Wykład 3.
Teorie motywacji I
Emocje i motywacje
Dr Mariusz Zięba, SWPS
Procesy motywacyjne
Procesy motywacyjne sÄ… to procesy
organizujÄ…ce, ukierunkowujÄ…ce
i pobudzające czynności systemu nerwowego
(w tym procesy psychiczne) tak, aby sterowana
przez te czynności aktywność osiągała cele
określone treścią motywów.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 2
Motywy
Motywy to czynniki które:
skłaniają do ukierunkowanej aktywności
określonego rodzaju (stymulatory)
powstrzymują pewne kierunki aktywności
(inhibitory)
Aktywność człowieka jest najczęściej
polimotywacyjna
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 3
1
Teorie motywacji
w głównych systemach teoretycznych
Teorie instynktów  motywacja jako gotowość do
wykonania utrwalonych wzorców zachowania
Psychodynamiczna teoria motywacji  popędy,
redukcja napięcia jako mechanizm motywacyjny
Behawiorystyczna teoria motywacji  zależność
między wzmocnieniem a gotowością do podjęcia
zachowania
Psychologia humanistyczna  potrzeby niedoboru
i potrzeby wzrostu
Psychologia poznawcza  z
ródłem motywacji jest
przetwarzanie informacji
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 4
Teorie motywacji
Ewolucyjne podejście do motywacji
Teorie instynktów  motywacja jako gotowość do
wykonania utrwalonych wzorców zachowania
Podstawowe pojęcia:
Instynkt (popęd)  biologicznie ukształtowany
stereotypowy wzorzec postępowania
Instynkt rodzicielski, rozrodczy, migracji itp.
Wrodzony mechanizm wyzwalania  nie wymagajÄ…cy
uczenia się bodziec lub zespół bodz
ców stanowiący
konieczny i wystarczajÄ…cy warunek wystÄ…pienia zachowania
instynktowego
Bodz
ce wyzwalające: kształt, barwa, zapach, kierunek
ruchu itp.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 5
Teorie motywacji
Ewolucyjne podejście do motywacji
Nawet silny instynkt sam w sobie nie uruchamia zachowania 
konieczny jest bodziec wyzwalajÄ…cy
Zasada podwójnej kwantyfikacji: uruchomienie
zachowania jest efektem interakcji siły działania popędu i siły
działania bodz
ca wyzwalajÄ…cego, a zatem:
Przy silnym popędzie wystarcza słaby bodziec wyzwalający,
aby uruchomić zachowanie
Przy słabym popędzie do uruchomienia zachowania
konieczny jest silny bodziec wyzwalajÄ…cy
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 6
2
Teorie motywacji
Psychodynamiczna teoria motywacji
Podstawowe założenia:
y
ródłem wszelkich zachowań jest energia psychiczna
Mechanizmem motywacyjnym jest redukcja napięcia
Zachowania są ukierunkowane przez wrodzone popędy:
popęd życia (czyli popęd seksualny) oraz popęd przeżycia
(np. głód)
Motywy ludzkiego zachowania mają charakter nieświadomy
Konflikt  id, ego i superego pozostajÄ… w nieustannym
konflikcie, bo konfliktowe sÄ… ich motywy i cele.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 7
Teorie motywacji
Psychodynamiczna teoria motywacji
Konflikt toczący się między ego, id i superego  wewnątrz
osobowości wywołuje lęk neurotyczny lub lęk moralny oraz
motywację do podejmowania działań broniących przed lękiem
Lęk obiektywny  powstaje w wyniku niebezpieczeństwa
lub zagrożenia w otoczeniu zewnętrznym.
Lęk neurotyczny  rodzi się z opozycji celów id i ego.
