Emocje i motywacja
Tematem mojego referatu będzie pojęcie stanu emocjonalnego oraz motywacji -
procesów, które to zachodzą u człowieka od jego poczęcia do ostatnich chwil życia.
Jak wiemy przedmiotem psychologii jest człowiek i jego zachowanie się. Człowiek jako
organizm istnieje, żyje, działa i rozwija się w określonym środowisku. Istnieje zatem ścisły
związek między nim a światem otaczającym. Ustosunkowanie się podmiotu do odbieranych
informacji z otoczenia to inaczej emocje. Emocje to silne wzruszenie, podniecenie,
przeżycie - związane z tym, że człowiek jest systemem reagującym na siebie i na swoje
stosunki z otoczeniem. Emocje dzielimy na korzystne: rozkosz, przyjemność, zadowolenie
lub niekorzystne: cierpienie, przykrość, niezadowolenie.
Wywoływane są przez różne czynniki, a reakcje emocjonalne są różnorodne: jedne
wywołują tendencje do reagowania w określonym kierunku (np. ciekawość - podejmowanie
czynności badawczych; strach -ucieczka lub znieruchomienie; gniew - atak), inne emocje
wyrażają się reakcjami ekspresyjnymi, takimi jak radość, żal, przykrość.
Emocje są wywoływane przez:
1) bodz
ce pierwotne tj. te, które pochodzą od narządów zmysłowych lub wewnętrznych i
związane są z zaspokajaniem potrzeb i z procesami patologicznymi - mogą one wywoływać
niespecyficzny stan ogólny przyjemny lub przykry (np. samopoczucie).
2) bodz
ce wtórne tj. te, które nabywane są przez doświadczenie, a związane są z bodz
cami
pierwotnymi (bezwarunkowymi).
3) bodz
ce kinestatyczne tj. te, które związane są z własnymi czynnościami (np. nadmierna
aktywność, długotrwała bezczynność). Przebiegają w formie bardzo zróżnicowanego
procesu, z czym wiążą się różne reakcje emocjonalne.
W procesie emocjonalnym wyróżnia się następujące komponenty:
1) wzrost napięcia mięśniowego,
2) intensyfikację procesów umysłowych,
3) pobudzenie układu autonomicznego, a z kolei parasympatycznego - co prowadzi do
zmiany czynności narządów wewnętrznych.
Zachowanie zgodnie z rozwijającą się emocją (zbliżenie, oddalenie) mogą nie dochodzić do
skutku, jeśli powstały jakieś procesy hamujące. Emocje trwają dłużej - także po przerwaniu
kontaktu.
Siła emocji jest tym większa, im większe przeszkody wewnętrzne muszą być pokonane (np.
zasady, normy, kary) aby powstrzymać od wystąpienia reakcji emocjonalnych.
Psychologia emocji.
Psychologia emocji jest związana z teorią osobowości, jest pewną, specyficzną teorią
zachowania. Emocja - z łac. E czyli z i overe czyli poruszać się, tzn. ruszać się z wewnątrz
jest to jakby zmiana wywodząca się z wnętrza człowieka. Overe znaczyło pierwotnie
przenoszenie się z jednego miejsca na drugie, czyli wskazywałoby na migrację. Emocja więc
jest to zakłócenie pewnego stanu rzeczy.
Wg P. Junga emocjami można nazwać 8 rodzajów zjawisk:
1. proste uczucie przyjemności związane z zapachami
2. emocje mogą być traktowane jako organiczne, negatywne uczucie głodu, odczucie
pragnienia, bólu a pozytywne zjedzenia
3. odczucia związane z podejmowanymi czynnościami: pragnienie picie
4. moralne, estetyczne, religijne sentymenty, które bazują na wcześniej szych wydarzeniach
5. emocje są to utrzymujące się nastroje wesołości, podniecenia
6. patologiczne afekty: głęboka depresja, strach
7. emocje typu: płacz, wstyd, zakłopotanie, śmiech, cierpienie , poniżenie.
 Tak naprawdę współczesne z
ródła różnic interpretacji emocji wynikają z pewnych
orientacji, np.: z orientacji na fizjologiczną psychologię i wtedy podkreśla się, że emocje i
procesy emocjonalne są interpretowane w kategoriach fizjologicznych. Aspekt
fenomenologiczny podmiotowy wskazuje na fakt doświadczalny, pewien stan świadomości. I
emocje wg tych orientacji to efekt wewnętrznych procesów.
Emocje to stany, to procesy, które dają szansę wyrażenia jednostkowego jednego
człowieka. Jest to bezpośredni, czuły sygnał tego co dzieje się w osobowości, w układzie
między osobą a drugim człowiekiem. Dlatego tez emocje są wyrazem ludzkiego
zaangażowania, stany emocjonalne są pewną formą interakcji (ponieważ nie powstają gdy
nie ma interakcji). Emocja ma jednak swoją specyfikę. Jest ona poniekąd sposobem
odpowiadania na rodzaj i jakość danej interakcji. Interakcja może być wewnątrz człowieka,
może być jego ciałem. Inaczej emocja to sposób doświadczania jakości interakcji pomiędzy
podmiotem doświadczającym a oddziałującym na niego obiektem. Emocje są formą odpow.
organistyczną tzn., że emocja tworzy jedną
zespolona całość, że człowiek nie reaguje w kategoriach, że emocja nie jest tylko stanem
poznawczym, nie jest tylko stanem fizjologicznym. Jest stanem całościowym, a to oznacza,
że tworzy to jedną złożona całość. Jak człowiek reaguje emocjonalnie to reaguje jako całość.
