Wykład 5.
Empatia i zachowania
pomocne. Motywacja
w zarzÄ…dzaniu.
Emocje i motywacje
Dr Mariusz Zięba, SWPS
Empatia
Co to jest empatia?
Termin  empatia jest zwyczajowo używany w odniesieniu do
dwu wyraz
nie różniących się zjawisk: związanego z procesem
poznania przyjmowania ról oraz afektywnego reagowania na
sytuacjÄ™ innych
(Davis, 2001, s. 20)
Różne ujęcia i definicje empatii:
Empatia afektywna poznawcza
Empatia dyspozycyjna sytuacyjna
Empatia jako stan jako proces
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 2
Empatia
Co to jest empatia?
Empatia afektywna  reakcja afektywna bardziej
odpowiadająca cudzej niż własnej sytuacji
Empatia poznawcza  poznawcze przyjmowanie
perspektywy osoby oraz trafność interpersonalnego
spostrzegania
Empatia dyspozycyjna  skłonność do spontanicznego
przyjmowania psychologicznego punktu widzenia innych,
współodczuwania i współczucia w stosunku do ludzi
dotkniętych niepowodzeniem, oraz odczuwania przykrości i
dyskomfortu w odpowiedzi na cierpienie innych
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 3
1
Empatia afektywna
Empatia jako reakcja emocjonalna
Empatia w ujęciu afektywnym to:
 reagowanie emocjonalne obserwatora spowodowane
odczuciem, że ktoś inny doświadcza lub jest na drodze do
doświadczania jakiegoś rodzaju emocji (Stotland, 1969)
 afektywna odpowiedz
na emocjonalny stan lub
sytuację innej osoby, która powstaje wskutek
spostrzeżenia lub zrozumienia tego stanu lub sytuacji i jest
podobna do tego, co czuje lub może czuć ta osoba w
danej sytuacji (Eisenberg, 2005)
 reakcja emocjonalna odnosząca się w większym
stopniu do sytuacji innego człowieka niż do własnej
(Hoffman, 1990)
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 4
Empatia afektywna
Reakcja analogiczna vs. reaktywna
Empatia jako analogiczna reakcja emocjonalna:
analogiczna reakcja emocjonalna polega na przeżywaniu
emocji identycznych, lub podobnych do tych, które
przeżywa obserwowana osoba
wzbudzenie emocji analogicznych nie wymaga
angażowania zaawansowanych procesów poznawczych
oraz zawartości wiedzy
reakcje tego typu mogą pojawić się przy minimalnym
zaangażowaniu procesów poznawczych, np. w wyniku
nieświadomego naśladowania ekspresji emocji
obserwowanej osoby i następnie jej wzbudzania u
obserwatora w procesie sprzężenia zwrotnego
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 5
Empatia afektywna
Reakcja analogiczna vs. reaktywna
Empatia jako reaktywna reakcja emocjonalna:
reakcje reaktywne są bezpośrednią odpowiedzią
afektywną na sytuację osoby, ale różnią się one od
przeżywanych przez nią emocji (np. empatyczny gniew)
występują wtedy, gdy przeprowadzona zostanie
poznawcza analiza sytuacji osoby, włącznie z oceną
danych kontekstowych dotyczących ogólnej sytuacji
życiowej tej osoby, a także wyobrażaniem sobie jej
sytuacji z perspektywy przyjęcia jej roli
emocje reaktywne, takie jak litość, powstawać mogą w
wyniku skupienia siÄ™ w trakcie oceny sytuacji osoby na
konsekwencjach zdarzeń dla tej osoby, lub też koncentracji
na działaniach tej osoby
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 6
2
Empatia afektywna
Współczucie vs. osobista przykrość
Zgodnie z rozróżnieniem Daniela Batsona empatyczna reakcja
afektywna w obliczu cierpienia innej osoby może przyjąć
formÄ™:
empatii  czyli przeżywania uczuć sympatii, współczucia,
serdeczności i czułości
osobistej przykrości (personal distress)  przeżywania
uczuć niepokoju, lęku, trwogi, lub cierpienia
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 7
Empatia poznawcza
Empatia jako rozumienie innej osoby
Empatia w ujęciu poznawczym to:
 intelektualne lub wyobrażeniowe zrozumienie sytuacji
innej osoby lub stanu jej umysłu, pozbawione
doświadczania uczuć tej osoby (Hogan, 1969)
 empatyczne rozumienie  w procesie terapeutycznym
polega na prawidłowym odbieraniu uczuć i osobistych
przeżyć klienta, ale nie ich przeżywaniu (Rogers, 1957)
 proces, w którym jedna osoba próbuje trafnie i bez
uprzedzeń zrozumieć podmiotowość (odrębność) innej
osoby (Wispé, 1986).