lęk nieokreślony  stała obawa, że przydarzy się coś
strasznego
fobia  intensywny, irracjonalny strach
reakcja paniki
Lęk moralny (przeżywany jako wstyd lub poczucie winy) 
rezultat konfliktu między impulsami id a superego.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 8
Teorie motywacji
Psychodynamiczna teoria motywacji
Mechanizmy obronne  sposoby
radzenia sobie z lękiem
Wyparcie Izolacja
Zaprzeczenie Intelektualizacja
Reakcja upozorowana Racjonalizacja
Projekcja Anulowanie
Przemieszczanie Regresja
Sublimacja Identyfikacja z
agresorem
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 9
3
Teorie motywacji
Behawiorystyczna teoria motywacji
Podstawowe pojęcia:
popęd  wielkość deficytu jakiegoś ważnego dla organizmu
czynnika pozytywnego lub siła oddziaływania czynnika
negatywnego
popędy pierwotne  nie wymagają uczenia się (np. głód)
popędy wtórne  wymagają uczenia się (np. głód nikotynowy)
pobudka (przynęta)  to obiekt lub stan mający zdolność
redukowania lub zmniejszania wielkości popędu
wzmocnienie  każdy obiekt lub stan rzeczy, który
zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji
wywołanej działaniem danego bodz
ca (popędu i/lub
pobudki)
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 10
Teorie motywacji
Behawiorystyczna teoria motywacji
Prawdopodobieństwo wykonania reakcji (gotowość do
podjęcia określonego zachowania) zależy od:
wielkości wzmocnienia (nagrody)
funkcję nagrody spełnia też brak kary, czyli wzmocnienia
negatywnego
odstępu czasowego między reakcją a wzmocnieniem
częstości wzmocnień
im większa częstość nagrody (jej prawdopodobieństwo), tym większa
gotowość do zachowania
jednak w miarę ponawiania tej samej nagrody jej wartość
motywacyjna maleje
regularności wzmocnień
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 11
Teorie motywacji
Teoria potrzeb i psychologia humanistyczna
Podstawowe założenia:
wszystkie ludzkie działania można wyjaśnić przy pomocy
ograniczonej ilości potrzeb:
niedoboru (np. podstawowe potrzeby fizjologiczne)
wzrostu (rozwoju)
ludzie sÄ… z natury dobrzy i majÄ… wrodzonÄ… (biologicznÄ…)
skłonność do rozwoju i dojrzewania
ludzie dążąc do zaspokojenia swoich potrzeb i rozwoju
potrafią ocenić, co jest dla nich dobre, a co złe  a zatem
to, do czego dążymy, zależy od naszej oceny korzyści
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 12
4
Rodzaje motywacji
Motywacja braku vs. motywacja wzrostu
Motywacja homeostatyczna  motywacja braku:
Gdy potrzeby są niezaspokojone, rodzi się napięcie
energetyczne wywołujące negatywne emocje, co
prowadzi do podjęcia działań prowadzących do
odzyskania równowagi wewnętrznej (homeostazy)
Motywacja heterostatyczna  motywacja wzrostu:
Dotyczy takich motywów, jak dążenie do sensu życia,
potrzeba samorealizacji, czy żądza władzy. Nie
podlegają one prawom  napięcie-ulga , ale działają
według zasady  apetyt rośnie w miarę jedzenia .
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 13
Teorie potrzeb
Teoria Henry ego Murraya
Potrzeba to konstrukt odpowiadający pewnej sile w mózgu,
która organizuje percepcję, myślenie i dążenia w taki sposób,
by przekształcić w pewnym kierunku istniejącą
niesatysfakcjonujÄ…cÄ… sytuacjÄ™.
Potrzeby:
mogą być wzbudzane przez bodz
ce zewnętrzne
i wewnętrzne
wiążą się ze stanami napięcia w organizmie  ich
zaspokojenie redukuje to napięcie
mogą się wzajemnie wspierać lub wchodzić ze sobą w
konflikt (gdy sÄ… sprzeczne)
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 14
Teorie potrzeb
Teoria Henry ego Murraya
Rodzaje potrzeb
Podział ze względu na różne kryteria:
ze względu na genezę  potrzeby pierwotne
(wiscerogenne) i wtórne
ze względu na możliwość ujawniania  jawne i ukryte
(w wyniku samokontroli)
ze względu na z
ródło napięcia  proaktywne (uruchamiane
przez osobÄ™) i reaktywne (wzbudzane jako odpowiedz
na
zdarzenia zewnętrzne)
Osoba może sama wzbudzać napięcie motywacyjne, na
przykład wzbudzając chęć osiągnięcia jakiegoś celu (potrzeba
osiągnięć), a następnie dążyć do redukcji tego napięcia w
wyniku osiągnięcia celu
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 15
5
Teorie potrzeb
Teoria Henry ego Murraya
Potrzeby podstawowe (wybrane):
Osiągnięć  pokonywanie przeszkód i osiąganie wysokich standardów.
