2012-11-23
Definicja kultury
}� R. Bierstedt:
 kultura to wszystko co ludzie czynią, myślą
SOCJOLOGICZNA KONCEPCJA
i posiadają jako członkowie społeczności .
KULTURY }� J. Szczepaoski:
 to ogół wytworów działalności ludzkiej,
materialnych i niematerialnych, wartości
i uznawanych sposobów postępowania,
zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych
zbiorowościach, przekazywanych innym
zbiorowościom i następnym pokoleniom .
Potoczne rozumienie kultury Właściwości kultury
}� Kultura obejmuje całośd życia człowieka.
" W odniesieniu do jednostki:
}� Pojęcie kultury nie ma charakteru wartościującego.
 Kultura osobista.
}� Kultura jest atrybutem człowieka,  ludzkim
 Osoba kulturalna. wynalazkiem .
}� Kultura jest tworem zbiorowym, nie indywidualnym.
 Brak kultury.
}� Wszelkie grupy społeczne wytwarzają, mniej lub
" Kojarzenie kultury ze sztuką i takimi
bardziej złożoną, własną kulturę grupową.
instytucjami jak muzea, teatr, opera, itp.
}� Kultura jest skumulowanym produktem ludzkiej
aktywności ( społeczne dziedzictwo ).
}� Kultura nieustannie się zmienia.
}� Kultura  idealna a  rzeczywista - modele a wzory.
Kultura niematerialna:
Składniki kultury
kultura normatywna - WARTOŚCI
}� To, co społeczeostwo uważa za dobre, słuszne i
}�Kultura materialna
pożądane (system wartości).
Dotykalne, namacalne wytwory społeczeostwa
}� Dowolne przedmioty materialne bądz
idee,
(przedmioty, urządzenia, budynki, dzieła sztuki,
w stosunku do których jednostki lub zbiorowości
ubrania& ).
przyjmują postawę szacunku, przypisują im
Inaczej:  cywilizacja materialna/techniczna ważną rolę w swoim życiu i dążenie do ich
osiągnięcia odczuwają jako przymus.
}�Kultura niematerialna
}� Wartości:
ć% Normatywna (system aksjonormatywny)
ć% Uznawane
ć% Idealna
ć% Odczuwane
ć% Realizowane.
ć% Symboliczna.
dr K. Dzwonkowska-Godula 1
2012-11-23
Kultura niematerialna: Kultura niematerialna:
kultura normatywna -NORMY kultura idealna
" Uznane przekonania, stereotypy, poglądy, idee
" Kulturowe reguły i sposoby działania,
oraz wiedza (potoczna i naukowa).
powinności i zakazy wraz z sankcjami
" Określa właściwe sposoby myślenia, ustala
(systemem kar i nagród).
obowiązujące sensy zdarzeo czy zjawisk.
" Struktura norm społecznych:
" Świadomośd społeczna:
 Zwyczaje
 zbiór szeroko rozpowszechnionych i akceptowanych
 Obyczaje
w danej zbiorowości poglądów, idei i przekonao,
które stają się wzorcami czy schematami myślenia
 Tabu
wpajanymi jej członkom i egzekwowanymi przez
 Prawa.
społeczny nacisk.
Kultura niematerialna: Kultura niematerialna:
kultura symboliczna (1) kultura symboliczna (2)
}� System znaków i symboli
" Działalnośd związana z zaspokajaniem potrzeb
ć% Znaki: przedmiot czy zjawisko, które ludzie odnoszą do
wyższego rzędu, potrzeb ekspresyjno-
czegoś innego (przyjęty wskaz
nik jakiegoś stanu,
sytuacji).
integracyjnych, będąca celem sama w sobie

� Znaki naturalne i konwencjonalne.
(jak twórczośd artystyczna, wynikająca z

� Funkcja instrumentalna.
ć% Symbole: znaki konwencjonalne, nabierające
potrzeby tworzenia i ekspresji emocji).
samoistnej wartości, traktowane z szacunkiem (np.
symbole narodowe, krzyż w kulturze chrześcijaoskiej). " Świat sztuki, zabawy, ale też religii oraz po
}� Język  system powiązanych ze sobą symboli
części nauki (potrzeba zaspokojenia
uznawanych w danej społeczności, wytworzony
ciekawości).
spontanicznie przez daną zbiorowośd w długim
procesie historycznej akumulacji.
}� Mowa ciała  gesty, ruchy ciała, itp. Mające
społecznie uzgodnione znaczenie.
Różnorodnośd kulturowa (2)
Różnorodnośd kulturowa (1)
Różnice między społeczeostwami
}� Uniwersalia kulturowe
ć% Powszechne elementy kulturowe, spotykane
w każdej społeczności ludzkiej:
 Różnice w kulturze materialnej i niematerialnej.

