ADAM BOCHENEK
Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

ANATOMIA CZŁOWIEKA
PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW I LEKARZY.
WSPOŁ-AUTORZY 1909-1928 A.
BOCHENEK, ST.
CIECHANOWSKI.
PR.
KRZYSZTAŁaWlCZE.
LOTH.
K. MAJEWSKI.
J.
MARKOWSKIpod redakcją STANISŁAWA CIECHANOWSKIEGO TOMÓW CZTEIRYwydane staraniem POLSKIEJ AKADE!
Mil UMIEJĘTNOŚCI.
1952-1965 APRAMOWICZ, T. BDIKIEWICZ, ST.
MILLER, J.
HURYNOWICZ.
IWASZKIEWICZ, WŁ.
KUBIK.
W. ŁASIŃSKI, FR.
MIEDZIŃSKI, NARKIEWICZ, M. REICHER, R. STOŁYHWO.
W.
SYLWANOWICZpod redakcją MlCHAŁa REICHERA TOMÓW SIEDEM.
wydał.
MICHAŁ REICHERProfesor Akademii Medycznej w Gdańsku.
STWOWY ZAKŁAD WYDAWNICTW LEKARSKICH.
ADAM BOCHENEK-MICHAŁ REICHER.
ANATOMIA CZŁOWIEKA
TOM IV
UKŁAD NERWOWY OŚRODKOWY

Napisali JÓZEF MARKOWSKI, OLGIERD NARKIEWICZwspółautorzy STANISŁAW HILLKR, JANINA HURYIIOWICZ, MICHAŁ REICHERprzerobili i uzupełnili WIESŁAW ŁASIŃSKI, OLGIERD NARKIEWICZ, ZOFIA ZEGARSKApod redakcją WIESŁAWA ŁaSlNSKlEGO.
w******.
WKBSZJNK WYDAWNICTWO LEKARSKIE PZWL.


j Copyright by Państwowy Zakład Wydawnictw Cesarskich.
Warszawa 1993 ąi Copyright by Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Warszawa 1993, 1997.
Podręcznik dotowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i dopuszczony do użytku szkolnego przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej.
Zdjęcia rentgenowskie wykonano w Zakładzie Radiologii Akademii Medycznej w Gdańskau Kierownik:prof. dr med.
Witold Grdbowsli.
Redaktor ZepóćRedaktor techniczny:żzzyszmfNzlpa Korekto Barbara Młyńmak.
ISBN 83-200-21 I 1-1-tom TV.
Wydawnictwo Lekarskie PZWLW rszaw a Wydanie W.
Format 85 Objętość:atk, wyd, 42. 2:ark, druk, 30. 5+0. 5 wkł.
CIESZYŃSKA DRUKARNIA WYDAWNICZA ul.
Pokoju 1, 43-400 Cieszm/am. nr 83908-97.



PRZEDMOWA DO IV WYDANIA.

Upłynęło 5 lat od ukazania się trzeciego wydania tomu TV *atomiiczłowieka"Bochenka i Reichera.
Tom ten kończy serię wydawaną na zasadach subskrypcji w układzie tomów:V, 1, 11, III i IV.
W ciągu ostatnich lat nastąpił dalszy znaczny postęp wiedzy anatomicznej i klinicznej w zakresie ośrodkowego układu nerwowego:toteż autorzy starali się dokonać odpowiednich zmian w tekście.
Zupełnie przerobiono dział omawiający budowę komórek nerwowych i glejowych oraz ich połączenia(synapsy).
Trudu tego podjął się prof.
Olgierd Narkiewicz, który opracował też większą część tego tomu.
Procesy rozwojowe anto-i filogenetyczne, pierwotnie przedstawione przez nieodżałowanej pamięci prof.
Hillera, opisała, podobnie jak w poprzednim wydaniu, jego współpracownica, prof. dr Zofia Zegarska.
Wreszcie opony rdzenia kręgowego i mózgowia opisał niżej podpisany.
Zasługi wszystkich tych, których nazwiska wymieniono w przedmowie do wydania z roku 1981, pozostają ich trwałym, niezapomnianym osiągnięciem.
Trudno je przecenić.
Oby trud i ofiarne zaangażowanie wszystkich autorów doprowadziły do rychłego oddania Czytelnikowi, teoretykowi i klinicyście, tego poszukiwanego dzieła.
Łódź, styczeń 1997 r.
Wiesław sasiński.


PRZEDMOWA DO I WYDANIA.
Niniejszy tom VI.
Anatomii człowieka"B o che nk a i Rei che r a, który obejmuje układ nerwowy ośrodkowy, odpowiada zamierzonej I części tomu IV przedwojennego wydania podręcznika Bochenka.
O napisanie tej części Polska Akademia Umiejętności w Krakowie już w pierwszych latach okresu międzywojennego zwróciła się do J o z e fa M a r k o w s k i e go, profesora Anatomii Prawidłowej byłego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.
Pracy tej poświęcił on wiele lat i ukończył ją przed samym wybuchem li wojny światowej, ale nie zdołał już ogłosić jej drukiem.
Dlatego też po powierzeniu mi opracowania nowego wydania "Anatomii człowieka"Bochenka uważałem, że tom niniejszy należy oprzeć na dziele Józefa Markowskiego.
Niestety, egzemplarz złożony w Akademii Umiejętności zaginął w czasie wojny i dopiero po długich poszukiwaniach(już w długi czas po śmierci autora w 1946 r. )zdołaliśmy odnaleźć rękopis pracy przechowany u rodziny Profesora.
Egzemplarz ten był prawie kompletny(z wyjątkiem rozdziału o naczyniach oraz oponach mózgowia i rdzenia kręgowego), lecz nie był ilustrowany, wszystkie ryciny bowiem zaginęły.
Chociaż od czasu opracowania podręcznika minęły długie lata i w związku ze stale nowymi, poważnymi zdobyczami nauki w tej dziedzinie, zwłaszcza w opisie budowy i czynności mózgowia, konieczne są stale nowe zmiany i uzupełnienia, sądziłem, że nad pracą Józefa Markowskiego nie należy przechodzić do porządku dziennego.
Uważałem, że chociaż praca ta wymaga poważnego i gruntownego przerobienia, że w dostosowaniu do naszych potrzeb wymaga też skrócenia jednych rozdziałów, uzupełnienia i dodania innych itp. -jednak powinna być podstawą nowego podręcznika.
Wychodziłem z założenia sądzę słusznego-że tyloletnia, wielka praca wybitnego polskiego anatoma wykonana bardzo szczegółowo, z wielką dokładnością i sumiennością naukową, oraz wielkim nakładem trudu, nie powinna przepaść, że z tych samych względów etyki naukowej i tradycji naukowej, dla których cały podręcznik Bochenka został wskrzeszony, również i ta jego część, choć nie opublikowana, powinna być uwzględniona.
Przedwielulaty zwróciłem się do Stefana Różyckiego, profesora anatomii w Poznaniu, z propozycją nowego jej opracowania.
Przedwczesna jego śmierć uniemożliwiła wykonanie tego zamiaru.
Wówczas pracę tę zaproponowałem docentowi Nar kiewic z o wi w przekonaniu, że jako anatom i neurolog, a przy tym długoletni pracownik Zakładu Anatomii Prawidłowej Akademii Medycznej w Gdańsku, który.


dnia opracował nowe wydanie podręcznika Różyckiego "Anaizgowiai rdzenia kręgowego", dobrze się wywiąże z tego i odpowiedzialnego zadania.
r H i I I e r również i w tym tomie, podobnie jak we wszystkich ich, podjął się opracowania rozwoju i budowy mikroskopowej ej narządów:sam napisałem rozdział o oponach mózgowia kręgowego.
Zwróciłem się też z prośbą do J a n i n y H u ry n orotesoraneurofizjologii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika tu, o pieczę nad stroną fizjologiczną pracy.
Prof.
Hurynowiczcałą część wstępną i rdzeń kręgowy oraz opracowała fizjologię utorzy, oprócz przedstawienia szczegółowej morfologii mózzeniakręgowego, zwrócili specjalną uwagę na stronę ezynnośhnarządów:nowoczesny podręcznik anatomii bowiem w tym*większym jeszcze stopniu niż w innych powinien uwzględniać jak również nawiązywać do kliniki.
ej szym tomie, podobnie jak w poprzednich, podstawowe wiadotóredają ogólny i zasadniczy obraz budowy i czynności narządrukowanozwykłymi czcionkami.
Natomiast wiadomości barecjalne, dotyczące np. szczegółowej budowy ośrodków ner, ich położenia i znaczenia, czy dróg nerwowych i ich przebiegu, docent Narkiewicz poświęcił dużo uwagi, podano petitem.
:aznaczyć przy tym, że te na ogół zawiłe zagadnienia starano się wać możliwie prostymi schematami, unikając nadmiernie skaranych.
iwnictwo anatomiczne łacińskie i polskie, podobnie jak w tooprzednich, odpowiada terminologii paryskiej z 1955 r. (NAP)lskiej z 1958 r. (MAP):tylko nowe poprawki(zresztą nieliczne)idzone na kongresie anatomicznym w New Yorku w 1960 r. , nie uż być uwzględnione.
Te najnowsze nazwy, podobnie jak dawne:erminologii bazylejskiej GNA), są podawane w przypisach ikończenie pragnę podziękować prof.
Witold owi Grabowi u za udostępnienie pięknych encefalo-i wazogramów z Zakładu igii AM w Gdańsku.
Jeden z encefalogramów pochodzi ze a Marynarki Wojennej w Oliwie:życzliwie udzielił go nam nik Oddziału Neurologicznego dr J an Pi e to w s ki.
Dziękuję z Pani Annie Suchodols klej, rysowniczce Zakładu Anatoiwidłowej, i Pani J ad w i d z e J o ń czy k, rysowniczce Zakładu igii i Embriologii AM w Gdańsku, które z właściwą im umiejętnośuannością i sumiennością wykonały ryciny również i do tego.
k, w sierpniu 1962 r.
Michał Reicher.
SPIS TREŚCI.
OŚRODKOWY UKŁ-AD NERWOWY Zagadnienia ogólne Wstęp Podział układu nerwowego-opracował Olgierd NorkieuiczTkanki układu nerwowego-napisał Olgierd Narkieuicz.
Tkanka nerwowa.
Ciało komórki nerwowej Dendryty Akson.
Włókno nerwowe Synapsy Tkanka glejowa Ośrodki i drogi nerwowe-opracował Olgierd NarkieuiczRozwój osobniczy ośrodkowego układu nerwowego-opracowali StnisluuMiller i Zofia ZegarskaPierwsze okresy rozwoju Histogeneza tkanki nerwowej i gleju Dalsze okresy kształtowania się części rdzeniowej cewy nerwowej Dalsze okresy różnicowania się cewy nerwowej Rdzeń przedłużony.
Most.
Móżdżek.
Komora czwarta Śródmózgowie Międzymózgowie Kresomózgowie Rys rozwoju rodowego układu nerwowego-opracowali Stmisłau Miller i Zofia ZegarskaRdzeń kręgowy Uwagi filogenetyczne--opracowali Stanisław Miller i Zofia ZegarskdStosunki ogólne-opracował Olgierd Narkiewicz.
Budowa zewnętrzna rdzenia kręgowego Zgrubienia i krzywizny rdzenia kręgowego Bruzdy i sznury rdzenia kręgowego Korzenie nerwów rdzeniowych Podział rdzenia kręgowego na odcinki Budowa wewnętrzna rdzenia kręgowego Ogólne ukształtowanie istoty szarej i białej Istota szara Istota biała Różnice między poszczególnymi odcinkami rdzenia kręgowego Kanał środkowy Budowa mikroskopowa istoty szarej.
Komórki nerwowe Włókna nerwowe, glej Budowa mikroskopowa istoty białej Włókna korzeniowe nerwów rdzeniowych Włókna korzeni brzusznych.
Włókna korzeni grzbietowych Drogi nerwowe rdzenia kręgowego.


Drogi własne rdzenia kręgowego.
Czynność układu własnego rdzenia Drogi rdzeniowa-mózgowe Drogi mózgowa-rdzeniowe Zestawienie dróg nerwowych rdzenia kręgowego Uwagi kliniczne Układ autonomiczny rdzenia kręgowego Ośrodki współczulne Ośrodki przywspółczulne Drogi układu autonomicznego Streszczenie y opis mózgowia-opracował Olgierd Mrkieunczwierzchnia górna-boczna mózgowia wierzchnia podstawna mózgowia iekrój mózgowia w płaszczyźnie pośrodkowejmory mózgowia miary i masa mózgowia dział ontogenetyczny mózgowia i przedłużony.
Most agi filogenetyczne-opracowali Stanisław Miller i Zqńd Zegarskdtsunki ogólne-opracował Olgierd Ndrkieuiczdowa zewnętrzna rdzenia przedłużonego i mostu Budowa zewnętrzna rdzenia przedłużonego Budowa zewnętrzna mostu Dół równoległobocznydowa wewnętrzna rdzenia przedłużonego i mostu.
Budowa wewnętrzna rdzenia przedłużonego.
Odcinek podoliwkowyOdcinek oliwkowy Budowa wewnętrzna mostu Część brzuszna mostu Część grzbietowa mostu Twór siatkowaty tyłomózgowia Jądra nerwów czaszkowych Jądro nerwu podjęzykowego(XII)Jądra nerwu Językowo-gardłowego OX), nerwu błędnego(X)i nerwu dodatkowego(XI)Jądra nerwu przedsionkowa-ślimakowego(VIII).
Jądra nerwu twarzowego(VII).
Jądro nerwu odwodzącego(VI)Jądra nerwu trójdzielnego(V)Uwagi kliniczne Streszczenie ek.
Komora czwarta agi filogenetyczne-opracowali Stanisław Miller i Zofia ZegarskaIowa zewnętrzna móżdżku-----opracował Olgierd NarkieuiczUkształtowanie ogólne Blaciki móżdżku Płaty móżdżku.
Iowa wewnętrzna móżdżku Kora móżdżku-napisał Olgierd NarkieunczJądra móżdżku-opracował Olgierd NarkieuiczIstota biała.
Drogi móżdżku Drogi własne móżdżku Drogi doprowadzające móżdżku Drogi odprowadzające móżdżku Uwagi fizjologiczne i kliniczne.
nora czwarta Dno komory czwartej Strop komory czwartej.
Zachyłki komory czwartej Streszczenie Śródmózgowie Uwagi filogenetyczne--opracowali Stanisław Miller i Zqńa ZegdrskaStosunki ogólne-opracował Olgierd Narkieuncz.
Budowa zewnętrzna śródmózgowia Wodociąg mózgu Budowa wewnętrzna śródmózgowia Odnogi mózgu Nakrywk a Pokrywa śródmózgowia Jądra nerwów czaszkowych Jądro śródmózgowiowe nerwu trójdzielnego(V)Jądro nerwu bloczkowego ÓW).
Jądra nerwu okoruchowego 011)Uwagi kliniczne Streszczenie Międzymózgowie Uwagi filogenetyczne-opracowali Stanisław Miller i Zofia ZegarskaStosunki ogólne-opracował Olgierd Nurkieuncz.
Budowa zewnętrzna międzymózgowia Komora trzecia.
Budowa wewnętrzna międzymózgowia Wzgórze Jądra wzgórza Połączenia wzgórza z korą mózgu Uwagi fizjologiczne i kliniczne NadwzgórzePodwzgórze Jądra podwzgórza Drogi podwzgórza Uwagi fizjologiczne i kliniczne Niskowzgór ze Streszczenie Kresomózgowie Uwagi filogenetyczne-opracowali Stanisław Miller i Zofia ZegarskaKresomózgowie środkowe-opracował Olgierd NarkieunczBudowa zewnętrzna półkul mózgu Bruzdy i zakręty powierzchni górna-bocznej Bruzdy i zakręty powierzchni przyśrodkowej.
Bruzdy i zakręty powierzchni dolnej Wyspa Komora boczna Budowa wewnętrzna półkul mózgu Kora mózgu.
Budowa kory nowej Budowa kory dawnej i starej Pola architektoniczne kory mózgu Uokalizacja czynnościowa w korze mózgu Węchomózgowie.
Układ limbicznyWe chomózgowiePłat limbicznyHipo kamę Przegroda kresomózgowia Ciało migdałowate Jądra podstawne.
Układ pozapiramidowy.
Ciało prążkowane Układ pozapiramidowy Przedmurze.