Rywalizacja z innymi, wygrywanie. Dążenie do czegoś. Doskonalenie.
Upokorzeń  uległość, czerpanie przyjemności z obrażeń ciała,
poczucia winy, krytyki, kary. Samoponiżanie.
Agresji  bicie innych, zadawanie im ran. Walka. Gwałtowny sprzeciw.
Poniżanie, obwinianie, krzywdzenie, oskarżanie. Mszczenie się.
Autonomii  przeciwstawianie się naciskom. Przekraczanie zakazów.
Niezależność i wolność działania zgodnie z własną wolą.
Przeciwdziałania  podejmowanie kolejnych prób mimo doznanej
przykrości. Przezwyciężanie słabości. Zachowanie dumy i honoru.
Obrony  bronienie się przed oskarżeniem, krytyką, poniżaniem.
TÅ‚umaczenie siÄ™ i usprawiedliwianie.
Okazywania szacunku  podziwianie osoby dominujÄ…cej w swojej
grupie, podążanie za nią. Współpraca z liderem. Chwalenie kogoś.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 16
Teorie potrzeb
Proces zaspokajania potrzeb
poszukiwanie zachowanie
potrzeba
sposobów służące
brak lub
zaspokojenia zaspokojeniu
obawa braku
potrzeby potrzeby
ocena stopnia zaspokojenia potrzeby
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 17
Teorie potrzeb
Afektywna sygnalizacja potrzeb
Zasada algohedonizmu  afektywna sygnalizacja potrzeb
polega na tym, że
sygnałom o niezaspokojeniu potrzeby towarzyszy ujemny
znak walencji (przykrość)
sygnałom o uzyskanym zaspokojeniu potrzeby towarzyszy
dodatni znak walencji (przyjemność)
Dążymy do stanów z walencją dodatnią i unikamy stanów
z walencjÄ… ujemnÄ….
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 18
6
Teorie potrzeb
Teoria Abrahama Maslowa
Podstawowe pojęcie w teorii Abrahama Maslowa to
potrzeba, rozumiana w podwójnym znaczeniu:
Potrzeba jako dyspozycja  organizm stale potrzebuje
czegoś do prawidłowego funkcjonowania
Nawet jeszcze nie ujawnione potrzeby podstawowe
stanowią potencjalny składnik osobowości.
Znaczenie motywacyjne posiadajÄ… jedynie potrzeby
zaktualizowane, aktualne stany braku czegoÅ›.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 19
Teorie potrzeb
Teoria Abrahama Maslowa
Potrzeby podstawowe:
Stałość przejawiana się u różnych jednostek
Mają szczególne znaczenie dla funkcjonowania człowieka  ich
niezaspokojenie prowadzi do patologii
Są wrodzone, a jedynie ich sposób przejawiania się jest warunkowany
kulturowo
Ułożone są w naturalną hierarchię, od potrzeb o większym znaczeniu
biologicznym, do potrzeb  wyższych  specyficznie ludzkich
Potrzeby niższe dysponują większą siłą motywacyjną  potrzeby mniej
podstawowe biologicznie dochodzą do głosu tylko wtedy, gdy nie są
 zagłuszane przez bardziej podstawowe.
Przy niewystarczajÄ…cym zaspokojeniu potrzeba nie blokuje pojawienia
się potrzeby wyższej, lecz nadal pozostaje aktywnym wyznacznikiem
zachowania.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 20
Teorie potrzeb
Teoria Abrahama Maslowa
Potrzeby podstawowe:
samorealizacji,
wiedzy i rozumienia,
estetyczne
osiągnięć i uznania
przynależności i miłości
bezpieczeństwa
fizjologiczne
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 21
7
Głód i jedzenie
Skąd wiemy, czego nie jeść?
Mechanizmy obrony przed toksynami:
Zmysły smaku i zapachu  emocja wstrętu
Reakcje krztuszenia siÄ™, wypluwania, wymiotowania 
reakcje automatyczne
mdłości odczuwane przez kobiety ciężarne
Warunkowanie  uczenie się związku między zjedzeniem
czegoÅ›, a chorobÄ…
mdłości wobec pokarmów spożywanych w trakcie chemio- lub
radioterapii
Współczesnym problemem jest brak naturalnych
mechanizmów przed konsekwencjami odkładania się w
organizmie małych dawek trujących substancji
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 22
Głód i jedzenie
Skąd wiemy, co jeść?