� Reguła  nie zabijaj
 Uwarunkowania: zróżnicowanie warunków

� Zakaz kazirodztwa
geograficzno-przyrodniczych i zasobów; różne
}� Podobieostwa kulturowe wynikające z kontaktu
dzieje historyczne (inne doświadczenia).
kultur.
DYFUZJA KULTUROWA  przepływ elementów
kulturowych między odmiennymi kulturami.
ć% Podbój słabszego społeczeostwa i narzucenie mu własnej
kultury (np. kolonializm, proces chrystianizacji, polityka
germanizacji czy rusyfikacji).
ć% Mieszanie się kultur w społeczeostwach
wielonarodowych.
ć% Przepływ treści i produktów kulturowych przez rynek
i środki masowego przekazu (imperializm kulturowy).
dr K. Dzwonkowska-Godula 2
2012-11-23
Różnorodnośd kulturowa (3) Postawy wobec różnorodności
Różnice wewnątrz społeczeostw kulturowej
ć%  Trzon kultury narodowej (to, co nadaje jej specyfikę
}�ETNOCENTRYZM
i tożsamośd)
ć% Traktowanie własnej kultury jako wyższej, lepszej
ć% Subkultura  odrębności sposobu życia mniejszych
i ocenianie praktyk innych kultur wg standardów
zbiorowości mieszczących się w zasięgu uznanej przez
ich członków kultury szerszej, nadrzędnej ( wariacje
własnej kultury
wokół wspólnego trzonu kultury) np. różnice w
}�RELATYWIZM KULTUROWY
zwyczajach, specyficzny język, symbole.

� Kultury regionalne i lokalne, kultury związane z kategoriami ć% Przekonanie, że wszystkie kultury są równe, można
wiekowymi (np. subkultury młodzieżowe), zawodowymi,
je porównywad, ale nie wolno ich mierzyd jedną
klasami i warstwami społecznymi (np. kultura chłopska),
miarą i szeregowad na skali kultur wyższych
podzielanymi zainteresowaniami
i światopoglądem (np. subkultura kibiców piłkarskich).
i niższych, lepszych i gorszych.
ć% Kontrkultura  negacja dominującej w danym
ć% Żadna praktyka kulturowa nie jest zła czy dobra,
społeczeostwie kultury, tworzenie kultury
należy ją rozumied w kontekście całego układu
alternatywnej opartej na przeciwstawnych wzorach
kulturowych kulturowego.

� Np. grupy anarchistyczne, nihilistyczne, grupy przestępcze, ruch
ć% Postawa otwartości i tolerancji.
neonazistowski; hippisi w latach 60.tych.
Jednostka w świecie kultury (1)
Jednostka w świecie kultury (2)
}� Kultura ogranicza ludzką wolnośd
ć% Z. Freud: Kultura jako z
ródło cierpieo
" Równoczesna podległośd jednostki wielu
}� Kultura jako wyzwolenie
kulturom różnej skali:
ć% Od  natury
ć% Od przymusu odkrywania wszystkich niezbędnych aspektów życia
 Rodzina
społecznego.
}� Proces socjalizacji jako wejście w świat kultury.  Społecznośd lokalna
}� Różny stopieo  samoświadomości kulturowej
 Kultura organizacji
}� Postawy konformizmu i oporu wobec kultury (kontestacja,
 Kultura środowiska zawodowego
nonkonformizm).
}� Funkcjonowanie w warunkach kulturowego pluralizmu i
 Kultura narodowa
szybkich zmian kulturowych.
 Kultura związana z wyznawaną religią
}� Dysonans kulturowy  podleganie różnym sprzecznym
wpływom kulturowym (sprzecznośd oczekiwao
 Kultura europejska
normatywnych, sposobów myślenia, stylów konsumpcji),
np. emigranci, członkowie mniejszości etnicznych czy  Kosmopolityczna kultura ogólnoludzka
wyznaniowych.
dr K. Dzwonkowska-Godula 3