10-09-29
1. Podstawowe pojęcia ekonomiki transportu
1.1. Pojęcie transportu w trzech ujęciach:
 czynnościowe (czynność polegająca na przemieszczaniu),
Wykład 1
Wykład 1
 podmiotowe (działalność wydzielona z innych czynności),
Charakterystyka podstawowych pojęć
 rzeczowe (wyposażenie materialne służące przemieszczaniu).
ekonomiki transportu
1.2. Przemieszczanie, transport i komunikacja:
" relacja pojęć transport i komunikacja alternatywnie:
 podporządkowane hierarchicznie,
 częściowo pokrywające się,
Robert Tomanek
" przemieszczanie:
termin zbiorczy, zastępuje także pojęcie przewozu tam, gdzie nie ma
pojazdów i tym samym nie można mówić o przewozie.
2
Przemieszczanie
Przemieszczanie
Transport
Transport Komunikacja
Komunikacja
Transport i komunikacja to częściowo pokrywające się pojęcia, gdzie transport, to
działalność polegająca na celowym przemieszczaniu osób i ładunków, natomiast
Transport obejmuje wszystkie czynności przemieszczania osób, ładunków i wiadomości
komunikacja to proces porozumiewania się ludzi, na który składa się łączność
(przemieszczaniem wiadomości zajmuje się łączność), a komunikacja to specjalna forma
(przemieszczanie wiadomości) oraz umożliwienie porozumiewania się za pomocą
organizowania przewozu osób, ładunków lub wiadomości, która zapewnia stałą
transportu.
możliwość korzystania z urządzeń przewozowych w danej relacji.
3 4
1.5. Podział pionowy transportu
1.5. Podział pionowy transportu
1.3. Transport, spedycja i logistyka
- Spedycja: działalność polegająca na ułatwianiu korzystania z usług
transportowych; inaczej: organizacja procesu transportowego (nie dotyczy Transport w ujęciu podmiotowym: technicznie, organizacyjnie i ekonomicznie
przewozów pasażerskich),
wydzielone z innych czynności, celowe przemieszczanie wszelkich ładunków
- Logistyka: proces zarządzania przepływem i magazynowaniem
i osób .
materiałów, półfabrykatów, części i gotowych produktów poczynając od
dostawców, poprzez firmę, aż do klientów. Podział pionowy (gałęziowy) transportu:
Współcześnie obserwuje się powstawanie sektora TSL (Transport-Spedycja-
" transport przesyłowy
Logistyka).
" transport wehikułowy
1.4. Proces transportowy  lotniczy
- część procesu przewozowego (załadunek, wyładunek, przewóz),
 wodny
- przygotowanie ładunku do przewozu,
" morski
- składowanie,
" śródlądowy
- czynności organizacji przewozu (spedycja).
 lądowy
" szynowy
" drogowy (samochodowy)
5 6
1
10-09-29
1.7. Transport kombinowany/multimodalny
1.7. Transport kombinowany/multimodalny
1.6. Podział poziomy transportu
1.6. Podział poziomy transportu
Grupa Robocza EKMT (CEMT) ds. transportu kombinowanego określiła
następująco relacje pojęć:
" forma własności (transport publiczny /państwowy  w tym własność
ewentualnej grupy państw, komunalny/, prywatny i spółdzielczy)
- multimodalny: z wykorzystaniem co najmniej dwóch gałęzi transportu
" dostępność (transport publiczny czyli powszechnie dostępny, branżowy / w
- intermodalny: przewóz multimodalny przy użyciu tej samej jednostki
warunkach gospodarki rynkowej jest to wynik ograniczeń dostępności
ładunkowej lub pojazdu
spowodowanych specyfiką technologii przewozu/, własny)
- kombinowany: intermodalny, gdzie główna część przewozu
" regularność (regularny, nieregularny)
wykonywana jest przez kolej, żeglugę śródlądową lub transport morski
" cel działania (transport zarobkowy i niezarobkowy - własny)
" przedmiot przewozu (transport towarowy i pasażerski)
" zasięg (transport międzynarodowy, krajowy: ogólnokrajowy, regionalny,
międzyosiedlowy i lokalny, a w tym miejski)
" pojemność pojazdu  dotyczy transportu pasażerskiego (transport zbiorowy
i indywidualny)
" organizacja procesu transportowego (transport bezpośredni, gdzie
wykorzystuje się tylko jeden środek transportowy i transport pośredni)
Rys. A
ańcuch transportu kombinowanego
Szerzej: J. Wronka, Transport kombinowany w aspekcie wymogów
zrównoważonego rozwoju, OBET, Warszawa-Szczecin 2002.