słota biała półkul Włókna rzutowe Włókna spoidłoweWłókna kojarzeniowe Streszczenie e drogi czuciowe i ruchowe-opracował Olgierd Norkieuncz.
gi czucia powierzchniowego i głębokiego(sonnatosensoryczne)ga wzrokowa ga słuchowa ga smakowa ga węchowa gi ruchowe na ośrodkowego układu nerwowego-opracował Olgierd Narkieiiezzynia rdzenia kręgowego.
tętnice rdzenia kręgowego tyły rdzenia kręgowego zynia mózgowia Otnice mózgowia Gałęzie mózgowe tętnicy kręgowej Gałęzie mózgowe tętnicy podstawnejGałęzie mózgowe tętnicy szyjnej wewnętrznej Koło tętnicze mózgu Unaczynienie tętnicze poszczególnych części mózgowia tyły mózgowia Żyły mózgu.
Żyły móżdżku Streszczenie rdzenia kręgowego i mózgowia-opracowali lMichoł Reicher i WiesłaurKłiunki ogólne igi rozwojowe tną twarda Jpona twarda rdzenia kręgowego Jpona twarda mózgowia iczynówkażajęczynówka rdzenia kręgowego żaj ęczynówka mózgowia na miękka Jpona miękka rdzenia kręgowego Jpona miękka mózgowia Streszczenie ddz rzeczowy.
ZAGADNIENIA OGÓLNE WSTĘP Jedną z zasadniczych właściwości żywego organizmu jest pobudliwość.
Jej definicja, mimo postępów współczesnej wiedzy biologicznej, nie uległa większym zmianom od czasów znanego francuskiego fizjologa Claude Bernarda(1813-18781.
Pobudliwość jest to właściwa żywej materii zdolność przechodzenia w stan ruchu pod wpływem różnego rodzaju dostatecznie silnych bodźców, które wyprowadzają jej fizjologiczny stan z równowagi".
Pobudliwość, jako nieodłączny proces życiowy, niewątpliwie wykształcała się wraz z rozwojem życia organicznego.
Jej początków należy się doszukiwać przypuszczalnie w zjawisku zadziałania na ustrój czynników szkodliwych.
Pierwotne organizmy mogły bowiem istnieć tylko wówczas, gdy na każdy zagrażający im czynnik były w stanie zareagować obroną, ucieczką lub w ostateczności dążeniem do wyrównania dokonanych już zniszczeń czy zakłóceń.
Jeśli owo szkodliwe działanie nie było zbyt długotrwałe lub intensywne i nie powodowało nieodwracalnych zaburzeń, to zaczynały wywierać wpływ bodźce fizjologiczne, wyzwalające objawy pobudzenia i kształtujące życie organizmu w otaczającym je środowisku.
Organizmy j ednokomórkowe pod wpływem bodźca zmieniają czynność swych narządów(organelli)ruchu, takich jak np:pseudo podia, rzęski, witki lub nóżki.
Wskutek tego komórka pierwotniaka zbliża się lub oddala od źródła działania bodźca.
Miejscem, w którym bodźce z otoczenia działają na komórkę, jest zewnętrzna warstwa protoplazmy, czyli błona plazmatyczna lub inaczej błona komórkowa.
U wyżej zorganizowanych jednokomórkowców pewne okolice tej błony charakteryzuje szczególnie wysoki stopień pobudliwości.
Istnieją u nich również włókienka protoplazmatyczne, łączące te okolice ze wspomnianymi narządami(organellami)ruchu pierwotniaka.
U istot zwierzęcych wielokomórkowych komórki, jak wiadomo, są zróżnicowane strukturalnie i czynnościowo:tworzą one zespoły zwane tkankami.
Szczególną pobudliwością odznaczają się komórki wchodzące w skład układu nerwowego.
Niektóre z nich odbierają bodźce bezpośrednio przez zakończenia swych włókien(zakończenia wolne), inne zaś za pośrednictwem komórek zmysłowych, znajdujących się w narządach czucia.
Zarówno zakończenia wolne, jak i komórki zmysłowe określa się mianem receptorów, czyli tworów zdolnych do odbierania bodźców.
Są one zróżnicowane pod względem zarówno budowy, jak i czynności.
Zależnie od ich umiejscowienia rozróżniamy:1)eksteroreceptory, odbierające bodźce ze środowiska zewnętrznego.


szczone głównie w powłokach ciała, 2)mterorecepotry, znajdujące narządach wewnętrznych, i 3)proprioreceptory, dla których ami są zmiany zachodzące w narządach ruchu, tj. w mięsniach ach.
ierwotniaków ta sarna komórka odbiera bodźce i reaguje na nie:ą czynnością(np. ruchem), u zwierząt wielokomórkowych istnieją ecjalne narządy wykonawcze(e fe k 1 o r y), do których zalicza się:te poprzecznie prążkowane, mięsień sercowy, mięśnie gładkie ruczoły.
rceptorze i w komórkach układu nerwowego pod wpływem bodźca ale impuls, czyli stan czynny, charakteryzujący się swoistymiami fizykochemicznymi.
Impulsy są przewodzone w układzie twym przez komórki, zwane neuronami, z dość znaczną ością(0, 6120 m/s), różną dla poszczególnych neuronów.
Doąedo narządu wykonawczego(mięśnia lub gruczołu)impuls rwy, bądź cały szereg impulsów, pobudza go do właściwej czynnoichowejw mięsniu, wydzielniczej w gruczole)lub też działa na hamująco.
m sposób, pod wpływem bodźca działającego na receptory, narząd aawczy odpowiada swą swoistą czynnością.
keję na bodźce, zachodzącą za pośrednictwem układu nerwowego, ra się odruchem.
Stanowi on czynnościowy łącznik między izmem a środowiskiem.
Dzięki niemu bodziec działający na sferę:yjną(czuciową)powoduje właściwą ruchową odpowiedź, dozującą organizm do zmian zachodzących w otoczeniu lub w środo wewnętrznym.
alogiczną podstawą odruchu jest przejście impulsu nerwowego ptora do narządu wykonawczego:drogę, na której się to odbywa, *a się łukiem odruchowym.
U najprostszych form bezwychmoże go tworzyć nawet jedna komórka nerwowa, odącabodźce i przekazująca impuls wprost do narządu wykonaw.
U kręgowców natomiast łącznikiem między receptorem a narząvykonawczymsą zasadniczo co najmniej dwa następujące po neurony(patrz dalej):dośrodkowy(, czuciowy")i odśrodkowy łowy').
Pierwszy z nich odbiera impulsy z receptora i przekazuje nonowi odśrodkowemu, który z kolei pobudza narząd wykonawladrodze dwóch neuronów odbywają się jednak tylko niektóre by.
Przeważnie natomiast między neuron dośrodkowy i odśrodwłączasię jeszcze jeden neuron pośredniczący, czyli kojarzenia ib większa ich liczba, tak że w odruchu biorą zwykle udział całe:by neuronów.
Ujmując rzecz schematycznie:w skład takiego łuku howego wchodzą:1)receptor, 2)neuron dośrodkowy, 3)neurony ieniowe, 4)neuron odśrodkowy i 5)narząd wykonawczy.
zasadniczych zadań układu nerwowego należy również k o o r. cła czynności narządów organizmu.
Dzięki niej żywy or.
iątek stanowi tzw. odruch aksonowy, który zalicza się jednak do odruchów.
ganizm nie jest zlepkiem odrębnych, oddzielnie pracujących części, lecz tworzy jedną całość harmonijnie funkcjonującą.
Koordynacja ta nie zależy jednak wyłącznie od układu nerwowego:również układ wewnątrzwydzielniczy odgrywa w niej ważną rolę.
W każdym organizmie istnieją bowiem procesy koordynacji humoralnej, działające drogą przekazywania stymulacji wewnątrz protoplazmy komórkowej lub z komórki na komórkę za pomocą płynów ustrojowych.
U pierwotniaków i niższych organizmów wielokomórkowych ten sposób kierowania zachodzi w samej protoplazmie:u większości tkankowców, a zwłaszcza u kręgowców odbywa się on za pomocą swoistych ciał hormonalnych, wydzielanych przez gruczoły wydzielania wewnętrzTlCgO.
Podobne substancje są wytwarzane również w komórkach układu nerwowego, mających zdolność re u r o s ek re ej i, oraz w zakończeniach włókien nerwowych, wytwarzających tzw. substancje przekaźnikowe(transmittery).
Produkty neurosekrecji, dostając się do płynów ustrojowych, wpływają na czynność całego organizmu.
Działanie obu czynników koordynujących:nerwowego i humoralnego, jest więc ze sobą sprzężone w postaci złożonych mechanizmów, za pośrednictwem których układ nerwowy wywiera wpływ na przebieg niemal wszystkich czynności organizmu.
PODZIAŁ UKŁ-ADU NERWOWEGO Zasadniczo rozróżnia się:1)układ nerwowy ośrodkowy i 2)układ nerwowy obwodowy.
Ponadto wyodrębnia się zwykle 3)układ nerwowy autonomiczny, który w istocie stanowi część dwu poprzednich układów.
Omawia się go jednak zwykle oddzielnie ze względu na istotne różnice morfologiczne i czynnościowe.
Układ nerwowy ośrodkowy(systemu nemosum centrale).
Ma budowę najbardziej złożoną.
Jego dolną, mniejszą część, tworzy rdzeń k r ę g o w y(medulla spindlis), leżący w kanale kręgowym, część górną znacznie większą-mózgowie(encephdlon), znajdujące się w jamie czaszki.
W mózgowiu na pierwszy rzut oka można rozróżnić parzyste półkule mózgu(hemisphderia cerebri)o powierzchni pofałdowanej, przykryty przez nie m o z d z e k(cerebellum)oraz twory leżące na podstawie czaszki, które ujmujemy wspólną nazwą pnia m o z g u(truncus cerebri).
Cały układ nerwowy ośrodkowy jest objęty błonami łącznotkankowymi, które noszą nazwę opon(meninges).
Oddzielają one mózgowie i rdzeń kręgowy od ścian jamy czaszki i kanału kręgowego.
Układ nerwowy obwodowy(sgstemd nervosum periphericum:patrz J V).
Jest utworzony przez ne rwy Oerti)i związane z nimi z w oj e(g@ng(id).
Rerwy tworzą jak gdyby przedłużenie i rozgałęzienie ośrodłsowegoukładu nerwowego w całym organizmie.
Zależnie od tego, czy Mianownictwo anatomiczne 0989)nazywa go pniem mózgowia(truncus encephalO.


jczą się one z rdzeniem kręgowym czy z mózgowiem, nazywa się je erwami rdzeniowymi(nerui spinmesjlub nerwami czaszo wy m i(nerti orania(es).
Nerwy rdzeniowe występują w liczbie 31 ar, nerwów czaszkowych zaś jest 12 par.
Układ nerwowy autonomiczny(sgstema nemosum dutonomicum).
aopatruje mięśnie gładkie, mięsień sercowy i gruczoły, a więc tkanki najdujące się głównie w narządach wewnętrznych, w naczyniach rwionośnych oraz w skórze, tj. w narządach, których czynność zasad tezo jest niezależna od woli.
Układ nerwowy autonomiczny nazywa się niekiedy w e g e 1 a 1 y wy m lub wegetacyjnym.
Nazwa podkreśla jego znaczenie w regulowało środowiska wewnętrznego organizmu, co jest konieczne do utrzymała ustroju przy życiu(w stanie wegetacji).
Pozostałą część układu erwowego określa się mianem układu somatycznego lub arii a I n e g o.
Odbiera on bodźce przede wszytkim ze środowiska zewnętmegoi unerwia ruchowo mięśnie poprzecznie prążkowane:układ omatyczny jest więc podstawą czynnego życia zwierzęcia w środowisku tycia animalnego).
Tworami najbardziej charakterystycznymi dla układu autonomiczegosą:pi e ń ws p ot c z u lny Oruncus sgmpdthicus), leżący po obu tronach kręgosłupa, oraz sploty nerwowe autonomiczne pleaus nervosi dutonomici), szczególnie obfite dokoła naczyń krwionośych.
Włókna i komórki nerwowe należące do układu autonomicznego je tylko jednak tworzą samodzielne nerwy lub sploty, lecz znajdują się ównież w nerwach czaszkowych i rdzeniowych oraz w ośrodkowym, kładzie nerwowym.
Również ośrodki układu autonomicznego nie leżą oddzielnie, lecz najdują się w mózgowiu i w rdzeniu kręgowym.
Jak widać więc, układ utonomiczny nie jest ostro odgraniczony ani od układu obwodowego, ni od ośrodkowego.
W związku z tym podział układu nerwowego na trzy asadnicze części nie jest ścisły, lecz ma raczej znaczenie dydaktyczne.
TKAINKI UKŁADU NERWOWEGO Zasadniczym składnikiem układu nerwowego są komórki nerwowe, **re odbierają i przekazują dalej informacje zarówno w ośrodkowym, kładzie nerwowym, jak i w obrębie całego ciała.
Tworzą one właściwą kankę nerwową:ściśle z nią związana jest tkanka glejowa, spełniająca z układzie nerwowym różnorodne funkcje.
Tkanka nerwowa Komórka nerwowa(neurocyt, neuron)składa się z ciała(perykarioiu), zawierającego jądro, i z dwóch rodzajów wypustek:dendrytów aksonu.
Dendryty noszą również nazwę wypustek protoplazmatycziąch.
liczba wypustek może być różna i na tej podstwie rozróżnia się:amorki jedno-, dwu-i wielobiegunowe.
Ryw j, komórki zwoju rdzeniowego:a-komórka dwubiegunowa ze zwoju zarodka, b-stadium przejściowe do ko**r*i rzekowoiednobiegunowej, c-komórka rzekomo jednobiegunowa.
Komórkijedno-idwubiegwowe.
K o mó r ki j e dn obie gu no w e(neuroeyti unipolares), których Jedyną wypustką jest akson, znajdują się w jądrze śródmózgowiowymnerwu trójdzielnego.
K om o r ki dwubiegun o w e(neurocyti bipolares)mają dwie wypustki, często obie o charakterze aksonu(ryc, ld).
Spotyka się je w zwoju przedsionkowym, i ślimakowym, ponadto w innych zwojach mózgowiowych i rdzeniowych u płodu i noworodka.
Obserwuje się tam również obrazy przekształcania się komórek dwubiegunowych w tzw. k om orki rzek om oj e dn o b iegun o we(neurocyti pseudounipolares:ryc, lb i d.
Przekształcenie to polega na zrastaniu się podstaw obu wypustek w wydłużającą się wypustkę pojedynczą.
W rezultacie z komórki takiej wychodzi pojedyncza wypustka, która w pewnej odległości od ciała komórki dzieli się na dwie:dośrodkową i obwodową.
Pierwsza biegnie do rdzenia kręgowego lub pnia mózgu, druga na obwód ciała, do nerwowych zakończeń czuciowych.
Komórki wielobiegunowe.
W ośrodkowym układzie nerwowym najliczniejsze są komórki wielobiegunowe(neurocyti multipolares)o jednym aksonie i większej liczbie dendrytów(ryc.
Z).
Komórki te występują w dwóch różnych postaciach.
Jedną z nich jest komórka nerwowa wielobiegunowa z długim aksonem(neurocgtus multipolaria longiaaonicus), zwana również komórką Golgiego typu I lub komórką Deitersa.
aeu*y*.
-ess-cj.
Brc 2@-komórka nerwowa wielobiegunowa z długim aksonem, ruchowa z rogu przedniego rdzenia kręgowego, b-komórka nerwowa wielobiegunowa z krótkim aksonem, ruchowa z rogu tylnego rdzenia kręgowego(wzorowane na Clarze).


:ą do nich między innymi komórki ruchowe rogów przednich rdzenia kręgowego(ryć.
V komórce tel dendryty rozgałęziają się w niedużej odległości od perykarionu na yty drugiego rzędu, a następnie dalszych.
W odróżnieniu od dendrytów akson ma*rzchnię gładką-i jest znacznie dłuższy(jego długość może przekraczać I nietr).
*wielkiej odległości od miejsca stożkowatego odejścia oddale on nieliczne cienkie ńce, czyli kolaterale, a w pobliżu swego końca rozgałęzia się na drobne gałązki.
smarki nerwowe wielobiegunowe z krótkim aksonem(neurocytipolares bremcaonici)lub komórki Golgiego typu li mają akson rozgałęziający się na*ki końcowe blisko swego wyjścia z ciała komórki(ryc.
Zb).
Ciało komórki nerwowej ała komórek nerwowych mają różną wielkość.
Do największych należą komórki owe rogów przednich rdzenia kręgowego, których średnica może dochodzić do 120 urn.
Nlajmnieisze są komórki ziarniste móżdżku, średnicy kilku mikrometrów.
alt ciała komórki nerwowej jest związany z liczbą i sposobem odejścia wypustek.
Może yć zbliżony do kulistego, owalny, gruszkowaty, podobny do piramidy, trójkątny lub*cionowaty:komórki nerwowe o równomiernym rozmieszczeniu dendrytów mają de kształt gwiazdkowaty.
ewnętrzna budowa komórki nerwowej i jej wypustek wykazuje wysoki stopień nicowania morfologicznego związanego z ich złożoną, swoistą czynnością.
jdro.
Ciało komórki nerwowej zawiera z reguły jedno jądro, stosunkowo rzadko dwa vięcej.
Jądro ma najczęściej kształt zbliżony do kulistego o wyglądzie pęcherzyka i jest niczone podwójną otoczką jądrową zawierającą liczne otworki(pory)przesłonięteką, pojedynczą błonką.
jądrze komórkowym widać osmofilną, ciemniejszą heterochromatynę zawierająca dowe białka-histony, jak również bardziej rozproszoną euchromatynę zawierająca sa kwaśne.
Heterochromatyna ma zwykle tendencję do gromadzenia się na obwodzie.
dektórych typach neuronów wypełnia ona niemal całe jądro.
Jąderko występuje kle w środkowym obszarze jądra jako wyraźnie odgraniczona struktura.
igroid.
Znamienną cechą większości komórek nerwowych jest substancja zasadonna, zwana inaczej substancją Nissla lub tigroidem(ryc.
3).
Rozmieszczenie istoty dochłonnej jest charakterystyczne dla różnych typów komórek nerwowych.
W komórirogów przednich występuje ona w postaci dużych grudek lub ziarnistości(ziarnistości la).
W komórkach zwojów rdzeniowych przybiera postać jak gdyby drobnego pyłu pieszczonego na znacznych obszarach perykarionu.
Tigroid nie występuje w miejsi, gdzie z perykarionu wychodzi akson:miejsce to nazywa się wzgórkiem analny m.
c 4 Substancja zasadochłonna(tigroid)w koowrce ruchowej rdzenia kręgowego.
Ziarnistości Nissla są skupiskami siateczki śródplazmatycznej szorstkiej(ziarnistej).
Dzięki znacznej liczbie zasadowych rybosomów barwi się ona intensywnie barwnikami zasadowymi.
Znaczna liczba grudek zasadochłonnych, podobnie jak mitochondriów, jest związana z dużą aktywnością neuronów.
Uszkodzenie komórki nerwowej może spowodować zmniejszenie lei barwliwości.
Neurofibryle.
Charakterystycznym składnikiem komórki nerwowej są również neurońbryletworzące w perykarionie pęczki krzyżujących się włókien, które wnikają z kolei do dendrytów i aksonu.
Uwidaczniają się one przy impregnacji solami metali lub poprzez przyżyciowe barwienie błękitem metylenowym.
Neurońbryle są utworzone z pęczków cienkich, dostrzegalnych tylko w mikroskopie elektronowym neurotubuli i neurofilamentów.
Neurotubule mają na przekroju poprzecznym kształt pierścieni średnicy 20-25 nm i grubości około 6 nm.
Nleurofilame nty, twory o średnicy około 6 run, zalicza się do Mamentów pośrednich.
Wraz z neurotubulami tworzą one szkielet komórki nerwowej(ryc.
Al.
Ryc.
Neurofibryle w komórkach ruchowych rdzenia kręgowego.
Barwniki.
W wielu typach neuronów występują barwniki:melanina i lipofuscyna.
M e I a n i n a jest obecna w cytoplazmie ciała neuronu w postaci brunatnych ziaren.
Nadaje ona makroskopowo widoczne ciemne zabarwienie takim ośrodkom nerwowym, jak istota czarna i miejsce sinawe.
Pojawia się dopiero po urodzeniu, a jej ilość zwiększa się z wiekiem.
U i p o fu s c y n a jest najbardziej rozpowszechnionym barwnikiem ośrodkowego układu nerwowego.
Uwidacznia się w postaci drobnych żółtawobrunatnych ziarnistości w pobliżu jądra komórkowego.
Z wiekiem ilość lipofuscyny może być bardzo duża, a jądro ulega wówczas przesunięciu na obwód.
Znaczna ilość lipofscyny może pojawiać się również w różnych stanach patologicznych.
Metale.
W niektórych okolicach ośrodkowego układu nerwowego komórki nerwowe zawierają stosunkowo znaczne ilości różnych metali, np. żelazo występuje obficie w jądrze czerwiennym, części siatkowatej istoty czarnej oraz w gałce bladej.
Cynk, wchodzący w skład enzymów oddechowych, znajduje się w znacznych ilościach w strukturach hipokampowych.
W neuronach jąder neurosekrecyjnych, takich jak niektóre jądra wielkokomórkowe i drobnokomórkowe podwzgórza, znajdują się ziarnistości neurosekrecyjne, gromadzące się przede wszystkim w części okołojądrowej perykarionu.


