.
MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Janina Bujnowicz
Hanna Kanwal
Aktywizowanie niepełnosprawnego w środowisku lokalnym
346[03].Z2.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Iwona Kłóska
mgr Aurelia Włoch
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska
Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając
Korekta:
mgr Joanna Iwanowska
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[03].Z2.03
Aktywizowanie niepełnosprawnego w środowisku lokalnym zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu opiekunka środowiskowa.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1.Środowisko społeczne jako miejsce życia osoby
niepełnosprawnej 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2.Zasady i metody oddziaływań aktywizujących osoby
niepełnosprawne w środowisku 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 16
7. Literatura 26
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekunka środowiskowa.
Modułowy program nauczania dla zawodu opiekunka środowiskowa składa się z zestawu
modułów kształcenia w zawodzie i odpowiadających im jednostek modułowych. Dla każdej
jednostki modułowej opracowany został pakiet edukacyjny. Pakiet edukacyjny zawiera
poradnik dla nauczyciela oraz poradnik dla ucznia. Poradnik dla ucznia skonstruowany jest
tak, aby umożliwić uczniom ukształtowanie umiejętności, które pomogą im zaliczyć
jednostkę modułową.
W poradniku dla ucznia zamieszczono następujące części:
- wymagania wstępne,
- cele kształcenia,
- materiał nauczania,
- sprawdzian osiągnięć,
- literatura.
Poradnik dla nauczyciela zawiera informacje i wskazówki niezbędne dla efektywnego
zorganizowania procesu kształcenia w jednostce modułowej. Zamieszczono w nim
następujące części:
- wymagania wstępne,
- szczegółowe cele kształcenia,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- ćwiczenia,
- ewaluacja osiągnięć ucznia,
- literatura.
Wymagania wstępne określają umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed
rozpoczęciem pracy z poradnikiem. Należy zachęcić uczniów, aby zapoznali się
z wymaganiami i ocenili, czy je spełniają. Dotyczą one umiejętności, które uczniowie
ukształtowali podczas dotychczasowej nauki. Spełnienie wymagań wstępnych pozwoli
uczniom na skoncentrowanie się na kształtowaniu nowych umiejętności potrzebnych do
zaliczenia jednostki modułowej.
Szczegółowe cele kształcenia określają umiejętności, jakie uczeń powinien ukształtować
w wyniku procesu kształcenia w jednostce modułowej. Przed rozpoczęciem zajęć należy
zapoznać uczniów z celami kształcenia, aby dowiedzieli się, czego się nauczą.
W Poradniku dla nauczyciela zamieszczono dwa przykładowe scenariusze zajęć.
Wskazują one sposób prowadzenia zajęć dydaktycznych z wykorzystaniem metod zalecanych
w programie jednostki modułowej.
Materiał nauczania w jednostce modułowej podzielony jest na tematy. Dla każdego
tematu zamieszczono w poradniku dla nauczyciela ćwiczenia (tożsame z tymi, które znajdują
się w poradniku dla ucznia), które zawierają polecenie, wskazówki do realizacji, zalecane
metody nauczania uczenia się oraz środki dydaktyczne. Wykonując poszczególne ćwiczenia
uczeń powinien ukształtować umiejętności niezbędne do zaliczenia jednostki modułowej.
Ewaluacja osiągnięć ucznia powinna zostać przeprowadzona z pomocą testów osiągnięć
szkolnych. W poradniku dla nauczyciela zamieszczono dwa przykładowe narzędzia pomiaru
dydaktycznego. Wszystkie zadania zamieszczone w testach obejmują treści objęte programem
nauczania oraz sprawdzają, czy uczeń osiągnął założone w jednostce modułowej cele. Każdy
test zawiera:
- plan testu sporządzony w formie tabelarycznej,
- punktację zadań,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
- propozycję norm wymagań,
- instrukcję dla nauczyciela,
- instrukcję dla ucznia,
- kartę odpowiedzi,
- zadania testowe i/lub zadanie praktyczne.
Ostatnim elementem poradnika dla nauczyciela jest wykaz literatury. Zawiera on
zarówno pozycje przydatne uczniowi dla pogłębienia wiedzy z zakresu programu jednostki
modułowej, jak i pozycje metodyczne.
Jednostka modułowa: Aktywizowanie niepełnosprawnego w środowisku lokalnym jest
elementem modułu Człowiek niepełnosprawny w rodzinie i środowisku. Moduł ten składa się
z 4 jednostek:
1. Organizowanie systemu wsparcia społecznego.
2. Wspomaganie rodziny niepełnosprawnego.
3. Aktywizowanie niepełnosprawnego w środowisku lokalnym.
4. Korzystanie z zasobów ludzkich i materialnych dla potrzeb podopiecznego.
Jednostka Aktywizowanie niepełnosprawnego w środowisku lokalnym zawiera
podstawowe informacje na temat funkcjonowania osoby niepełnosprawnej w środowisku
lokalnym oraz działań aktywizujących podejmowanych przez opiekunkę środowiskową
i pozwala na ukształtowanie umiejętności niezbędnych do wykonywania zawodu opiekunki
środowiskowej.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne w jednostce modułowe prowadzone były
różnymi metodami uwzględniającymi wszystkie strategie kształcenia wielostronnego.