Jemy po to, by:
Uzyskać energię  tłuszcze, węglowodany, białka
Uzyskać materiał do budowania komórek oraz tworzenia
potrzebnych substancji chemicznych (np.
neuroprzekaz
ników)  aminokwasy, minerały, witaminy,
pierwiastki śladowe
Dobór pokarmów:
Wrodzone preferencje smakowe (np. wobec słodkich i
słonych pokarmów)
Wyuczone preferencje smakowe
Modelowanie społeczne
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 23
Głód i jedzenie
Anoreksja
Anoreksja: Jadłowstręt psychiczny (z grec. an - brak,
pozbawienie, orexis - apetyt Anorexia nervosa) - choroba
cywilizacyjna polegająca na utracie wagi wywołanej przez
osobę chorą, z objawami dysmorfofobii, w której odczuwa
ona lęk, ponieważ nie spełnia wymogów współczesnego
świata co do własnego wyglądu oraz w sposób zaburzony
spostrzega własne ciało. Lęk przybiera postać uporczywej
idei nadwartościowej, w związku z czym pacjent wyznacza
sobie niski limit wagi.
Dwa typy anoreksji:
anoreksja restrykcyjna
anoreksja bulimiczna
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 24
8
Głód i jedzenie
Anoreksja
Biochemiczne podłoże anoreksji:
Uszkodzenie części bocznej podwzgórza  zwierzęta z takim
uszkodzeniem zaprzestają jedzenia / jedzą dużo mniej.
Hipoteza  serotoninowa  badania przeprowadzone przez
dr Ursulę Bailer sugerują, że u większości badanych
pacjentek chorych na anoreksję niektóre obszary mózgu
produkowały i zużywały kilkakrotnie więcej serotoniny, niż
u zdrowego człowieka. Anoreksja może być zjawiskiem
wtórnym  reakcją na nieustanny, paraliżujący lęk
spowodowany nadmiarem neuroprzekaz
nika
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 25
Głód i jedzenie
Anoreksja
Anoreksja psychiczna (możliwe z
ródła / funkcje)
Utrata poczucia bezpieczeństwa w dzieciństwie i chroniczny
stres (funkcjonowanie w poczuciu zagrożenia).
Dla perfekcjonistów kontrola jedzenia to dobry sposób na
poczucie kontroli nad swoim życiem i innymi osobami
( karanie rodziców)
Ciało jako zagrożenie (np. w rezultacie molestowania
seksualnego w dzieciństwie)
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 26
Głód i jedzenie
Anoreksja
Kryteria diagnostyczne:
przeżywa silny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością, nawet jeśli ma
niedowagÄ™;
nie chce utrzymać wagi w granicach normy dla swojego wieku i wzrostu, co nie
jest spowodowane żadnym schorzeniem fizycznym ani psychicznym;
jej BMI jest równy lub mniejszy od 17,5;
nieprawidłowo ocenia wagę własnego ciała, wymiary i sylwetkę;
lekceważy skutki nagłego spadku wagi;
w okresie dojrzałości płciowej (po okresie pokwitania) cierpi na wtórny brak
miesiączki w ciągu co najmniej 3 miesięcy;
spożywa posiłki w samotności (ze wstydu przed innymi);
gotuje dla innych tzw. "zdrowe posiłki";
uprawia intensywne ćwiczenia fizyczne;
kłamie o ilości zjedzonych posiłków;
główny temat rozmów z osobą chorą to jedzenie, kalorie, zawartość tłuszczu w
produktach i diety.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 27
9
Motywacja w psychologii humanistycznej
Teoria Abrahama Maslowa
 Nigdy nie zrozumiemy ludzkiego życia, jeśli
nie wez
miemy pod uwagę jego najwyższych
dążeń. Rozwój, samorealizacja, dążenie do
zdrowia i autonomii, tęsknota za doskonałością
(wyrażając się inaczej, dążenie  ku górze )
muszą być teraz przyjęte jako szeroko
rozpowszechnione, a być może powszechne,
dążenia ludzkie
Abraham Maslow
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 28
Motywacja w psychologii humanistycznej
Teoria Abrahama Maslowa
Cechy osób samorealizujących się:
Sprawniejsza percepcja rzeczywistości i bardziej zadowalające relacje
z niÄ…
Dystans wobec rzeczywistości, potrzeba prywatności
Autonomia, niezależność od kultury i otoczenia, wola, aktywność
Ciągła świeżość ocen
Doświadczenia mistyczne, doświadczenia szczytowe
Gemeinschaftsgefühl (poczucie wspólnoty z innymi ludz
mi)
ZwiÄ…zki interpersonalne
Demokratyczna struktura charakteru
Rozróżnianie środków i celów, dobra i zła
Filozoficzne, niezłośliwe poczucie humoru
Twórczość
Opór wobec inkulturacji, transcendowanie każdej konkretnej kultury
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 29
Motywacja w psychologii humanistycznej
Teoria Carla Rogersa
Jedynym motywem działania człowieka jest
tendencja do samoaktualizacji.