ganelle.
Oprócz wspomnianych tworów w perykarionie występuj a obficie organelle.
jak mitochondria, siateczka śródplazmatyczna gładka(bezziarnista)i lizosomy.
ma komórkowa.
ProtoplazmaWczna błona komórkowa(nevrolemma)pokrywa cała rkę nerwową wraz z jej wypustkami i tworzy ograniczenie perykarionu.
Od zewnątrz egają do niej głównie komórki glejowe, dendryty neuronów sąsiednich oraz zakońa aksonów tworzących w wielu miejscach połączenia synaptyczne.
Dendryty dowa wewnętrzna dendrytów tylko w niewielkim stopniu różni się od budowy tartanu.
Znajdują się tutaj liczne neurofibryle(neurofilamenty i neurotubule)hondria oraz inne organelle.
Natomiast ziarnistości zasadochlonne są widoczne tylko grubszych dendrytach.
miejscu odejścia od ciała komórki dendryty są szerokie.
Ku obwodowi zwężała się, je się zwykle dychotomicznie na coraz drobniejsze gałęzie.
Powstaje w ten sposób z bardzo rozgałęzione i daleko sięgające drzewo dendrytyczne.
Dendryty większości wek nerwowych mają uwypuklenia, zwane kolcarm dendrytycznymi(ang. ritic spines)lub pączkami dendrytycznymi(gemmuli dendritici).
Sa one r w części środkowej i w końcowych odcinkach drzewa dendrytycznego:w dendhgrubszych występują tylko sporadycznie.
ektóre neurony nie mają kolców dendrytycznych:stąd pochodzi podział komórek owych na kolcowe(ang. spiny neurons)i bezkolcowe(ang. aspiny neurons).
Błona natyczna dendrytów jest przedłużeniem błony plazmatycznej perykarionu.
Przylega ej jednak na ogół więcej kolb synaptycznych i znajduje się więcej synaps niż na tartanie:połączenia synaptyczne są szczególnie liczne na kolcach dendrytycznych.
Akson.
Włókno nerwowe son, czyli neuryt, zwany również wypustką osiową lub cylindrem osiowym jeżyna się w perykarionie lub w jednym z dendrytów w postaci tzw. wzgórka on a I n e go.
Od dendrytu akson różni się na ogół stałą średnica niemal na całej swej iści.
Mogą odchodzić od niego kolaterale, niekiedy dzieli się na szereg odgałezień, tońcowym odcinku oddaje gałązki końcowe.
vsoplazma.
Cytoplazma aksonu, czyli aksoplazma jest stosunkowo uboga w organeldużejliczbie występują tu jedynie neurońlamenty i neurotubule widoczne w mikrote świetlnym w postaci neuroObryli.
Mają one bardziej uporządkowany układ niż ofibryle perykarionów i dendrytów.
obrębie aksoplazmy następuje transport substancji chemicznych i organelli(ang. al Oow).
Transport ten odbywa się w obu kierunkach:od perykarionu do zakończeń nu, jak również w kierunku przeciwnym od zakończeń do ciała komórki.
Rozróżnia ansport powolny, około milimetra lub kilku milimetrów na dobę i transport szywynoszącyod 100 do 300 mm na dobę.
ssoplazma jest otoczona od zewnątrz cienką błonką protoplazmatyczną aksolemąosłonkami.
Akson wraz z osłonkami tworzy strukturę, zwaną łącznie w ł o k n e mW O W yó 10.
ała komórek nerwowych znajdujące się w istocie szarej układu nerwowego, ich ryły oraz początkowe odcinki aksonów nie mają własnych osłonek.
Dalsze odcinki a aksonów są pokryte osłonką mielinową, czyli rdzenna:sa to w to k n a rd z e n nemielinowe(neurqńbrae mgelinatae).
Oprócz tego istnieją włókna bezecne(neurqfbroe amgelinotoe), bez osłonki mielinowej.
Włókna rdzenne saigólnie liczne w istocie białej, której dzięki mielmie nadała charakterystyczny wygląd.
ośrodkowym układzie nerwowym osłonki włókien zarówno rdzennych, jak i bez onych, są wytworem komórek gleju skąpowypustkowego.
W układzie nerwowym adowym tę sarną funkcję spełniają komórki osłonkowe, lemocyty(komórki vanna), będące odpowiednikiem gleju w nerwach obwodowych.
Sa to komórki łożone, o cienkich jądrach:układają się one pierwotnie na aksonach tworząc na ich ierzchni pojedynczy sznur komórkowy.
Osłonka włókna bezrdzennego.
Powstaje ona w ten sposób, że aksony w liczbie od jednego do kilkunastu lub więcej(najczęściej 7-IZ), wpuklają się w głąb lemocytu.
Wnikając do tej komórki, wpuklają do niej przed sobą jej błonkę plazmatyczna.
Otaczająca akson część wpuklona błonki zachowuje nadal łączność z błonką pokrywająca zewnętrzna powierzchnię komórki za pomocą podwójnej blaszki tej błonki, zwanej krezką aksonu, czyli mezaksonem(ryc, 5 u).
W rezultacie dokoła aksonu i między dwiema blaszkami mezaksonu utrzymuje się szczelinka otwierająca się na powierzchnię komórki osłonkowej.
W komorach tych, obejmujących większą liczbę aksonów, mezakson tworzy rozgałęzienia(ryc, 5 b, ej.
-8%-c'g-v-6.
aksony.
-cytoplazma komórki osłon nowej.
mezakson rozgałęziony.
jddro komórki osłon kowej.
Ryc.
5. Schemat tworzenia się osłonki włókien bezrdzennych(wzorowane na Gasserze).
Osłonka mielinowa, czyli rdzenna.
Kształtuje się inaczej(ryć, ó).
Tutaj w komórkę osłonkową Oemocyt)wpukla się jeden akson w sposób początkowo podobny, wytwarzaj ackrezkę jak we włóknie bezrdzennym(ryc, óa, b).
Następnie krezka ta okręca się wielokrotnie dookoła aksonu(ryc, óc, 0, gdy tymczasem pozostałe części cytoplazmy lemocytu zostają zepchnięte na zewnętrzną powierzchnię osłonki włókna.
W wyniku tego złożonego procesu na powierzchni aksonu wytwarza się wielowarstwowy pokład mielmy złożonej z wielu blaszek nawijającego się na akson mezaksonu:mielinę tę pokrywa warstwa cytoplazmy komórki osłonkowej.
Obraz osłonki rdzennej jest przedstawiony na WograM(ryc, 7), uzyskanej w mikroskopie elektronowym z przekroju poprzecznego przez włókno rdzenne nerwu obwodowego.
Zależnie od liczby nawiniętych na akson błonek mezaksonalnych osłonka mielmowawożę mieć różną grubość, od ułamka mikrometra do kilku mikrometrów.
Nie tworzy ona ie 4 nak na włóknie nerwowym warstwy ciągłej, lecz przerywa się w regularnych odstępach w obrębie tzw. w ę z ł a(nodus neurqńbrae), czyli przewężenia Rarwiera.
Odcinek osłonki znąiduiący się między dworna sąsiednimi węzłami, zwany od c Inki e m m je d z y w ę zł o w y m(segmen(um internodale), wynosi początkowo IOO--150 urn, następnie wydłuża się 9 o W-1, 0 mm:odpowiada on jednej komórce osłonkowej.
Sarn lemocyt zagina się na Wzegu cieśni węzła na obnażoną z mielmy powierzchnię aksonu i w połowie długości cieśni 8 ł 8 Ka się z lemocytem sąsiedniego odcinka osłonki rdzennej.
Obie komórki tworzą tutaj Bczne zgrubiałe na końcach wypustki(ryc.
8).
Między dworna sąsiednimi lemocytamiPozostaje nieregularna szczelina, przez którą do aksonu(do jego aksolemy)może przenikać płyn międzykomórkowy.


-cytoplazma komórki osłonkowej-akson.
-mezakson.
-mezakson zewnętrzny.
-mezakson wewnętrzny.
-akson.
-osłonka rdz.
008.
-cytoplazma komórki osłonkowej.
i.
Schematyczny obraz kształtowania sie osłonki mielinowej dokoła włókna rdzena, b-wpuklanie się aksonu do lemocytu, c--tworzenie się mezaksonu, d, e, f--owijanie się mezaksonu dokoła aksonu(wzorowane na Gerenie).
i.
Wycinek z przekroju poprzecznego osłonki mielinowej, widziany w mikroskopie elektronowym.
Mikrofotografia elektronowa(wg Morana i Eineana).
:a tym w głąb osłonki rdzennej wnikają od jej powierzchni zewnętrznej w pobliżu u skośne szczeliny lejkowatego kształtu, zwane w ci ę ci a mi m i e lin y(incisionesid), dawniej wcięciami Schmidta-Lantermanna.
Wcięcia takie obserwowano od+w osłonkach rdzennych włókien nerwów obwodowych, później znaleziono je eż we włóknach ośrodkowego układu nerwowego.
3 ro(łojenie wtórne włókna nerwowego.
Po przecięciu włókna nerwowego zwyrodtulega jego część obwodowa(dystalna).
Zwyrodnienie to nosi nazwę zwyrodnienia*ego lub zwyrodnienia Waltera(ang. secondary degeneration, anterograde degeneraWalleriandegeneration).
Część odcięta(dalsza)aksonu pęcznieje, a jednocześnie te w niej neurońbryle tracą swą barwliwość i ulegała rozpadowi.
Po kilku dniach a część aksonu rozpada się na drobne bryłki aksoplazmy i zanika całkowicie, jak eż zanikają zakończenia synaptyczne włókien ruchowych w mięsniach szkieletoWośrodkowym układzie nerwowym stwierdza się również zwyrodnienie kolb dycznych wraz z odciętą częścią aksonu.
W 2-3 dni po przecięciu włókna, w części odciętej, oprócz objawów rozpadu i zanikania aksonu, rozpoczynają się zmiany strukturalne i chemiczne w osłonkach.
Mielina osłonki rdzennej rozpada się na kuliste bryłki(okres kul mielinowych:ryc.
B).
Ich złożone lipidy ulegają rozkładowi, w wyniku czego pojawiają się tłuszcze obojętne(tzw. okres Marchiego).
Początkowo rozpad mielmy odbywa się wewnątrz lemocytów, w tym okresie już bryłowatych.
Później tłuszcz przedostaje się do komórek żernych tkanki łącznej otaczającej włókno.
W ten sposób z elementów włókna rdzennego zachowują się tylko komórki osłonkowe Oemocyty).
Komórki te mnożą się, początkowo kariokinetycznie, później na drodze amitozy, i łączą się w tzw. pasma komórkowe Bungnera, mające duże znaczenie dla prawidłowego przebiegu właściwej regeneracji włókna nerwowego.
Ryc.
8.
Dwie fazy degeneracji osłonki rdzennej włókien nerwowych nerwu ludzkiego:a-faza wczesna kul mielinowych, b-faza późna, w której lemocyty utworzyły pasma Bungnera:w pasmach tych i między nimi występują kuleczki tłuszczu(czarnej, będące produktem rozpadu mielmy(wzorowane na Spielmayerze).
Analogiczne zmiany degeneracyjne mogą również objąć i końcowy odcinek(kikut)bliższej części włókna, pozostawionej w łączności z ciałem komórkowym:z reguły nie przekraczają one dwóch ostatnich węzłów.
Jednocześnie z opisanymi wyżej zmianami we włóknie nerwowym obserwuje się zmiany w ciele komórki nerwowej, w Jej perykarionie:są to:1)przesunięcie się jądra komórki ku jej obwodowi i 2)zanikanie tigroidu.
To drugie zjawisko nosi nazwę tigrolizy albo chromatolizy.
Rozpoczyna się ono w części centralnej komórki i posuwa się tym dalej ku obwodowi, im większą część aksoplazmy utraciła komórka w odciętej części aksonu.
Gdy utrata ta w stosunku do wielkości całej masy cytoplazmy jest duża, neuron obumiera lub ulega znacznemu zmniejszeniu(zwyrodnienie wsteczne), gdy Jest mniejsza, wówczas budowa cytoplazmy, ilość tigroidu i położenie jądra komórkowego wracają powoli do stanu prawidłowego.
Całość tych zmian może trwać do kilku miesięcy.
Synapsy Wbrew dawnym poglądom komórki nerwowe nie są ze sobą zespolone, lecz stykąją się w miejscach, zwanych synapsami lub złączami.
W każdej synapsie rozróżnia się część Dresmaptyczną oraz postsynaptyczną, przedzielone szczeliną synaptyczną.
Informacja Jest przekazywana z części presynaptycznei na postsynaptyczną za pośrednictwem substancji, zwanych neurotransmitterami lub modulatorami synaptycznymi.
Złącza tego Gpu noszą nazwy synaps chemicznych w przeciwieństwie do rzadziej spotykanych synaps elektrycznych, gdzie przekazywanie informacji odbywa się bez pośrednictwa neurotransmittera.