Rodzaj interakcji wskazuje na to z jakim aspektem rzeczywistość się rodzi np. może to być
interakcja pomiędzy dopływającymi dz
więkami do człowieka a nim, osobą która się do niego
uśmiecha a nim. Emocja jest rozumiana jako forma odpowiedzi, to nie jest reakcja. Dla
czego forma odpowiedzi? Ponieważ używanie pojęcia reakcji wskazuje na to, że człowiek
jest istotą reaktywną. A używanie określenia odpowiedz
na rodzaj interakcji, oznacza że
człowiek jest kimś aktywnym w tworzeniu emocji, tzn. że człowiek jest sprawcą, może
wzbudzać w sobie uczucia szlachetne i wcale nie reagować. W przeciwnym wypadku wcale
oznaczałoby to, że stany emocjonalne mogą nami kierować. Ta interakcja musi założyć
pewną kompatybilność dyspozycji podmiotu (człowieka) i wchodzącego w akt interakcji z
nim obiektu np. ja wcale
nie zareaguje na derwiszów, muzykę, ponieważ nie ma dyspozycji podmiotu o innej
kulturze.
Ponieważ zjawiska emocjonalne i emocje obejmują bardzo dużo zakresów. Wszystkie
zjawiska emocjonalne można sprowadzić do czterech kategorii.
Są to cztery poziomy zjawisk emocjonalnych:
1. predyspozycji emocjonalnej - predyspozycja oznacza możność danego sposobu
odpowiada na rodzaj i jakość interakcji, np. o predyspozycji stanowią właściwości natury
ludzkiej. O poziomie predyspozycji w innej konwencji mogą decydować mechanizmy
neurofizjologiczne. To natura tworzy układ: prze waga procesu pobudzenia nad
hamowaniem. To jest dyspozycja biologiczna (kora jest nadmiernie stymulowana a to
powoduje, że mamy pewne skłonności do pewnych zachowań).
2. dyspozycji emocjonalnej - jest to skłonność do łatwiejszego przypuszczania emocji
3. stan
4. proces to jak w tej danej chwili ktoś opowiada, co się teraz dzieje
Co w psychologii emocji jest kluczowe?
Czy mamy do czynienia z kategoriami emocji, czy z wymiarami?
Potoczne obserwacje wskazują na to, że mamy skłonność do kategoryzacji. Opisujemy
strach, lęk, radość potocznie, ale wtedy powstaje problem ile tych kategorii można
uchwycić? Czy są to kategorie podstawowe i wtórne? Dlatego powstają różne typologie np.
typologia Plutchika, który uważa że istnieją pewne podstawowe emocje, których centrum
jest zachowanie. Emocja powstała, bo człowiek musiał się przystosowywać. Uważa on, że
oprócz emocji pierwotnych istnieją emocje wtórne, które tworzą się przez powiązania emocji
pierwotnych. Kategorie są ważne, ponieważ da się je związać z zachowaniem.
Istnieją też inne poglądy mówiące, że kategorie nie są dobre, i że trzeba przyjąć, że przy
charakteryzacji zjawisk emocjonalnych ważniejsze są wymiary emocji. Lepiej jest bowiem
opisywać zjawiska emocjonalne. Emocje jako pojęcie budzi bardzo wiele kontrowersji.
Określenie czym są należy przyjąć pewien model, wg którego emocje będziemy omawiać.
Charakterystyka emocji.
Problem, czy emocje powinny być ujmowane jako kategorie, czy wymiary? Wydaje się,
że można te podejścia pogodzić. O jakości kategorii emocji świadczy inność uczuć człowieka
i inność mechanizmów. Wg Putuchika każda kategoria emocji może mieć wiele stopni
intensywności. Wymiary są wpisane w kategorie emocji. Podzielił on emocje na pierwotne i
wtórne. Następny problem dotyczy tego, czy uczucie i emocje są czymś innym, czy tym
samym? Czy rzeczywiście istnieją emocje podstawowe? Wielu autorów zgadza się z
twierdzeniem ,że kryterium przynależności do emocji pierwotnych jest kryterium biologiczne
(podłoże biologiczne). Do emocji pierwotnych należą te związane z zachowaniami
adaptacyjnymi (zadaniami). Najbardziej powszechne kryterium to właśnie kryterium
uniwersalności biologicznej i kulturowej. Zakładając, że jest natura osobowa, to w niej jest
emotywność, która jest atrybutem osobowym. Jest odpowiedzialna za reakcje emocjonalne,
za ich jakość. Te emocje są pierwotne, które wypływają z osoby np. lęk emocjonalny. Lęk
człowieka nie jest bowiem taki sam jak lęk zwierzęcia, ponieważ jest w nich inna natura
osobowa. Wchodzą w to systemy np. doświadczeń kulturowych. Dlatego stan depresji ducha
powoduje obniżenie sprawności biologicznej. Kluczem jest zatem to, co dyktuje stan natury
osobowej. Argumenty emocji pierwotnych (podstawowych):
- uniwersalności biologicznej
- uniwersalności kulturowej natury osobowej.