Tendencja do samoaktualizacji (self-actualizing tendency) 
dążenie do rozwijania własnych zdolności i możliwości w sposób
który służy zarówno zachowaniu, jak i ulepszeniu organizmu.
Wartościowanie organizmalne  organizm sam  wie co jest
dla niego dobre i służy samoaktualizacji, a co złe i zagraża
samoaktualizacji.
Zasada zgodności z doświadczeniem  uświadamiane są
tylko doświadczenia zgodne z pojęciem Ja.
Człowiek poszukuje lub unika pewnych doświadczeń nie dlatego,
że polepszają jego funkcjonowanie, ale dlatego że realizują jego
potrzebÄ™ samoakceptacji.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 30
10
Motywacja w psychologii humanistycznej
Psychotransgresjonizm
Transgresje  czyny i akty myślenia
polegajÄ…ce na przekraczaniu granic
dotychczasowych możliwości i osiągnięć
materialnych, społecznych czy
intelektualnych, wykroczeniu poza to czym
sprawca jest i co posiada.
(Józef Kozielecki, Psychotransgresjonizm, 2001)
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 31
Motywacja w psychologii humanistycznej
Psychotransgresjonizm
Założenia transgresyjnej koncepcji człowieka:
Człowiek obdarzony jest wolnością wyboru
Człowiek-sprawca jest główną przyczyną swojego
zachowania się, stanowi układ względnie
wewnÄ…trzsterowny
Głównym motywatorem wewnętrznym jest potrzeba
potwierdzania własnej wartości (hubrystyczna)
Człowiek jest sprawcą nastawionym na rozwój wewnętrzny
i zewnętrzny
Człowiek-sprawca posiada ograniczoną świadomość i
samoświadomość
Działania człowieka, głównie jego myśli i czyny
transgresyjne, kształtują jego sumienie
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 32
Motywacja w psychologii humanistycznej
Mihaly Csikszentmihalyi
Koncepcje doświadczeń optymalnych oraz uczucia
przepływu (flow).
Człowiek robi coś, choć nie odnosi z tego żadnych
korzyści w tradycyjnym rozumieniu tego słowa
Przyczyną jego działalności jest czysta przyjemność,
jak muzyka który gra dla samej radości grania, albo
naukowca zafascynowanego samym procesem
odkrywania  stan  natchnienia .