, neurotransmitterów zalicza się zwykle acetylocholinp, aminy biogenne(noradmadopamina, serotonina i histamina)oraz aminokwasy(asparaginowy, glutamino was gamma-aminomasłowy, glicyna).
Większość wymienionych substancji to neuromitterypobudzające, które przeważnie depolaryzują błonę postsynaptyczną.
Do nransmitterów hamujących, które zwiększają jej polaryzację, zalicza się przede stkim kwas gamma-aminomasłowy(GABJ i glicynę.
Podział na neurotransmitterydzające i hamujące ma znaczenie jedynie dydaktyczne, gdyż efekt działania tych, ancji zależy przede wszystkim od ich receptorów znajdujących się na neuronach ynaptycznych.
Oprócz neurotransmitterów istniej ą tzw, modulatory synaptyczne.
Na są one związkami o większej cząsteczce, zbudowanymi z łańcucha peptydowego.
lał na neurotransmittery i neuromodulatory jest jednak w znacznym stopniu MOW.
*ęść presynaptyczna złącza jest utworzona przeważnie przez zakończenia aksonów axon terminals:ryc.
9).
Są to zwykle kuliste lub owalne twory, zwane k o lb a mi a p ty c z ny m i(ang. synaptic bulbs), buławkami końcowymi(bulbi terminales)lub izkami końcowymi(t. boutons terminaux).
Niekiedy zamiast pojedynczej kolby ppują paciorkowate uwypuklenia noszące nazwę żylakowatości(taricositates, fr, ins en passant), z których każda tworzy synapsy.
-dendryt.
-perykarion komórki ruchowej.
9.
Zakończenia aksonów(guziczki końcowe)na powierzchni dendrytu(u góry)ykarionu(u dołu)komórki ruchowej rdzenia kręgowego(wzorowane na mikrofotografii Junga).
ąiczpściei impuls nerwowy jest przekazywany z zakończenia aksonu na deOJ(W apsy aksono-dendrytyczne)lub na kolec dendrytyczny będący jego uwypukleniem apsy aksono-spinalne).
Istnieją również, chociaż mniej liczne, synapsy między aK*ma ciałem komórki(synapsy aksono-somatyczne)lub innym aksonem(synapsy mo-aksonalne).
Do rzadszych należą połączenia nie związane z aksonami.
Są toczenia somato-somatyczne, somato-dendrytyczne, dendryto-dendrytyczne i dend-somatyczne.
Akson może kończyć się na jednej komórce nerwowej.
Przykładem tego są włókna pnące dochodzące do pojedynczych komórek gruszkowatych kory móżdżku.
Częściej jednak rozgałęzienia aksonów kończą się na wielu neuronach.
Swoistą formą połączeń są kłębuszki synaptyczne, w których aksony stykają się z dendrytami kilku neuronów, przy czym cały ten zespół jest otoczony przez komórki glejowe.
Budowa kłębuszka może być niezmiernie złożona, dzięki występowaniu w ich obrębie synaps różnego typu i wzajemnej interakcji neuronów.
Kłębuszki synaptycznespotyka się mJn, w ciele kolankowatym bocznym, w warstwie ziarnistej móżdżku i w opuszce węchowej.
Najbardziej charakterystycznym tworem kolby synaptycznej są wypełnione neurotransmitterempęcherzyki.
Nlajczęściej spotyka się pęcherzyki kuliste, średnicy od 30 do 60 nmz jasną zawartością.
W wielu kolbach synaptycznych widać pęcherzyki z zawartością ciemną(osmońlną).
W ich wnętrzu znajdują się przeważnie aminy katecholowe, jak również neuropeptydy.
Niektóre pęcherzyki, między innymi pęcherzyki zawierające modulatory synaptyczne, są znacznie większe, a ich średnica dochodzi do 100 nm.
Znaczna część kolb synaptycznych zawiera pęcherzyki spłaszczone lub też różnokształtne.
Na ogół uważa się, że kolby z pęcherzykami spłaszczonymi zawierają przeważnie kwas gamma-aminomasłowy jako neurotransmitter.
Oprócz pęcherzyków w cytoplazmie kolb synapiącznych znajdują się mitochondria, jak również zbiorniki siateczki śródplazmatycznej gładkiej oraz lizosomy i neurotubule.
Neuroflamenty występują w kolbach jedynie na przejściu w akson:ich obecność wewnątrz kolby przemawia za jej zwyrodnieniem.
Znajdująca się na powierzchni zakończenia aksonalnego błona presynaptyczna wykazuje charakterystyczne zgrubienie pasmo osmofilne, długości dochodzącej do 80 nm.
Zgrubienie to zawiera stożkowate, skierowane do wnętrza kolby wyniosłości oddzielone od siebie przestrzeniami o wymiarach dochodzących do 60 run.
Przestrzenie te mają spełniać ważną funkcję przy przesuwaniu się pęcherzyków ku błonie presynaptycznej.
Szczelina synaptyczna, szerokości od 20 do 30 run, jest wypełniona substancjami polisacharydowymi.
Od zewnątrz ograniczają ją wypustki astrocytów.
Błona postsynaptyczna zawiera zagęszczenie postsynaptyczne utworzone z gęstej sieci Mamentów, które wnikają do szczeliny synaptycznej.
Grubość zagęszczenia postsynaptycznegojest różna w poszczególnych typach synaps i wynosi od 10 do 60 run.
W cytoplazmie neuronu w pobliżu zagęszczenia postsynaptycznego można spotkać gładkie zbiorniki postsynaptyczne, twory wielopęcherzykowe oraz pęcherzyki spłaszczone.
Na podstawie różnic morfologicznych wyróżniono dwa typy synaps(ryc.
W).
Typ I charakteryzuje się znaczną grubością zagęszczenia presynaptycznego i postsynaptycz.
zagęszczeń te presynaptyczneszczelina syna ptycznazag*szczenie*pas tsyn a płyczne.
Ryć.
10. Schemat synapsy typu I(a)i typu li jb).


, przy czym zgrubienie postsynaptyczne jest grubsze.
W synapsach typu U oba izczenia są bardziej symetryczne, aczkolwiek cieńsze:również szerokość szczeliny ptycznej jest nieco mniejsza.
Synapsy typu U są w swej większości umiejscowione na kartonach oraz na początkowych odcinkach dendrytów i zawierają w części presynapiejprzeważnie pęcherzyki spłaszczone.
Uważa się je na ogół za synapsy hamujące.
psy typu 1, przeważnie z pęcherzykami kulistymi, znajdują się głównie na dalszych dach dendrytów oraz na kolcach.
astyczność synaps.
Synapsy ośrodkowego układu nerwowego odznaczają się plasiością.
Mogą one w znacznym stopniu ulegać modyfikacji, zależnie od przepływu i nie impulsów nerwowych i zanikają w tych okolicach, w których dopływ ten jest mie zmniejszony.
Istnieje również hipoteza, iż zapamiętywanie(pamięć trwała)ja na zmianach zachodzących w synapsach ośrodkowego układu nerwowego.
Może tym ulegać zwiększeniu powierzchnia błon synaptycznych lub też liczba receptorów łojących się na nich.
synapsie impuls nerwowy dochodzi do części presmaptycznej i przez szczelinę ptyczną za pośrednictwem neurotransmittera lub modulatora zwiększa lub zmniej szadliwość następnego neuronu.
Pod wpływem dodatniego impulsu do wnętrza kolby:hodżą jony wapniowe, a pęcherzyki wydzielają substancję przekaźnikową do Jiny synaptycznej.
Substancja ta łączy się ze znajdującymi się w błonie postsynapwjswoistymi receptorami.
W wyniku dalszych złożonych procesów biochemicznych jpują zmiany przepuszczalności błony neuronu postsynaptycznego dla jonów Nać i powstaje potencjał postsynaptyczny, który może mieć charakter depolaryzacji lub rpolaryzacji.
Depolaryzacja może w neuronie następnym wyzwolić potencjał czynnośy, hiperpolaryzacja natomiast wpływa hamująco.
Tkanka glejowa'ścisłym związku z tkanką nerwową znajduje się tkanka glejowa, ma również glejem.
Tworzy ją zespół komórek, które(z wyjątkiem rogleju)są, podobnie jak komórki nerwowe, pochodzenia ektodernego.
Tkankę glejową charakteryzuje duże zróżnicowanie jej komo, zarówno pod względem morfologicznym, jak i fizjologicznym.
śród komórek glejowych ośrodkowego układu nerwowego rozpoznny(ryć, 11)komórki wyściółki(ependymocyty), astrocyty, komórki u skąpowypustkowego(oligodendrocyty)i komórki mikrogleju.
jduią się one na całym obszarze ośrodkowego układu nerwowego.
jadło istnieją odmiany komórek glejowych występujące tylko w niegchjego częściach.
Należą do nich przede wszystkim znajdujące się orze móżdżku lofogliocyty, inaczej komórki glejowe pierzaste(ko:ki Bergmanna i Fananasa:patrz Kora móżdżku).
lementy neuronalne obwodowego układu nerwowego są otoczone ez komórki glejowe dwojakiego rodzaju:komórki glejowe zwojów, li komórki płaszczowe i komórki osłonkowe, czyli lemocyty(komórki Manna).
W 34 cMłba(ependgma).
Światło kanału rdzenia kręgowego i komór mózgowia jest lane odrębną formą gleju, zwaną wyściółką.
Tworzą ją komórki, e p e n d y m o c y 1 y, e w przeciwieństwie do innych komórek glejowych powstają z niemigruiącychórek nabłonka pierwotnej cewy nerwowej.
Są to komórki podobne do nabłonkowych, ważnie cylindryczne, miejscami sześcienne lub płaskie.
Układają się one w pojedynczą rtwę przylegającą do przykomórkowej błony granicznej glejowej.
olne powierzchnie ependymocytów zwrócone do światła kanału środkowego i komór okryte licznymi, bardzo drobnymi wypustkami cytoplazmy, m i k r o k o s m k a m i, .
pomiędzy którymi w liczbie zmiennej znajdują się m i g a w k i(ciliu)z ich charakterystycznymi wewnętrznymi włókienkami i ciałkami podstawnymi.
Z przeciwległej powierzchni, tj. z podstawy komórki, wychodzi wypustka obwodowa.
Wypustki są przeważnie pojedyncze i stosunkowo krótkie, najczęściej dzielą się one w warstwie podwyściółkowej na kilka odgałęzień.
W niektórych miejscach osiągają znaczne rozmiary, tworząc w rdzeniu kręgowym przegrodę pośrodkowa tylną.
przegroda pośrodkowa tylna'.
przegroda pośrodkowa tylna'iż.
włóknisty.
plazmatyczny.
-wyściółka kanału*rod*owego.
szczelina pośrodkowa przednia Ryc.
Il.
Tkanka glejowa w otoczeniu kanału środkowego rdzenia kręgowego(wg Uwala).
Ependymocyty zawieraj ą jądro przeważnie owalne, z wyraźnym j ąderkiem:cytoplazma zawiera stosunkowo drobne, znajdujące się głównie wokół jądra, mitochondria.
Od typowych ependymocytów różnią się zasadniczo komórki pokrywające tzw. narządy okołokomorowe(wyściółkowe i podwyściółkowe:patrz Komora trzecia).
Ependymocyty pośredniczą w transporcie substancji z płynu mózgowa-rdzeniowego do ośrodkowego układu nerwowego i w kierunku odwrotnym, tworząc jeden z mechanizmów bariery płyn mózgowa-rdzeniowy-ośrodkowy układ nerwowy.
2.
Glej astrocytarny, czyli wielkokomórkowy(makroglej:ryć.
IZ).
Zawiera duże gwiaździste komórki glejowe o licznych promienistych i rozgałęzionych wypustkach.
Noszą one nazwę as 1 r o cy 1 o w(astrocgti).
Komórki te mają stosunkowo duże kuliste Mdro, a w ich cytoplazmie znajdują się dość liczne mitochondria.
Astrocyty te swymi cjłoplazmatycznymi wypustkami stykają się na zniacznej przestrzeni z komórkami nerwowymi, ponadto zakończeniami(nóżkami)oplatają naczynia krwionośne, tworząc Błonę graniczną glej ową okolona czyniową(membrana limitans glinę periPasculoris).
Znaczna część wypustek komórek glejowych dochodzi na powierzchnię ośrodkowego układu nerwowego:pod oponę miękką-błona gr a nic zna glej owa p o w i e r z c h o w n a(membrana limitans glide superńcidlis), oraz pod wyściółkę komór.


kanału środkowego rdzenia--błona graniczna glejowa okołokornorowamembrano limitons glioe peraentriculoris).
Rozróżnia się astrocyty protoplazmatyczne(astrocgti protoplasmatici)w ł ok n i s 1 e(ds(rocg@fbrosO oraz formy pośrednie.
Astrocyty protoplazmatyczne sairzeważnie nieco większe i zawierają większe jądro komórkowe.
Ponadto rozgałęziaj a się me obficie już w pobliżu per**arionu.
Natomiast wypustki astrocytów protoplazmatycziąchsą znacznie smuklejsze, dłuższe, mniej rozgałęzione.
Obie grupy asuocytów różnią je również lokalizacją.
Podczas gdy astrocyty protoplazmatyczne występują niemal vyłącznie w istocie szarej, asirocyły włókniste znajdują się zarówno w istocie szarej, jak białej, w której są liczniejsze.
-as*rocy*włóknisty.
OBCZyO 18 krwionośne.
Ryc.
12. Astrocyty włókniste w otoczeniu naczynia krwionośnego mózgu.
W cytoplazmie astrocytów, głównie włóknistych, znajdują się cienkie włókna glejowe gliofibryle.
Są one zbudowane z pęczków gliofilamentów, średnicy 8-9 nm.
aliczanych do flamentów pośrednich.
Glej astrocytarny spełnia funkcję tkanki podporowej ośrodkowego układu nerwowego onadto otaczając bezpośrednio tkankę nerwową oddziela ją w znacznym stopniu o 4 toczenia.
Wiąże się z tym ważna rola astrocytów jako struktur pośredniczących w wymiaiematerii między krwią a tkanką nerwową.
Glej astrocytarny bierze również udział procesach patologicznych, odgrywając ważną rolę w czynnościach reperacyirychirodkowego układu nerwowego.
4 Glej skąpowypustkowy(ryć, l 3).
Zawiera małe komórki glejowe o nielicznych słabo rozgałęziających się wypustkach.
Komórki te noszą nazwę o I i g o d e n d r o cyiw Ich jądra są na przekroju okrągłe lub nieco owalne, ciemno barwiące się ze względu 4 znaczną ilość heterochromatyny szczególnie zagęszczonej pod otoczką jądra.
Crtopłaz*a oligodendrocytów jest stosunkowo ciemna, w obrazie mikroskopowo-elektronowym iwiera liczne organelle(ryc.
131.
OBgodendrocyty istoty szarej towarzyszą głównie komórkom nerwowym jako sateTBwowe.
W istocie białej układają się szeregami wśród pęczków włókien nerwowych Atelity śródpęczkowe).
Niektóre komórki gleju skąpowypustkowego występują obficie sąsiedztwie naczyń krwionośnych.
Główną czynnością oligodendrocytów jest wy 7 arzanie osłonek mielinowych dookoła aksonów ośrodkowego układu nerwowego.
Poągjte jak as*roc 8 G, s 4 one w bliżej nieokreślony sposób powiązane z metabolizmem W@ki nerwowej.
a, jggęaglej, czyli mezoglej(ryć.
131. Jest on prawdopodobnie pochodzenia mezenchyąyąiąeznego.
Jego komórki, zwane również komórkami Hortegi, zawierają wydłużone eierąe tąłro, otoczone wąskim pasmem cytoplazmy perykarionu, od którego odchodzą drobne, silnie rozgałęziaMce się wypustki Cytoplazma jest elektronowa gęsta i zawiera Jczne organelle.
ka*.
komórka gleju skąpowypustkowego.
e-komórki gleju skąpowyp u stkoweg o\\Jkomórki nerwowe.
Ryć.
13. Komórki gleju skąpowypustkowego i mikrogleju między komórkami nerwowymi kory mózgu.
Z mezenchymatyczrym pochodzeniem komórek mikrogleju wiąże się prawdopodobnie ich zdolność do przemieszczania się oraz fagocytozy:mogą one fgocytować cząstki powstałe z rozpadu obumartych komórek i włókien nerwowych.
Podczas tej czynności mogą one przekształcać się w typowe makrofagi tkanki łącznej.
OŚRODKI I DROGI NERWOWE Komórki i włókna nerwowe w mózgowiu i rdzeniu kręgowym są rozmieszczone nierównomiernie.
W jednych okolicach, zwanych istotą s z a r ą(substdn(id grised), przeważają ciała komórek, w innych zasadniczym elementem są włókna nerwowe.
Dzięki obecności w osłonkach włókien białawej mielmy okolice te są jaśniejsze i noszą nazwę i s 1 o 1 yb ta ł e j(substmtid albo).
Komórki nerwowe są rozproszone w istocie szarej w sposób nieregularny lub też skupiają się w oddzielne, choć często niezbyt wyraźnie odgraniczone grupy, noszące nazwę o ś r o dków nerwowych(centra nervosa).
Nazwy tej używa się najczęściej w znaczeniu czynnościowym, zależnie od roli, jaką odgrywa dany.


