WYŻSZA SZKOA
A
FINANSÓW I ZARZ
DZANIA
ZarzÄ…dzanie ryzykiem
ZarzÄ…dzanie ryzykiem
Opcje finansowe
Wykład V
D R R A F A A
K U S Y
Opcje - instrumenty pochodne
" Opcje to specyficzne transakcje terminowe, których przedmiotem są
towary, waluty, papiery wartościowe, indeksy kursów akcji, kontrakty
futures oraz inne instrumenty finansowe.
" Opcje zaliczane są do tzw. instrumentów pochodnych, oznacza to, że
czerpią swoją wartość z rynków kasowych tych instrumentów
czerpią swoją wartość z rynków kasowych tych instrumentów
bazowych na których się opierają, a więc towarów, walut, papierów
wartościowych, indeksów akcji...
" Opcje są instrumentem pozwalającym zabezpieczać sobie cenę po jakiej
będą chcieli w przyszłości kupić bądz
sprzedać instrument bazowy.
" Rynek opcyjny daje tez możliwość spekulacji, gdyż prawa z opcji są
przedmiotem obrotu na wtórnym rynku giełdowym - daje to możliwość
osiągnięcia zysków na zmianach cen samej opcji.
2
Opcja?
" Opcja  umowa, w której jedna strona ma
prawo (ale nie obowiązek) kupić (opcja
kupna) lub sprzedać (opcja sprzedaży)
określony instrument bazowy w określonym
momencie (lub przedziale czasu) w
momencie (lub przedziale czasu) w
przyszłości, po określonej z góry cenie.
" W zamian za przyjęcie zobowiązania druga
strona pobiera od pierwszej strony
wynagrodzenie, w momencie zawarcia
umowy (tzw. premiÄ™ opcyjnÄ…).
3
Na żądanie nabywcy
sprzedaż lub kupno
instrumentu bazowego
NABYWCA
WYSTAWCA
OPCJI
OPCJI
OPCJI
OPCJI
premia
Prawo ObowiÄ…zek
4
Ze względu na zakres praw i
obowiązków - dwa typy opcji:
" OPCJA KUP A
" OPCJA SPRZEDAŻY
daje kupujÄ…cemu opcjÄ™
prawo do nabycia:
daje kupujÄ…cemu opcjÄ™
prawo do sprzedaży:
- instrumentu bazowego
- wg z góry określonej ceny
-w ciągu określonego okresu
lub w określonym terminie
5
OPCJA KUPNA
" Opcja kupna = opcja call - posiadacz ma prawo kupić instrument bazowy
"
"
"
po danej cenie, a wystawca ma obowiązek ten instrument bazowy dostarczyć
na żądanie posiadacza
" Dlatego strata nabywcy opcji kupna jest ograniczona do zapłaconej premii za
"
opcjÄ™, a zysk nieograniczony.
" Natomiast strata wystawcy opcji jest potencjalnie nieograniczona, a zysk
"
ograniczony do zainkasowanej premii.
długa i krótka pozycja w opcji call
50
40
30
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
6
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
OPCJA SPRZEDAŻY
" Opcja sprzedaży = opcja put  posiadacz ma prawo sprzedać instrument
"
"
"
bazowy po danej cenie, a wystawca ma obowiÄ…zek ten instrument bazowy
kupić na żądanie posiadacza opcji.
" Tu także strata nabywcy opcji sprzedaży jest ograniczona do zapłaconej premii
"
za opcjÄ™, a zysk nieograniczony.
" Podobnie strata wystawcy opcji jest potencjalnie nieograniczona, a zysk
"
ograniczony do zainkasowanej premii.
długa i krótka pozycja w opcji put
50
40
30
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
7
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
Ze względu na kryterium terminu
wykorzystania opcji
Opcja amerykańska (kupna, sprzedaży)  nabywca opcji ma
prawo jej realizacji w całym okresie jej ważności. Większość
opcji w obrocie to opcje amerykańskie.
Opcja europejska (kupna, sprzedaży)  prawo można
Opcja europejska (kupna, sprzedaży)  prawo można
zrealizować tylko w dniu wygaśnięcia opcji.