Emocje wtórne są to te, które zostały wypracowane na bazie dyspozycji, które człowiek
posiada w swej naturze osobowej w połączeniu z pewnymi doświadczeniami zdobywanymi
przez całe życie. Kultura wyznacza pewne trendy myślowe a w rezultacie nasze
doświadczenia przesycane są innymi wartościami i dzięki temu wyzwalana jest pewna
reakcja > emocja wtórna.
O pierwotności może świadczyć automatyzm a na wtórność nakłada się do świadczenie.
Każde emocje tworzą trzy komponenty:
1) neurofizjologiczny (biologiczny)
2) przeżyciowy (doświadczeniowy)
3) ekspresywny
Każda emocja zawiera te komponenty ale w różnym nasileniu. Dlatego każda emocja to
układ tych komponentów, a uczucie to komponent wewnętrzny.
A
ukaszewski uważa, że emocje i uczucia różnią się między sobą: emocje mają charakter
sytuacyjny, natomiast uczucia mają charakter trans sytuacyjny (są bez względu na
sytuację), emocje są krótkotrwałe (trwają dopóki trwa wzbudzony popęd), uczucia
charakteryzują się natomiast względną trwałością, emocje mają charakter względnie
jednorodny (w danym momencie występuje jedna emocja), w uczuciach przepływają różne
stany wewnętrzne, są one niejednorodne, bo człowiek jest dynamiczny emocje mają
charakter impulsywny (działanie podkorowe); uczucia są pod porządkowane refleksji, mają
wątek refleksyjności (są sterowane korą).
Człowiek jest istotą rozumną, świadomą, skierowaną na osiąganie celów. Tymczasem
przeżywanie intensywnych, zwłaszcza negatywnych emocji znacznie upośledza zdolność
rozumowania, kojarzenia, spostrzegania, zapamiętywania i sprawnego funkcjonowania. Stąd
konieczność poradzenia sobie zwłaszcza z ujemnymi stanami afektywnymi jest oczywista.
Ludzie zauważając taką konieczność stosują różne techniki kontroli emocjonalnej. Polegają
one na podejmowaniu przez człowieka, czasami w pełni świadomie, a nieraz zupełnie
nawykowo, różnych zabiegów umożliwiających sprawowanie kontroli nad własnymi
emocjami. Owe mechanizmy kontroli mogą jednak działać w różne, zwłaszcza trudne
sytuacje życiowe, zdawanie sobie sprawy z ich charakteru i dynamiki. Emocje mają jednak
charakter reaktywny i nie wszystkie sytuacje da się przewidzieć. Inny rodzaj kontroli polega
na tłumieniu objawów negatywnych emocji, szczegulnie lęku, usuwaniu ich ze świadomości
nie przyznawaniu się do nich. Są to zabiegi, których stosowanie na dłuższą metę ma
zdecydowanie negatywne konsekwencje dla zdrowia psychicznego człowieka, ale doraz
nie
czasem mogą chronić go dezorganizacją działania lub nagłym zachowaniem
wyładowywującym. Tłumienie emocji może doprowadzić do wielu chorób
psychosomatycznych , albo do konieczności wyładowania swych skumulowanych emocji w
postaci reakcji nieadekwatnych do sytuacji, bądz
zachowań nie zrozumiałych dla otoczenia.
Zbyt silna kontrola życia emocjonalnego również może dawać szereg niekorzystnych
konsekwencji. Prowadzić może do trudności w wyrażaniu swoich emocji, a z czasem także
do zubożenia przeżyć. Stąd umiejętność kontrolowania emocji jest warunkiem właściwego
funkcjonowania psychicznego jak i somatycznego człowieka.
W ten sposób kończę pierwszą część mojego referatu. Dalsza część mojego
wypracowania poświęcona będzie innemu pojęciu psychologicznemu jakim jest motywacja.
Reakcje emocjonalne stanowią tylko jedną z możliwych form regulacji zachowania
ludzi i zwierząt. Bardziej złożony mechanizm uruchamiający i podtrzymujący ukierunkowane
zachowanie nazywa się motywacją. Motywacja jest procesem, który zachodzi wewnątrz
organizmu, pobudzając go do celowego działania. Ten proces wewnętrzny nazywany jest
przez psychologów popędem, pobudką, potrzebą, oczekiwaniem, antycypacją, zadaniem,
intencją, zamiarem, pragnieniem, zainteresowaniem, obawą przed czymś. Terminy te
zawsze oznaczają pojawienie się u człowieka pewnego stanu lub tendencji. J. Reykowski
motywację definiuje jako proces regulacji psychicznej, od którego zależy kierunek ludzkich
czynności oraz ilość energii, jaką na realizację danego kierunku działania człowiek jest
gotów poświęcić.