idek:rozróżniamy więc np. ośrodki oddychania, krążenia, ośrodki iowe, czuciowe itd.
Z morfologicznego punktu widzenia grupę iórek o podobnej budowie, dającą się oddzielić od komórek sąsiedi, określa się zwykle mianem jądra(nucleus).
Tam gdzie oduczenie nie jest wyraźne, mówi się raczej o polu(crea)lub olicy(regla).
Czasami komórki układają się w postaci cienkich iszek Oaminde), zwanych inaczej warstwami(strata).
naczna część komórek nerwowych to neurony o krótkich aksonach, czących się zwykle w tych samych ośrodkach, w których znajdują się a ich komórek.
Nleurony te poprzez wielką liczbę synaps działają udzająco lub hamująco na liczne, znajdujące się w ich pobliżu, wrki nerwowe.
W ten sposób w większości ośrodków nerwowych rstają całe układy złożonych sieci neuronalnych, pobudzanych lub jawnych przez czynność własnych neuronów oraz przez impulsy boczące drogą długich aksonów z okolic mniej lub bardziej odleglługie aksony są wypustkami komórek nerwowych oddzielnego typu ieuronów o długim aksonie.
Pozwalają one na przenoszenie inforjina znaczne odległości, integrując czynność różnych ośrodków wowych.
Długie aksony są albo rozproszone, albo też łączą się pę czki(fsciculi).
Wiązkę włókien lub pęczek, mający wspólny zątek i dążący do tego samego ośrodka, określa się mianem d r o g i r w o w e j(trcctus nervosus).
Zależnie od kierunku przebiegu, a więc erunku przewodzenia impulsów, można wyodrębnić drogi nerwowe ępujące i zstępujące.
Bogi wstępujące.
Przewodzą impulsy z niższych pięter ośrodkowego adu nerwowego do wyższych, np. z rdzenia kręgowego do mózgowia.
oulsy dochodzą do nich z receptorów przez włókna dośrodkowe wów obwodowych.
Niektóre z nich, ze względu na spełnianą przez funkcję, nazywamy "drogami czuciowymi".
tragi zstępujące.
Mają odwrotny kierunek przebiegu:od góry ku owi.
Najdłuższe z nich rozpoczynają się w ośrodkach ruchowych kory zgu i dochodzą aż do najniższych segmentów rdzenia(drogi koro-rdzeniowe, czyli piramidowe), inne przebiegają na krótszym odcinCzęśćz nich to, drogi ruchowe", których zniszczenie powoduje iurzenia motoryki.
Bogi wstępujące i zstępujące obejmuje się wspólną nazwą dróg Wowych(projekcyjnych), gdyż niejako rzutują one impulsy nieraz do egłych części układu nerwowego.
Oprócz dróg projekcyjnych wyróżsiędrogi kojarzeniowe i spoidłowe.
Bogi kojarzeniowe(asocjacyjne).
Są łącznikiem między drogami lepującymi i zstępującymi.
Rozpoczynają się one i kończą w tym mm piętrze ośrodkowego układu nerwowego, nie przekraczając szczyzny pośrodkowej.
Przykładem takich dróg mogą być pęczki jkien, łączące z sobą poszczególne części jednej półkuli mózgu.
Wrogi spoidłowe(komisuralne).
Łączą ze sobą jednoimienne ośrodki twej i lewej połowy mózgowia lub rdzenia kręgowego.
Do najsilniej*wmiętych dróg tego typu należy u człowieka ciało modzelowate.
(spoidło wielkie), łączące obie półkule mózgu.
Liczne połączenia między stroną prawą i lewą są utworzone również przez włókna rzutowe, które w wielu miejscach krzyżują się w płaszczyźnie pośrodkowej z jednoimiennymi włóknami strony przeciwległej jako skrzyżowanie(decussdtio)drogi nerwowej.
Odrębne pęczki włókien nerwowych nie są od siebie ostro odgraniczone.
Nie ma też między włóknami różnych dróg nerwowych wyraźnych różnic morfologicznych:tylko ich niejednakowa grubość oraz obecność lub brak osłonki mielinowej może je wyróżniać od otoczenia.
Dlatego w badaniach dróg nerwowych tylko wyjątkowo możemy ograniczyć się do zwykłych metod makroskopowych lub mikroskopowych.
Znaczna część naszych obserwacji pochodzi z tych przypadków, w których ośrodki lub drogi nerwowe zostały dotknięte przez proces chorobowy.
Następuj ą wówczas zmiany w uszkodzonych włóknach nerwowych, w ich osłonkach, jak również w macierzystych komórkach.
Zmiany te umożliwiają prześledzenie przebiegu dróg nerwowych ulegających zwyrodnieniu.
Należywspomnieć również o metodzie mielogenetycznej Ele chsiga, opartej na rozwoju osłonki mielinowej(rdzennej).
Flechsig wykazał, że jedne drogi nerwowe uzyskują osłonkę rdzenną wcześniej, inne zaś później:dzieje się to w pewnym określonym porządku.
Wobec tego, że na odpowiednio zabarwionych preparatach wiązki włókien rdzennych łatwo dają się odróżnić od bezrdzennych, można na serii skrawków prześledzić dość dokładnie ich przebieg.
Większość danych dotyczących przebiegu i czynności dróg nerwowych pochodzi jednak nie z materiału ludzkiego, lecz z doświadczeń przeprowadzonych na zwierz p 1 a c h.
Wyniki tych badań są przenoszone na człowieka z uwzględnieniem homologii struktur mózgowych oraz danych anatomopatologicznych i klinicznych.
Badania eksperymentalne nad drogami ośrodkowego układu nerwowego opierają się głównie na metodzie jego uszkadzania bądź na tzw. transporcie aksonalnym.
W wyniku u s z k o d z e n i a aksonu powstają zmiany prowadzące do zwyrodnienia jego odcinka dystamego.
Zmiany te mogą pojawić się również w jego części proksymalneji w ciele komórki.
Ponadto mogą uwidaczniać się zmiany w komórkach nerwowych z którymi uszkodzony neuron ma bezpośrednie połączenia synaptyczne(zmiany 1 r a n ssynaptyczne, czyli transneur analne).
Wszystko to pozwala na zastosowanie, po doświadczalnych uszkodzeniach ośrodkowego układu nerwowego, różnorodnych metod określających początek, przebieg i zakończenia poszczególnych dróg nerwowych.
Olbrzymi postęp w dziedzinie badania dróg nerwowych stanowiło w ostatnim dziesięcioleciu wprowadzenie metod wykorzystujących trans po rt ak s ona lny.
Fakt, że w neuronie liczne substancje przepływają od ciała komórki nerwowej przez całą długość aksonu aż do jego zakończeń, czyli kolbek synaptycznych, był znany od dawna.
Wiedziano również, że przepływ ten odbywa się z różną szybkością, zależnie od wielu czynników.
Do badania połączeń ośrodkowego układu nerwowego transport aksonalny został jednak Bókorzystany dopiero w ostatnim okresie.
Stało się to możliwe po stwierdzeniu, że aminokwasy, podane domózgowo, wnikają do neuronów przez błonę perykarionu i dendG(ów, natomiast nie przechodzą przez osłonki aksonów.
Na tej podstawie w badaniach neuroanatomicznych rozpoczęto podawanie domózgoweaminokwasów znakowanych najczęściej trytem.
Wnikają one poprzez błonę ciała komórki 4 o neuronu, a następnie w aksonach przedostają się do zakończeń nerwowych.
Dzięki Jemu w obrazie autoradiograńcznym znakowane aminokwasy, podane do określonego Ośrodka, uwidaczniają jego wszystkie połączenia łącznie z kolbkami synaptycznymi.
Substancje wędrują w aksonie nie tylko w kierunku od ciała komórki do zakończeń Wsooów, ale również w kierunku przeciwnym-do perykarionu.
Zjawisko to nosi nazwę transportu aksonalnego wstecznego.
Jak stwier 4 z@ina początku lat siedemdziesiątych La Veilowie(l 972), drogą tą przesuwa się 8 ałsonie, między innymi, peroksydaza chrzanowa.
Wstrzyknięta w miejscu, gdzie Widują się zakończenia aksonu, wędruje ona do ciała macierzystej komórki nerwowej tworząc ziarnistości wyraźnie widoczne w mikroskopie świetlnym.


ZWÓJ OSOBNICZY OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO Pierwsze okresy rozwoju kład nerwowy człowieka powstaje z ektodermy, w połowie trzeciego tygodnia życia dka.
Okres ten nazwano negr ul acj ą(neurulatio), a zarodek z tego okresu rozwoju uulą(neurula).
zęść ektodermy, która bierze udział w tworzeniu układu nerwowego, nazwano, r o e k 1 o d e r m ą(neuroectoderma).
Neuroektoderma pokrywa tarczę zarodkową do tdu od smugi pierwotnej i węzła pierwotnego modus primititus), tworząc tkę nerwową(lamina neurdlis).
W węźle pierwotnym powstaje dołek p termy(ńneaprimitita), który stanowi wejście do k an atu nerwowo-j e lit owego mis neurentericus), łączącego jamę owodni z pęcherzykiem żółtkowym.
Nazwa atu pochodzi stąd, że wejście do niego znajduje się na tylnym końcu płytki nerwowej, e wytworzy się nieco później tylny o tw o r kanału nerwowego Oeuroporus erior s. cdudalis), a wyjście w górnej ścianie cewy jelitowej.
węzeł Hensena.
fałdy ograniczające rynienkę nerwową(grzebienie nerwowe).
som iły.
węzeł pierwotny smuga pierwotna---. .
-szypuła brzuszna 14 Zarodek ludzki Zł-dniowy oglądany od strony grzbietowej.
Widać szeroko otwartą rynienkę nerwową(wzorowane na lngallsie).
Bbłka nerwowa, początkowo owalna, wydłuża się, jej boki stają się coraz grubsze, aszcza w odcinku głowowym, po czym stopniowo unoszą się ku górze.
Okres ten*wano wczesnym okresem rynienki nerwowej(tempus prius sulci neuraSrodkowaczęść płytki, leżąca wzdłuż jej długiej osi, zapada się, a unoszące się jej brzegi 8 z 4 fałdy ne rw o w e(plicae neurdles).
Grzbiety tych fałdów nazwano gra e b i e.
n i a mi ne r w o wy m i(cristae neurales).
W ten sposób powstaje głęboka ryn i e n k a nerwowa(sulcus neurclis), a zarodek wchodzi w okres późnego stadium ry ni e nk i ne r w o w e j Oempus posterius sulci neuralis).
Grzebienie nerwowe rynienki zbliżają się do siebie, po czym zrastając się w pojedynczy grzebień nerwowy przekształcają rynienkę nerwową w cewę nerwową(tubus neuralis), a światło cewy w kanał n e r w o w y(cdnalis neurclis).
Proces zamykania się cewy nerwowej rozpoczyna się w 21 dniu życia zarodka, na wysokości 4 pary somitów, po czym szybko postępuje w kierunku przednim i tylnym płytki nerwowej.
W przednim odcinku cewy powstaje otwór nerwowy przedni(neuroporus dnterior s. rostralis), w tylnym otwór nerwowy tylny(neuroporus posterior s. caudalis).
Otwór przedni zarasta w 26 dniu rozwoju, a otwór tylny w 28 dniu rozwoju.
To stadium rozwoju układu nerwowego nazwano okres e rn cewy nerwowej Oempus tubi neurolis).
rynienka nerwowa rynienka nerwowa.
zamknięta I I.
rynienka nerwowa 0, 2 mmRyc.
15. Zarodek ludzki o 7 parach somitów.
Rynienka nerwowa zamknięta tylko w środkowej części zarodka.
Widok od strony prawej.
Całkowicie zamknięta cewa nerwowa oddziela się od ektodermy pokrywającej powierzchnię grzbietową zarodka, natomiast komórki grzebienia nerwowego, wywędrowując na boki, układają się grupami po obu stronach całej cewy nerwowej tworząc tzw. s e g m e ntvgrzebienia(segmenta cristde).
Z segmentów tych powstają zwoje mózgów o-r d żeni owe(gdnglia mniospinclid)Część komórek pierwotnych zwojów mózgowa-rdzeniowych wywędruje bardziej do przodu i utworzy zwoje układu autonomicznego(ganglia autonomicd).
Pozostałe komórki przekształcają się w komórki czuciowe oraz biorą udział w tworzeniu mezenchymy, z której rozwiną się opony rdzenia kręgowego i mózgowia.
Już rynienka nerwowa, a następnie powstająca z niej cewa nerwowa w swym przednim odcinku mózgowiowym jest szersza niż położona dalej do tyłu część rdzeniowa.
Część@(zgowiowa wzrasta szybko na długość i w związku z tym tworzy charakterystyczne zgięcia(patrz dalej).
Rozrastanie się jej na grubość jest bardzo nierównomierne:w jednych odcinkach staje się węższa, w innych rozszerza się pęcherzykowata.
Powoduje to podział części mózgowiowej na trzy pęcherzyki pierwotne:p r z o d o m o z g o w i e(prosencepha(o@), śródm ózgo wie(mesencephalon)i tyłomózgowie(rhombencephdlon).
Przewężenia zaznaczające się później na przodomózgowiu i na tyłomózgowiu pozwolą na wJróżnienie 5 pęcherzyków wtórnych.
Przodomózgowie podzieli się mianowicie na Kresomózgowie(telencephdlon)i międzymózgowie(diencephalon), śródmózgowie pozostaje nie podzielone, a z tyłomózgowia pierwotnego powstanie tyło rnó zgowi e w tor ne(metencephalm)i r dz cni o mó z g o w i e(mgelencephalon).
Ze ścian bocznych kresomózgowia wypukli się prawa i lewa półkula mózgu(hemisphaerium), ze ścian międzymózgowia-pęcherzyki oczne.
Przez całą długość cewy nerwowej ciągnie się kanał wypełniony płynem.
Wraz ze wzrostem kresomózgowia i wykształceniem się z niego parzystych półkul mózgu z wąskiego kanału nerwowego.


stają dwie szerokie komory boczne(tentriculi loterqles), które przez otwory)3 z y k o m o r o w e(framind interoentriculdria)połączą się z komorą trzecią.
Ściany fory trzeciej powstają z międzymózgowia(diencephdlon)oraz z małej nieparzyszęścik r e s o m o z g o w i a Oelencephalon impar).
Komora trzecia łączy się następnie kim kanałem, zwanym w o d o ci ągie m m o z g u(aqudeducius cerebri), z komorą arfą.
Komora czwarta powstaje w 1 y ł o m o z g o w i u(rhombencephdlon), zachowując ność z pozostałą częścią kanału nerwowego(canalis neuralis).
Kanał ten iści rdzeniowej cewy nosi nazwę k a n a lu ce n tr a I n e go(cdndlis centralis).
grzebień rynienka nerwowa nerwowy somit.
aorty.
zwój nerwu trójdzielnego tyłomózgowie UZBCI OBUTOTOBFdołek uszny.
grzebień warstwa nerwowy płaszczowa.
-miotom.
jama ciała.
aorta.
zwój rdzeniowy.
dermatom.
, pień współczulny 16.
Zamykanie się rynienki nerwowej i tworzenie zawiązków zwojów rdzeniowych pni współczulnych u zarodka ludzkiego:a-rynienka nerwowa zarodka o 7 parach łów, b--cewa nerwowa i grzebień nerwowy zarodka o 14 parach somitów, c zwoje'zykręgowe i zawiązek pnia współczulnego zarodka długości 8, 5 mm(modyfikacja:a---wg Payne, b-wg Heusera, c-wg Fischla).
, , śródmózgowie, przodomózgowie, pęcherzyk oczny.
powierzchnia brzuszOAśródmózgowia zwój spiralny ślimaka.
W.
Model cewy zarodka ludzkiego o 18 parach somitów widziany od strony prawej.
vek nerwowy przedni jeszcze otwarty.
Na bocznej powierzchni tyłomózgowia leży zagłębiona płytka słuchowa(wg Sternberga z Fischla).
rdzeniomózgowie, . zgięcie szyjne. .
nerw twarzowy\.
tyłomózgowie wtórne.
, nerw trójdzielny.
śródmózgowie.
, międzymózgowie.
kubek oczny.
-kresomózgowie.
nerw przedsionkowa-ś i i makowy Ryc.
18. Model mózgowia zarodka ludzkiego długości 7, 5 mm, oglądany od strony prawej.
Widać zgięcie szczytowe, szyjne i zaznaczające się mostowe.
W stropie cewy tyłomózgowia brak blaszki nabłonkowej.
Początek podziału mózgowia na 5 pęcherzyków(wg Hochstettera z Fischla).
Histogeneza tkanki nerwowej i gleju.
Płyta nerwowa jest początkowo zbudowana z jednowarstwowego cylindrycznego nabłonka ektodermalnego.
Szybki rozpiera jego komórek przekształca go w nabłonek wielowarstwowy, powodując tym samym pogrubienie ściany rynienki, a później cewy 0:TWOWS.
W pierwszej połowie drugiego miesiąca życia zarodka w ścianie cewy nerwowej można wyróżnić trzy charakterystyczne warstwy:warstwę wyś ciołków ą(stratum ependgmale), leżącą najbardziej wewnętrznie, wyścielającą światło cewy nerwowej, następnie warstwę płaszczową(stratum pdlliale)oraz, najbardziej zewnętrznie, warstwę b r z e z n ą(stratum morgincle).
Ostatnia warstwa jest warstwą bezkomórkową(ryc.
IW.
Warstwa wyściółkowa jest jednocześnie warstwą rozrodczą.
Komórki tej warstwy mnożą się bardzo intensywnie, czego wyrazem są liczne figury kariokinetyczne.
W wyniku podziałów komórkowych powstają dwa rodzaje komórek-s p o ng i o b I as ty i n e u r oblasty.
Część spongioblastów pozostaje w warstwie wyściółkowej(stratum ependgmdle), zachowując kształt cylindryczny, różnicuje się w komórki wyściółki właściwej-e p e n 4 y m y.
Z ich powierzchni skierowanej ku światłu cewy wyrastają rzęski oraz mikrokosmkisubmikroskopowej wielkości.
Z podstawy komórek wychodzą wypustki ku obwodowi cewy do jej warstwy brzeżnej, bezkomórkowej.
Na obwodzie tej warstwy tworzą one błonę graniczną glejową zewnętrzną(membraną limitans gliae ea(erna).
Podobna błona graniczna glejowa wewnętrzna(membraną limitans gliae@@emd)powstaje na wewnętrznej powierzchni cewy nerwowej.
Inna część spongioblasłówprzedostaje się do warstwy płaszczowej tworząc mniej lub bardziej liczne wypustki i przekształca się w komórki gleju właściwego.
Są to komórki glejowe(gliocyty).
Inne spongioblasty różnicują się jako komórki gleju skąpowypustkowego(oligodendrogliocyty)N e u r o b I a s 1 y znajdujące się w warstwie płaszczowej są elementami macierzystymi Komórek nerwowych.
Ich przekształcenie się w komórki nerwowe wiąże się z utratą wożliwości dalszego ich rozplemu.
Ostatnie neuroblasty tracą tę zdolność, przeobrażając sJę w komórki nerwowe w końcu okresu płodowego lub w ciągu pierwszego roku życia dziecka.
Warstwa zewnętrzna cewy nerwowej, zwana brzeżną, nie zawiera neuroblastów Początkowo składa się z wypustek obwodowych komórek wyściółki, które na obwodzie cewy splatają się w błonę graniczną glejową zewnętrzną(patrz wyżej).
Z warslw)płaszczowej do warstwy brzeżnej przedostają się wypustki neuroblastów(neuryt)oraz część spongioblastów przekształcających się w komórki glejowe, tzw. a s 1 r o c y 1 y.