Opcja typu Bermudy (kupna, sprzedaży)  posiada kilka
wcześniej określonych możliwych terminów realizacji (np. w
dniach: 30 marca, 30 kwietnia i 30 maja). Jest ona wersjÄ…
pośrednią między opcjami typu amerykańskiego i europejskiego.
8
Prawa i obowiÄ…zki
stron kontraktu nie sÄ… identyczne
" ABYWCA opcji " WYSTAWCA opcji
posiada przywilej na wystawcy ciąży obowiązek
decydowania o tym czy realizacji opcji, jeśli tylko
opcję zrealizować, czy jej nabywca na to się
odsprzedać w trakcie zdecyduje, nawet gdy cena
trwania jej ważności czy uzgodniona w opcji jest
trwania jej ważności czy uzgodniona w opcji jest
też jej nie realizować i dla niego niekorzystna w
pozwolić jej wygasnąć stosunku do tej jaka
ukształtowała się na rynku
kasowym w momencie
realizacji opcji
ASYMETRIA PRAW I OBOWI
ZKÓW
9
Posiadacz opcji nie ma obowiÄ…zku jej
realizować i może postąpić następująco:
" ZREALIZOWAĆ OPCJ
- w przypadku korzystnej sytuacji
cenowej. Rozliczenie może nastąpić przez dostawę instrumentu
bazowego lub rozliczenie różnicy między ceną instrumentu
bazowego a cenÄ… wykonania.
" ODSPRZEDAĆ OPCJ
A RY KU WTÓR YM -posiadacz
opcji może obracać tym prawem w ciągu całego okresu, na jaki
opcja jest wystawiona. Jest to okazja do spekulowania różnicami
cen.
" POZOSTAĆ BIER YM I ODST
PIĆ OD REALIZACJI OPCJI
- w przypadku niekorzystnego dla nabywcy opcji układu cen na
rynku. Kosztem jest wyłącznie zapłacona wcześniej premia
10
opcyjna.
Parametry charakteryzujÄ…ce opcjÄ™ sÄ…
niezmienne i określone w kontrakcie:
" Charakterystyka instrumentu bazowego, którego opcja
dotyczy
" Wielkość kontraktu opcyjnego
" Typ opcji: kupna lub sprzedaży
" Typ opcji: kupna lub sprzedaży
" Rodzaj ze względu na kryterium czasu
" Cena wykonania (cena realizacji opcji)
" Data ważności opcji (wygaśnięcia, zapadalności)
Jedynym negocjowalnym parametrem, którego
kształtowanie się na rynku świadczy o atrakcyjności
danej opcji jest premia opcyjna czyli cena opcji.
11
Opcje - podstawowe pojęcia
Premia = cena opcji = cena płacona przez nabywcę opcji.
· Zająć pozycje dÅ‚ugÄ… = kupić opcjÄ™ (call, put) = kupić prawo w
zamian za zapłaconą premię.
· Zająć pozycjÄ™ krótkÄ… = wystawić opcjÄ™ (call, put) = sprzedać opcje
= przyjąć na siebie zobowiązanie w zamian za zainkasowaną premię.
· Cena wykonania (X) = cena, po której strona dÅ‚uga ma prawo
wykonać opcję.
· Wartość wewnÄ™trzna  korzystna dla nabywcy opcji różnica miÄ™dzy
cenÄ… wykonania instrumentu bazowego, a cenÄ… na rynku spot.
· Wartość czasowa - nadwyżka ceny opcji ponad wartość
wewnętrzną.