Szczególny nacisk powinien zostać położony na wykorzystanie metod z zakresu strategii
problemowej (metody problemowe) i operacyjnej (metody praktyczne). Formy organizacyjne
pracy powinny być zróżnicowane począwszy od samodzielnej pracy uczniów do pracy
zespołowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- wskazywać wpływ warunków środowiskowych na rozwój i zachowanie jednostki,
- charakteryzować grupę społeczną, jej funkcje i zadania,
- przedstawiać różne aspekty pełnienia ról społecznych,
- analizować czynniki społeczne wpływające na kształtowanie postaw prospołecznych,
- rozróżniać rodzaje zaburzeń osobowości,
- identyfikować pojęcie grupy wsparcia,
- planować i organizować pracę,
- nawiązywać współpracę z różnymi instytucjami i organizacjami udzielającymi wsparcia
osobom niepełnosprawnym,
- identyfikować metody pracy socjalnej i posługiwać się nimi,
- wykorzystywać techniki komunikacji interpersonalnej,
- identyfikować trudności wynikające z różnego rodzaju niepełnosprawności,
- planować działania wspierające podopiecznego i jego rodzinę,
- wybrać formy pomocy stosownie do potrzeb podopiecznego i jego rodziny,
- planować codzienne czynności podopiecznego uwzględniające możliwości
podopiecznego,
- określać zasady pracy opiekunki z niepełnosprawnym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:
- określić cechy zbiorowości lokalnej (społeczności lokalnej) i jej wpływ na socjalizację
jednostki,
- wyjaśnić pojęcie przystosowania społecznego,
- określić wpływ czynników środowiskowych na powstawanie zaburzeń przystosowania
społecznego,
- wyjaśnić znaczenie i celowość integracji osoby niepełnosprawnej ze środowiskiem,
- określić formy integracji niepełnosprawnego ze środowiskiem lokalnym,
- nawiązać współpracę z instytucjami w środowisku lokalnym działającymi na rzecz
integracji,
- zidentyfikować mechanizmy oddziaływania grupy na osobę niepełnosprawną,
- zorganizować grupę wsparcia dla osoby niepełnosprawnej,
- zaprojektować pracę z różnymi grupami niepełnosprawnych,
- zastosować obowiązujące zasady pracy grupowej,
- zastosować efektywne metody pracy z grupą,
- przygotować podopiecznego do racjonalnego wykorzystania czasu wolnego,
- zastosować różne formy terapii zajęciowej w pracy grupowej i indywidualnej,
- zaprojektować różne formy wypoczynku podopiecznego,
- wykazać znaczenie wychowawczego podejścia do pracy z podopiecznym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Temat: Formy terapii zajęciowej
Czas trwania zajęć: 2 x 45 min.
Cele kształcenia:
W wyniku przeprowadzonego procesu kształcenia uczeń będzie potrafił:
- sformułować jasno i logicznie swoje opinie i sądy, uzasadnienia,
- identyfikować formy terapii zajęciowej,
- dobierać formy terapii zajęciowej do potrzeb, możliwości i ograniczeń podopiecznego.
Metody nauczania uczenia się:
- wykład,
- pogadanka,
- ćwiczenia praktyczne,
- dyskusja frontalna.
Formy organizacyjne zajęć:
- praca jednolita,
- praca indywidualna,
- praca grupowa.
Środki dydaktyczne:
- plansze (foliogramy) prezentujące klasyfikację form terapii zajęciowej i podstawowe
informacje na ich temat, (rzutnik pisma).
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel prezentuje cele zajęć.
2. Nauczyciel w formie wykładu prezentuje podstawowe informacje na temat terapii
zajęciowej i jej wybranych form.
3. Nauczyciel odnosi się do doświadczeń uczniów zdobytych podczas wykonywania
ćwiczenia 3 (4.1.3.) dotyczących wykorzystywanych w miejscu, do którego odbyła się
wycieczka form terapii zajęciowej oraz udziału uczniów w takich zajęciach.
4. Nauczyciel przypomina wspólnie z uczniami wiadomości dotyczące procesu starzenia
się i potrzeb tego okresu (jednostka modułowa Z1.03).