Motywacja jest siłą poruszającą do działania i ukierunkowującą je na określone cele. Cel
można podzielić na dodatnie i ujemne. Cele dodatnie to takie, które człowiek pragnie
osiągnąć, a cele ujemne to takie, których człowiek stara się uniknąć.
Pojęcie motywacji.
Motywacja to układ motywów ludzkiego postępowania - przedmiot badań wielu nauk
(psychologii, socjologii, nauki o moralności i ogólnie biorąc nauk zajmujących się
interpretacją ludzkich zachowań). Odróżnia się trwałą strukturą motywacyjną, która nadaje
ogólny kierunek ludzkiemu postępowaniu, od aktualnej motywacji, wywołującej określone
zachowanie w danym kontekście sytuacyjnym. Motywacja rozumiana jest jako wewnętrzny
mechanizm, który uruchamia i organizuje ludzkie zachowanie oraz kieruje na osiągnięcie
celu. Rodzaje motywacji są klasyfikowane wg potrzeb i pragnień ludzkich.
Motywację (natura zjawisk motywacyjnych) można określić jako psychiczny proces
regulacji. Wpływa ona na przebieg procesów umysłowych i steruje działaniami w ten sposób,
aby zapewnić równowagę między jednostką a otoczeniem oraz jej rozwój.
Motywacja to proces psychicznej regulacji, od którego zależy kierunek ludzkich czynności
oraz ilość energii, jaką na realizację danego kierunku człowiek jest gotów poświęcić. Tak
więc motywacja to proces wewnętrzny, warunkujący dążenie ku określonym celom.
Cele takie można podzielić na dwie klasy: na cele dodatnie, tj. takie, do osiągnięcia których
zmierzamy (dobry stopień, pochwała, popularność wśród otoczenia, sympatie innych), oraz
ujemne, czyli takie których staramy się uniknąć (krytyka, zły stopień, niechęć innych osób,
pogardy innych, uszkodzenia ciała)
W podobny sposób można podzielić procesy motywacyjne, mówiąc o motywacji
dodatniej, warunkującej "dążenie do" motywacji ujemnej - obawa lub niechęć.
Pragnienia i obawy mają pewne cechy wspólne ze wszystkimi innymi procesami
motywacyjnymi. Trzy z nich można uznać za podstawowe:
1. Procesy motywacyjne mają kierunek - pragnienia pobudzają do osiągnięcia przedmiotu
pragnień, a obawy do uniknięcia z
ródła obaw.
2. Procesy motywacyjne posiadają natężenie - znaczy to, że pobudzeni pragnień lub obaw
powoduje w następstwie stan podniecenia, podekscytowania, tj. zmiany energetyczne w
zachowaniu (przyrost lub spadek sił)
3. Procesom motywacyjnym towarzyszą w przypadku realizacji dodatnie, a w razie
niemożności ujemne stany emocjonalne (przykrość, przyjemność ).
Wpływ motywów na kierunek działania.
Człowiek u którego powstały sprecyzowane pragnienia, kieruje się zasadą selekcji,
zasada ta to motyw. Pierwsze objawy selekcji obserwuje się u dzieci ok. 7 - 8 miesiąca
życia.
Selekcjonujący wpływ pragnień wzrasta w miarę zbliżania się, a maleje w miarę oddalania
od przedmiotu pragnień. Trzeba przyznać, że czasami obserwuje się przypadki z pozoru
zupełnie niezgodne z opisaną zasadą. Zdarza się, że przedmiot, który z oddali wyglądał
bardzo atrakcyjnie, z bliska traci swoją wartość przyciągającą. Tego rodzaju zjawisko utraty
"siły przyciągania" przez przedmiot pragnienia miewa dwie grupy przyczyny:
1 - jest ono spowodowane brakiem znajomości przedmiotu, w związku z tym
przypisywaniem mu cech których nie posiada;
2 - bywa ono wywołane konfliktowymi, dodatnimi i ujemnymi, cechami przedmiotu.
Zgodnie z tym co powiedziano wyżej, motywy pobudzają do zbliżania się ku przedmiotom i
zjawiskom mającym wartość pozytywną oraz do oddalania od przedmiotów i zjawisk o
wartości negatywnej. Czasami jednak mogą zajść okoliczności, które skłaniają do zachowań
przeciwnych - do oddalania się od tego co ma pozytywną wartość. W życiu ludzi sytuacje, w
których trzeba wykonać "reakcje okrężne", są bardzo częste (np. aby pozbyć się bólu,
trzeba narazić się chwilowo na większy ból -w trakcie zabiegu ).
W podsumowaniu powyższych rozważań możemy sformułować następujące twierdzenia:
- Motywy stanowią zasadę selekcji działań podejmowanych przez człowieka.