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 33
11
Teorie motywacji
Motywacja w psychologii poznawczej
Podstawowe poznawcze mechanizmy motywacyjne to:
Ciekawość poznawcza  ciekawość i uruchamiane przez
nią dążenia często mają większe oddziaływanie
motywacyjne niż podstawowe potrzeby
Oczekiwania  im wyższe oczekiwania, tym wyższa
motywacja i lepsze osiÄ…gane wyniki
Niezgodność poznawcza  sytuacja, w której następuje
niezgodność poznawcza, jest przykra. Wielkość dysonansu
poznawczego zależy od:
wielkości różnicy między danymi poznawczymi
stopnia ważności niezgodnych danych
stopnia usuwalności niezgodności
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 34
Motywacja w psychologii poznawczej
Atrybucyjny model Weinera
3 podstawowe sposoby tłumaczenia przyczyn zdarzeń:
Wymiar umiejscowienia przyczyny
wewnętrzna (w człowieku) zewnętrzna (poza nim)
Wymiar stabilności
stała przyczyna zmienna przyczyna
Wymiar wpływu na wydarzenia
czy możemy zapanować nad sytuacją, gdy włożymy
dodatkowy wysiłek
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 35
Motywacja w psychologii poznawczej
Atrybucyjny model Weinera
Możliwe atrybucje z
ródeł sukcesu i porażki
przyczyna
wewnętrzna zewnętrzna
stopień
stała zdolności trudności
zadania
włożona szczęście lub
zmienna
praca przypadek
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 36
12
Motywacja w psychologii poznawczej
Koncepcja Carol Dweck
2 style reakcji dzieci na niepowodzenia szkolne:
Reakcja bezradności
Atrybucja:  jestem słaby ,  to moja wina
Cel: sprawne funkcjonowanie ( dobrze wypaść )
Ukryta teoria na temat Ja i świata
Reakcja zorientowana na doskonalenie siÄ™
Atrybucja:  przedtem to zrobiłem, to teraz też mogę
Cel: postępy w nauce, doskonalenie ( uczyć się )
Ukryta teoria na temat Ja i świata
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 37
Teoria ukierunkowań Ja (E.T. Higginsa)
Schematy Ja
Ja realne  koncepcja siebie formułowana wokół pytania
 jaki jestem?
Ja idealne  koncepcja Ja formułowana wokół pytania
 jaki chciałbym być? . Zawiera pożądane standardy
idealne formułowane z perspektywy osobistej lub  cudzej
 zinternalizowanych standardów osób znaczących
Ja powinnościowe  koncepcja siebie wokół pytania
 jaki powinienem być? . Zawiera pożądane standardy
powinnościowe formułowane z perspektywy osobistej lub
 cudzej  zinternalizowanych standardów pochodzących
od zewnętrznego autorytetu.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 38
Teoria ukierunkowań Ja (E.T. Higginsa)
Rozbieżności w systemie Ja
JA
JA
POWINNO-
IDEALNE
ÅšCIOWE
Uczucia smutku, Uczucia strachu,
niezadowolenia, obawy przed karÄ…,
zawodu, straty napięcia, p. winy
depresja lęk
JA
REALNE
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 39
13
Teoria ukierunkowań Ja (E.T. Higginsa)
Rozbieżności w systemie Ja
Człowiek stara się minimalizować uczucia negatywne (np.
depresji lub lęku) oraz dąży do uczuć pozytywnych, dlatego
też podejmuje działania zmierzające do redukowania
rozbieżności w systemie Ja
Zmniejszanie rozbieżności w systemie Ja powoduje
pojawienie się pozytywnych uczuć:
radości, satysfakcji, zapału, triumfu, dumy  w przypadku
zmniejszania rozbieżności między Ja realnym a Ja idealnym
spokoju, ulgi, ukojenia, swobody  w przypadku zmniejszania
rozbieżności między Ja realnym a Ja powinnościowym
Mniejsze rozbieżności w systemie Ja wiążą się z większą
odpornością na stres i silniejszym działaniem systemu
immunologicznego
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 40
Teoria ukierunkowań Ja
a procesy dążenia i unikania
(Ch. S. Carver i M.F. Scheier)
JA
JA
POWINNO-
IDEALNE
ÅšCIOWE
Skupienie siÄ™ Skupienie siÄ™ na
na dążeniu do unikaniu negatywnych
celów pozytywnych skutków działań
dążenie unikanie
JA
REALNE
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 41
Teoria ukierunkowań Ja
a procesy dążenia i unikania
(Ch.S. Carver i M.F. Scheier)
procesy D
ŻENIA procesy UNIKANIA
działanie uczucia pozytywne: działanie uczucia pozytywne:
" zapał, " ulga,
dobre dobre
" radość, " spokój
" duma
stan neutralny stan neutralny
uczucia negatywne: uczucia negatywne:
" smutek " strach
działanie działanie
" niezadowolenia " lęk
kiepskie " depresja kiepskie
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 42
14
Społeczno-poznawcza teoria A. Bandury
Modelowanie społeczne
Modelowanie społeczne  ludzie uczą się przez obserwację,
aktywnie poszukujÄ…c wiedzy o zachowaniach innych ludzi i
powtarzajÄ…c w swoim zachowaniu to, co widzieli u innych, albo
słyszeli.