zaiste(ds(racy(ińbrosi)oraz w astrocyty cytoplazmatyczne(dstrocutitartej).
Obok nich występują komórki glej owe skąpowypustk owe(oligorogliocgti).
Warstwa brzeżna utworzy istotę białą rdzenia kręgowego i mózgowia.
ąrst w a płaszczowa cewy nerwowej, zawierająca neuroblasty i spongioblastyłzy później i sto tę szarą(subs(antia grised)ośrodkowego układu nerwowego.
taje ona z warstwy płaszczowej albo bezpośrednio w otoczeniu ependymalnej:wy ściany cewy nerwowej, jak np. w rozwijającym się rdzeniu kręgowym, albo dnia z ławic neuroblastów i spongioblastów wywędrowuiących z warstwy płasząjdo warstwy brzeżnej, jak to występuje w ścianach półkul mózgu i w móżdżku przy jemu się ich kory.
żnicowanie się neuroblastów warstwy płaszczowej w komórki nerwowe rozpoczyna końcu czwartego tygodnia życia zarodka.
Proces ten wiąże się z tworzeniem się ich istek i neurofibryli(neurqńbrillae).
rwszą wypustką komórki nerwowej jest n e u r y 1(neuritum, daon).
Wyrasta on ku dowi cewy i wnika do jej warstwy brzeżnej.
Z przeciwnej strony komórki wyrasta erw jeden, następnie więcej d e n d r y 1 o w(dendritum).
Przechodzi ona przez stadia-, dwu-i wielobiegunowe komórki nerwowej.
Część neurytów(neuryty komórek rwych)przekracza błonę graniczną glejową zewnętrzną cewy w części przedniej jej bocznych i łączy się w pęczki, zwane korzeniami brzusznymi(rudicesmes).
okresie późniejszym neuryty te tworzą zakończenia ruchowe na włóknach mięśrch poprzecznie prążkowanych.
Inne neuryty, początkowo tą samą drogą przez.
bruzda graniczna.
warstwa ściółkowa.
w*rs*w a*s acz*wą.
y żcj:j, ?jrcjscy 7 cj'łPjji'cjcs, ****, *.
8 X łĆć.
078 Sjkła 4 W Ęcją.
cj(A'**łŻ.
neuroblast spoidłowy.
sznur tylny.
korzeń grzbietowy.
warstwa brzeżna.
19.
Przekrój poprzeczny przez rdzeń kręgowy i przekrój.
zwój rdzeniowy.
sznur boczny.
, neuroblast ruchowy.
korzeń brzuszny.
nerw rdzeniowy.
włókna do pnia współczu I nego.
rdzeniowy W-tygodniowego zarodka ludzkiego(wzorowane na Areyu).
odłużny przez.
ZWOgf.
korzenie brzuszne, zdążają do zwojów układu autonomicznego(patrz dalej).
Pozostałe neuroblasty cewy nerwowej utworzą komórki nerwowe pozostające w ścianach cewy nerwowej:ich dalsze losy omówiono dalej.
Pierwsze neurofibryle pojawiają się w komórce również w czwartym tygodniu życia zarodka.
Początkowo skupiają się one w sąsiedztwie jądra komórki nerwowej, następnie wnikają do wszstkich jej wypustek.
Grudki substancji zasadochłonnej Oigroidu)pojawiają się w komórkach nerwowych w końcu okresu płodowego.
Różnicowanie się komórek zwojów nerwów czaszkowych i rdzeniowych.
Źródłem tych komórek, jak to zaznaczono wyżej, są pierwotne zwoje rdzeniowe i zwoje nerwów czaszkowych.
Wspomniano również, że część komórek tych zwojów pierwotnych przedostaje się później na przednio-boczną powierzchnię kręgosłupa i utworzy tam zwoje układu autonomicznego.
Pozostała część komórek zwojów pierwotnych utworzy ostateczne zwoje rdzeniowe i zwoje nerwów czaszkowych.
W jednych i drugich zwojach znajdują się neuroblasty i spongioblasty.
Neuroblasty zwojów nerwów czaszkowych i rdzeniowych ostatecznych przekształcają się najpierw w komórki zwojowe dwubiegunowe, później w pozornie jednobiegunowe.
Ich neuryty(aksony dośrodkowe)łączą się w korzenie grzbietowe(radicesdorsa(es), czyli czuciowe, i wchodzą do cewy nerwowej na granicy między jej boczną a grzbietową powierzchnią.
Aksony obwodowe łączą się z aksonami korzeni brzusznych, ruchowych, w nerwy rdzeniowe(mieszane).
Spongioblasty tych zwojów różnicują się w dwóch kierunkach:jedne z nich otaczają komórki zwojowe otoczką z tzw. komórek towarzyszących(satelitarnych), drugie pokryją aksony korzeni brzusznych i grzbietowych, jako komórki osłonkowe Oemocyty)włókien nerwowych rdzennych i bezrdzennych.
Sposób tworzenia się tych osłonek omówiono poprzednio.
Neuroblasty zwojów układu autonomicznego przekształcają się w zwojowe komórki nerwowe wielobiegunowe, spongioblasty tych zwojów zaś w komórki płaszczowe komórek zwojowych i w komórki osłonkowe włókien bezrdzennych.
Dalsze okresy kształtowania się części rdzeniowej cewy nerwowej.
W ciągu dalszego rozwoju zarodka zarówno kształt zewnętrzny cewy nerwowej, jak i rzeźba wewnętrznych powierzchni jej ścian ulegają wielu zmianom.
Cewa nerwowa na przekroju poprzecznym ma początkowo kształt elipsy wydłużonej w płaszczyźnie pośrodkowej.
Podobnie ukształtowany, tylko odpowiednio mniejszy, jest przekrój światła kanału środkowego(ryc, 16 i l 9).
Ściana przednia(brzuszna), czyli dno kanału, i jego ściana grzbietowa, czyli strop, są ciensze niż ściany boczne, gdyż składają się tylko z warstwy wyściółkowej i brzeżnej.
Ściany boczne natomiast, oprócz warstwy wewnętrznej wyściółkoweii zewnętrznej brzeżnej, zawierają środkową warstwę płaszczową, bogatą w neuroblasty.
Warstwa ta szybko grubieje, zwłaszcza w części przedniej ściany bocznej cewy.
Tę część ściany oddziela wtedy od części tylnej płytki wewnętrzny rowek, zwany b r u z d ągranic z ną(sulcus limitans), dzielący ścianę boczną na grubszą część przednią, czyli blas zk ę pod sławną(lamino bqsdlis), i cienszą część tylną, czyli blas z k ę skrzydło w ą(lamino dlaris).
Bruzda graniczna przedłuża się na powierzchnię wewnętrzną cewy mózgowiowej oraz biegnie wzdłuż bocznych ścian tyłomózgowia i śródmózgowia, zanika natomiast w przodomózgowiu(patrz dalej).
Rozrastanie się na grubość blaszek podstawnych ścian cewy nerwowej powoduje zwężenie się przedniej części kanału środkowego, a jednocześnie wybrzuszenie się tych blaszek na zewnątrz i do przodu.
W dalszej konsekwencji ich silny rozrost w kierunku przednim prowadzi do zbliżenia się ich ku sobie.
Dzieli je wtedy tylko szczelina po środkowa przednia(ńssurd mediana dnterior).
Później niż blaszki podstawne rozrastają się również blaszki skrzydłowe.
Ich rozrost jest skierowany głównie dośrodkowo, do światła cewy, powodując zwężenie się grzbietowej części kanału środkowego, a następnie zrośnięcie się obu blaszek skrzydłowych w linii pośrodkowej, powodujące zanik grzbietowego uchyłku światła kanału(ryć.
ZWOpisanywyżej sposób kształtowania się cewy rdzeniowej nie obejmuje Jej odcinka końcowego, położonego poniżej I kręgu guzicznego.
Rozwój tej części cewy zostaje.


de zahamowany, nie powstają tutaj elementy nerwowe, światło cewy zanika i sarna rzekształca się w n i ć k o ń c o w ą(ńlum terminale)rdzenia.
NOć ta sięga do nasady, ogonowego zarodka i tam pod jego grzbietową powierzchnią tworzy drobny ar zyk krańcowy(oesicula termmalis).
Pęcherzyk ten zrasta się z naskórkiem ypnie otwiera się na zewnątrz jako wtórny otworek nerwowy tylny porus posterior secunddrius).
bruzda pośrodkowa tylna.
-----korzeń grzbietowy.
-----korzeń grzbietowy ćęś'YV 88.
bruzda graniczna.
ee e, , korzeń brzuszny szczę i ma pośród kawa przed ma XI.
Przekrój poprzeczny rdzenia kręgowego zarodka ludzkiego w 9 tygodniu(wzorowane na Prentissie).
va rdzeniowa początkowo biegnie wzdłuż całego kanału kręgowego, a wychodzące korzenie przednie i tylne, z których powstają nerwy rdzeniowe, układają się padłe do cewy.
Później dopiero, począwszy od 4 miesiąca, kręgosłup rośnie szybciej zeń.
Wskutek tego dolny koniec rdzenia-stożek rdzeniowy(conus medu(pozornie przemieszcza się w kanale w kierunku dogłowowym razem z wyącymiz niego korzeniami.
W rezultacie korzenie te biegną w kanale kręgowym te ku dołowi, a w dolnej części, jako podłużny pęk nerwów otaczających nić końcową, taci tzw. ogona końskiego(cuda equina).
Dalsze okresy różnicowania się cewy nerwowej.
nocześnie ze zmianami części rdzeniowej cewy nerwowej zmienia się również 1 i budowa części mózgowiowej.
Szybkiemu jej wzrastaniu na długość towarzyszy enie się charakterystycznych wygięć długiej osi cewy.
w pierwszym miesiącu powstaje w śródmózgowiu z g i ę c i e g ł o w o w e, skierowapukłościąw stronę grzbietową(ryc.
W), następnie tworzy się podobne zgięcie a e na granicy między tyłomózgowiem a rdzeniem kręgowym zarodka(ryc.
231, miejszym okresie wydłużania się tyłomózgowia wyprzedza ono tempo wzrastania zarodka, powodując powstanie silnego z g je ci a m o st o w e go(ryc, 24), zwróćoaypukłością do przodu, w odwrotnym więc kierunku niż zgięcie głowowe i szyjne.
W drugim miesiącu życia zarodka strop tyłomózgowia(strop komory czwartej)oraz międzymózgowia(strop komory trzeciej)nie wzrastają na grubość, lecz rozrastają się wszerz, przekształcając się w pofałdowane cienkie błony zbudowane z pojedynczej warstwy nabłonka ependymalnego(ryć.
Zł).
Później błony te wraz z pokrywającą je silnie unaczynioną mezenchymą tworzą liczne kosmki wpuklaiące się w głąb komór.
Z nich powstają sploty naczyniówkowe komory trzeciej i czwartej.
Podobne sploty naczyniówkowe powstają z przyśrodkowej ściany półkul mózgowych i wpuklają się następnie do komór bocznych(patrz dalecj).
blaszka skrzydłowa.
pasmo samo*ne.
n.
Xeblaszkapodstawna, jądro n. XII.
f n. XII.
strop.
jadło ruchowe 0.
JV.
zda 016208.
n. XII.
, pasmo samotne, jądro grzbietowe 0.
X-jądro dwuznaczne ę-n.
X.
-zwój górny n.
X.
Jadło n. XII.
Ryc.
21.
Schemat przekroju poprzecznego przez rdzeniomózgowie zarodka ludzkiego:po stronie lewej zarodka IO-milimetrowego, po prawej--zarodka IZ-milimetrowego.
Rozmieszczenie różnicujących się jąder nerwów ruchowych i czuciowych(wzorowane na Areyu).
Ponadto w nabłonkowym stropie komory czwartej tworzą się trzy otwory:pośrodkowyi dwa boczne(operturoe teruriculi quorti, mediano et loterules).
Rozrastanie się wszerz nabłonkowego stropu komory czwartej jest związane z rozchylaniem się ścian bocznych cewy na boki, podobnie jak rozchylają się okładki otwieranej książki.
Na powierzchni wewnętrznej tych ścian biegnie bruzda graniczna-przedłużenie bruzdy granicznej cewy rdzeniowej, dzieląca również iłu ścianę boczną cewyna b I a s z k ę p o d s 1 a w n ą(lamina basdlis), zawierającą skupienia komórek ruchowych, i blaszkę skrzydłową z jej neuroblastami czuciowymi U rzędu.
Na powierzchni wewnętrznej ściany bocznej tyłomózgowia w początku drugiego miesiąca powstaje do 7 poprzecznych wypukłości--n e u r omerów, oddzielonych od siebie rowkami(ryc.
231.
Rowkom tym i wypukłościom odpowiadają wypuklenia i oddzielające je rowki na stronie zewnętrznej cewy.
W przedniej części tyłomózgowia na granicy ze śródmózgowiem cewa nerwowa zwęża się i tworzy tzw. ci e ś ń ty to m o z go w i a(isthmus rhombencephali):dalej ku przodowi śródmózgowie rozszerza się równomiernie.
Międzymózgowie rozrasta się głównie w kierunku grzbietowa-brzusznym.
Wypuklone ze ścian bocznych międzymózgowia pęcherzyki oczne przekształcają się w uszypułowane kubki oczne(ryć.
21.
Z tylnego odcinka stropu międzymózgowia wypukła się zawiązek szyszynki(epiphgsis), nieco dalej do przodu, podobnie jak w komorze czwartej, strop przechodzi w nabłonek splotu naczyniówkowego i w splot naczyniówkowy wpuklający się do światła komory trzeciej.
Dalej ku przodowi blaszka ta przechodzi na przyśrodkową powierzchnię półkul mózgowych wypuklonych z pęcherzyka kresomózgowia.
Z dna międzymózgowia w jego odcinku tylnym powstałe.


tlenie, z którego rozwiną się później ciała suteczkowate(corpora mamiła w przednim odcinku z dna komory trzeciej powstanie lejkowate wypuklenienerwowej części przysadki(hgpophgsis), które zrośnie się z kieszonką s a d k o w ą(sdcculus hąpophgsedlis)-zawiązkiem płata przedniego przysadki.
ęcherzyka kresomózgowia już w końcu pierwszego miesiąca wypukliły się na boki półkule mózgu:w drugim miesiącu powiększają się one znacznie, natomiast enie znajdujących się w ich obrębie komór bocznych z komorą trzecią-obustronny r mi ęd z:k o m o r o wy(frcmen intertentriculare)ulega względnemu zwężeresomózgowie składa się teraz z leżącego między półkulami p ę c h r z yk a ś r od.
Yeesee-ś''e--e-e--ć%-88 R P 18 Przekrój poprzeczny przez przedni odcinek rdzeniomózgowia 33-milimetrowego sa ludzkiego:IV-komora czwarta, N-tkanka naczyniówkowa(tela choroidea).
W@zł 3 podstawne i skrzydłowe rodzeniomózgowia, RSP-szczelina pośrodkowa*e 4 oia, naprzeciw niej bruzda środkowa komory czwartej(wg Godlewskiego).
tyłomózgowi ewtórne\ćs ćs.
zyszyn kąbruzdą ZQOfzówg-6 Wzgórze.
Komora boczna.
neuromery blaszka skrzydłowa Z/zó z\.
\\I I światło szypoty 00208(.
ł\(blaszłe blaszka krańcowa podstawna.
zgięcie szyjne.
e bruzda graniczna rdzenia kręgowego.
W Prawa połowa mózgowia I I-milimetrowego zarodka ludzkiego.
Widok od strony lewej(wzorowane na Hinesie).
k owego nieparzystego Oelencephalon impdr)oraz z dwóch, prawej i lewej, szybko rozrastających się półkul mózgu.
W połowie drugiego miesiąca(ryc, 24 i 25)zewnętrzne kształty cewy mózgowej ulegają dalszemu zróżnicowaniu.
Zgięcie szyjne stało się jeszcze mocniejsze i wyprostowuje się dopiero w trzecim miesiącu.
Rdzeniomózgowie w swym odcinku tylnym ma budowę taką samą jak cewa rdzeniowa, jedynie jego strop staje się coraz cienszy przechodząc w nabłonek splotu naczyniówkowego.
Zgięcie mostowe dna komory czwartej w drugim miesiącu jest bardzo silne, tworzy ono łuk, którego obydwa ramiona, przednie i tylne, są prawie równoległe i przybierają kierunek prostopadły do kierunku pierwotnego.
Przed przejściem komory czwartej w światło śródmózgowia nabłonek splotu naczyniówkowego kończy się, a leżące po obu jej stronach blaszki skrzydłowe zaginają się przed nią na stronę grzbietową i zrastają się z sobą w linii pośrodkowej, wytwarzając strop komory.
Te zagięte dogrzbietowo blaszki skrzydłowe silnie grubieją i tworzą zawiązek móżdżku.
śródmózgowie s.
wał mb 4.
zewnętrzny'''.
OBTWprzedsionkowa-ślimakowy nerw twarzowy nerw trójdzielny.
nadwzgórze.
wzgórze.
półkula mózgu.
bruzda pod wzgórzowa.
i spoidło przednie.
lejek.
szyszynka blaszka spoidłowa podwzgórze I.
nerw wzrokowy.
nerw wzrokowy.
nerw wzrokowy(lejek.
zQ lĘCłB mostowe**.
, półkula mózgu.
-dół boczny mózgu i WySpB.
opuszka węchowa.
Ryc.
24. Model prawej połowy mózgowia 7-tygodniowego zarodka ludzkiego.
Widok od strony prawej(wg Fischla z Hochstettera).
jZTO 8 śródmózgowia.
-nakrywka konarów-móżdżek boczny zachyłek komory czwartej strop komory czwartej rdzeń przedłużony.
86 c 25.
Prawa połowa mózgowia 43-milimetrowego zarodka ludzkiego.
Widok od strony lewej(wzorowane na Hmesie).