Tak rozumiana empatia prowadzi do właściwego zrozumienia innej
osoby, a nie, co jest zadaniem sympatii, nawiÄ…zania relacji z tÄ…
osobÄ…. Jej celem jest uzyskanie wiedzy o osobie, a nie zbudowanie
poczucia wspólnoty z tą osobą.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 8
Empatia
Neurony lustrzane
Neurony lustrzane to grupy neuronów, które uaktywniają
się podczas wykonywania pewnej czynności lub
obserwowania jej u innych osobników.
Neurony lustrzane odkryto w mózgu małp i człowieka
Giacomo Rizzolatti z Universita degli Studi di Parma we WÅ‚oszech,
badania dot. neuronów ruchowych u makaków.
U człowieka neurony lustrzane odpowiadają
prawdopodobnie również za zdolność do rozpoznawania
cudzych emocji i intencji wyrażanych niewerbalnie czyli
empatię oraz współczucie.
Obserwując innych bezwiednie naśladujemy ich mimikę
wywołując w sobie aktywację analogicznych neuronów i
budzÄ…c w sobie analogiczne uczucia.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 9
3
Empatia
Wielowymiarowy model M.H. Davisa
WARUNKI POPRZEDZAJ
CE
SKUTKI INTRAPERSONALNE
Osoba:
Skutki afektywne:
" Zdolności biologiczne
" Analogiczne
" Różnice indywidualne
" Reaktywne
" Historia doświadczenia (uczenie się)
" Empatyczna troska
" Gniew
Sytuacja:
" Zmartwienie
" Intensywność sytuacji
" Cierpienie osoby
" Podobieństwo obserwator-obserwowany
Rezultaty nieafektywne:
" Trafność interpersonalna
" SÄ…dy atrybucyjna
PROCESY
Niepoznawcze (pierwotna reakcja):
" Zarażanie płaczem
" Naśladowanie motoryczne
Proste procesy poznawcze: SKUTKI INTERPERSONALNE
" Warunkowanie klasyczne
" Skojarzenie bezpośrednie (proste)
POMAGANIE
" Etykietowanie
AGRESJA
Zaawansowana procesy poznawcze:
" Skojarzenia zapośredniczone językiem
ZACHOWANIA SPOA
ECZNE
" Ukształtowana sieć poznawcza
" Przyjmowanie ról
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 10
Rozwój emocjonalny
Empatia i rozwój moralny
Empatia   reakcja afektywna bardziej odpowiadajÄ…ca
cudzej niż własnej sytuacji (M.L. Hoffman)
Pięć trybów empatycznego pobudzenia:
Mimikra motoryczna i dodatnie sprzężenie zwrotne
Klasyczne warunkowanie
Bezpośrednie kojarzenie cechy ofiary lub jej sytuacji z
własnym, bolesnym doświadczenie
Kojarzenie pośrednie (zapośredniczone przez semantyczne
przetwarzanie informacji)
Przyjmowanie ról i zmiana perspektywy
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 11
Rozwój emocjonalny
Empatia i rozwój moralny
Rozwój uczuć empatycznych u dzieci:
Reaktywny płacz noworodka
Egocentryczne cierpienie empatyczne (dystres)  dzieci
reagujÄ… na cierpienie innych tak, jakby to one same
cierpiały
Quasi-egocentryczne cierpienie empatyczne  dziecko
zdaje już sobie sprawę z tego, że cierpi kto inny, ale myli
swój stan wewnętrzny ze stanem innej osoby i robi dla
niej to, co jemu przyniosłoby pocieszenie
Cierpienie empatyczne  uczucia dziecka zbliżają się do
uczuć drugiej osoby, bo nie utożsamia już ono stanów
wewnętrznych innych osób z własnymi odczuciami
Empatia dla doświadczenia innej osoby  wykraczająca
poza bieżącą sytuację (np. chroniczna choroba, ubóstwo)
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 12
4
Zachowania pomocne
Udzielanie pomocy innej osobie
Zachowania pomocne to:
działania ukierunkowane na spowodowanie jakiejś korzyści
innego człowieka (Wojciszke, 2002)