- Selekcja dokonuje się w taki sposób, aby jak najbardziej zbliżyć się do przedmiotu
pragnień (lub oddalić od tego
-Selekcyjny wpływ motywów zależy od tego, jak odległy jest przedmiot motywu - im bliżej
tego przedmiotu, tym większy wpływ selekcyjny.
- Selekcyjny wpływ motywów zależy od ich siły; przy małej motywacji selekcja jest "
niepewna", przy optymalnej
- selekcja elastyczna, przy bardzo dużej - staje się sztywna.
- Wtedy gdy na drodze do celu pojawiają się przeszkody, powstaje konieczność wykonania "
reakcji okrężnej".
Przy bardzo dużym pobudzeniu motywów taka reakcja nie może dojść do skutku.
Wpływ pragnienia sukcesu.
Jednym z motywów, który odgrywa ważną rolę pobudzająca do wysiłku w nauce
szkolnej, jest pragnienie sukcesu.
Siła pragnienia sukcesu determinuje m. in. następujące ważne cechy działania:
- poziom osiągniętych rezultatów,
- wytrwałość w dążeniu do celów
- gotowość do podejmowania trudnych zadań.
Pragnienie o bardzo dużej sile sprawia, że człowiek staje się zdolny do podejmowania
działań wymagających pokonywania wielkich oporów wewnętrznych (czyli pokonania
motywów ujemnych o dużym natężeniu). Takie pragnienie wyłącza inne, niezgodne z nim
kierunki działania.
Klasyczny jest tu przykład Demostenesa, u którego powstało bardzo silne pragnienie
zostania wielkim mówcą. Na drodze do realizacji tego pragnienia stanął brak odpowiednich
możliwości - Demostenes miał słaby głos, krótki oddech, jąkał się i seplenił. Dlatego też jego
pierwsze wystąpienie publiczne skończyło się kompromitacją. Dla realizacji pragnień podjął
różnorodne działania takie, jak:
Ogolił sobie brodę i brwi, żeby nie ukazywać się ludziom, póki nie poprawi swojej dykcji.
Deklamował długie teksty poetyckie z kamykami w ustach. Nad ramieniem uwiesił sobie
ostry miecz, który ranił go przy każdym gwałtowniejszym ruchu. W ten sposób chciał się
pozbyć psującego ładną postawę podnoszenia ramion. Dla wzmocnienia głosu deklamował
nad brzegami wzburzonego morza. Ponadto osiem razy przepisywał pokaz
nej objętości
dzieło Tucydydesa, aby "przyswoić " sobie jego styl.
Jak widać z powyższego przykładu pragnienie sukcesu działa jako zasada określająca wybór
kierunku działania. Okazało się, jednak, że silne pragnienie sukcesu sprzyja podejmowaniu
zadań o średnim poziomie trudności, zadań zawierających średni stopień ryzyka oraz
wybieraniu spośród rozmaitych czynności tych, które mogą doprowadzić do jak
najszybszego osiągnięcia celu. Zupełnie inaczej wpływa obawa przed niepowodzeniem. Silna
obawa pobudza do wyboru zadań bardzo łatwych lub bardzo trudnych, zawierających
niewiele albo wyjątkowo dużo ryzyka, a także skłania do unikania takich sytuacji, które
mogłyby stanowić dla człowieka prawdziwą próbę sił.
Zależności powyższe nietrudno zaobserwować w praktyce wychowania. Tak na przykład
dzieci, u których występuje silne pragnienie sukcesu, mają lepsze wyniki w szkole, wykazują
większy stopień wytrwałości przy wszystkich możliwych do rozwiązania zadania. Zupełnie
inaczej zachowywać się będą dzieci, u których dominuje obawa przed niepowodzeniem.
Dzieci te osiągają rezultaty niższe niżby to uzasadniały ich zdolności i sytuacja; najczęściej
wybierają zadania za trudne albo też zadania za łatwe. Wbrew "zdrowemu rozsądkowi"
trudno je skłonić do tego by podejmowały się zadań realistycznych, tego, co z pewnym
nakładem sił i ryzyka mają szansę zrobić.
Pragnienie sukcesu i obawa przed niepowodzeniem to tylko przykłady. U każdego człowieka
występują różne motywy i odpowiednio do tego różne "zasady wyboru".
Tak na przykład obok pragnienia sukcesu bardzo częstym motywem wpływającym na wyniki
szkolne jest pragnienie aprobaty.
Modyfikujący wpływ motywów na percepcję.