7 8
W literaturze występuje też zamienne stosowanie pojęć transport
Multimodalny i intermodalny. W takim ujęciu istotą transportu
multimodalnego (intermodalnego) jest integracja procesu
Oprócz przedstawionych tu terminów, integracja procesu transportowego
transportowego. W takiej sytuacji transport multimodalny
wiąże się ze stosowaniem także takich pojęć jak komodalność czy
(ale też intermodalny) można określić jako  przewóz towarów w
współmodalność (
Jednostkach ładunkowych przy użyciu środków z co najmniej
od ang. co-modality - Efektywne wykorzystywanie różnych środków
transportu samodzielnie i w połączeniu z innymi, które prowadzi do
dwóch różnych gałęzi transportu, na podstawie ujednoliconych
optymalnego i zrównoważonego wykorzystania zasobów - Utrzymać
warunków, wynikających z umowy o przewóz multimodalny,
Europę w ruchu -zrównoważona mobilność dla naszego kontynentu
zawartej pomiędzy klientem a operatorem transportu multimodalnego .
Przegląd średniookresowy Białej Księgi Komisji Europejskiej dotyczącej
transportu z 2001 r. Komunikat Komisji dla Rady i Parlamentu
Europejskiego. Bruksela 2006, COM(2006) 314 wersja ostateczna.)
Zob. J. Neider: Transport międzynarodowy. PWE, Warszawa 2008, s. 110.
http://en.wikipedia.org/wiki/Multimodal_transport, odsłona z 11.04.2010.
9 10
Tab. Porównanie udziału poszczególnych gałęzi transportu w realizacji zadań
przewozowych na obszarze UE i USA (2001 r.)
UE definiuje międzynarodowy transport kombinowany
pomiędzy państwami członkowskimi następująco
(dyrektywa UE nr 92/106/EEC z 07.12.1992):
- transport samochodowy wykorzystywany jest na początku
lub końcu podróży: pomiędzy miejscem załadunku i
wyładunku a najbliższą stacją kolejową lub w promieniu 150
km od portu,
- na odcinku o długości pow. 100 km w linii prostej korzysta
się z transportu kolejowego lub wodnego.
Szerzej: Tamże, s. 20.
y
ródło: opracowanie własne na podstawie Energy & Transport in Figures 2004, Dyrekcja Generalna Energii i
11 Transportu, UE 2004. 12
2
10-09-29
Technologie przewozów kombinowanych
Technologie przewozów kombinowanych
" przewozy kontenerowe
Tab. Technologie przewozów kombinowanych wg IRRU (w %)
" przewozy szynowo-drogowe (piggyback: środek transportu
drogowego wraz z ładunkiem korzysta z przewozów
transportem kolejowym)
" przewozy lądowo-promowe kontenerów, samochodów z
ładunkiem oraz wagonów
y
ródło: EU Intermodal Freight Transport. Key Statistical Data 1992-1999, EC, Luxembourg 2002, s.35.
y
ródło: www.geasecao.com, www.poal.com.nz, www.hupac.ch
13 14
Rys. Światowe porty kontenerowe wg wielkości przeładunków w TEU (2002 r.)
y
ródło: Data from CI-Online, Cartography, Philippe Crist (OECD), cyt. za Container
transport security across mode, ECMT-OECD, Paris 2005, s. 94.
Rys. Terminale transportu kombinowanego w Unii Europejskiej
y
ródło: EU Intermodal Freight Transport. Key Statistical Data 1992-1999, EC, Luxembourg 2002, s. 18.;
zdjęcia: www.uirr.com.
15 16
System transportowy
2. Przedmiot ekonomiki transportu
(podział zadań, charakterystyka
infrastruktury)
Przedmiot ekonomiki transportu
Wzorzec aktywności Dostępność (lokalizacja,
Gospodarka
(przemysłowa, biznesowa, planowanie przestrzenne,
 badanie procesów gospodarowania w transporcie gospodarstw domowych) ceny nieruchomości)
 badanie ekonomicznej specyfiki transportu
Stosowane podejścia badawcze
Struktura i organizacja przestrzeni
 podział na mikro i makroekonomikę transportu
(produkcja, dystrybucja, konsumpcja)
(praca, aktywność w czasie wolny m)
 podejście gałęziowe
 podejście rzeczowe
Rys. Powiązania transportu i gospodarki jako przesłanka aktywności badawczej
Stosowane metody  metody badań ekonomicznych
y
ródło: G.H. May, Transport in Europe: where are we going?,  Foresight 2005, vol. 7, no 6, p. 33.
17 18
3
10-09-29
3. Struktura wykładu i jego organizacja
" Plan wykładu (podstawy ekonomiki transportu, analiza wybranych
rynków)
" Korzystanie z elearningu (hasło dostępu)
" Literatura przedmiotu
 Podstawowa
 M. Ciesielski, A. Szudrowicz, Ekonomika transportu, AE, Poznań 2001.
 Ekonomika transportu, praca zb. pod red. A.Piskozuba, WKiA
, Warszawa 1979.
 R. Tomanek, Funkcjonowanie transportu, AE, Katowice 2004.
 Zalecana
 A. Koz
lak, Ekonomika transportu. Teoria i praktyka, UG, Gdańsk 2007.
 K. Szałucki, Przedsiębiorstwa transportowe, UG, Gdańsk 1999.
 Uwarunkowania rozwoju systemu transportowego Polski, praca pod red. B.
Liberadzkiego i L. Mindura, SHG-ILIM-ITE, Warszawa-Poznań-Radom 2006.
" Zasady egzaminu (zaliczenie, egzamin pisemny)
19
4