5. Uczniowie zapoznają się z poleceniem i sposobem wykonania ćwiczenia 1 (4.2.3.)
6. Uczniowie wykonują ćwiczenie w parach zgodnie z instrukcją zamieszczoną
w poradniku dla ucznia).
7. Uczniowie prezentują opracowane rozwiązania postawionego w ćwiczeniu problemu
uzasadniając swój wybór z uwzględnieniem potrzeb, możliwości i ograniczeń osoby
przedstawionej w opisie sytuacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
8. Nauczyciel prosi uczniów o ocenę i komentarz na temat wysłuchanych propozycji
rozwiązań.
9. Nauczyciel prowadzi dyskusję podsumowującą nakierowaną na analizowanie
uwarunkowań doboru form terapii zajęciowej do potrzeb, możliwości i ograniczeń
podopiecznych.
10. Nauczyciel dokonuje oceny efektów pracy uczniów oraz ich udziału w dyskusji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Temat: Prace plastyczne  wykonywanie ozdób okolicznościowych różnymi
technikami
Czas trwania zajęć: 5 x 45 min.
Cele kształcenia:
W wyniku przeprowadzonego procesu kształcenia uczeń będzie potrafił:
- dobrać materiały do prowadzenia prac plastycznych,
- określić koszty związane z zakupem materiałów do wykonywania prac plastycznych,
- wykorzystać różne techniki plastyczne do wykonania ozdób okolicznościowych.
Metody nauczania  uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne,
- dyskusja frontalna.
Formy organizacyjne zajęć:
- praca jednolita,
- praca grupowa.
Środki dydaktyczne:
- papier karbowany, kolorowy papier klejący, kolorowa bibuła, kartony, brystol, klej,
nożyczki, kolorowe guziki, cekiny, koraliki, sznurek, wstążki, kredki, mazaki, farby, igła,
nici, plastelina, paski na gwiazdki, gałązki choinki, bombki, szyszki, orzechy, folia
aluminiowa, świece itp., zdjęcia, instrukcje wykonywania ozdób itp., ceny materiałów do
wykonywania ozdób.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel prezentuje cele zajęć.
2. Uczniowie zapoznają się z poleceniem i instrukcją ćwiczenia 2 (4.2.3.).
3. Nauczyciel przygotowuje środki dydaktyczne: materiały potrzebne do wykonywania
ozdób, instrukcje, zdjęcia, książki. Na materiałach umieszcza ich ceny jednostkowe
lub przygotowuje cennik, tak aby uczniowie mieli dostępne informacje potrzebne do
przeprowadzenia kalkulacji.
4. Uczniowie dobierają się w grupy 3  4 osobowe i wykonują ćwiczenie zgodnie
z zawartą w poradniku dla ucznia instrukcją.
5. Nauczyciel kontroluje pracę uczniów, służąc im radą i pomocą. Na przykład pomaga
w weryfikacji pomysłów uwzględniają takie kryterium, jak czas potrzebny na
wykonanie, dostępność materiałów, koszty.
6. Po wykonaniu ozdób (stroików) uczniowie przygotowują ich ekspozycję.
7. Przedstawiciel każdej z grup prezentuje efekty pracy uwzględniając między innymi
takie aspekty jak:
- czas potrzebny na wykonanie zadania,
- potrzebne umiejętności i ewentualnie występujące ograniczenia (czy wszyscy
podopieczni będą mogli wykonać takie prace, czy są jakieś ograniczenia?),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
- koszty związane z wykonaniem zadania (ile potrzeba pieniędzy, aby wykonać
zadanie, które materiały można pozyskać w inny sposób, np. guziki, koraliki
bombki, które są w domu podopiecznego i mogą być wykorzystane przy
wykonaniu prac plastycznych?).
8. Nauczyciel dokonuje oceny pracy uczniów wykorzystując ocenę grupową i ocenę
społeczną (np. głosowanie w klasie na najlepszą ozdobę, stroik).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Środowisko społeczne jako miejsce życia osoby
niepełnosprawnej
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Po obejrzeniu filmu fabularnego wskaż wpływ czynników środowiskowych na
powstawanie zaburzeń przystosowania społecznego.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć sobie wiadomości dotyczące funkcjonowania człowieka w rodzinie
i środowisku,
2) obejrzeć film fabularny, np.  Żegnaj Tereska i dokonać analizy przedstawionej sytuacji
pod kątem:
- wypełniania przez rodzinę jej funkcji,
- postaw rodzicielskich,
- funkcjonowania osoby (bohaterki filmu) w innych grupach: rówieśniczej, szkolnej.
3) dokonać analizy zachowań bohaterki filmu niezgodnych z normami społecznymi,
4) uczestniczyć w dyskusji na temat wpływu czynników środowiskowych na powstawanie
zaburzeń w procesie socjalizacji.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie powinno być wykonane z wykorzystaniem metod eksponujących (film) oraz
dyskusji frontalnej.