Mówiąc o modyfikującym wpływie motywów , mamy na myśli fakt, że pod wpływem
pragnień lub obaw ta sama rzecz spostrzegana jest inaczej, niż wtedy, gdy pragnienia są
nieobecna. Istnieją zależności między stanem naszych motywów a sposobem widzenia
świata. Jak się okazuje nasze pragnienia "upiększają" przedmiot pragnień czyniąc go na
przykład jaśniejszym niż jest w rzeczywistości. Ten "upiększający " wpływ pragnień znamy
dobrze z potocznego doświadczenia. Wiadomo, że człowiekowi zakochanemu piękna wydaje
się osoba , w której inni nie mogą dopatrzyć się urody, wiadomo ile blasku ma zabawka,
którą dziecko chciało by posiąść, a jak bardzo traci ona ten urok, kiedy pragnienie zostało
zaspokojone. Nadawanie przedmiotom pragnień jasnych barw znajduje wyraz też w
symbolach literackich. Tak na przykład symbole" jasnej łąki" u Stefana Żeromskiego.
Motywy a procesy pamięci.
Stwierdzono, że motywy wpływają na selekcję materiału zapamiętanego i
odtworzonego. Zapamiętywanie staje się dużo efektywniejsze, jeżeli dotyczy spraw leżących
w sferze motywów człowieka. Zachodzi też zjawisko przeciwne - skłonność do zapamiętania
tego, o czym pamiętać jest niewygodnie.
Motywacja a procesy poznawcze.
Istnieją podstawy do stwierdzenia, że motywy działają "wyolbrzymiająco" na procesy
poznawcze
pozostające z nimi w związku skojarzeniowym. Należy przy tym pamiętać, że motywy
występują w dwóch formach: są motywy dodatnie i ujemne. ''Wyolbrzmiającemu wpływowi''
motywów dodatnich odpowiada kierunek pragnień. Natomiast motywy ujemne mogą
przybierać dwie różne formy: mogą być skoncentrowane na z
ródle przykrości (na celu
ujemnym) lub na tym, co usuwa przykrość(na celu dodatnim)
Wtedy gdy koncentrujemy się na z
ródle niebezpieczeństwa, dążymy do usunięcia się od
przedmiotu, którego się lękamy. Natomiast, gdy koncentrujemy się na celu dodatnim,
skupiamy się na osiągnięciu tego, co nas chroni lub co pozwala nam uporać się z
przykrością.
Drugiemu nastawieniu odpowiadać będzie inna percepcja sytuacji i inna ocena możliwości
powodzenia. Zamiast uwrażliwienia na niebezpieczeństwo pojawia się uwrażliwienie na
wszystko, co pozwala go uniknąć. Zamiast poczucia nieuchronnej klęski pojawia się wiara w
możliwość powodzenia ucieczki.
Pobudzający wpływ motywów na czynności człowieka.
Motywy mają wpływ pobudzający na człowieka. Ten pobudzający wpływ ma dwojakie
konsekwencje: Prowadzi on do zmian energii i sprawności działania.
Z potocznego doświadczenia wiemy, że nasza zdolność do wysiłku wzrasta wtedy, gdy
bardzo nam na czymś zależy. Wraz ze zwiększeniem się intensywności pragnień wzrasta
szybkość działań, siła, a także odporność na zmęczenie.
Systematyczne badania psychologiczne pozwoliły na ustalenie kilku faktów
charakteryzujących zależność między siłą pragnień a zdolnością do wysiłku, i energią
działania.
Tak więc, po pierwsze, ustalono, ze gdy wzrasta intensywność pragnień, zwiększa się także
tempo przebiegu czynności.
Zależność między siłą pragnień (motywacji) a wielkością wysiłku wkładanego w działanie ma
różnorodne konsekwencje. Przede wszystkim tę, że człowiek jest w stanie zrobić tym więcej,
im bardziej mu zależy na tym, co robi - potrafi zrobić więcej dlatego, że pracuje szybciej i
jest bardziej odporny na zmęczenie. Można powiedzieć, że jednym z najlepszych sposobów
usunięcia skutków zmęczenia jest pobudzenie motywacji
Fakt, że motywacja powoduje przyśpieszenie tempa działania, że wymaga wytrwałości, że
zwiększa odporność na zmęczenie, ma ważne następstwa. Przede wszystkim to, że
nakładowi większej energii odpowiada zwiększony wysiłek i, co z tym się wiąże, w dalszej
konsekwencji większe zmęczenie. Inaczej mówiąc, działania w warunkach dużego napięcia
motywacji są pod względem psychologicznym ''kosztowniejsze'', po zakończeniu -
wyczerpanie większe. Nic więc dziwnego, że ludzie, którzy, jak się powiada, ''wkładają całą
energie w to co robią'', czasami ''spalają się w pracy''. Owo ''wkładanie całej energii'' polega
na dużym pobudzeniu motywacji, na intensywnym pragnieniu realizacji postawionych celów,
''spalanie się w pracy'' to całkowite poświęcenie sił aż do granic wyczerpania. Wielu z nas
wie zresztą z własnego doświadczenia, że po okresie intensywnej działalności, kiedy z
maksymalnym nakładem sił dążyliśmy do czegoś, co uważaliśmy za bardzo ważne, kiedy
wszystkie siły skupiliśmy na osiągnięciu tego właśnie celu, po jego osiągnięciu ''opadamy z
sił'' - nic nam się nie chce, nie potrafimy nawet cieszyć się z osiągniętych rezultatów.
