Stres zawodowy
1. Stres zawodowy
A. Bodziec (niekorzystna sytuacja bądz
szkodliwe wydarzenie
wpływające na jednostkę)
B. Skutek (reakcja na zagrożenie)
C. Proces pośredniczący
A. Stresory (treść pracy  złożoność/monotonia, warunki pracy 
pozycja/temperatura, warunki zatrudnienia  zmianowa/niepewna, relacje
społeczne  przywództwo/brak wsparcia)
- incydentalny - przewlekły
B. Reakcje stresowe (napięcia) - podstawą jest klasyczne pojęcie Selye go
GAS (general adaptation syndrome); Afektywne, poznawcze, fizyczne,
behawioralne i motywacyjne reakcje jako wynik interakcji pracownika z
otoczeniem. Objawy występują na 3 poziomach  indywidualnym,
interpersonalnym, organizacyjnym
C. Procesy pośredniczące pomiędzy stresorem a reakcją: poznawcze,
ewaluatywne i motywacyjne
Stres zawodowy
Modele
Stres zawodowy  doświadczana przez jednostkę niezgodność pomiędzy
wymaganiami zawodowymi a osobowymi zasobami pracownika, której
towarzyszą rozmaite symptomy psychiczne, fizyczne i behawioralne
A. Model Michigan - cztery podstawowe grupy zmiennych (rola cech
pracownika oraz relacji interpersonalnych).
Właściwości Stresory Reakcje Choroba
Organizacji psychologiczne Stresowe
Stres zawodowy
Modele
B. Model dopasowania osoby i środowiska (Harrison)
Dwa typy niedopasowania:
- Wymagania środowiska vs zdolności i kompetencje pracownika
- Potrzeby pracownika vs zasoby dostarczane ze środowiska
Niedopasowanie może wystąpić pomiędzy:
-  Obiektywnym środowiskiem oraz  obiektywną osobą
-  Subiektywnym środowiskiem oraz  subiektywną osobą
Stres zawodowy
Modele
C. Model witaminowy (Warr)
Trzy istotne wymiary dobrostanu: przyjemność  nieprzyjemność, spokój 
niepokój, entuzjazm - przygnębienie
Atrybuty indywidualne jednostki (modyfikatory wpływu właściwości pracy na
zdrowie psychiczne):
- Wartości
- Zdolności
- Wyjściowy stan zdrowia psychicznego
Stres zawodowy
Modele
D. Model wymagań  kontroli  wsparcia (Job Demand  Control -
Support, Karasek)
Wersja 1: Rola psychologicznych wymagań oraz swobody podejmowania
decyzji (wysokie napięcie  stres; niskie napięcie; aktywna praca -
eustres; pasywna praca  wyuczona bezradność)
Najbardziej negatywna kombinacja - izo-napięcie (izostrain):
- Wysokie wymagania
- Mała swoboda
- Niewielkie wsparcie społeczne
Model wymagań  kontroli (Karasek)
Duża swoboda Mała swoboda
podejmowania decyzji
podejmowania decyzji
Wysokie
wymagania
Aktywna pracy Wysokie napięcie
Niskie
wymagania
Niskie napięcie Pasywna praca
Wersja 2: Dodatkowy wymiar - Wsparcie społeczne (praca w izolacji, zbiorowa)
Stres zawodowy
E. Model braku równowagi pomiędzy wysiłkiem a nagrodą (Effort-Reward
Imbalance, Siegrist, 1996)
Wysiłek =
zewnętrzny [wymagania pracy (presja czasu, odpowiedzialność,
wymagania fizyczne)]
+
wewnętrzny [nadmierne zaangażowanie (potrzeba aprobaty, skłonność
do rywalizacji, utajona wrogość, niemożność wycofania ze zobowiązań
zawodowych)]
Nagroda= wynagrodzenie + poważanie + bezpieczeństwo (rozwój kariery)
Zagrożenie: nieadekwatność statusu zawodowego
Poważne skutki: choroby krążenia, absencja
Stres zawodowy
Rola wsparcia społecznego
Wsparcie społeczne  interpersonalna transakcja, która zawiera co najmniej
jeden z elementów (House):
- Emocjonalne (empatia, życzliwość, troska, zainteresowanie)
- Instrumentalne (doświadczanie bądz
okazywanie konkretnej pomocy)
- Informacyjne (odbieranie, przekazywanie informacji pomocnych w zadaniu)
- Oceniające (informacje zwrotne, jak jesteśmy oceniani, jak oceniamy)
Stres zawodowy
Rola wsparcia społecznego
4 podstawowe ujęcia wsparcia:
- Integracja społeczna (liczba i siła związków)
- Satysfakcjonujące relacje (przyjazne i bliskie relacje z kolegami i szefami
- Postrzegane dostępne wsparcie (przekonanie, że można liczyć na
wsparcie)
- Otrzymywane wsparcie (realnie otrzymywane wsparcie)
Rola wsparcia: działa wprost na zdrowie; ogranicza oddziaływanie stresorów,
ingeruje w relacje pomiędzy stresorami a zdrowiem jednostki
Stres zawodowy
Wzór zachowania A (WZA)
Wzór zachowania A/B (Friedmann, Rosenman)  zespół emocjonalno
działaniowy (gotowość psychiczna, wymagania środowiskowe)
Definicja: zespół jawnego zachowania lub styl życia charakteryzujący się
skrajnym współzawodnictwem, walką o osiągnięcia, agresywnością,
pośpiechem, niecierpliwością, pobudliwością, nadmierną czujnością,
wybuchowym sposobem mówienia, napięciem mięśni twarzy, poczuciem
presji czasu i nadmiernej odpowiedzialności (Jenkins)
Uwarunkowania:
Wychowanie w środowisku rodzinnym (wymaganie sukcesu)
Oddziaływanie szkoły (prestiż)
Środowisko zawodowe i kulturowe (umysłowi)
Ryzyko: choroby układu krążenia, owrzodzenia żołądka, inne choroby układu
pokarmowego
Stres zawodowy
Problemy metodologiczne
A. Niska wartość badań poprzecznych (przyczynowość)/ Ograniczone
możliwości prowadzenia badań eksperymentalnych
B. Brak dostatecznego rozróżnienia pomiędzy danymi obiektywnymi i
subiektywnymi (właściwości jednostki, właściwości pracy)
C. Zbyt niska ilość wieloetapowych badań podłużnych
D. Zbyt prymitywne sposoby analizy (np. rzadkie użycie analizy ścieżek)
E. Rzadkie dokonywanie bezpośrednich porównań pomiędzy różnymi
modelami stresu organizacyjnego
F. Szybko zmieniające się zmiany kontekstu organizacyjnego
G. Problemy połączenia teorii z praktyką
Stres zawodowy: zapobieganie stresowi zawodowemu
A. Organizacja (audyt stresu organizacyjnego) (cel: trwała zmiana warunków
pracy  osłabianie stresorów)
- poprawa treści i środowiska pracy
- planowanie czasu
- rozwój kadry menedżerskiej
- firmowe programy poprawy stanu zdrowia
B. Pracownik/ Organizacja (indywidualna obserwacja) (cel: zwiększenie
odporności na konkretne stresory)
- szkolenia (zarządzania czasem, umiejętności interpersonalnych itp)
- równowaga pomiędzy pracą a życiem osobistym
- planowanie kariery (autoanaliza; analiza możliwości)
C. Pracownik (autoobserwacja) (cel: lesze sposoby radzenia sobie z różnymi
formami stresu)
- nauka jak radzić sobie ze stresem
- zdrowy styl życia (ograniczenia palenia, ruch & )
- relaksacja, biofeedback