Środki dydaktyczne:
- film fabularny, np.  Żegnaj Tereska , telewizor, odtwarzacz video.
Ćwiczenie 2
Określ mechanizmy oddziaływania grupy na przykładzie sytuacji przedstawionej na
filmie.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć sobie (zapoznać się) wiadomości dotyczące mechanizmów oddziaływania
grupy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
2) obejrzeć film fabularny. np.  Trener i dokonać analizy przedstawionej sytuacji pod
kątem:
- etapów tworzenia grupy,
- zmiany postaw członków grupy,
- roli osoby prowadzącej grupę.
3) zidentyfikować mechanizm oddziaływania grupy na jej członków,
4) uczestniczyć w dyskusji mającej na celu ukazanie wpływu grupy na jej członków oraz
wpływu wykorzystania metody pracy grupowej na socjalizację członków grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie powinno być wykonane z wykorzystaniem metod eksponujących (film) oraz
dyskusji frontalnej.
Środki dydaktyczne:
- film fabularny, np.  Trener roku , telewizor, odtwarzacz video.
Ćwiczenie 3
Wskaż możliwości współdziałania opiekunki środowiskowej w zakresie aktywizowania
podopiecznych z różnymi instytucjami znajdującymi się w środowisku lokalnym.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) uczestniczyć w wycieczce dydaktycznej do różnych instytucji realizujących terapię
zajęciową, np. warsztatów terapii zajęciowej, środowiskowych domów samopomocy itp.,
2) zapoznać się z różnymi formami terapii zajęciowej i metodami pracy z podopiecznymi
oraz działaniami służącymi integracji społecznej,
3) uczestniczyć w wybranych zajęciach terapii zajęciowej,
4) zaobserwować wpływ uczestnictwa w zajęciach grupowych na osoby w nich
uczestniczące,
5) sporządzić wykaz instytucji, z którymi wybrana placówka współpracuje i w jakim
zakresie,
6) uczestniczyć w dyskusji na forum klasy na temat mechanizmów oddziaływania grupy na
osobę niepełnosprawną. Uzasadnić możliwość zaangażowania instytucji istniejących
w środowisku lokalnym na rzecz osób niepełnosprawnych.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- dla prawidłowego wykonania zadania należy zorganizować wycieczkę przedmiotową,
podsumowanie ćwiczenia powinno odbyć się w formie dyskusji frontalnej.
Środki dydaktyczne:
- arkusze papieru, przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Zasady i metody oddziaływań aktywizujacych osobę niepełnosprawną
w środowisku
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz odpowiednią formę terapii zajęciowej uwzględniając możliwości i ograniczenia
osoby niepełnosprawnej.
Opis sytuacji
Podopieczna jest apatyczna, nie chce podejmować żadnego wysiłku, żadnych prac. Mówi, że
z
le widzi i ręce ją bolą. Kiedyś szydełkowała, wyszywała, robiła wiele rzeczy na drutach. Do
tej pory w mieszkaniu na meblach leżą serwetki wykonane przez nią, ma także swetry, które
kiedyś zrobiła.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokładnie zapoznać się z poleceniem i opisem sytuacji,
2) przypomnieć sobie wiadomości dotyczące procesu starzenia się i potrzeb tego okresu,
3) dokonać analizy możliwości i ograniczeń podopiecznej,
4) zaproponować odpowiednią formę terapii zajęciowej, uwzględniającą możliwości
i ograniczenia podopiecznej,
5) uzasadnić swój wybór, zwrócić uwagę na zasady pracy z osobą niepełnosprawną
6) zaprezentować na forum klasy efekty swojej pracy,
7) uczestniczyć w podsumowaniu ćwiczenia nakierowanym na analizowanie uwarunkowań
doboru form terapii zajęciowej do potrzeb, możliwości i ograniczeń podopiecznych.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie lub w parch. Podsumowanie powinno
odbyć się w formie dyskusji frontalnej.
Środki dydaktyczne:
- arkusze papieru, przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Wykonaj ozdoby choinkowe lub stroiki świąteczne.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Uczeń powinien:
1) dobrać partnerów do pracy w 3-4 osobowym zespole,
2) zastanowić się nad wyborem rodzaju ozdób korzystając z dostępnych zdjęć, rysunków,
instrukcji,
3) przedyskutować różne propozycje w grupie i dokonać wyboru rodzaju wykonywanych
ozdób uwzględniając posiadane środki,
4) uczestniczyć w wykonywaniu ozdób wykorzystując własne umiejętności i właściwie
współpracując z innymi członkami zespołu,
5) sporządzić kosztorys wykonanych prac uwzględniając zużyte materiały i informacje o ich
cenach otrzymane przez nauczyciela,
6) zaprezentować wykonaną pracę na forum klasy,
7) uczestniczyć w podsumowaniu ćwiczenia i ocenie pracy zespołu zadaniowego.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie praktyczne wykonywane jest w grupach, podsumowanie ćwiczenia powinno
się odbyć w formie dyskusji frontalnej.
