008
Zaburzenia językowe jako syndrom schizofrenii
malne zaburzenia myślenia), jak i w grupie ob- nym z opracowań nie lokują się w zespole typo-
jawów negatywnych (objaw N6: brak sponta- wych objawów pozytywnych. W innym trzy-
niczności i płynności konwersacji). Mamy czynnikowym modelu schizofrenii również
tutaj więc do czynienia z podobnym postrzega- znajduje się zawsze odrębny syndrom dezorga-
niem objawów schizofatycznych jak u Andre- nizacji obejmujący głównie dezorganizację mo-
asen  większość typowych dla schizofrenii wy i myślenia (Thompson i Meltzer 1995).
fenomenów językowych jest przynależna syn- Porównanie danych z literatury oraz skonstru-
dromowi pozytywnemu (Kay i Opler 1987). owanego w pracach autora (Czernikiewicz 2004)
W innych pracach z użyciem ww. narzędzi ba- modelu schizofrenii uwzględniającego klinicz-
dawczych dychotomizujÄ…cych obraz kliniczny ne kategorie schizofazji pozwala na stwierdze-
schizofrenii na objawy pozytywne i negatywne nie, iż można mówić o trzech syndromach
(SANS/SAPS; PANSS) można spotkać bardzo przewlekłej schizofrenii; są to: syndrom ubyt-
podobny do przedstawionego powyżej sposób kowy (z objawami ubytkowymi na poziomie
lokalizacji zaburzeń językowych w obrazie kli- tekstu), syndrom błędnej oceny rzeczywistości
nicznym schizofrenii  większość objawów schi- oraz syndrom schizofazji. Zatem schizofazja, ro-
zofatycznych jest traktowana jako składowa zumiana w tym modelu jako konfiguracja czte-
syndromu pozytywnego schizofrenii, podczas rech kategorii, tj. fenomenów związanych
gdy tylko ubóstwo mowy jest traktowane jako z niespójnością wypowiedzi, wytwórczych na po-
objaw przynależny do syndromu negatywnego ziomie tekstu, syntaktycznych i leksykalnych,
(Toomey i wsp. 1997). staje się swoistą jednością syndromologiczną.
Porównanie danych z literatury, przedstawio-  Zespół schizofazji jest również spójny z punk-
nych powyżej, z wynikami pracy autora (Czer- tu widzenia struktury języka, ponieważ repre-
nikiewicz 2004) pozwala na sformułowanie tezy zentowane są w nim przejawy rozbicia tej
o tym, iż przy uwzględnianiu dwuczynnikowe- struktury na wszystkich (z wyjątkiem fonetycz-
go wymiaru schizofrenii (pozytywnego i nega- nej) jej poziomach  wypowiedzi, wypowiedze-
tywnego), schizofazja jest elementem syndromu nia i morfemu.
pozytywnego schizofrenii. W modelach czteroczynnikowych schizofre-
Model dwuwymiarowy (i dwuczynnikowy) nii spotykamy siÄ™ z:
schizofrenii jest wygodny poznawczo, natomiast " umieszczaniem spadku spontaniczności
nie oddaje różnorodności postaci schizofrenii i płynności konwersacji (wg PANSS) jako
przewlekłej, jak również złożoności objawów objawu bliskiego biegunowi zespołu ne-
schizofazji. Dlatego też ciekawa jest analiza po- gatywnego, przy jednoczesnej lokalizacji
zycji schizofazji w innych modelach psychozy formalnych zaburzeń myślenia na osi po-
schizofrenicznej. między biegunem objawów pozytywnych
W modelach trzyczynnikowych spotykamy i negatywnych (model piramidowy) (Kay
się najczęściej z wyróżnianiem obok objawów 1989);
pozytywnych i negatywnych schizofrenii odręb- " odrębnym zespołem zaburzeń myślenia
nego syndromu  zaburzeń poznawczych . Syn- z rozkojarzeniem, dziwaczną lub niedosto-
drom ten stanowiÄ…: formalne zaburzenia sowanÄ… konwersacjÄ… oraz zaburzeniami
myślenia, dziwaczne zachowanie (Kulhara i wsp. uwagi (Arora i wsp. 1997).
