EDUKACJA I PORADNICTWO
ŻYWIENIOWE
porada dietetyczna na przykładzie
kobiety ciężarnej
Agnieszka Ostachowska-GÄ…sior
PORADA DIETETYCZNA:
1. Analiza stanu odżywienia
- w tym parametrów istotnych w danej jednostce
chorobowej/stanie fizjologicznym
2. Ocena sposobu żywienia
-przygotowanie i przeprowadzenie wywiadu
żywieniowego (ocena ilościowa, jakościowa)
PORADA DIETETYCZNA:
3. Określenie celu interwencji
PORADA DIETETYCZNA:
4.Interwencja (porada)>>
Øð opracowanie i przekazanie zaleceÅ„ odnoÅ›nie
podaży składników odżywczych, odpowiedniej
racji pokarmowej
Øð wskazanie bÅ‚Ä™dów żywieniowych
Øð wskazanie produktów i technik kulinarnych
zalecanych i przeciwwskazanych w danej
jednostce/stanie fizjologicznym, itp.
PORADA DIETETYCZNA:
5. Monitorowanie postępu - efektu porady
Zalecenia zakresu przyrostu masy ciała
wg Institute of Medicine i Amerykańskiego Kolegium Położników i Ginekologów
Optymalny przyrost masy ciała w ciąży
oð BMI < 18,5 - 13 ÷ 18 kg
TYGODNIOWY WSKAy
NIK PRZYROSTU W II/III TRYMESTRZE 0,6 kg
oð BMI 18,5 ÷ 25,0 11,5 ÷ 16 kg
TYGODNIOWY WSKAy
NIK PRZYROSTU W II/III TRYMESTRZE 0,45 kg
oð BMI 25,0÷ 29,9 7 ÷ 11,5 kg
TYGODNIOWY WSKAy
NIK PRZYROSTU W II/III TRYMESTRZE 0,25 kg
oð BMI > 29,9 okoÅ‚o 7 kg
TYGODNIOWY WSKAy
NIK PRZYROSTU W II/III TRYMESTRZE 0,15 kg
Cel interwencji:
oð Ocena i ewentualna korekta sposobu żywienia
Dodatkowo:
oð PrawidÅ‚owe przyrosty masy ciaÅ‚a
oð Wyrównanie niedoborów skÅ‚adników mineralnych,
witamin
oð ?
Dzienne zapotrzebowanie energetyczne w
okresie ciąży
oð w II trymestrze ciąży +360 kcal (1,5 MJ) /dobÄ™
oð w III trymestrze ciąży +475 kcal (2,0 MJ) /dobÄ™
w porównaniu do zapotrzebowania energet. z okresu
przed ciążą (Normy żywieniowe IŻŻ, 2008)
Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży
BIAA
KO
Åšrednie zapotrzebowanie (EAR)
>> 0,98 g/kg m.c./dobę (białko krajowej racji pokarmowej)
Zalecane spożycie (RDA)
>> 1,2 g/kg m.c./dobę (białko krajowej racji pokarmowej)
* wykorzystanie białka na potrzeby energetyczne u kobiet
w ciąży powinno pozostać w zakresie 14% - 25%
Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży
BIAA
KO
Z całkowitej ilości białka spożywanego z dietą dobową:
- 60% powinno stanowić białko pochodzenia zwierzęcego
- 40% powinno stanowić białko pochodzenia roślinnego
Podstawowe z
ródła białka zwierzęcego:
mleko, przetwory mleczne, jaja, mięso i ryby
Podstawowe z
ródła białka roślinnego:
-nasiona roślin strączkowych
-nasiona zbóż
-orzechy, prażona kukurydza i ryż, owsianka, rodzynki, ziarna
słonecznika i sezamowe (arginina  funkcjonowanie przysadki
mózgowej, płodność)
banany, suszone daktyle, orzeszki ziemne (tryptofan)
Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży
TA
USZCZE
oð Poprawa jakoÅ›ci spożywanych tÅ‚uszczów (uwaga na formy trans!)
oð Wzrost spożycia WNKT 4-10% energii caÅ‚kowitej:
>> n-6= 4-8%; n-3= 200mg LC-PUFA i 2g kw. Ä…-linolenowego
oð Zalecane produkty:
- Masło (?)