Niezbędne elementy modelowania to:
Zaobserwowanie wzorca  w polu uwagi pojawiają się zwłaszcza
zachowania zauważane u osób bliskich lub te, które nam
imponujÄ….
Przechowanie  aby wzorzec został właściwie zapamiętany, dane
zachowanie musi zostać zrozumiane.
Zdolność do powtórzenia czynności  przez modelowanie uczymy
się zachowań, których możliwościami wykonania dysponujemy
Motywacja  chęć powtórzenia danego zachowania (gdy nie ma
takiej chęci, zachowanie nie zostanie zapamiętane, lub stanie się
 biernym wzorcem kognitywnym )
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 43
Społeczno-poznawcza teoria A. Bandury
Przekonanie o własnej skuteczności
Przekonanie o własnej skuteczności (self-efficacy)  to
przekonanie o możliwości prowadzenia skutecznego działania
w nowych, niejednoznacznych, nieprzewidywalnych, a nawet
stresujÄ…cych sytuacjach.
Przekonanie o własnej skuteczności:  dobrze sobie radzę w
życiu (dotyczy różnych sfer aktywności, jest ogólne)
Oczekiwanie własnej skuteczności:  potrafię dobrze
przygotować się do egzaminu (dotyczy konkretnego
działania)
Oczekiwanie sukcesu:  uzyskam dobrÄ… ocenÄ™ na
egzaminie (dotyczy rezultatu konkretnego działania)
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 44
Społeczno-poznawcza teoria A. Bandury
Przekonanie o własnej skuteczności
Przekonanie o własnej skuteczności wiąże się z:
mobilizacją do działania, gotowością do inwestowania
energii i wytrwałością
myślami i uczuciami towarzyszącymi działaniom celowym
dobrym nastrojem (optymizm, nadzieja)
większym wysiłkiem wkładanym w realizację zadania
mobilizacją układu immunologicznego
wysoką motywacją, w tym motywacją do zwiększania
wysiłku w sytuacji, gdy poziom wykonania zadania okazuje
się być poniżej standardu osobistego
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 45
15
Społeczno-poznawcza teoria A. Bandury
Motywacyjna funkcja celu
 Przyszłe wydarzenia nie mogą stanowić przyczyn aktualnej
motywacji lub działania inaczej, jak przez poznawcze
reprezentacje obecne w teraz
niejszości; przyszłe, wyobrażone
wydarzenia zostają przekształcone w aktualne czynniki
motywujÄ…ce i regulujÄ…ce zachowanie
 W poznawczej motywacji opartej na intencjach celowych
pośredniczą trzy typy wpływu na samego siebie:
afektywna ewaluacja samego siebie
spostrzegana własna skuteczność w osiąganiu celu
bieżące przystosowanie do standardów osobistych
Albert Bandura, 1991
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 46
Społeczno-poznawcza teoria A. Bandury
Właściwości aktywności człowieka
Rdzenne właściwości aktywności ludzkiej:
intencjonalność  zdolność podejmowania działań
wypływających z wewnętrznej aktywności poznawczej
dalekowzroczne przewidywanie  obejmuje nie tylko
przewidywanie bliskich i odległych skutków danego zachowania,
ale też ocenę ich różnorodnych konsekwencji
samoregulacja  kierowanie własnym działaniem za
pośrednictwem standardów osobistych, autorefleksja, cele
zakorzenione w systemie wartości i poczuciu tożsamości
osobistej
autorefleksyjność  jednostka nie tylko wie, że coś może
zrobić, ale też ile wysiłku włożyła w daną aktywność i jakich (czy
właściwych?) środków użyła
Intencjonalność i dalekowzroczne przewidywanie
nadają życiu cel i sens.
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 47
Plany życiowe
Charakterystyka planów życiowych
Plan życiowy  stworzony lub dowolnie wybrany rzez
jednostkę ważny cel główny powiązany z szeregiem celów
pomocniczych (instrumentalnych) i ogólnych zasad realizacji
tych celów.