Środki dydaktyczne:
- papier karbowany, kolorowy papier klejący, kolorowa bibuła, kartony, brystol, klej,
nożyczki, kolorowe guziki, cekiny, koraliki, sznurek, wstążki, kredki, mazaki, farby, igła,
nici, plastelina, paski na gwiazdki, gałązki choinki, bombki, szyszki, orzechy, folia
aluminiowa, świece itp., zdjęcia, instrukcje wykonywania ozdób itp.
Ćwiczenie 3
Zaplanuj i przeprowadz
gry i zabawy towarzyskie.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dobrać partnerów do pracy w 3-4 osobowej grupie,
2) wylosować przygotowany przez nauczyciela opis grupy, dla której należy przygotować
gry i zabawy (liczebność grupy, wiek, niepełnosprawność itp.) wraz z opisem warunków
(np. pomieszczenie, warunki pogodowe, czas trwania itp.),
3) przeprowadzić analizę możliwości psychofizycznych oraz potrzeb podopiecznych,
4) określić cel podejmowanych gier i zabaw,
5) dobrać odpowiednie formy zajęć,
6) opracować plan przeprowadzenia zajęć i przygotować odpowiednie pomoce,
7) przeprowadzić zaplanowane gry i zabawy (pozostali uczestnicy zajęć wcielą się
w podopiecznych),
8) dokonać oceny przeprowadzonych zajęć pod kątem osiągnięcia zamierzonych celów,
9) uczestniczyć w podsumowaniu ćwiczenia i ocenie umiejętności planowania
i organizowania gier i zabaw.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie praktyczne wykonywane jest w grupach z wykorzystaniem metody gry
dydaktycznej (symulacyjnej), podsumowanie ćwiczenia powinno się odbyć w formie
dyskusji frontalnej.
Środki dydaktyczne:
- gry planszowe, kredki, papier, mazaki, skakanki, balony, magnetofon, kasety,
instrumenty muzyczne itp. (w zależności od rodzaju gier i zabaw).
Ćwiczenie 4
Opracuj scenariusz zajęć aktywizujących dla grupy rówieśniczej, np. seniorów  osób
niepełnosprawnych fizycznie.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z przedstawionymi przez nauczyciela przykładowymi scenariuszami zajęć,
2) przypomnieć sobie wiadomości dotyczące różnych form zajęć w ramach terapii
zajęciowej,
3) przypomnieć sobie wiadomości dotyczące możliwości i ograniczeń osób starszych,
niepełnosprawnych fizycznie,
4) przypomnieć sobie zasady prawidłowego planowania działań,
5) dobrać partnera do współpracy przy wykonaniu zadania,
6) ułożyć scenariusz uwzględniający różnorodne formy aktywizowania osób starszych,
7) efekty pracy zaprezentować na forum klasy,
8) uczestniczyć w dyskusji na temat prawidłowości sporządzonych scenariuszy zajęć,
9) wprowadzić ewentualne potrzebne zmiany do opracowanego scenariusza.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie praktyczne wykonywane jest w grupach, podsumowanie ćwiczenia powinno
się odbyć w formie dyskusji frontalnej.
Środki dydaktyczne:
- przykłady scenariuszy zajęć, papier, pisaki, tablica flip  chart, lub rzutnik pisma i folie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Sprawdzian I
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wspomaganie rodziny
niepełnosprawnego
Test składa się z 12 zadań, w tym 7 zadań wielokrotnego wyboru i 5 zadań typu prawda -
fałsz.
Zadania 1, 2, 4, 6, 8, 9, 11 są z poziomu podstawowego.
Zadania 3, 5, 7, 10, 12 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań:
- 1 punkt za każdą prawidłową odpowiedz
, za złą odpowiedz
lub jej brak 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za uzyskanie co najmniej 5 pkt za odpowiedzi na zadania z poziomu
podstawowego,
- dostateczny  za uzyskanie co najmniej 7 pkt za odpowiedzi na zadania z poziomu
podstawowego,
- dobry - za uzyskanie co najmniej 9 pkt, w tym co najmniej 2 pkt za odpowiedzi na zadania
z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry - za uzyskanie co najmniej 11 pkt, w tym co najmniej 4 pkt za odpowiedzi na
zadania z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. c, 4. d, 5. b, 6. d, 7. c, 8. p, 9. f, 10. f, 11. p, 12. f
Plan testu
Nr Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia ucznia) Kategoria celu Poziom wymagań
zad.