- Ciekłe oleje roślinne
- Ryby gł. morskie (DHA, EPA) [makrela, pstrąg, śledz
, sardynka, tuńczyk,
Å‚osoÅ›]
- WNKT konieczne do prawidłowego wzrastania i rozwoju,
głównie mózgu i siatkówki w okresie płodowym i po urodzeniu
- WNKT przyspieszają dojrzewanie tkanek płucnych uznawane są
za czynnik promujący rozwój płodu
- WNKT w profilaktyce nadciśnienia indukowanego ciążą i porodów
przedwczesnych
Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży
W
GLOWODANY
oð Zawartość wÄ™glowodanów ogółem w diecie dobowej
ma stanowić nie mniej niż 50% ogólnej wartości
energetycznej.
oð Ograniczenie spożycia cukrów dodanych do max. 10%
wartości energetycznej
Nadmiar sacharozy w diecie to zaburzenia rozwoju
łożyska, płodu oraz nadmierny przyrost m.c. kobiety
ciężarnej
Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży
W
GLOWODANY
oð BA
ONNIK POKARMOWY
oð zalecenia IŻŻ dla osób zdrowych 20-40 g bÅ‚onnika na dobÄ™
oð Podaż bÅ‚onnika <20g to wiÄ™ksze prawdopodobieÅ„stwo:
zaparć, rozwoju miażdżycy, otyłości, kamicy wątrobowej, uchyłkowatości
jelita i zmian nowotworowych jelita grubego
oð Podaż bÅ‚onnika >40g to niższa biodostÄ™pność innych skÅ‚adników
pokarmowych, zwłaszcza soli mineralnych i witamin
oð Zalecenia IŻŻ dla kobiet w ciąży to okoÅ‚o 30 g bÅ‚onnika na dobÄ™
ZALECENIA DOTYCZ
CE MODYFIKACJI SPOŻYCIA WITAMIN
ROZPUSZCZALNYCH W WODZIE W TRAKCIE CI
ŻY
witamina Przed ciążą W ciąży
EAR RDA EAR RDA
Witamina C (mg) 60 75 70 85
(B1) Tiamina (mg) 0,9 1,1 1,2 1,4
(B2) Ryboflawina 0,9 1,1 1,2 1,4
(mg)
(PP) Niacyna (mg 11 14 14 18
równoważnika)
B6 (Pirydoksyna 1,1 1,3 1,6 1,9
(mg)
Foliany (ug 320 400 520 600
równoważnika)
Wit.B12 (ug 2 2,4 2,2 2,6
kobalaminy)
ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINY W OKRESIE CI
ŻY
wit. A
Zapotrzebowanie na witaminę A (równoważnik retinolu/osobę/dobę)
ustalone jest na poziomach:
- EAR (średnie zapotrzebowanie)
- RDA (zalecane spożycie)
- AI (wystarczające spożycie)  dla niemowląt
grupa EAR RDA
Kobiety >19 500ug 700ug
Ciąża <19 530ug 750ug
Ciąża >19 530ug 770ug
ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINY W OKRESIE CI
ŻY
wit. D
Zapotrzebowanie na witaminÄ™ D
(ug cholekalcyferolu/osobÄ™/dobÄ™) ustalone jest na
poziomie
AI (wystarczające spożycie)
oð W okresie ciąży nie ma zaleceÅ„ zwiÄ™kszenia
podaży witaminy D.