Jeśli nie ma dodatkowych przeszkód, przy silnej motywacji człowiek wykonuje więcej i
lepiej. Dlatego też wydajność i jakość pracy zależą od motywacji, czyli od chęci zrobienia
dobrze. Ważną sprawą jest jednak nie tylko wielkość motywacji, ale to, czego motywacja
dotyczy - motywacja może dotyczyć różnych aspektów produktu. Tak więc może chodzi o
to, by zrobić jak najszybciej i jak najwięcej - wtedy na ogół pomija się jakość tego, co się
robi.
Motywacja a sprawność działania.
Wielu ludzi zauważa, że wtedy, gdy im na czymś szczególnie zależy, potrafią wykonać
rzeczy, których w innych warunkach nie byliby w stanie zrobić, że w tej sytuacji ich
inteligencja okazuje się bardziej efektywna, że przychodzą im do głowy liczne pomysły, że
lepiej spostrzegają i rozumieją, co dzieje się naokoło nich. Są też tacy, którzy mają
doświadczenie akurat odwrotne. Tracą zdolność do jasnego myślenia.
Nietrudno zauważyć, ze sytuacja publicznego wystąpienia jest czynnikiem pobudzającym
motywację.
Z licznych badań wynika, że zarówno niedobór motywacji, jak również jej nadmiar mogą
mieć szkodliwy wpływ na wyniki działania ucznia.
Trzeba dodać , że wszelkie rodzaje motywacji łatwo osiągają poziom, który można by
określić jako zbyt duży. Na ogół motywacji utrzymuje się w obszarze średnim i trzeba
wyjątkowych okoliczności, by nabrała nadmiernego natężenia. To zastrzeżenie nie odnosi się
jednak do motywacji typu lękowego - związanej z pragnieniem uniknięcia niepowodzenia,
nagany, wstydu itp. Lęk jest tym rodzajem motywacji, który ma dużą łatwość narastania do
nadmiernych rozmiarów i w konsekwencji do dezorganizacji zachowania się ludzi. dlatego
szczególnie szkodliwy wpływ na możliwości intelektualne ucznia posiada motywacji oparta
na lęku przed karą.
Coś zupełnie odwrotnego można powiedzieć o motywacji występującej w formie
zainteresowania. Zainteresowanie nigdy nie osiąga natężenia, które mogłoby
zdezorganizować czynność. Dlatego też uczniowie, u których dominującym motywem
uczenia się jest zainteresowanie, nie są narażeni na zastraszający wpływ nadmiernej
motywacji.
U niektórych osób dochodzi do tak dużego natężenia motywacji negatywnej, iż prowadzi do
dezorganizacji wszystkich poważniejszych procesów życiowych. Czy jest na to jakaś rada ?
Jedynym ze sposobów bywa zmiana mot6ywacji.
Wzbudzanie motywacji.
Otóż po to, aby powstał motyw, muszą być spełnione pewne warunki. Trzy z nich
zasługują na szczególną uwagę.
Po pierwsze , człowiek musi czegoś potrzebować lub też musi mieć do wykonania jakieś
zadanie. Nie zaspokojona potrzeba lub nie wykonane zadanie są z
ródłem napięcia ( tzw.
napięcia motywacyjnego)
Po drugie, człowiek musi dostrzec (lub wyobrazić sobie, czy też pomyśleć ), że istnieje
czynnik, który może potrzebę zaspokoić lub przeciwnie. - czynnik, który może przyczynić się
do zwiększenia potrzeby. Czynnik zaspakajający potrzebę ma wartość gratyfikacyjną
dodatnią, natomiast czynnik wzmagający potrzebę - wartość gratyfikacyjną ujemną.
Czynniki te bywają określane jako nagroda i kara.
Po trzecie człowiek musi mieć przeświadczenie, że w danych warunkach potrafi osiągnąć
zaspokojenie potrzeby lub osiągnięcie zadania. A zatem człowiek musi oceniać szansę
powodzenia działań (osiągnięcia nagrody lub usunięcia kary) jako wyższe od zera.
Natężenie motywu jest funkcją trzech wymienionych czynników. Jeśli brak któregoś z nich,
motyw nie występuje. Natomiast gdy chcemy wzbudzić lub wzmóc motywację, musimy
oddziaływać na te właśnie czynniki. Należy tu wspomnieć o czynnikach stałych i zmiennych.
Oddziaływanie na motywację wymaga wpływania zarówno na czynniki stałe jak i zmienne.
Oddziaływanie na czynniki stałe polega na kształtowaniu systemu potrzeb, wytwarzaniu skal
wartości, wytwarzaniu przeświadczeń na temat własnych wartości oraz możliwości
zawartych w otoczeniu.
Natomiast oddziaływanie na czynniki zmienne polega na wzbudzaniu potrzeb, stosowania
nagród i kar, informowaniu o możliwościach zawartych w sytuacji czy manipulowaniu tymi
możliwościami.
Potrzeba.