ątlo cewy śródmózgowia pozostaje nadal szerokie, a jej ściany cienkie:później ek grubienia tych ścian światło to zwęża się w w o dociąg mózgu(oqudeductusłj.
Strop śródmózgowia przybiera następnie kształt wydłużonej czworokątnej płyty, później rowek podłużny oraz jeszcze później pojawiający się rowek poprzeczny tą na 4 wzgórki śródmózgowia, 2 górne i 2 dolne(colliculi superiores et inferiores).
forze trzeciej, rozrastającej się najsilniej w kierunku górna-dolnym, zmiany dotyczą te jej ścian bocznych.
Na ich powierzchni wewnętrznej(dokomorowej)obustronnie suje duże jajowate zgrubienie-w z go r z e Ohdlamus), w którym zaczną rozwijać*niej liczne jądra istoty szarej.
Powyżej niego i do tyłu tworzy się mniejsze zgrubienie nad wzgórze m(epithalomus), poniżej wzgórza zaś rozrasta się pod w agor z ehdlomus).
lnie przedniego odcinka komory trzeciej biegną pęczki włókien nerwów wzroko:worząc tu skrz yż o w anie wzrokowe(chiasmo opticum).
Do przodu od niego tle z a chyl e k w z r o k o w y(recessts options)komory trzeciej.
ma przednia kresomózgowia utworzy b la s z kę kra ń co w ą(lamino termmalis)y trzeciej:przez nią przejdą później włókna nerwowe łączące okolicę węchową obu.
blaszka nabłonkowa-+g ilotu naczyń iówkowego.
szczeł i na naczyniówkowa.
szyszynka.
WZQO(28.
hi połam pzł Z f.
komora trzecia.
komora boczna.
ciało prążkowane.
-otwór międzykomorowy ł WZQÓTzB.
6.
Obraz mózgowia U-milimetrowego zarodka ludzkiego.
Widok z przodu po odcięciu przedniej części kresomózgowia(wg Hochstettera z Clary).
i wytworzy się sp o id to pr ze dnie(commissurd anłerior), podobnie jak w tyle komory trzeciej i poniżej wypuklenia szyszynki powstanie spoidło tylne issura posterior), łączące z sobą oba nadwzgórza.
W przedłużeniu blaszki krańcowej ze zawiązuje się i rośnie ku tyłowi wielkie spoidło, tzw. ciało m o d ze I ow a te s cdllosum), łączące ściany obu półkul mózgu.
Otwór międzykomorowy ulega nu zwężeniu, gdyż wpuklają się do niego silne zgrubienia dolnych ścian komór eh, które obustronnie wytwarzają ci a ł o p r ą z k o w a n e(corpus s(riuum).
je półkule mózgu, rozrastające się w kierunku przednim, tworzą p ł a 1 y c z o ł o w eon(Jest w ich dnie wypukłą się(ryc, 24)opuszki węchowe(bulbi otactorii).
ł półkul odbywa się jednocześnie i w kierunku grzbietowym, przy czym tworzą się ciemieniowe(lobi parietales)oraz ku tyłowi-płaty potyliczne(lobiatest później nastąpi wypuklenie się dolnej tylnej części półkul ku przodowi, dające ek płatom skroniowym(lobi(emporoles).
Rdzeń przedłużony.
Most.
lec przedni kanału środkowego cewy rdzenia kręgowego zarodka kręgowców scu przejścia w tyłomózgowie rozszerza się w komorę czwartą.
Jej ściany boczne łają się na boki, strop zaś rozrastając się wszerz staje się jednowarstwowym.
nabłonkiem, który następnie przekształci się w nabłonek splotu naczyniówkowego(ryc.
21 i ZZ).
W przednim odcinku cewy tyłomózgowia części grzbietowe(blaszki skrzydłowe)ścian bocznych komory czwartej zrastają się z sobą w linii grzbietowej pośrodkowej i tworzą zawiązek móżdżku:do przodu od niego cewa zwęża się w cieśń tyłomózgowia(isthmus rhombencephdli).
W W/.
N.
V/.
móżdżek.
6 z i Z'(.
, neuroblasty dla oliwek.
***n. IX, X, XI.
-W. XI(.
W 44 neuroblasty dla jąder mostu Ryc.
27. Schemat wędrówki neuroblastów blaszki skrzydłowej rdzeniomózgowia do jąder mostu i do oliwek(wg Hamiltona).
Część cewy tyłomózgowia, w której sklepieniu tworzy się móżdżek, nosi nazwę tyło mó zgow i a wtórnego(metencephdlon), część zaś leżąca do tyłu aż do rdzenia kręgowego ma nazwę rdzenia mózgowia(mgelencephdlon), z którego później powstaje rdzeń p r ze dłużony(medullo oblongatd).
U owodniowców cewa tyłomózgowia tworzy dwa przejściowe zgięcia:1)w odcinku tylnym-zgięcie szyjne zwrócone wypukłością w stronę grzbietową i 2)w odcinku przednim zgięcie zwrócone w stronę brzuszną.
Ostatnie u ssaków nosi nazwę zgięcia mostowego, w miarę bowiem jego zanikania brzuszna ściana tego odcinka tyłomózgowia wtórnego grubiej ąc przekształca się w most(patrz Rozwój osobniczy móżdżku).
Na całej długości cewy tyłomózgowia jej dno i ściany boczne silnie grubieją, tworząc n a k r y w k ę(tegmentum)i obramowanie boczne komory czwartej.
Strop jej tworzy fałdy i kosmki wpuklaiące się do światła komory, a w nich pojawiają się naczynia z otaczającą je tkanką łączną Oelachoroided), tworząc razem sploty naczyniówkowe(pleauschoroidei).
W okolicy przejścia rdzenia przedłużonego w tyłomózgowie wtórne komora czwarta tworzy parzyste uchyłki boczne i w tej części jej stropu powstają dwa otwory boczne i jeden pośrodkowy.
W końcu drugiego miesiąca, gdy w stropie tyłomózgowia wtórnego rozwijają się wały wewnętrzne móżdżku(patrz dalej), po przeciwległej stronie w dnie cewy nerwowej do jego warstwy brzeżnej, a pod warstwą płaszczową wnikają neuroblasty wywędrowujące z blaszek skrzydłowych rdzeniomózgowia(ryc, 27)i organizują się tu w jądra mostu(nuclei pontis).
Proces ten powoduje ograniczone zgrubienie tego odcinka dna komory czwartej, przekształcające się w m o s 1(pons).
Druga Tupa takich neuroblastów przesuwa się w stronę brzuszną i tworzy j ą dr a oliwek muclei olaores).
W toku dalszego rozwoju mostu docierają do niego włókna nerwowe wychodzące z kory Półkul mózgu.
Część ich biegnie następnie dalej do rdzenia kręgowego, tworząc drogi torowa-rdzeniowe(piramidowe)i oddając po drodze bocznice do jąder mostu, część inna OBlomiast kończy się w tych jądrach i tworzy drogi korowa-mostowe.
NeuronyJąder mostu Weruią swoje neuryty, po skrzyżowaniu ich w moście, do móżdżku, tworząc z nich obustronnie konary środkowe móżdżku(pedunculi cerebellares medii).


Móżdżek.
Komora czwarta.
Mesencep halon I sthm as łbom benceph a li płyta móżdżku.
żdżek(cerebellum)zawiązuje się w początku drugiego miesiąca życia zarodka netowej ścianie tyłomózgowia wtórnego, do tyłu od cieśni ze zrastających się w linii dkowej blaszek skrzydłowych.
Zrośnięte blaszki tworzą płytę móżdżku, wąską i od łęboką, wciętą w części środkowej, a rozszerzającą się na boki w dwa szerokie ryczne skrzydła(ryc, 28 i 29 c).
Bzydla te swymi krawędziami przyśrodkowymi z przodu przechodzą w przednią blaszki naczyniówkowa-nabłonkowej komory czwartej, natomiast do tyłu w blaszki Iłowe rdzenia przedłużonego.
mpnie, w miarę uwypuklania się zgięcia mostowego i wydłużania zachyłków ych komory czwartej, skrzydła móżdżku grubieją, a ich części przyśrodkowe(ryć.
rzekształcają się w wypukłe wały móżdżku, które biegną wzdłuż przedniego brzegu i bocznych krawędzi zachyłków bocznych komory.
Wały te wpierw wpuklają się powierzchnią brzuszną(wentralną)do komory jako wały wewnętrzne móżdżku, następnie, rozrastaj ąc się na zewnątrz, tworzą wały zewnętrzne(ryc, 29 b).
W trzecim miesiącu rozrastanie się obu wałów powoduje zanikanie oddzielającego je tylnego wcięcia pośrodkowego i ich połączenie się w pojedynczy poprzeczny wał móżdżku Oyc, 29 b).
Następnie jego części boczne rosną mocniej niż część środkowa i wypuklając się na zewnątrz tworzą zawiązki półkul móżdżku(hemisphqerid cerebelli:ryc, 29 d).
Natomiast węższa.
, -dno komory czwartej środkowa część wału stanowi zawiązek r o b aka Oermis).
W czwartym miesiącu rozrastanie się powierzchownych warstw móżdżku szybsze niż jego części wewnętrznych powoduje tworzenie się na powierzchni móżdżku fałdów poprzecznych, a między nimi szczelin móżdżku(fssuraecerebelli).
Szczeliny te pojawiają się najpierw na powie?
rzchni robaka(ryc.
3 Od), a następnie przedłużają się na obie półkule(ryc.
3 Ob).
Najwcześniej 28 Śródmózgowie i tyłornóz-powstałe szczelina tylna-boczna(ńssuzarodkaludzkiego długośet 9 pas(erole(eralisk biegnie ona blisko tylnego m Widok od strony grzbiety.
D(zekV móżdżku, oddzielając wąski p ł a 1 g r owej(wg Hochstettera), 4 Ko w o-klaczko wy(lobus nodulqńoccularis), filogenetycznie najstarszą część móżdżku.
Część środkowa tego płata jest zawiązkiem lKi Oodulus)robaka, a części boczne, leżące pod półkulami, są zawiązkami*z kó w(foccu(0.
Leżąca do przodu od powyższej szczeliny główna masa móżdżku 9 Jego trzon(corpus cerebelli).
Wkrótce na przedniej powierzchni trzonu blisko*zcz 3 tu powstaje szczelina, zwana s ze ze I in ą pi e rws z ą(ńssura primc), która 9 zon móżdżku na dwa płaty:przedni i tylny.
Z wcześnie pojawiających się szczelin)wymienić na powierzchni płata przedniego szczelinę przedczubową 6 jr@ec@minJis), stanowiącą granicę między leżącym do tyłu od niej czubem en)i do przodu-płacikiern środkowym(lobulus centralis).
Na powierzchni płata Zo poławia się szczeMna przedpirarnidowa(ńssurd prdepgrdmidalis)z e lic a druga(fssura secunda), która oddziela piramidę(pgrdmis)od czopka 01 ałresie tym-w końcu 4 miesiąca-powierzchnia zewnętrzna półkul móżdżku test*e gła 4 Ka Oyc.
3 Oa).
Dopiero w końcu 5 miesiąca na powierzchni rozrastających się 4 ównież powstają fałdy, a ograniczające je szczeliny wytwarzają się przeważnie jako łożenie wymienionych wyżej szczelin robaka(ryc.
3061.
śródmózgowie.
W. 82.
wał móżdżku.
W VII(.
śródmózgowie.
most rdzeń przedłużony.
komórki Purkinjego.
3 Anatomia człowieka t. IV.
zachyłki boczne komory czwartej Z Z zachyłki boczne komory czwartej.
-półkula mózgu.
półkula móżdżku V**.
śródmózgowie półkula mózgu****wał móżdżku zewnętrzny-wał móżdżku wewnętrzny.
*robak.
Ryc.
29.
Rozwój móżdżku:a móżdżek zarodka ludzkiego długości 13, 4 mm, b--zarodka długości 27 mm, c, d-zarodka długości 75 mm:a, b, d-widok od strony grzbietowej c--ze strony lewej(a, b-wg Hochstettera:c, d-wg Erazera).
Szczelina druga tworzy wtedy przednie ograniczenie mig d alk a Oonsilld)półkul szczelina przedpiramidowa-przednią granicę pł a c i k a d w ub r z u ś c o w e go(lobulusbiten(erl półkuli, dalej do przodu kształtuje się p ł a c i k s m u k ty(lobulus gracilis:ryć.
3 Oc).
Fałdowanie się powierzchni móżdżku trwa jednak dalej, powstają fałdy drugiego i trzeciego rzędu, a zamknięte między szczelinami płaciki ulegają stopniowemu rozdrobnieniu na liczne z a k r ę ty m o z dż k u(folia cerebelh).
Móżdżek wtym czasie znacznie się powiększa, przy czym półkule wzrastają silniej niż robak:wskutek tego zapada się on na dno powstającego między półkulami w cięcia tylnego rnó żdż ku(incisura cerebelliposterior).
Różnicowanie się budowy mikroskopowej móżdżku.
W początku drugiego miesiąca płyta móżdżku zbudowana jest podobnie jak blaszki skrzydłowe, z których powstaje.
Od strony komory czwartej płytę pokrywa warstwa komórek wyściółki, na niej leży grubiejąca szybko warstwa płaszczowa, zawierająca neuroblasty i spongioblasty, na zewnątrz od niej znajduje się bezkomórkowa warstwa brzeżna oraz błona graniczna zewnętrzna.
W trzecim miesiącu część komórek warstwy płaszczowej, zwanej tu m a c i er z ą(mmria), przesuwa się pod powierzchnię zewnętrzną móżdżku, tworząc jego k o r ęza rod k o w ą, zanikającą w końcu okresu płodowego.
W czwartym miesiącu z macierzy wywędrowuje nowa fala neuroblastów i nie dochodząc do kory zarodkowej, tworzy w ar s 1 w ę z i a r ni st ą(strctum gnnulosum)kory ostatecznej.
Między jej komórki przedostają się z macierzy duże komórki nerwowe gruszkowate', które później utworzą pojedynczą w a r s 1 w ę z w o j o w ą(strutym ganglionare), położoną nad warstwą ziarnistą.
W przestrzeń między warstwą ziarnistą a korą zarodkową.


Fi ssu ta praepyramidalis.
sura horizontalis.
Oee*a.
9 SuF 3 SBCJDGB.
Uyu la.
Moduł us.
lum medullare-'inferiusć.
PonsO 30.
Móżdżek płodu ludzkiego długości:a-120 mm, b---150 mm, c 200 mm i-widok od strony grzbietowej, c-od tyłu(wzorowane na Jansenie i Brodalu).
Cu I men.
Fissu ta praecu Im inalis.
Velum medullareSupBTłuS.
Pyra mis.
Moduł us.
Floccu(us.
Pyramis.
Fissu ta prima\\\.
Flocculus.
Pyramis Fissura secunda.
Oeeja.
Moduł us.
Lobus paramedialisParałloccu I us dorsal isOobus bwenter)Paratlocculus ventralis go nsillał.
FlocculusW W(/W IW W IZ.
Fissura praepyramidalisZ Z Z Z/Pyra mis.
Fissura secunda.
Uvu la.
Fissu ta posterolateralis.
Nodu I us.
-Fissura horizortalis.
Paraflocculus dorsal isOobus bwenter)Parafloccułus ventral i s(tons iOa)-Fissura posterolateralis.
Fastig tum D Przekrój pośrodkowy przez móżdżek IOO-milimetrowego płodu ludzkiego(wg Hochstettera).
wnikają komórki tej ostatniej i tworzą równoległą do obu warstwę drobinową(stratum moleculare).
Kora ostateczna uformuje się więc z trzech równoległych warstw:1)warstwy drobinowej, 2)warstwy zwojowej i 3)warstwy ziarnistej.
Pod tymi warstwami kory powstaje istota biała, złożona z włókien nerwowych, wychodzących z komórek kory i włókien do kory dochodzących.
Nie wszystkie neuroblasty macierzy móżdżku przedostają się do jego kory, część wnika do istoty białej i skupia się w niej, tworząc jądra(głębokie)móżdżku:są to jądra wierzchu jądra zębate, czopowate i kołkowate(patrz dalej).
Część komórek macierzy móżdżku różnicuje się jako spongioblasty.
Te rozpraszają się następnie zarówno w istocie szarej, jak i białej, dając początek poszczególnym odmianom komórek gleju.
Ich budowę i rozmieszczenie omówiono w rozdziale poświęconym budowie mikroskopowej móżdżku.
Śródmózgowie.
Z trzech pierwotnych pęcherzyków mózgowia śródmózgowie zawiązuje się jako pęcherzyk środkowy.
Później staje się on pęcherzykiem łączącym międzymózgowie z tyłomózgowiem wtórnym.
Do trzeciego miesiąca okresu zarodkowego jest on tworem cienkościennym o szerokim świetle, a dalszy jego rozwój przypomina kształtowanie się cewy rdzenia kręgowego.
Na powierzchni wewnętrznej jego ścian bocznych powstają podłużne b r uzdy graniczne(sulci limitantes)-przedłużenie takich samych bruzd rdzenia kręgowego i tyłomózgowia, a oddzielające położone grzbietowa blaszki skrzydłowe(laminae alares)od leżących brzusznie blaszek podstawnych(laminie bdsales).
Zrośnięte z sobą w grzbietowej linii pośrodkowej blaszki skrzydłowe utworzą pokrywę śródmózgowia(tectum mesencephali), zrastające się zaś po stronie brzusznej blaszki podstawce ukształtują n a k r y w k ę(tegmentum).
W trzecim miesiącu ściany śródmózgowia grubieją w wyniku rozrastania się w nich warstwy płaszczowej.
Wzrastanie to nie jest jednak równomierne, wskutek czego na powierzchni grzbietowej w pokrywie śródmózgowia powstaje bruzda pośrodkowa, dzieląca pokrywę na dwie symetryczne blaszki bliźniacze(lominqe bigeminae), a te z kolei bruzda poprzeczna podzieli na cztery wzgórki:dwa górne i dwa dolne(colliculi superiores et inferiores):ich istotę szarą włókna nerwowe podzielą na szereg równoległych warstw.
Utworzona z blaszek podstawnych nakrywka rozrasta się silnie przede wszystkim wskutek gromadzenia się w niej dużych jąder istoty szarej, a następnie również włókien nerwowych.
Istota ta w częściach przyśrodkowych nakrywki tworzy jądra nerwów okoruchowych 011)i bloczkowych(IV).
Włókna nerwów okoruchowych wychodzą na powierzchni brzusznej śródmózgowia, włókna nerwów bloczkowych na jego powierzchni grzbietowej.
Poza tym w nakrywce różnicuje się obustronnie duże j ąd r o c z e r w i e n n e(nucleus ruber), dalej zaś do boku i ku podstawie powstaje skupienie istoty czarnej(substantid nigra), a dokoła światła pęcherzyka rozrasta się pokład istoty szarej ś r o d k o w e j(substantia grisea centrdlis).
Powoduje to zwężanie się światła do wąskiego przewodu-w o d o c i ą g u m o z g u(aqudeductus cerebri), łączącego komorę czwartą z komorą trzecią.
Istota biała w postaci pęczków długich włókien zstępujących z kory mózgu, jako drogi piramidowe oraz korowa-mostowe i korowa-jądrowe, tworzy dwie symetryczne grube odnogi mózgu(crura cerebri).
Międzymózgowie.
Jak wiadomo, międzymózgowie powstaje z tylnej części przodomózgowia.
Wyodrębnia się ono z tego pierwotnego pierwszego pęcherzyka mózgowego, gdy z jego ścian bocznych w końcu pierwszego miesiąca życia zarodka na obie strony wypukłą się pęcherzyki półkul wózgu.
Brzeg tylny tych wypukleń tworzy wtedy granicę przednią międzymózgowia i Jednocześnie granicę tylną kresomózgowia:od wewnątrz granicę tp stanowią tylne krawędzie szerokich wówczas otworów międzykomorowych, prowadzących ze środkowej.