1. Identyfikować pojecie społeczności/zbiorowości B P
lokalnej
2. Rozróżniać rodzaje grup B P
3. Rozróżniać rodzaje integracji społecznej B PP
4. Identyfikować mechanizmy psychologicznego B P
oddziaływania grupy na jednostkę
5. Analizować etapy tworzenia i rozwoju grupy C PP
6. Identyfikować formy terapii zajęciowej B P
7. Identyfikować działania podejmowane w ramach B PP
różnych form terapii zajęciowej
8. Identyfikować cechy procesu socjalizacji B P
9. Identyfikować wpływ procesu socjalizacji na B P
jednostkę
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
10. Identyfikować cele integracji społecznej B PP
11. Identyfikować zadania wychowawcze opiekunki B P
środowiskowej
12. Rozróżniać style spędzania wolnego czasu B PP
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3. Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązania zadań testowych.
4. Rozdaj uczniom przygotowane dla nich materiały (instrukcję, zestaw zadań testowych,
kartę odpowiedzi).
5. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
6. Przypomnij o upływającym czasie na 10 i 5 minut przed końcem sprawdzianu.
7. Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania.
8. Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zastawy zadań testowych.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi wyłącznie na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Wybraną przez siebie prawidłową odpowiedz
otocz kółkiem.
6. Jeżeli się pomylisz skreśl krzyżykiem błędną zakreśloną kółkiem odpowiedz
, a następnie
otocz kółkiem odpowiedz
prawidłową.
7. Na wykonanie sprawdzianu osiągnięć masz 35 minut.
8. Jeżeli masz pytania i wątpliwości podnieś rękę i zadaj pytanie nauczycielowi.
9. Pamiętaj, że Twoja praca musi być samodzielna.
10. Przed oddaniem karty odpowiedzi sprawdz
poprawność wybranych odpowiedzi.
11. Sprawdz
ponownie, czy Twoja karta odpowiedzi jest prawidłowo podpisana.
12. Powodzenia.
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Zestaw zadań testowych
I. Zaznacz prawidłową odpowiedz
.
1. Grupa ludzi zamieszkująca dany obszar, wewnętrznie zintegrowana to:
a) społeczność lokalna,
b) zbiorowość społeczna,
c) środowisko społeczne,
d) społeczność funkcjonalna.
2. Grupą pierwotną jest:
a) grupa rodzinna, sąsiedzka, zawodowa,
b) grupa rodzinna, sąsiedzka, społeczność lokalna,
c) grupa sąsiedzka, zawodowa, społeczność lokalna,
d) grupa zawodowa, rodzinna, społeczność lokalna.
3. A
ączenie się osób niepełnosprawnych zamieszkującymi wspólne terytorium i umożliwiające
wzajemne bezpośrednie kontakty jest istota integracji:
a) w płaszczyz
nie wspólnoty narodowej,
b) w płaszczyz
nie wspólnoty religijnej,
c) w płaszczyz
nie lokalnej,
d) w płaszczyz
nie rodzinnej.
4. Przyjęcie norm i wartości narzuconych z zewnątrz to:
a) naśladownictwo,
b) konformizm,
c) identyfikacja,
d) internalizacja.
5. Etapem krytycznym dla trwania i rozwoju grupy jest etap:
a) tworzenia grupy,
b) stabilizacji struktury i norm,
c) realizacji celu grupowego,
d) oceny pracy z grupą.
6. Do form terapii zajęciowej aktywizujących podopiecznego należą:
a) słuchanie muzyki, gry świetlicowe, śpiewanie w chórze,
b) słuchanie muzyki, udział w warsztatach, śpiewanie w chórze,
c) udział w warsztatach, oglądanie wystawy, śpiewanie w chórze,
d) udział w warsztatach, śpiewanie w chórze, gry świetlicowe.
7. Do ergoterapii można zaliczyć:
a) zapewnienie podopiecznemu komfortowej pozycji podczas terapeutycznego czytania
książek,
b) dobranie parametrów mebli do możliwości i ograniczeń człowieka,
c) podejmowanie prac takich jak pielęgnowanie kwiatów, robienie porządków,
d) słuchanie muzyki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
II. Zaznacz na karcie odpowiedzi  P , jeżeli podane stwierdzenie jest prawdziwe,  F , jeżeli
jest fałszywe.
8. Socjalizacja jest procesem trwającym przez całe życie i nie kończy się wraz
z dzieciństwem.
9. Socjalizacja wywiera na jednostkę zawsze wpływ pozytywny.
10. Rehabilitacja ukierunkowana na integrację społeczną osób niepełnosprawnych polega na
wypełnianiu za nich zadań wynikających z ich ról społecznych.
11. Funkcja wychowawcza pracy opiekunki środowiskowej polega między innymi na
przygotowaniu podopiecznego do aktywności.