12
Opcje  cena opcji
Cena opcji
=
Wartość wewnętrzna
(zysk który byłby zrealizowany,
gdyby opcja została zrealizowana w natychmiastowej transakcji)
+
Wartość czasowa
Wartość czasowa
(część ceny opcji nie reprezentowana przez wartość wewnętrzną)
Opcje in the money  gdy wartość wewnętrzna > 0
Opcje at the money  gdy wartość wewnętrzna = 0
Opcje out of the money  gdy wartość wewnętrzna < 0
13
Opcje  przykład
Cena instrumentu finansowego = 50,75
Cena opcji (premia) = 1,00
Cena wykonania = 50,00
Cena wykonania = 50,00
Wartość wewnętrzna = 0,75
Wartość czasowa = 0,25
14
Opcje  przykład
Wartość czasowa
Wartość wewnętrzna
Out-of-the-money In-the-money
46,00 50,75 56,00
At-the-money
15
Zadanie I
16
Zadanie II
17
Zadanie III
18
Standard opcji
" Nazwa skrócona
 OXYZkrcccp
 O  opcja
 XYZ  skrót nazwy instrumentu bazowego
 k  kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia
 k  kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia
opcji
 r  ostatnia cyfra roku wygaśnięcia
 ccc  poziom kursu wykonania
 p  oznaczenie operacji na papierze (D, P, S, M, Z)
19
Standard opcji
Opcje indeksowe
OXYZkrcccp
O - rodzaj instrumentu (opcje)
XYZ - kod określający nazwę instrumentu bazowego (określony przez Zarząd
Giełdy)
k - kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia opcji (określony przez Zarząd
Giełdy)
r - ostatnia cyfra roku wygaśnięcia
ccc - kurs wykonania (kurs wykonania opcji = kurs w nazwie skróconej
pomnożony przez 10)
Przykład:
OW20F5200
Instrument bazowy - indeks WIG20a
Typ opcji - opcja kupna
Miesiąc wygaśnięcia - czerwiec 2005 (3 piątek)
20
Kurs wykonania - 2.000 pkt indeksowych (200 x 10)
Standard opcji
" Kursy wykonania
 Odległości pomiędzy kursami wykonania
" 5%-10%
 Na nowy termin wygaśnięcia wprowadzane są do
obrotu
obrotu
" 1 seria ATM
" 2 serie OTM
" 1 seria ITM
 Wprowadzanie nowych serii do obrotu
" Zasada zapewniajÄ…ca zawsze przynajmniej jednÄ… seriÄ™
OTM
21
Standard opcji
" Styl wykonania
 Europejski
" Sposób rozliczenia
" Sposób rozliczenia
 Pieniężnie
" Kurs rozliczeniowy
 Identyczny jak dla futures na akcje
22
JAK WYKORZYSTAĆ OPCJE DO ZABEZPIECZANIA CENY AKTYWÓW ?
" Jeśli przedsiębiorstwo chce zapewnić sobie daną cenę zakupu
"
aktywów w przyszłości, powinno kupić opcje kupna, czyli kupić prawo
do nabycia aktywów po danej cenie.
" Wtedy będzie miało pewność, że cena zakupu aktywów nie będzie wyższa niż
"
cena wykonania opcji minus koszt nabycia opcji.
" Jeśli z kolei przedsiębiorstwo chce zapewnić sobie daną cenę sprzedaży
"
aktywów w przyszłości
aktywów w przyszłości, powinno kupić opcje sprzedaży, czyli kupić
prawo do sprzedaży aktywów po danej cenie.
" Wtedy będzie miało pewność, że cena sprzedaży aktywów nie będzie niższa
"
niż cena wykonania opcji minus koszt nabycia opcji.
23
Opcje na WIG20
Indeks WIG20 podawany w punktach, więc notowanie opcji
również odbywa się w punktach
Cena (w złotych) to kurs * mnożnik (10zł)
Kurs opcji 15 pkt  cena opcji 150 zł
Kurs wykonania 1.400 pkt  cena wykonania 14.000 zł
Kurs rozliczeniowy 1.600 pkt  cena rozliczeniowa
16.000 zł
Opcje na WIG20
przykładowo
Indeks WIG20 = 1470 pkt.
" Inwestor oczekuje na wzrost kursów, więc kupuje opcje kupna z
kursem wykonania 1500 pkt wygasajÄ…cÄ… za trzy miesiÄ…ce. Kurs opcji
kursem wykonania 1500 pkt wygasajÄ…cÄ… za trzy miesiÄ…ce. Kurs opcji
wynosi 70 pkt (cena = 700 zł)
Inwestor czeka do wygaśnięcia .
" Za trzy miesiące kurs rozliczeniowy = wysokość indeksu WIG20
wynosi 1630 (wzrost o 10,9%)
" Inwestor otrzymuje kwotę rozliczenia = 1300 zł = (1630 pkt  1500
pkt) *10 zł
Zwrot z inwestycji (1300  700)/700 = 86%