1986); ubóstwo treści wypowiedzi, zbaczanie W modelach pięcioczynnikowych, w odnie-
wypowiedzi oraz niedostosowany afekt (Liddle sieniu do pozycji schizofazji w całościowym ob-
1987), formalne zaburzenia myślenia (Arndt razie schizofrenii, można ustalić, że:
i wsp. 1991); formalne zaburzenia myślenia, za- " w modelu piramidowym Von Knorringa
burzenia uwagi (Gur i wsp. 1991); zaburzenia i Lindstroma typowe objawy dezorganiza-
uwagi, formalne zaburzenia myślenia, zaburze- cji myślenia lokują się w zespole  zaburzeń
nia afektu (Peralta i wsp. 1992); ubóstwo tre- poznawczych , a objawy spadku sponta-
ści wypowiedzi, pozytywne formalne zaburzenia niczności wypowiedzi są elementem czyn-
myślenia, niedostosowany afekt (Liddle 1996); nika  negatywnego (Von Knorring
formalne zaburzenia myślenia i zaburzenia mo- i Lindstrom 1995);
wy (APA 1997). W modelach tych różnie defi- " formalna dezorganizacja myślenia jest obok
niowane schizofatyczne objawy negatywne niedostosowania traktowana jako odrębny
stanowią składnik negatywnego syndromu schi- czynnik ( dezorganizacja ) obrazu przewle-
zofrenii (Liddle 1987; Peralta i wsp. 1992; kłej schizofrenii; autorzy tego opracowania
Liddle 1996). Przy wyodrębnieniu trzech syn- podkreślają, iż to właśnie czynnik  dezorga-
dromów schizofrenii zaburzenia językowe w żad- nizacji silnie koreluje z innymi czynnikami
Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2008 143
Andrzej Czernikiewicz
typowymi dla schizofrenicznego  rozszcze- Analiza obrazu klinicznego schizofrenii
pienia (czynniki  wytwórcze ,  deficyty , wskazuje wyraz
nie na dystynktywność syndro-
 dysforie ) (Wciórka i wsp. 1997); mu/wymiaru (?) schizofazji. Jednocześnie
" w tego typu SANS/SAPS Toomey i wsp. współczesne badania nad czynnością i funkcjo-
wyróżnili dwa czynniki, które obejmują ob- nowaniem poszczególnych obszarów mózgu
jawy schizofazji; pierwszy z nich to czynnik wydają się tę koncepcję potwierdzać. Dlatego
 zmniejszonej ekspresji , który obejmuje też lokalizując miejsce zaburzeń językowych
m.in. ubóstwo mowy i nadmierną latencję w schizofrenii, najbardziej użyteczna jest kon-
odpowiedzi, drugi to czynnik  dezorganiza- cepcja Liddle a, który mówi o trzech zespołach
cji obejmujÄ…cy m.in.: zbaczanie wypowie- schizofrenicznych (Liddle 1987, 1996; Peral-
dzi, uskokowość, rozkojarzenie, dz
więczenie, ta i wsp. 1992).
natłok mowy i nielogiczność (Toomey i wsp. Trzy zespoły schizofreniczne wg Liddle a:
1997). " zespół zubożenia psychomotorycznego (psy-
Ciekawym opracowaniem jest analiza czyn- chomotor poverty) obejmujący: ubóstwo mo-
nikowa objawów w przebiegu schizofrenii i za- wy, spłaszczenie afektu i spowolnienie
burzeń afektywnych, będącą próbą weryfikacji ruchowe,
Kraepelinowskiej teorii psychoz (Dikeos i wsp. " zespół dezorganizacji (disorganisation) obej-
2006). W pracy tej wyodrębniono 5 wymiarów mujący  formalne zaburzenia myślenia
obu psychoz  funkcjonalnych : o typie  luz
nych asocjacji wg Andreasen
" manii (w obrębie której stwierdzono dwa oraz ubóstwo treści wypowiedzi i niedosto-
fenomeny językowe ze skali TLC: natłok sowanie afektu,
mowy, roztargnienie); " zespół błędnej oceny rzeczywistości (reali-
"  błędnej oceny rzeczywistości (bez zabu- ty distortion), w przebiegu którego domi-
rzeń sfery językowej); nują urojenia i halucynacje.
" depresji  bez fenomenów językowych; Podane wyżej trzy zespoły schizofreniczne ko-
" objawy negatywne  z ubytkowymi feno- respondują zarówno z danymi o uszkodzeniach
menami językowymi (ubóstwo mowy, blo- strukturalnych i funkcjonalnych mózgu, jak
kowanie); i z ich objawami neuropsychologicznymi (tab. 1.).