działania, których celem jest poprawa sytuacji odbiorcy
pomocy, przy założeniu, że osoba pomagająca nie jest
motywowana wypełnianiem obowiązku zawodowego, a
odbiorcÄ… pomocy jest osoba, a nie organizacja (Bierhoff,
2002)
zachowania, które podejmowane są ze raczej ze względu
na potrzeby innej osoby niż potrzeby własne, oraz wiążą
siÄ™ z ponoszeniem przez podejmujÄ…cÄ… je osobÄ™ pewnych
kosztów (Piliavin i Charng, 1990)
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 13
Empatia a zachowania pomocne
Pomaganie a empatia dyspozycyjna
Przeglądy badań przeprowadzone przez Eisenberg i Millera
(1987) oraz Davisa (1983) skłaniają do wniosków, że istnieje
pewien związek między dyspozycyjną empatią, a
motywacją do pomagania. Związek ten wykazany został
jedynie w części badań, głównie tych, w których pomiar empatii
dokonywany był w drodze samoopisu
Empatia dyspozycyjna (a ściślej mówiąc dwa jej wymiary:
empatyczna troska i przyjmowanie perspektywy) wywiera
pewien bezpośredni wpływ na zachowania pomocne, ale i
wpływ pośredni, którego mediatorem była sytuacyjnie
wzbudzona sympatia (Eisenberg i Miller, 1987). Podobne
rezultaty uzyskał również Davis wraz z współpracownikami
(Davis i in., 1999).
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 14
Empatia a zachowania pomocne
Motywy endo- i egzocentryczne
Jerzy Karyłowski (1982) wyróżnił dwa typy mechanizmów
wyjaśniających podejmowanie zachowań altruistycznych:
motywy endo- i egzocentryczne
Motywacja endocentryczna
motywacja endocentryczna to tendencja do pomagania
innej osobie w celu polepszenia własnego samopoczucia,
zwłaszcza w wyniku przypisania sobie pozytywnych
właściwości
zachowanie pomocne podejmowane jest ze względu na
przewidywanÄ… w jego wyniku pozytywnÄ… zmianÄ™ (lub
uniknięcie negatywnej zmiany) w obrazie własnej osoby
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 15
5
Empatia a zachowania pomocne
Motywy endo- i egzocentryczne
Motywacja egzocentryczna
towarzyszy jej w sferze świadomości koncentracja na
partnerze, na jego stanie, potrzebach, uczuciach
podejmowanie decyzji o udzieleniu pomocy zwiÄ…zane jest z
wyobrażeniami dotyczącymi zysku, który może z tego
odnieść partner
z
ródłem gratyfikacji jest przewidywanie wystąpienia
korzystnej zmiany w sytuacji innej osoby
motywacja egzocentryczna może prowadzić do zachowań,
których repertuar wykracza poza osobiste udzielenie
pomocy
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 16
Empatia a zachowania pomocne
Model Daniela Batsona
Zdaniem Daniela Batsona, istniejÄ… trzy drogi prowadzÄ…ce do
zachowań pomocnych (Batson i Shaw, 1991). Ludzie, którzy
stykajÄ… siÄ™ z sytuacjÄ… osoby potrzebujÄ…cej pomocy, mogÄ… jej
udzielić ze względu na:
oczekiwanÄ… nagrodÄ™, bÄ…dz
możliwość uniknięcia kary
chęć redukcji napięcia emocjonalnego związanego z
odczuwaniem osobistej przykrości w zetknięciu z
cierpieniem innej osoby
przyjęcie perspektywy człowieka w potrzebie, wywołujące
u obserwatora empatiÄ™ wobec niego  pomoc udzielana
jest z pobudek czysto altruistycznych, a jej celem jest
zaspokojenie potrzeb osoby oczekujÄ…cej pomocy.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 17
Empatia a zachowania pomocne
Model Daniela Batsona
W rezultacie pomocy I, w rezultacie,
osoba, której uzyskujemy z tego
Dlaczego pomagamy?