Plany życiowe:
dotyczą spraw bardzo ważnych dla jednostki
są realizowane przez dłuższy czas
obejmują znaczną część codziennej aktywności życiowej
jednostki
odzwierciedlają jej potrzeby, wartości, pogląd na świat
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 48
16
Plany życiowe
Wyznaczniki planów życiowych
Główną funkcją osobowości jest zaspokajanie potrzeb i
planowanie sposobów osiągania celów (H. Murray)
Plany życiowe stanowią czynnik motywujący długoterminową
aktywność człowieka. Pojedyncze działania służyć mogą
urzeczywistnianiu celów pośrednich lub prowadzić do
realizacji planu życiowego.
Tworzenie planów życiowych jest powiązane ze świadomym
funkcjonowaniem.
Wyznacznikami planów życiowych są:
przyszłościowa perspektywa czasowa i odpowiednia
jej długość
zdolność do odraczania gratyfikacji
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 49
Plany życiowe
Cechy planów życiowych
Liczba planów  zwykle od 1 do kilkunastu
Treść planów  (praca, rodzina, studia, podróże itp.)
Wielkość planu  określana przez liczbę celów cząstkowych
i czas realizacji planu
Różnorodność  plany mogą dotyczyć jednej lub wielu sfer
życia
Stopień ważności
Zgodność dróg dojścia do celu z normami społecznymi
(cele a środki)
Stopień trudności
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 50
Plany życiowe
Cechy planów życiowych (cd.)
Realistyczność  prawdopodobieństwo realizacji planu
Szczegółowość  zwykle wyższa w przypadku planów
krótkoterminowych, a niższa w planach długoterminowych
Elastyczność  możliwość modyfikowania planu w trakcie
jego realizacji
Rozpiętość czasowa  wiąże się z długością przyszłościowej
perspektywy czasowej
Stopień integracji planów  zintegrowane plany życiowe są
ułożone hierarchicznie i nie są ze sobą wzajemnie
sprzeczne
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 51
17
Rodzaje motywacji
Model Kristena Madsena
Model homeostatyczny  z
ródłem motywacji jest
zaburzenie homeostazy organizmu, a celem zachowania jej
przywrócenie
Model podnietowy  z
ródłem motywacji jest bodziec,
który uruchamia odpowiednie procesy energetyczne i
zachowanie
Model poznawczy  z
ródłem motywacji jest przetwarzanie
informacji, bodz
ce uruchamiajÄ… procesy poznawcze, te zaÅ›
procesy energetyczne i reakcjÄ™
Model humanistyczny  z
ródło zachowań jest
wewnętrzne (zachowanie bez bodz
ców).
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 52
Rodzaje motywacji
wzrostowo-transgresyjne
poznawczo-
afektywno-
celowe
automatyczne
obronno-adaptacyjne
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 53
Bibliografia
Literatura obowiÄ…zkowa (do egzaminu):
Doliński, D. i A
ukaszewski, W. (2000). Typy motywacji. W: J. Strelau (red.), Psychologia.
Podręcznik akademicki, tom II (469-478). Gdańsk: GWP.
A
ukaszewski, W. (2000). Motywacja w najważniejszych systemach teoretycznych. W: J.
Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, tom II. Gdańsk: GWP. (s. 427-440)
A
ukaszewski, W. i Doliński, D. (2000). Mechanizmy leżące u podstaw motywacji. W: J.
Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, tom II. Gdańsk: GWP. (s. 441-468).
Niektóre pozycje, z których korzystałem przygotowując wykład:
Franken, R.E. (2005). Psychologia motywacji. Gdańsk: GWP
Kocowski T. (1987) Geneza i funkcje procesów motywacyjnych człowieka. Przegląd
Psychologiczny, t. XXX, nr 1, s. 81-115
Kozielecki, J. (2001). Psychotransgresjonizm. Nowy kierunek psychologii. Warszawa:
Wydawnictwo Akademickie  Żak (s. 205-222)
Little, B.R. (1983). Personal projects. A Rationale and Method for Investigation. Environment
and Behavior, Vol. 15 No. 3, 273-309
Maslow, A. (1964). Teoria hierarchii potrzeb. W: Reykowski, J. (red.) Problemy osobowości i
motywacji w psychologii amerykańskiej. Warszawa: PWN (s.135-164).
Mądrzycki, T. (1996). Osobowość jako system tworzący i realizujący plany. Gdańsk: GWP
Oleś, P. (2003). Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe  Scholar (s. 101-107, 210-263, 291-311)
Dr Mariusz Zięba, "Emocje i motywacje", WYKA
AD 3 54
18