" dezorganizacji  z rozkojarzeniem, zbacza- Z danych przedstawionych w tabeli 1. wyni-
niem wypowiedzi i ubóstwem treści wypo- ka, że zaburzenia językowe występują zarówno
wiedzi. w obrębie zespołu zubożenia psychomotoryczne-
Zespół dezorganizacji w ujęciu tej pracy wy- go, jak i w obrębie zespołu dezorganizacji i wiążą
kazywał istotny związek z takimi charakterysty- się z uszkodzeniem strukturalnym oraz dysfunk-
kami socjodemograficznymi i klinicznymi, jak: cją płatów czołowych. W przebiegu patologii ję-
złe funkcjonowanie przedchorobowe (zawodowe zykowej w schizofrenii (schizofazja) spotykamy się
i społeczne), obecność stresora przed pierwszym zatem z przejawami niewydolności płatów czoło-
epizodem psychozy, złe rokowanie, krótkie okre- wych mózgu (hypofrontality). Przedstawiony po-
sy remisji (Dikeos i wsp. 2006). wyżej stan wiedzy z lat 90. XX w. znajduje swoje
Zespół dezorganizacji językowej jest również potwierdzenie w badaniach ostatniej dekady,
stwierdzany w analizie psychopatologii pierw- gdzie podłożem strukturalnym syndromu schizo-
szego epizodu schizofrenii, gdzie wykazano jego frenicznej dezorganizacji sÄ… zaburzenia struktu-
dystynktywność w postaci  zespołu pozytywne- ralne i czynnościowe okolicy prefrontalnej (Gladsjo
go i dezorganizacji z większością schizofatycz- i wsp. 2004; MacDonald III i wsp. 2006).
nych fenomenów, takich jak: mowa dygresyjna, Pomimo sformułowania przez Liebermanna
dziwaczne wypowiedzi i ubóstwo treści wypo- teorii o pięciu wymiarach schizofrenii, do których
wiedzi. W pracy tej wyodrębniono również w ra- oprócz wymienionych zaliczają się również
mach zespołu negatywnego  ubytkowe wymiary kognitywny i afektywny, współczesne
fenomeny językowe o obrazie ubóstwa mowy prace podtrzymują sąd o odrębności zespołu dez-
(Gourzis i wsp. 2002). organizacji językowej jako dystynktywnego syn-
Porównując różne modele schizofrenii, kie- dromu schizofrenii (McKenna i Oh 2005).
dy wyodrębniane są więcej niż dwa czynniki, W książce tych autorów powtarza się również
można dojść do wniosku, że wszystkie one za- stwierdzenie o tym, że tylko ubóstwo mowy mo-
wierają odrębny czynnik (syndrom) składający że być zaliczane do objawów negatywnych schi-
się z fenomenów językowych obrazujących dez- zofrenii. O tej wyjątkowej pozycji ubóstwa mowy
organizację wypowiedzi u osób chorych na schi- świadczy również praca Lawsa i wsp. cytowana
zofrenię (por. Lindenmeyer i wsp. 1994). w tej książce (McKenna i Oh 2005). W innej
144 Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2008
Zaburzenia językowe jako syndrom schizofrenii
Tabela 1. Strukturalne, funkcjonalne i neuropsychologiczne korelaty trzech zespołów schizofrenicznych
T
a
b
e
l
a
1
.
Zespół zubożenia Zespół dezorganizacji Zespół błędnej oceny
psychomotorycznego rzeczywistości
podstawowe objawy ubóstwo mowy,  formalne zaburzenia urojenia, halucynacje
p
o
d
s
t
a
w
o
w
e
o
b
j
a
w
y
spłaszczenie afektu, myślenia o typie  luz
nych
spowolnienie ruchowe asocjacji wg Andreasen,
ubóstwo treści wypowiedzi,
niedostosowanie afektu
region głównego kora przedczołowa przednia kora czołowa, okolica zakręt parahipokampalny
r
e
g
i
o
n
g
Å‚
ó
w
n
e
g
o
uszkodzenia mózgu (prefrontal cortex) obręczy (anterior cingulate lewego płata skroniowego
u
s
z
k
o
d
z
e
n
i
a
m
ó
z
g
u
(Liddle 1996) cortex) (Liddle 1996)
(Liddle i Barnes 1992, 1996)
przejawy strukturalnego zaburzenia cytoarchitektoniki zaburzenia cytoarchitektoniki zmiany w cytoarchitektonice
p
r
z
e
j
a
w
y
s
t
r
u
k
t
u
r
a
l
n
e
g
o
uszkodzenia mózgu prawej okolicy prefrontalnej kory płatów czołowych przedniej okolicy hipokampa
u
s
z
k
o
d
z
e
n
i
a
m
ó
z
g
u
(Liddle 1996) w okolicy obręczy oraz oraz w dominującym płacie