pomagamy przestaje korzyść
cierpieć
Motywacja Cel Niezamierzone
altruistyczna konsekwencje
bezpośredni
Motywacja Cel Cel
egoistyczna
instrumentalny bezpośredni
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 18
6
Empatia a zachowania pomocne
Znaczenie czynników sytuacyjnych
Na gotowość do zachowań pomocnych, a zwłaszcza na
prawdopodobieństwo ich realnego podjęcia, wpływa wiele
czynników sytuacyjnych. Można spośród nich wymienić:
podobieństwo potencjalnego pomagającego do osoby
potrzebujÄ…cej pomocy (Eisenberg i Miller, 1987)
to, czy prośba o pomoc zostanie wyrażona wprost, czy też
nie (Oliner i Oliner, 1988, za: Piliavin i Charng, 1990)
możliwości udzielenia pomocy  zarówno obiektywne, jak i
subiektywnie spostrzegane przez potencjalnego
pomagajÄ…cego (Darley i Batson, 1973),
efekt rozproszonej odpowiedzialności, czyli wpływu ilości
świadków na gotowość do pomocy (the bystander effect,
Latane i Nida, 1987).
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 19
Empatia a zachowania pomocne
Model niesienia pomocy
(Darley, Latane, 1970)
1. musi zauważyć że coś się stało
1. musi że coś się stało
2. musi zinterpretować zdarzenie jako wypadek
2. musi zdarzenie jako
OBSERWATOR
OBSERWATOR
3. musi dojść do wniosku, że jest
3. musi dojść do wniosku, że jest
odpowiedzialny za to, co siÄ™ dzieje, za
za to, co siÄ™ dzieje, za
to co może się stać
to co może się stać
4. musi wybrać formę interwencji
4. musi interwencji
5. po podjęciu decyzji musi interweniować
5. po podjęciu decyzji musi
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 20
Empatia a zachowania pomocne
Dylematy moralne
Badania A. Damasio i M. Hausera z Uniwersytetu Harvarda:
Pacjenci, którym usunięto fragment tkanki nerwowej w
brzuszno-środkowej części kory przedczołowej
Rozwiązywanie dylematów, takich jak:
Czy podczas ucieczki porzuciłbyś dziecko, by pozbyć się balastu?
Czy zabiłbyś swoje dziecko, aby uratować 20 innych osób?