12. Osoba, która spędza wolny czas uczestnicząc w koncertach, pokazach filmowych
przejawia styl domocentryczny spędzania wolnego czasu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ..................................................................................................
Aktywizowanie niepełnosprawnego w środowisku lokalnym
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr pytania Odpowiedz
Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 P F
9 P F
10 P F
11 P F
12 P F
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Sprawdzian II
Test praktyczny wysoko symulowany
Zadanie praktyczne wymaga wykazania się przez ucznia umiejętnościami z poziomu
podnadpodstawowego.
Uczeń powinien być oceniany według następujących kryteriów:
1. Dobranie odpowiedniej metody pracy.
2. Zaproponowanie formy/form terapii zajęciowej.
3. Wskazanie możliwości utworzenia grupy wsparcia.
4. Wskazanie możliwości zaangażowania instytucji znajdujących się w środowisku
lokalnym.
5. Uwzględnienie potrzeb, możliwości i ograniczeń podopiecznych.
6. Uzasadnienie celowości zaproponowanych działań.
Sposób punktowania:
Kryteria 1-5 oceniane są w skali 3-stopniowej,
0  nie wykazuje umiejętności  nie udzielił odpowiedzi,
1  wykazuje umiejętność w ograniczonym zakresie, odpowiedz
jest niepełna lub
częściowo poprawna,
2  wykazuje umiejętność w pełnym zakresie - udzielił pełnej i wyczerpującej odpowiedzi.
Kryterium 6 oceniane jest od 0  3 punktów: 0 za brak uzasadnienia, lub uzasadnienie
całkowicie błędne, 3 punkty z pełną, wyczerpującą i logiczną odpowiedz
. 1 lub 2 punkty
powinny być przyznane, jeżeli odpowiedz
jest niepełna lub obarczona błędami.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następującą
ocenę szkolną:
- dopuszczający  uczeń uzyskał co najmniej 6 punktów, w tym przynajmniej po 1 punkcie
za dobór form terapii zajęciowej i uzasadnienie celowości podjętych działań,
- dostateczny  uczeń uzyskał co najmniej 8 punktów, w tym przynajmniej po 1 punkcie za
dobór form terapii zajęciowej i uzasadnienie celowości podjętych działań,
- dobry  uczeń uzyskał co najmniej 10 punktów, w tym przynajmniej po 2 punkty za dobór
form terapii zajęciowej i uzasadnienie celowości podjętych działań,
- bardzo dobry  uczeń uzyskał co najmniej 12 punktów, w tym 2 punkty za dobór form
terapii zajęciowej i 3 za uzasadnienie celowości podjętych działań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3. Podaj uczniom zasady oceniania wykonania zadania.
4. Uczniowie wykonują zadanie praktyczne indywidualnie.
5. Daj uczniowi przygotowane: instrukcję dla ucznia i treść zadania praktycznego oraz kartę
odpowiedzi.
6. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
7. Oceniaj wykonywanie zadania przez ucznia na karcie odpowiedzi, uwzględniając podane
kryteria i sposób punktowania.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z poleceniem zamieszczonym w zadaniu.
3. Przeczytaj opis sytuacji.
4. Zapoznaj się z poleceniami pomocniczymi zamieszczonymi w zadaniu do wykonania.
5. Udzielaj odpowiedzi wyłącznie na załączonej karcie odpowiedzi.
6. Na wykonanie sprawdzianu osiągnięć masz 45 minut.
7. Jeżeli masz pytania i wątpliwości podnieś rękę i zadaj pytanie nauczycielowi.
8. Pamiętaj, że Twoja praca musi być samodzielna.
9. Przed oddaniem karty odpowiedzi sprawdz
poprawność udzielonych odpowiedzi.
10. Sprawdz
ponownie, czy Twoja karta odpowiedzi jest prawidłowo podpisana.
11. Powodzenia.
Materiały dla ucznia:
- instrukcja dla ucznia,
- treść zadania praktycznego,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Zadanie praktyczne
Zaprojektuj pracę z grupą podopiecznych wskazaną w opisanej sytuacji. Uwzględnij podane
polecenia pomocnicze.
Opis sytuacji
Opiekujesz się trzema podopiecznymi mieszkającymi w jednym bloku. Są to kobiety w wieku
powyżej 70 lat, mają ograniczone możliwości poruszania się. Wszystkie podopieczne są
osobami samotnymi, nie mają własnych dzieci lecz mają dalszych krewnych. Czują się
opuszczone, wspominają z rozrzewnieniem dawne czasy. Teraz nikt do nich nie zagląda.
Podopieczne znają się z widzenia, lecz nigdy nie utrzymywały ze sobą bliskich kontaktów.