okolicy środkowej skroniowym
(Akbarian i wsp. 1996) (Buchanan i wsp. 1993)
przejawy funkcjonalne- zmniejszenie regionalnego zmniejszenie rCBF w prawej zwiększenie rCBF okolicy
p
r
z
e
j
a
w
y
f
u
n
k
c
j
o
n
a
l
n
e
-
go uszkodzenia mózgu przepływu krwi (rCBF) brzusznej okolicy prefrontal- środkowej i przedniej lewe-
g
o
u
s
z
k
o
d
z
e
n
i
a
m
ó
z
g
u
w korze przedczołowej nej, prawej wyspie oraz obu go płata skroniowego oraz
oraz ciemieniowej płatach ciemieniowych bocznej okolicy prefrontalnej
(Liddle 1996) (Liddle 1996; Ebmeier i wsp. (lewy płat czołowy)
1993) (Liddle 1996)
towarzyszące danemu pogorszenie zdolności plano- pogorszenie umiejętności niezdolność do monitorowa-
t
o
w
a
r
z
y
s
z
Ä…
c
e
d
a
n
e
m
u
zespołowi objawy wania w teście Tower of Lon- klasyfikacji bodz
ców nia ruchu gałek ocznych
z
e
s
p
o
Å‚
o
w
i
o
b
j
a
w
y
neuropsychologiczne don (Andreasen i wsp. 1992) (Stroop task) (Pardo i wsp. 1990) (Frith 1992)
n
e
u
r
o
p
s
y
c
h
o
l
o
g
i
c
z
n
e
Tabela na podstawie Liddle 1996.
pracy uwzględniającej już koncepcję pięciu wy- Pi śmi enni ctwo
miarów schizofrenii autorzy stwierdzają  stabil-
1. American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical
ną pozycję dezorganizacji językowej w przebiegu
Manual of Mental Disorders (Third Edition)  DSM III.
schizofrenii i brak  zachodzenia na siebie obja- Washington 1979.
2. American Psychiatric Association: Diagnostic Criteria from
wów kognitywnych i objawów dezorganizacji ję-
DSM III-R. Washington 1987; 113-118.
zykowej (Bowie i wsp. 2005). Odmiennego
3. American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical
zdania są Docherty i wsp., którzy stwierdzili pry-
Manual of Mental Disorders. Fourth Edition. Washington
marność deficytów kognitywnych wobec dys- 1995.
4. Andreasen N. Thought, language, and communication
funkcji językowych w schizofrenii (Docherty
disorders. I. Clinical assessment, definition of terms, and
i wsp. 2006).
evaluation of their reliability. Arch Gen Psychiatry 1979a;
Przedstawione powyżej obserwacje na temat
36: 1315-1321.
miejsca schizofazji w obrazie klinicznym schizo-
5. Andreasen N. Thought, language, and communication
frenii można podsumować w następujących disorders. II. Diagnostic significance. Arch Gen Psychiatry
1979b; 36: 1325-1330.
stwierdzeniach:
6. Andreasen N. The Scale for the Assessment of Positive
1. Większość zaburzeń językowych w prze-
Symptoms (SAPS). The Unversity of Iowa, Iowa City 1984a.
biegu schizofrenii wydaje się spełniać kryteria
7. Andreasen N. The Scale for the Assessment of Negative
dystynktywnego syndromu schizofrenii. Ten
Symptoms (SANS). The Unversity of Iowa, Iowa City 1984b.
syndrom schizofazji w schizofrenii jest efektem 8. Arndt S, Alliger R, Andreasen N. The distinction of positive
and negative symptoms. The failure of two-dimensional
połączenia zaburzeń spójności tekstu i jego ubó-
model. Br J Psychiatry 1991; 158: 317-322.
stwa treści.
9. Arora A, Avasthi A, Kulhara P. Subsyndromes of chronic
2. Jedynie  negatywne objawy schizofazji sÄ…
schizophrenia: a phenomenological study. Acta Psychiatr
często zaliczane do zespołu zubożenia psycho- Scand 1997; 96: 225-229.
10. Bleuler E. Dementia praecox oder Gruppe der
motorycznego schizofrenii.
Schizophrenien. W: Aschaffenburg G (ed.). Handbuch der
3. Objawy schizofazji są jednocześnie decydu-
Psychiatrie. Deuticke, Leipzig 1911.
jącą składową zespołu schizofrenicznej dezorga-
11. Bowie CR, Tsapelas I, Friedman J, et al. The longitudinal
nizacji, jednego z trzech głównych syndromów
course of thought disorder in geriatric patients with chronic
schizofrenii.
schizophrenia. Am J Psychiatry 2005; 162: 793-795.
Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2008 145
Andrzej Czernikiewicz
12. Chaika E. Thought disorder or speech disorder in In: Pantelis C, Nelson H, Barnes T (ed.). Schizophrenia:
schizophrenia. Schizophr Bull 1982; 8: 587-594. a neuropschological perspective. Wiley, Chichester 1996;
13. Czernikiewicz A. Przewodnik po zaburzeniach językowych ss. 299-316.
w schizofrenii. IPiN, Warszawa 2004. 26. Lindenmeyer J, Bernstein-Hyman R, Grochowski S. A new
14. Dikeos DG, Wickham H, McDonald C, et al. Distribution of five factor model of schizophrenia. Psychiatric Q 1994; 65:
symptom dimensions across Kraepelinian divisions. 299-322.
Br J Psychiatry 2006; 189: 346-353. 27. MacDonald III AW, Carter CS, Kerns JG, et al. Specificity of
15. Docherty NM, Strauss ME, Dinzeo TJ, St-Hilaire A. The prefrontal dysfunction and context processing deficits to
cognitive origins of specific types of schizophrenic speech schizophrenia in never-medicated patients with first-
disturbances. Am J Psychiatry 2006; 163: 2111-2118. episode psychosis. Am J Psychiatry 2005; 162: 475-484.
16. Feighner J, Robins E, Guze SB, et al. Diagnostic criteria for 28. McKenna P, Oh T. Schizophrenic Speech. Cambridge
use in psychiatric research. Arch Gen Psychiatry 1972; 26: University Press, 2005.
57-63. 29. Peralta V, De Leon J, Cuesta M. Are the more than two
17. Gladsjo JA, McAdams LA, Palmer BW, et al. A six-factor syndromes in schizophrenia? A critique of the positive-
model of cognition in schizophrenia and related negative dychotomy. Br J Psychiatry 1992; 161: 335-343.
psychotic disorders: relationships with clinical symptoms 30. Practice guidline for the treatment of patients with
and functional capacity. Schizophr Bull 2004; 30: 739- schizophrenia. American Psychiatric Association. Am
754. J Psychiatry 1997; 154 (4 Suppl): 1-63.
18. Gourzis P, Katrivanou A, Beratis S. Symtomatology of the initial 31. Spitzer R, Endicott J, Robins E. Research Diagnostic Criteria.
phase of schizophrenia. Schizophr Bull 2002; 28: 415-429. Intrument N.58. New York Psychiatric Institute, New York
19. Gur R, Mozley P, Resnick S, et al. Relations among clinical 1978.
scales in schizophrenia. Am J Psychiatry 1991; 148: 472- 32. Toomey R, Kremen W, Simpson J, et al. Revisiting the factor
478. structure for positive and negative symptoms: Evidence
20. Harvey C, Curson D, Pantelis C, et al. Four behavioural syn- from large heterogeneous group of psychiatric patients.
dromes of schizophrenia. Br J Psychiatry 1996; 168: 562-570. Am J Psychiatry 1997; 154: 371-377.
21. Kay S, Opler L. The positive-negative dimensions in 33. Wciórka J, Anczewska M, Charaziński M i wsp. Ocena
schizophrenia: its validity and significance. Oxford Univeristy rzetelności i trafności próbne wersji Klinicznej Oceny
Press, Oxford 1987. Zespoły Schizofrenicznego (KOZS). Psychiatr Pol 1997; 31:
22. Kay S. Pyramidical model of syndromes in schizophrenia. 71-86.
Maszynopis pracy wygÅ‚oszonej na: VIII World Congress of 34. von Knorring L, Lindström E. Principal components and
Psychiatry, Athens 1989. further possibilities with the PANSS. Acta Psychiatr Scand
23. Kulhara P, Kota S, Joseph S. Positive and negative subtypes Suppl 1995; 388: 5-10.
of schizophrenia. A study from India. Acta Psychiatr Scand 35. Wing J, Sturt E. The PSE-ID-CATEGO system supplementary
1986; 74: 353-359. manual. MRC Social Psychiatry Unit. Institute of Psychiatry,
24. Liddle P. Schizophrenic syndromes, cognitive performance London 1978.
and neurological dysfunction. Psychol Med 1987; 17: 49-57. 36. WHO: Pocket guide to the: ICD-10 classification of mental
25. Liddle P. Syndromes in schizophrenia and their and behavioural disorders. Churchil Livingstone, Edinburgh
neuropsychological and neuroanatomical correlates. 1995.
146 Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2008