AI = 5ug cholekalcyferolu / osobÄ™ / dobÄ™
ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINY W OKRESIE CI
ŻY
wit. E
Zapotrzebowanie na witaminÄ™ E
(mg równoważnika alfa-tokoferolu) ustalone jest na
poziomie wystarczającego spożycia (AI)
grupa AI
(mg równoważnika tokoferolu)
Kobiety 8
Kobiety w ciąży 10
ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINY W OKRESIE CI
ŻY
wit. K
Zapotrzebowanie na witaminÄ™ K
(ug fitochinonu/osobÄ™/dobÄ™) ustalone jest na
poziomie wystarczającego spożycia (AI)
grupa AI
(ug fitochinonu/osobÄ™/dobÄ™)
Kobiety 55
Kobiety w ciąży 55
 ZALECENIA DOTYCZ
CE MODYFIKACJI SPOŻYCIA
SKA
ADNIKÓW MINERALNYCH W TRAKCIE CI
ŻY
Składnik Przed ciążą W ciąży
mineralny
EAR RDA EAR RDA
<19/>19
<19/>19
fosfor (mg) 580 700 1050/580 1250/700
magnez (mg) 255 310 335/300 400/360
żelazo (mg) 8 18 23 27
cynk (mg) 6,8 8 10,5/9,5 12/11
jod (ug) 95 150 160 220
selen (ug) 45 55 50 60
miedz
(mg) 0,7 0,9 0,8 1,0
Ustalenie racji pokarmowej
Ile porcji, które produkty wybierać, których unikać
Ogólne zasady
oð Unikać potraw smażonych, szczególnie w
głębokim tłuszczu
oð Unikać dosalania potraw
oð Unikać produktów wysoko przetworzonych
oð Unikać surowego miÄ™sa, jaj
oð Starannie myć owoce i warzywa przed spożyciem
Niedobory żelaza, folianów, witaminy
B12  omówienie
Główne z
ródła żelaza w diecie:
oð 35%- produkty zbożowe
oð 25% - miÄ™so, wÄ™dliny, ryby
oð 17% - ziemniaki
Niedobory żelaza, folianów, witaminy
B12  omówienie
z
ródła żelaza w diecie:
oðProdukty pochodzenia zwierzÄ™cego
- cielęcina (2,9mg), wieprzowina (1,3mg),
wołowina(3,1mg), skrzydełka kurczaka (1,4mg)
oczywiście: żółtka jaj, wątroba, nerki, ozory, salceson,
kaszanka itp.
- ryby zawierajÄ…ce ponad 1 mg
śledz
solony, dorsz wędzony, makrela wędzona, pikling,
sardynka w oleju, tuńczyk w oleju
w 100g
Niedobory żelaza, folianów, witaminy
B12  omówienie
z
ródła żelaza w diecie:
oðProdukty pochodzenia roÅ›linnego
- kasza jaglana (4,8mg),
- kasza gryczana(2,8mg),
- chleb żytni razowy (2,3mg),
- pumpernikel (2,5mg)
- zarodki pszenne (9,0mg)
w 100g
z
ródła żelaza w diecie cd.
oðProdukty pochodzenia roÅ›linnego
- warzywa:
boćwina (2,2mg), fasola biała (6,9mg), groszek zielony
(1,9mg), jarmuż (1,7mg), szpinak (2,8mg) ...
- owoce:
morela suszona (3,9mg), figi suszone (3,3mg), rodzynki
suszone (2,3mg)...
- orzechy:
orzechy pistacjowe (6,7mg) słonecznik (4,2mg) ...