Wyniki: u pacjentów z ww. uszkodzeniem kory
przedczołowej brak przeżywania dylematów moralnych,
rozterek, emocjonalnych cierpień,  racjonalne decyzje
podejmowane z zimnÄ… krwiÄ…
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 21
7
Motywacja w klasycznych teoriach zarzÄ…dzania
 Naukowe zarzÄ…dzanie (Taylor, 1856-1915)
Podstawowe elementy  naukowego zarzÄ…dzania :
1) Naukowo opracować każdy element pracy na danym stanowisku
2) Naukowo dobierać pracowników i następnie szkolić ich do
wykonania pracy na danym stanowisku
3) Nadzorować pracowników, by mieć pewność, że będą się
stosować do przypisanych im metod wykonywania pracy
4) Dalej planować pracę
Kluczowe założenia:
Ścisły podział pracy oparty na systematycznej analizie
pracy
Wysoki stopień kontroli pracowników
Podstawowy (i właściwie jedyny) motywator to pieniądze
akordowy system wynagrodzeń
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 22
Motywacja w klasycznych teoriach zarzÄ…dzania
 Efekt Hawthorn (badania w latach 1920 i 1930)
Eksperymenty prowadzone przez Eltona Mayo i współpracowników
w latach 1927-1932 w firmie Western Electric:
Analiza wpływu zmiany oświetlenia miejsca pracy na wydajność
wzrost wydajności i w grupie eksperymentalnej, i kontrolnej
Próba ustalenia akordowego planu wynagrodzeń dla
pracowników montujących centrale telefoniczne
grupa ustaliła nieformalnie odpowiedni dla niej  właściwy
poziom produkcji
Program wywiadów obejmujący kilka tysięcy robotników, w
wyniku którego ustalono, że płace okazują się mniej istotnym
bodz
cem motywacyjnym niż społeczna akceptacja
Wniosek: procesy indywidualne i społeczne (potrzeby
psychologiczne) odgrywają ważną rolę w motywacji.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 23
Teorie potrzeb
Teoria Abrahama Maslowa
Potrzeby podstawowe:
samorealizacji,
wiedzy i rozumienia,
estetyczne
osiągnięć i uznania
przynależności i miłości
bezpieczeństwa
fizjologiczne
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 24
8
Teorie motywacji w zarzÄ…dzaniu
Dwuczynnikowa teoria Herzberga
Gdy sÄ…: Gdy ich nie ma:
Czynniki Brak
Niezadowolenie
higieny
niezadowolenia
Czynniki Brak
Zadowolenie
motywacji
zadowolenia
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 25
Teorie motywacji w zarzÄ…dzaniu
Dwuczynnikowa teoria Herzberga
Wzbogacanie pracy (job enrichment) polega na takim
przeprojektowaniu zakresu pracy, oraz zapewnieniu takich
warunków, by sprzyjało to zadowoleniu ludzi z pracy. Przykłady:
Częste dostarczanie pracownikom informacji zwrotnych
dotyczących ich wyników pracy
Zapewnienie możliwości, by pracownicy doświadczali rozwoju
psychologicznego
Zapewnienie pracownikom możliwości samodzielnego
tworzenia programu swojej pracy
Wprowadzanie odpowiedzialności pracowników za pewną
część kosztów przedsiębiorstwa
Elastyczność hierarchii menedżerskiej (otwarta komunikacja)
Rozliczanie pracowników z wyników pracy.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 26
Teorie motywacji w zarzÄ…dzaniu
Model właściwości pracy (Hackman i Oldham)
Osiowe Ważne stany Konsekwencje
wymiary pracy psychologiczne osobiste i wyniki
Różn. umiejętności Wysoka wewn.
Doświadczana
motywacja do
Tożsamość zadania
ważność pracy
pracy
Ważność zadania
Wysoka jakość
Doświadczana
wykonania pracy
Autonomia odpowiedzialność
Wysoka satys-
za wyniki pracy
fakcja z pracy
Znajomość
Sprzężenie zwrotne rzeczywistych Niska absencja
wyników pracy i fluktuacja
Indywidualne różnice w zakresie: siły potrzeby wzrostu, umiejętności i
wiedzy, satysfakcji z czynników kontekstowych
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 27
9
Teorie motywacji w zarzÄ…dzaniu
Teoria słuszności
Teoria słuszności dotyczy sposobu oceniania przez ludzi
sprawiedliwości lub niesprawiedliwości w przydzielaniu nagród
oraz kar.