Podstawowym warunkiem powstania motywacji są potrzeby i zadania. Pojęcie
potrzeba ma zastosowanie do opisania do właściwości życiowych istot polegającej na tym,
ze dla zachowania ich przy życiu, dla ich prawidłowego funkcjonowania i rozwoju konieczna
jest stała wymiana ze środowiskiem: pobieranie ze środowiska różnych elementów i
oddawanie otoczeniu produktów ich przemiany. Potrzeba uczestniczy w regulacji zachowania
wtedy, gdy zostanie pobudzona. Zaspokojenie potrzeby jest możliwe dzięki działaniu kilku
ważnych mechanizmów, takich od których zależy:
- wykrywanie stanu potrzeby
- uruchamianie ogólnej aktywności
- wytwarzanie pogotowia
- zatrzymanie aktywności
Wielkość potrzeb a motywacja.
Od czego zależy wielkość potrzeby ? Z pozoru wydawało by się , że potrzeba jest tym
większa, im większy brak. Jednak tego rodzaju zależności występują tylko w zakresie
średnich natężeń potrzeb, a i wtedy mają pewne ograniczenia.
W niektórych przypadkach obserwuje się efekt paradoksalny polegający na unikaniu
przedmiotu zaspokajającego potrzebę, o ile zbyt długo czekało się na ten przedmiot.
Cały proces przebiega inaczej, gdy w nowym miejscu nie udało się znalez
ć niczego, co by,
choć częściowo, zaspokoiło dawne potrzeby. Wtedy następują zmiany rozpadowe w
osobowości. Przejawem tych zmian może być stan lęku, rozwinięcie postaw agresywnych.
Tak więc długotrwałe niezaspokojenie ważnych potrzeb i niemożność znalezienia sposobów
zastępczych prowadzić może do głębokich zaburzeń osobowości. Pobudzenie potrzeby jest
warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym do powstania motywu. Istotną rolę
odgrywają właściwości czynników za pomocą których potrzeba ma być zaspokojona. W
niniejszym opracowaniu starałam się wykazać , jak znaczący wpływ na zachowanie się ludzi
ma motywacja.
Wpływ motywów na zachowanie się zależy od właściwości motywów, od ich rodzaju i
natężenia. To zaś, jakie motywy zostaną pobudzone, uzależnione jest od stanu potrzeb, do
dostępności czynników zaspokajających potrzebę lub zagrażających czymś człowiekowi, od
oszacowania prawdopodobieństwa, że działanie zmierzające do zaspokojenia potrzeby lub
uniknięcia szkody, może się powieść. Motywacja zależy również od przeszkód i niepowodzeń
spotykanych na drodze do realizacji motywu.
Spostrzeganie czynników zaspakajających potrzeby lub zagrażających, ocena
prawdopodobieństwa osiągnięcia sukcesu czy poniesienia szkody, przewidywanie
niepowodzeń i trudności, - dokonuje się na ogół świadomie. Tak więc wszystko, co człowiek
sobie uświadamia, wpływa na jego motywację; dzięki temu stan świadomości oddziałuje
regulująco na stan człowieka.
Uświadomienie własnych motywów jest podstawowym warunkiem kontroli nad nimi.
Uświadomienie może mieć różne formy i różny stopień, a w końcu i kontrola nad sobą ma
rozmaity zasięg.
Najprostszą formą świadomości własnych motywów jest stwierdzenie własnego pragnienia -
potrafią to kilkuletnie dzieci, które zdają sobie sprawę z tego , czego chcą, ale na ogół nie
wiedzą ''dlaczego''. Wbrew pozorom nie bywa to chęć zaznaczenia własnego ''ja'', lecz po
prostu przejaw tego, że tu właśnie natrafiliśmy na granice świadomości dziecka - ono nic
więcej nie wie na temat swoich pragnień.
W miarę rozwoju świadomości człowiek zdobywa coraz szerszą orientacje w swoich
motywach, i rozumie je coraz lepiej. Orientacja poszerza się w różnych kierunkach.
Mój referat na temat emocji i motywacji dobiegł końca. Na zakończenie, chociaż
skromne, pragnę dodać, iż moim zdaniem procesy motywacyjne pełnią bardziej
skomplikowaną a zarazem ważniejszą rolę w życiu człowieka, ponieważ wysiłek włożony
przez nas w ów proces, prowadzi do osiągnięcia określonych, jakże ważnych dla nas
wszystkich, życiowych celów. Oczywiście przy tym towarzyszą nam różnego rodzaju emocje,
które starałem się możliwie dobrze opisać. Motywacja natomiast pomaga nam stać się
ludz
mi bardziej wartościowymi zarówno dla innych jak i dla samego siebie, co powinno
czynić z nas ludzi pełnowartościowych dla społeczeństwa.
Człowiek jest istotą, która spośród innych organizmów żywych wyróżnia się tym, że jest w
stanie świadomie i samodzielnie stawiać przed sobą konkretne cele. Moim zdaniem jest to
swoistego rodzaju dar, który daje nam przewagę nad innymi istotami ziemskimi i
powinniśmy to możliwie dobrze wykorzystać.