w 100g
Niedokrwistość
oðOdpowiednia podaż:
- kwasu foliowego
- witaminy B12
Zawartość witaminy B12 w produktach
żywnościowych (ug/100g)
oð WÄ…troba woÅ‚owa oð 122
oð WÄ…troba cielÄ™ca oð 104
oð WÄ…troba kurczÄ™cia oð 24,1
oð Nerki cielÄ™ce oð 63
oð Nerki woÅ‚owe oð 37,3
oð Ostrygi oð 21,1
oð żółtko jaja oð 9,3
oð TuÅ„czyk oð 2,8
oð Homar oð 1,3
oð FlÄ…dra oð 1,2
oð Ser żółty oð 1,7
oð Ser biaÅ‚y oð 0,6
oð Mleko peÅ‚ne Å›wieże oð 0,4
oð Jogurt oð 0,06
y
ródła kw. foliowego
oð OtrÄ™by pszenne
oð WÄ…troba
oð Szpinak
oð Jaja
oð Brukselka
oð Sery
oð Szparagi
oð Mleko krowie Å›wieże
oð Bób
oð WoÅ‚owina
oð Kalafior
oð Drób
oð BrokuÅ‚y
oð Wieprzowina
oð Groch
oð Ciemnozielone warzywa liÅ›ciaste
oð Chleb pszenny peÅ‚noziarnisty
oð Papryka
oð SaÅ‚ata
oð Kapusta
oð Banany
oð PomaraÅ„cze
oð JabÅ‚ka
Foliany są wrażliwe
oð na dziaÅ‚anie wysokiej temperatury
oð promieniowanie sÅ‚oneczne
oð odczyn kwaÅ›ny
Straty folianów
üð 50-90% w czasie przetwarzania i gotowania żywnoÅ›ci,
zwłaszcza w dużej ilości wody
üð Åšwieże warzywa liÅ›ciaste przechowywane w
temperaturze pokojowej mogą stracić nawet 70%
folianów
Czynniki stylu życia też w kręgu
zainteresowań dietetyka! 
omówienie, konsekwencje
Alkohol
qð Nawet sporadyczne picie alkoholu podczas ciąży
sprzyja wadom rozwojowym płodu, komplikacjom
podczas ciąży i porodu.
 Alkohol pity regularnie przez kobietę ciężarną stanowi
bardzo silny czynnik teratogenny.
Najsilniejsze działanie toksyczne alkoholu występuje w
pierwszych 6 tygodniach ciąży.
Najpoważniejszym powikłaniem jest alkoholowy zespół
płodowy (FAS)  omówienie, cechy dysmorficzne,
kryteria diagnostyczne FAS, FAE, ARND, FARC, ARBD
oð Częściowo speÅ‚nione ww. kryteria FAS mogÄ…
prowadzić do diagnozy następujących
zaburzeń:
alkoholowy efekt płodowy (FAE)
poalkoholowe zaburzenia rozwoju układu
nerwowego (ARND)
poalkoholowe środowisko dla rozwoju płodu
(FARC)
poalkoholowy defekt urodzeniowy (ARBD).
Palenie tytoniu a ciąża
oð Nikotyna i tlenek wÄ™gla zmniejszajÄ… przepÅ‚yw krwi
przez łożysko powodując tym samym niedotlenienie i
w efekcie zahamowanie rozwoju dziecka.
oð Zagrożenia dla dzieci wynikajÄ…ce z palenia tytoniu 
omówienie, charakterystyka zmian na różnych
etapach rozwoju
Herbata i kawa jako używki 
negatywne aspekty, omówienie
oð Herbata jest wartoÅ›ciowym napojem ze wzglÄ™du na to, że
dostarcza dużej ilości flawonoidów ALE& & .
oð Kawa  a przebieg ciąży
Diety restrykcyjne w ciąży 
niepolecane!!!
Wegetarianizm
oð WedÅ‚ug raportu ADA
prawidłowo zaplanowana dieta laktoowowegetariańska,
czyli zawierająca obok różnorodnych produktów
roślinnych także mleko i jaja,
może zawierać wszystkie niezbędne składniki odżywcze i
być wystarczająca w okresie ciąży, a także w okresie
laktacji.
Profilaktyka alergii w okresie ciąży 
diety eliminacyjne czy zasadne???
Ocena efektywności porady
oð Metody bezpoÅ›rednie
-wyniki analiz biochemicznych, antropometrii
-pomiar ciśnienie tętniczego krwi
-kontrola masy ciała
oð Metody poÅ›rednie
-ocena przyswojenia wiedzy
-ocena zmian nawyków żywieniowych np. dzienniczek
-samokontrola wskaz
ników biochemicznych