Trzy główne kategorie do orzekania o sprawiedliwości to:
Wkłady  ludzie powinni być wynagradzani
proporcjonalnie do swego wkładu (wysiłku, wykształcenia,
doświadczenia, odpowiedzialności)
Równość  wszyscy dostają jednakową część, niezależnie
od wkładu
Potrzeby  ludzie powinni być wynagradzani według
rzeczywistych potrzeb
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 28
Teorie motywacji w zarzÄ…dzaniu
Teoria słuszności
Na postawy i zachowania pracowników oprócz poczucia
sprawiedliwości w zakresie proporcji wkładów do wyników
wpływa też percepcja uczciwości procedur, w zakresie
następujących norm:
rzeczywiste uwzględnienie punktu widzenia pracowników
brak osobistej tendencyjności wśród kadry kierowniczej
spójne stosowanie ocen wobec wszystkich pracowników
dostarczanie co jakiś czas informacji związanych z podjętą
decyzjÄ…
dostarczanie prawdziwych wyjaśnień.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 29
Teorie motywacji w zarzÄ…dzaniu
Teoria oczekiwań V. Vrooma
Zgodnie z teorią oczekiwań Victora Vrooma motywacja do
podejmowania przez pracowników określonych zachowań, czy
wykonywania zadań, zależna jest od dwóch czynników:
postrzeganej subiektywnej wartości nagrody, którą
można otrzymać za dane zachowanie (np. dobrze
wykonane zadanie)
postrzeganej osiągalności nagrody, tzn. oczekiwania, że
dane zachowanie rzeczywiście spowoduje otrzymanie
nagrody.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 30
10
Teorie motywacji w zarzÄ…dzaniu
Teoria oczekiwań V. Vrooma
Aby dobrze motywować pracowników zgodnie z zasadami teorii oczekiwań
należy wykonać następujące działania:
określ Twoje oczekiwania (zdefiniuj zadanie)  chodzi o to, aby
pracownik dobrze wiedział, co ma zrobić, aby uzyskać oczekiwany
przez Ciebie efekt.
odwołaj się do potrzeb i celów osobistych podwładnego  cele
te u różnych osób bardzo się różnią, a trzeba je znać, by móc się do
nich odwołać.
dopilnuj, by postawione zadanie było uznane za wykonalne 
Upewnij się, że pracownik jest w stanie wykonać zadanie, oraz że
również w jego przekonaniu wykonanie zadania w oczekiwany przez
Ciebie sposób jest realne.
udzielaj na bieżąco informacji zwrotnej  Udzielenie informacji
zwrotnej świadczy o tym, że to co robi pracownik jest ważne, skoro
zasługuje na uwagę przełożonego.
nagradzaj pracowników, gdy spełnią oczekiwania  Wybierając
nagrodę pamiętaj o potrzebach i celach osobistych pracownika.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 31
Motywacja w zarzÄ…dzaniu
Przekazywanie informacji zwrotnej
Konstruktywna informacja zwrotna (feedback) polega ona
na dostarczeniu wiedzy na temat konkretnego zachowania i
działania danej osoby w taki sposób, że zachowuje ona
pozytywny stosunek do siebie i do swojej pracy.
Informacja zwrotna może być:
Pozytywna  wzmacniająca pożądane zachowania i
działania
Negatywna  wskazująca niewłaściwe zachowania i
działania oraz sposoby ich poprawy.