Jedna z podopiecznych w młodości dużo podróżowała, ma wiele zdjęć i przezroczy z różnych
zakątków świata. Teraz porusza się na wózku inwalidzkim i rozpacza, że nie ma z kim
podzielić się swoimi wspomnieniami. Druga z podopiecznych nie jest chętna do żadnej
aktywności, lubi słuchać muzyki operetkowej. Trzecia z pań całe swoje życie zajmowała się
domem, była dobrą gospodynią, lubiła piec ciasta i gotować. Po śmierci męża doznała
wylewu i dlatego też ma problemy z poruszaniem się. Jest osobą cichą, o łagodnym
usposobieniu.
W bloku 11- piętrowym, w którym mieszkają podopieczne znajduje się przedszkole,
niedaleko jest kościół, szkoła podstawowa i liceum ogólnokształcące.
Polecenia pomocnicze
1. Dobierz metodę pracy.
2. Zaproponuj formę/formy terapii zajęciowej.
3. Wskaż możliwość utworzenia grupy wsparcia.
4. Wskaż możliwość zaangażowania instytucji znajdujących się w środowisku lokalnym.
5. Uwzględnij potrzeby, możliwości i ograniczenia podopiecznych.
6. Uzasadnij celowość zaproponowanych działań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ..................................................................................................
Aktywizowanie niepełnosprawnego w środowisku lokalnym
1. Wybrana metoda pracy
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
2. Zaproponowana forma/formy terapii zajęciowej
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
3. Propozycja utworzenia grupy wsparcia
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
4. Propozycja zaangażowania instytucji
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
5. Potrzeby, możliwości i ograniczenia podopiecznych
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
6. Uzasadnienie celowości zaproponowanych działań
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Kryterium Punktacja
1
2
3
4
5
6
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
7. LITERATURA
1. Chodkowska M.: Formy i możliwości społecznego wsparcia niepełnosprawnych poprzez
integrację w płaszczyz
nie mikro- i makrostruktur [w] Auxilium Sociale Nr 2 z 1997 r.
2. DuBois B., Miley K.K.: Praca socjalna 1. Interart, Warszawa 1996
3. Garvin Ch., Seabury B.: Działania interpersonalne w pracy socjalnej. Interart, Warszawa
1996
4. Goodman N.: Wstęp do socjologii Wydawnictwo Zysk i s-ka, Poznań 1997
5. Griesbeck J.: Zabawy dla grup. Wydawnictwo jedność, Kielce 1999
6. Juros A., Otrębski W.: Integracja osób z niepełnosprawnością w społeczności lokalnej,
Wyd. Fundacja Środkowoeuropejskie Centrum Ekonomii Działania Społecznego, Lublin
1997
7. Kamiński A.: Funkcje pedagogiki społecznej. WSiP, Warszawa 1980
8. Kantowicz E.: Elementy teorii i praktyki pracy socjalnej. Wydawnictwo Uniwersytetu
Warmińsko Mazurskiego, Olsztyn 2001
9. Kawczyńska-Butrym Z.: Niepełnosprawność  specyfika pomocy społecznej. Interart,
Warszawa 1996
10. Kawczyńska-Butrym Z.: Koncepcje opieki i zawody opiekuńcze. Pracownicy socjalni i
pielęgniarki. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko Mazurskiego, Olsztyn 2001
11. Kowalik S.: Psychospołeczne podstawy rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Warszawa
1996
12. Kozaczuk L.: Terapia zajęciowa w domach pomocy społecznej Interart. Warszawa 1996
13. Mc Ginnies A.L.: Sztuka motywacji. Vocatio, Warszawa 1992
14. Neubacker Fesser M.: 100 zabawek i dekoracji z papieru. Świat Książki, Warszawa 2003
15. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Akademickie  Żak ,
Warszawa 1998
16. Pietrzak H., Hałaj J.B.: Psychologia społeczna w praktyce. Wydawnictwo WSP, Rzeszów
2000
17. Repińska R.: Rodzina, tradycja, obrzędowość w zajęciach świetlicowych. Bydgoszcz
1994
18. de Robertis C., Pascal H.: Postępowanie metodyczne w pracy socjalnej z grupami
i społecznościami. Interart, Warszawa 1997
19. Szmagalski J.: Metoda grupowa w pracy socjalnej w: Pedagogika społeczna Lepalczyk I.,
Pilch T. (red.). Wydawnictwo  Żak , Warszawa 1995
20. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 1998
21. Szmagalski J.: Przewodzenie małym grupom. Działania grupowe. Wydawnictwo Centrum
Animacji Kultury, Warszawa 1998
22. Witkowski T.: Zrozumieć problemy osób niepełnosprawnych. ZWL, Warszawa 1993
23. Zrałek M.: Środowisko zamieszkania a niepełnosprawni, PWN, Warszawa 1994
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26