Obydwa rodzaje informacji zwrotnej muszą być
konstruktywne, tzn. służyć pomocą i być użyteczne dla
osoby, której udzielana jest informacji zwrotnej.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 32
Motywacja w zarzÄ…dzaniu
Przekazywanie informacji zwrotnej
Konstruktywna informacja zwrotna powinna być:
przekazywana z dobrymi intencjami i w konkretnym celu
 po to, aby osoba ją uzyskująca chciała i mogła coś zmienić w
swoim postępowaniu
dotyczy zawsze czegoś konkretnego  tego, co ktoś zrobił
( ta prezentacja była zbyt długa ) lub stanu jego wiedzy w
jakimś obszarze ( ten raport jest świetny, widać, że masz dużą
wiedzę na temat rynku ubezpieczeń ), a nie jest ogólną oceną
osoby ( jesteś złym handlowcem )
musi być sformułowana w sposób nie raniący uczuć osoby
której jest przekazywana, ale jednocześnie musi zawierać
prawdziwe informacje
dotyczy tego, co dana osoba może zmienić, na co w swoim
zachowaniu ma wpływ
przekazywanie informacji zwrotnej ma sens tylko wtedy, gdy
osoba której chcemy takiej informacji udzielić, chce ją przyjąć.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 33
11
Teorie motywacji w zarzÄ…dzaniu
Teoria wymiany
Teoria wymiany społecznej opiera się na dwóch przesłankach:
Ludzie mają skłonność angażowania się w takie działania,
które dają nadzieję na największe zyski (rozumiane jako
nagrody społeczne)
Norma odwzajemnienia  wymaga, by interakcje były w
przybliżeniu ekwiwalentne dla obu stron w jakimś odcinku
czasu
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 34
Teorie motywacji w zarzÄ…dzaniu
Teoria wymiany
Dwa typy wymiany:
Wymiana ekonomiczna
Na ogół wyraz
nie sformalizowana i doprecyzowana
Koszty i zyski mogą być porównane ze sobą
Zwykle regulowana i egzekwowana w oparciu o
procedury prawne
Wymiana społeczna
Reguły wymiany społecznej zwykle nie są jasno
określone ani sformalizowane, ich przestrzeganie nie
wiąże się ze stosowaniem procedur prawnych
Te dwa typy wymiany są często ze sobą mylone  świadomie
lub nieświadomie.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 35
Teorie motywacji w zarzÄ…dzaniu
Teoria wymiany  kontrakt psychologiczny
Kontrakt psychologiczny to niepisany zbiór obietnic oraz
oczekiwań działających cały czas pomiędzy każdym
członkiem organizacji, a różnymi kierownikami i innymi
osobami w tej organizacji.
Istotą kontraktu psychologicznego, w przeciwieństwie do
ekonomicznego, sÄ… oczekiwania dotyczÄ…ce spraw
niematerialnych, psychologicznych.
Rodzaje Oczekiwania Oczekiwania
kontraktu indywidualne organizacji
Ekonomiczny PieniÄ…dze Praca
Psychologiczny Szacunek Przynależność
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 36
12
Teorie motywacji w zarzÄ…dzaniu
Teoria wymiany  kontrakt psychologiczny
Oczekiwania organizacji wobec jednostek dotyczÄ…ce
PRZYNALEŻNOŚCI to np.:
akceptacja i wspieranie celów i wartości organizacji
gotowość do dodatkowego wysiłku (np. pracy w
nadgodzinach), gdy wymaga tego sytuacja
rozpowszechnianie pozytywnych opinii o organizacji
pozytywny emocjonalny stosunek do innych członków
organizacji
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 37
Teorie motywacji w zarzÄ…dzaniu
Teoria wymiany  kontrakt psychologiczny
Oczekiwania indywidualne jednostek wobec organizacji
dotyczÄ…ce SZACUNKU to:
to, że dobra praca na rzecz organizacji będzie zauważana i
doceniana
to, że ludzie będą traktowani z szacunkiem przez
przełożonych
jasne przekazywanie przez organizacjÄ™ informacji o tym,
jakie zachowania członków są akceptowane i dobrze
widziane, a jakie nie, oraz o tym, jakÄ… pomoc organizacja
oferuje aby członkowie dobrze wykonywali swoje obowiązki
prawo do informacji poprzedzajÄ…cych jakiekolwiek zmiany
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 38
Motywacja w zarzÄ…dzaniu
 Dekalog Michaela Armstronga
1) Ustalać i uzgadniać stawiane wymagania - cele.
2) Systematycznie dostarczać podwładnym informacji o
uzyskiwanych przez nich wynikach.
3) Opracować system, na podstawie którego będzie wiadomo, że
określone zachowania i wyniki przyniosą w rezultacie przyzwoitą
nagrodę wówczas, gdy ludzie odniosą sukces, ale nastąpią też
kary w przypadku porażki.
4) Tak organizować pracę, aby dawała ludziom poczucie
zdobywania osiągnięć, możliwości wyrażania i korzystania ze
swych zdolności oraz samodzielnego podejmowania decyzji.
5) Dostarczać stosownych zachęt finansowych i nagród za osiągane
wyniki (płaca uzależniona od wyników).
6) Dostarczać stosownych nagród niefinansowych, takich jak
uznanie i pochwały za dobrze wykonaną pracę.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 39
13
Motywacja w zarzÄ…dzaniu
 Dekalog Michaela Armstronga
6) Zakomunikować poszczególnym osobom, jak również podać do
powszechnej wiadomości, że będzie istniało wyraz
ne powiÄ…zanie
między osiąganymi wynikami a nagrodami - tym samym
zwiększysz oczekiwania.
7) Przeprowadzać ocenę osiągnięć i szkolenia szefów zespołów,
którzy chcą efektywniej kierować i są obdarzeni umiejętnościami
motywowania.
8) Ułatwiać personelowi dostęp do szkoleń, które rozwiną ich
wiedzę, umiejętności i kompetencje, niezbędne do doskonalenia
osiąganych wyników.
9) Uzmysławiać poszczególnym osobom, co muszą zrobić, aby
rozwijać własną karierę.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 40
Motywacja w zarzÄ…dzaniu
Zasady McGinnis a
Od pracowników naszej firmy oczekujmy tego, co najlepsze
Pracownicy, podobnie jak my marzą, mają potrzeby i potrzebują sukcesów
Niech kryterium jakości i doskonałości będzie na najwyższym, ale
osiÄ…galnym poziomie
Błąd, niepowodzenie czy porażka nie może oznaczać społecznej klęski
Jeśli ktoś dąży tam, gdzie i ty - dołącz do niego
Dobry przykład może zachęcać do naśladowania i doprowadzać do
sukcesu
Okazujmy uznanie i chwalmy osiągnięcia
Nagradzaj i karz w rozsÄ…dnych proporcjach
Współzawodnictwo i rywalizacja nie zawsze doprowadzają do sukcesu
Współpraca winna być wzmacniana pozytywnie
Wierz w swój osobisty sukces, stawiaj sobie wysokie wymagania i święć
własne sukcesy
Dbaj o stałe doskonalenie interpersonalnych umiejętności kierowników I
linii
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 41
Bibliografia
Literatura obowiÄ…zkowa (do egzaminu):
Makin, P.J., Cooper, C.L. i Cox, C.J. (2000). Organizacje a kontrakt psychologiczny.
ZarzÄ…dzanie ludz
mi w pracy. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN (s. 108-134).
Eisenberg, N. (2005). Empatia i współczucie. W: Lewis, M. i Haviland-Jones, J.M. (red.)
Psychologia emocji. Gdańsk: GWP (s. 849-862)
Niektóre pozycje, z których korzystałem przygotowując wykład:
Armstrong, M. (2000). Zarządzanie zasobami ludzkimi. Kraków: Oficyna Ekonomiczna (s.
106-125).
Batson, C.D., Shaw, L.L. (1991). Evidence for Altruism: Toward of Pluralism Motives.
Psychological Inquiry, Vol. 2, No. 2, 107-122
Bierhoff, H.W. (2002). Prosocial Behaviour. Hove, East Sussex: Psychology Press.
Davis, M.H. (2001). Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: GWP
Griffin, R. W. (1999). Podstawy zarzÄ…dzania organizacjami. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN (s. 457-489).
Karyłowski, J. (1982). O dwóch typach altruizmu. Badania nad endo- i egzocentrycznymi
z
ródłami podejmowania bezinteresownych działań na rzecz innych ludzi. Wrocław:
Ossolineum
Makin, P.J., Cooper, C.L. i Cox, C.J. (2000). Organizacje a kontrakt psychologiczny.
ZarzÄ…dzanie ludz
mi w pracy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (s. 135-166, 233-
242).
Piliavin, J.A. i Charng, H.W. (1990). ALTRUISM: A review of recent theory and research.
Annual Review of Sociology, Vol. 16 Issue 1, 27-65
Wojciszke, B. (2002). Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe  Scholar (s. 313-344).
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 5 (zaoczni) 42
14