ąrzystej części komory kresomózgowia do komór bocznych w półkulach mózgu.
Ta ś nieparzysta łącznie z komorą międzymózgowia tworzy komorę trzecią.
ozwój poszczególnych ścian komory międzymózgowia przebiega różnie.
1 r o p k o m o ry prawie cały zachowuje charakter błony nabłonkowej zbudowanej rej warstwy wyściółki:później przekształca się, podobnie jak strop tyłomózgowia abłonek splotu naczyniówkowego(epithelium pleaus choroidei)kamfory ńej i wspólnie z tkanką naczyniówkową tworzy dwa podłużne sploty rac zynióiw e(pleaus choroidei), wpuklające się do komory.
Tylko tylna część stropu wytwarza jemy nerwowe.
a granicy ze śródmózgowiem powstaje w niej spoidło tylne(commissurdmor).
Do przodu od niego ze stropu wypuklają się dwa narządy ciemieniowe.
Bliżej lła wyrasta woreczkowaty zawiązek szyszynki(epiphgsis cerebri s. corpusale), przekształcający się następnie w drobny gruczoł dokrewny.
Nieco dalej ku dowi powstaje inny twór gruczołowy-pr z yszys zynk a(paraepiphgsis), ten ka jednak już w 4 miesiącu okresu płodowego.
U kręgowców niższych narządy te ą tworzyć narządy zmysłowe(patrz dalej), u niektórych gadów np. powstaje z nich c*e*e*owe.
elany boczne komory trzeciej grubieją wskutek rozrastania się w nich istoty j.
Jednocześnie wzdłuż tych ścian, w przedłużeniu bruzdy granicznej śródmózgowia*tronnie pojawia się bruz da pod wzgór z owa(sulcushgpothaldmicus).
Podobnie nuzdy graniczne dzielą one ściany boczne międzymózgowia na blaszki skrzydłowe szkl podstawne.
Te ostatnie przechodzą w dno komory.
'częściach grzbietowych blaszek skrzydłowych gromadząca się istota szara powoduje uklenie się do komory ich powierzchni przyśrodkowych w postaci dużych wyniosłości a d w z g o r z y(epi(hdldmus).
Znaczna ich część ulega później zanikowi, z części tylnej miast obustronie powstaje j ą d r o u z d e c z k i(nucleus habenulae)---jedno z Mogecznienajstarszych Jąder mózgowia.
Jednocześnie bardzo silnie rozrasta się istota szara ęści przedniej i środkowej każdej z blaszek skrzydłowych, tworząc wzgórze***s).
Ono z kolei, różnicując się na liczne mniejsze jądra i powiększając się dalej powierzchnią boczną wypuklającą się na zewnątrz zrasta się z przyśrodkowąierzchnią półkuli.
Następnie część tylna wzgórza, rozrastając się do tyłu ku śródmóziu, tworzy tzw. poduszkę(pultinar), która jednocześnie przesuwa ku tyłowi ł a k o la n k o w a 1 e(corpora geniculata)boczne i przyśrodkowe.
Natomiast część dnia wzgórza, sięgająca obustronnie do otworu międzykomorowego, ulega zwężeniu.
blaszek podstawnych międzymózgowia leżących poniżej bruzdy podwzgórzowejstaje p o d w z g o r z e(hgpothdlamus).
W jego ścianach bocznych różnicują się jądra zędne dla niższych ośrodków układu autonomicznego.
Część neuroblastów oddziela d nich i tworzy obustronnie j ą dr o niskow z gór zowe(nucleus subthdlamicus)i natomiast-gał k ę b I a d ą-jądro, które wchodzi w skład ciała prążkowanego.
ana dolna komory trzeciej z tyłu uwypukla się tworząc wzgórek suteczzaty(tuberculum mamillore), w którym później utworzą się ciała suteczrate(corpord mumii(aria).
Do przodu od nich dno międzymózgowia grubiejąc zy lejkowaty wyrostek-I e j e k(inńmdibulum), którego podstawa przekształci się u z p o p i e la ty(tubercmereum), wierzchołek zaś przedłuża siew szypułęi płattylny, rowy przysadki(hgpophgsis).
przednim odcinku dna międzymózgowia bardzo wcześnie(koniec pierwszego iąca życia zarodka)ze ścian bocznych wypuklają się uszypułowane pęcherzyki oczne.
*zypuły przekształcają się później w nerwy wzrokowe, które w przednim odcinku dna Jzymózgowia tworzą sk r z y z o w ani e w z r o k o w e(chidsma opticum), a do przodu tego powstaje poprzeczna bruzda p r ze dw z rok owa(sulcus prdeopticus), przez 4 dno komory przechodziw blaszkę k r a ńc ową(lamina termindlis), należącą już re somózgowia.
Kresomózgowie.
resomózgowie(telencephdlon)powstaje z przedniej części p rz odom ózgowi a sencephdlon), w czasie gdy z jego ścian bocznych uwypuklają się półkule mózgu Oyc, 33). wędzie tylne obu półkul tworzą wtedy granicę między kresomózgowiem a między.
mózgowiem.
W samym kresomózgowiu można wyróżnić część środkową, czyli nieparzystą, zamkniętą z przodu b I as z k ą k r a ń co w ą(laminą terminolis), i dwa symetrycznie wypuklająee się na boki pęcherzyki, z których powstają półkule mózgu(hemisphderiacerebri).
Jama części środkowej kresomózgowia tworzy przednią część komory trzeciej, jamy pęcherzyków--komory boczne(tentriculi luerdles), a otwory obustronnie prowadzące do nich z komory trzeciej----otwory międzykomorowe Qorummd mtervewrtculorta).
pars med.
*ą**par**.
Hi ppocampus.
-Plexus choroideus.
Foramen interventriculare.
Possą cerebri lat.
-wejście do zachyłku opuszki węchowej Bulbus olfactoriusRyc.
32. Model wnętrza otwartej od góry prawej półkuli mózgu**-miesięcznego zarodka ludzkiego(wzorowane na Hochste(terze).
Półkule rozrastają się początkowo we wszystkich kierunkach równomiernie.
Już jednak w 6 tygodniu w każdej z nich część środkowa ściany dolnej silnie grubieje wskutek gromadzenia się w niej dużej masy istoty szarej tworzącego się p r ą z k o w i a(stridtum).
Jądro to wpukla się do światła komory bocznej i wnika do otworu międzykomorowego(ryc.
321, zwężając jedno i drugie.
Proces ten hamuje jednocześnie dalsze rozszerzanie się ściany półkuli pod prążkowiem, trwa natomiast dalej rozrastanie się części przedniej i tylnej półkuli, co powoduje wybrzuszanie się tych części półkul ku dołowi.
W części przedniej półkuli wypukła się w ten sposób pł a 1 c z o to w y(lobusfron(dis), a wybrzuszająca się podobnie ku dołowi część tylna półkuli powiększa się następnie ku przodowi, tworząc p ł a 1 s k r o ni o w y(lobus(emporalis).
Nieco później z tylnej części półkuli wypukła się p łat p o ty I i c z ny(lobus occipitalis), natomiast część łącząca płat czołowy z potylicznym utworzy p la 1 c i e m i e n i o wy(lobus parietolis).
Późniejszy rozrost ścian półkuli na grubość powoduje zwężenie światła komory bocznej.
W wyniku tego jej część znajdująca się w płacie czołowym tworzy róg przedni(cornu anterius), w płacie potylicznym r o g tylny(cornu posterius), w płacie skroniowym r óg d o I n y(cornu inferius), a w płacie ciemieniowym c z ęś ć ś r od k o w ą(pars centralis)komory bocznej.
Granice między płatami mózgu stają się wyraźne wówczas, gdy na powierzchni półkul wystąpią bruzdy(ryć.
34).
Kształtowanie się ścian półkul mózgu.
Ściana dolna półkuli w swej części Brodkowej, jak już wspomniano, bardzo wcześnie grubieje wskutek tworzenia się w niej prążkowia.
Zgrubienie to obejmuje również sąsiednie części ściany bocznej i przyśrodkowej.
Swą częścią przyśrodkową prążkowie przylega do powierzchni bocznej wzgórza a następnie zrasta się z nią.
Na zwróconej do komory bocznej powierzchni prążkowia powstaje w tym czasie podłużna bruzda(ryc, 33)dzieląca prążkowie na część boczną.


**us lat.
/aż.
es med.
alamus-.
*opallii-. .
Plexus pył jjęjją-(Ąęs s.
uc?e os uda tus'apsu/a wema.
us fru mtamten allidus*uc/e usuda los Gornu interius yentriculi lat.
--Sulcus hippocampi.
Ventriculus III.
HI ppocampus.
Vemtriculus la('.
Cortex-pyritormis Z.
E(parsląf%'Fars met.
Corpus callosumGavum sepii Gornu irferiuspellucidiąeritriculi lat.
*Foramen Plexusinterventricu lalę chora ideusThalamu-ventricuBJWPlexuschoroideus Ventriculus tertius.
Gorles neopallii.
Cortex hippocampi-Plexus choroideus.
Po ramę n interventricu la re.
\\Hi ppocampus d.
Fissu ta chora idea Z.
Ryc.
33. Cztery przekroje czołowe przez mózgowie płodów ludzkich.
Schemat.
órei rozwinie się s k o r u p a(pu(amen), i na część przyśrodkową, przekształcającą się ądro ogoniaste(ucleus caudahs).
W miarę rozrastania się półkuli ku tyłowi rtępnie w miarę wypuklania się z niej płata skroniowego do przodu(patrz wyżej)w tym ym kierunku wydłuża się również jądro ogoniaste:w wyniku tego procesu jądro Ilaste utworzy łuk, którego koniec znajdzie się w przyśrodkowej ścianie płata JOIOWCĘO.
i obręb prążkowia wejdzie ponadto skupienie przyśrodkowe neuroblastów, które zędrowały z podwzgórza i utworzyły istotę szarą gałk i blade j(globus pdllidus s. idtm).
Teraz już prążkowie(striatum)razem z gałką bladą przyjmuje nazwę la prążkowanego(corpus striatum).
reszcie między skorupę prążkowia a pokrywającą ją korę wnikają neuroblasty 7 odzące się z kory położonej grzbietowa od prążkowia:tworzą tu one blaszkę istoGej, zwaną p r ze dm ur ze m(claaus(rum).
elany przyśrodko we półkul powyżej odcinka brzusznego, w którym ku tyłowi asla się jądro ogoniaste, są cienkie.
Ich części wyrastające powyżej stropu międzymóziai ku przodowi od blaszki krańcowej zbliżają się ku sobie.
Do zetknięcia się ich z sob 4 ak nie dochodzi i utrzymuje się między nimi szczelina podłużna mózgu wrą longitudinalis cerebri).
Do szczeliny tej wnika tkanka mezenchymalna i twarz:dei włóknisty sierp mózgu(fala cerebri).
Natomiast część tej ściany, bliższa kowia powyżej linii jego połączenia ze wzgórzem, zrasta się również z tym ostatnio ząc na jego powierzchni zwróconej do komory bocznej blaszkę przytwiern 4(lamina oOiaa).
Grzbietowa od tej blaszki ściana przyśrodkowa półkuli wpu@8 o Komory bocznej w postaci głębokiej s z c ze liny na czynić wk owej(fssaPa oided).
W głąb tej szczeliny wnika unaczyniona mezenchyma, tworząc w obrębie.
W ś 3 śJ.
Z Z Z\\.
QQ\gj 91 Q.
W W 394 g ą:PW 9 łś 3 i'3@53 O Y Q:ś 3.
244 ż e(.
Ę iiX e r 4.
Qb 4 śJ.
24 SA Fs.


wy silnie rozrastający się s pi o 1 n a c z y ni ów k o wy(pleaus choroideus), od strony ny pokryty nabłonkiem ependymy.
Szczelina naczyniówkowa i jej splot naczyniowi w miarę rozrastania się półkuli do tyłu, wydłużają się w tym samym kierunku, iąc łukiem na obwodzie i równolegle do łuku jądra ogoniastego na powierzchnię Irodkową płata skroniowego.
Jeszcze bardziej grzbietowa od szczeliny naczyniową, na wysokości otworu międzykomorowego, w przyśrodkowej ścianie półkuli itaje druga, tym razem płytka b rozda hi p ok a mp a(sulcus hippocdmpk ryc.
33), tuza się ona następnie do tyłu na powierzchnię przyśrodkową płata skroniowego iąc na zewnątrz i równolegle do jądra ogoniastego i do szczeliny naczyniówkowej.
da hipokampa, wpuklając się ku komorze bocznej, powoduje wypuklanie się ściany środkowej w postaci zakrzywionego wałka, tzw. hipokampa(hippocampus).
jej w związku z tworzeniem się pod przednim jego odcinkiem ciała modzelowatego 33 i 37, duża część przednia hipokampa redukuje się do cienkiej taśmy tkanki iowej pokrywającej ciało modzelowate, zwanej nawleczką szarą(indusiumum), a część położona do tyłu i brzusznie(wentralnie)od ciała modzelowatego rozwija i za k re 1 zębaty(ggrus dentuus)i tylko część końcowa bruzdy i zakrętu tworzą oką bruzdę hipokampa i hipokamp ostateczny(patrz dalej).
alsze bruzdy i zakręty powierzchni zewnętrznej półkuli.
Wspomimyjuż wyżej, że na dolna-bocznej powierzchni półkuli już w 6 tygodniu następuje mowanie rozrostu jej ściany na zewnątrz nad rozwijającym się prążkowiem.
Ponieważ idnie części tych ścian nie natrafiają na tę przeszkodę i rozrastają się mocniej, zultacie część ściany, zajęta przez prążkowie, zapada się biernie poniżej ich poziomu idzie się w głębi do lu bo c z neg o m o z g u(fssd laterolis cerebri).
Dalszy rozrost idnich części ściany półkuli z brzegów dołu bocznego powoduje utworzenie się czek(opercula), zasłaniających ten dół.
Najpierw wyrasta wieczko skroniowe otawo-ciemieniowe, później wieczko czołowe.
Jednocześnie szerokie początkowo*cie do dołu bocznego zwęża się do wąskiej i głębokiej bruzdy b ocznej mó z guns laterdlis cerebri).
W dnie dołu bocznego rozwinie się w ys p a Onsuld).
ównież w 6 tygodniu życia zarodka ściana półkuli w przednim odcinku dolnej ierzchni płata czołowego wypukła się ku przodowi w postaci woreczka.
Część przednia wypuklenia wytworzy opuszkę węchową(bulbus o(fqctorius), część dalsza iasmo węchowe(trdchs o(fctorius), kończąc się guzkiem węchowym erculum o(fc(orium):zawarte w nich światło zachyłku komory później zanika.
warzenie się b r u z d(sulci)i z a k r ę 1 ów(ggri)na powierzchni półkuli, rozpoczyna w drugiej połowie okresu płodowego, gdy powierzchowne warstwy ścian półkuli mają rozrastać się szybciej niż ich warstwy głębsze.
Wtedy, podobnie jak w móżdżku, ierzchnia półkul zaczyna się fałdować tworząc zakręty, a wzdłuż linii słabszego astania między zakrętami pojawiają się bruzdy.
W 5 i 6 miesiącu powstaje b r u z d a dkowa(sulcus centralis)i bruzda ciemieniowa-potyliczna(sulcus parieciąitdlis).
Pierwsza z nich na powierzchni wypukłej półkul stanowi granicę płata deniowego i płata czołowego, druga na powierzchni przyśrodkowej--granicę płata deniowego i potylicznego(ryc.
34).
Następnie pojawia się bruzda ostrogów a**s calcdrmus), bruzda obręczy(sulcus cinguli), bruzda ciała modzelołe g o(sulcus corporis edllosi)i kilka innych.
Im później bruzdy powstają, tym bardziej Inienne w swym przebiegu.
Przeważająca większość bruzd to tylko zagłębienia ierżchni zewnętrznej ściany półkuli, a leżąca naprzeciw nich powierzchnia wewnętrzsomorybocznej jest gładka.
Wyjątek stanowi bruzda ostrogowa(sulcus ca(Ws), uwypuklająca ścianę komory w postaci tzw. o s tragi p 1 a s tej(cdlcar dtis), i zda pob o c zna(sulcus collaterclis), która wytwarza wyniosłość poboczną@e@(id collateralis)w rogu dolnym komory bocznej:podobnie bruździe hipokampam samym rogu dolnym odpowiada h i p o k a m p(hippocdmpus).
Czynniki powodują Mytwarzanie się i kształtowanie bruzd i zakrętów nie są dostatecznie wyjaśnione 4 omo jednak, że pewien wpływ wywiera na ich rozwój ciało modzelowate:jego dzony brak powoduje bowiem, że bruzdy biegnące normalnie równolegle do niego adają się promieniście.
Xżnicowanie się kory mózgu.
Ściana półkul ma początkowo budowę podobną do ny cewy nerwowej.
Od strony komory jej żywo rozmnażające się neuroblasty tworzą owiednik warstwy płaszczowej--m a c i e r z k o r y(matria cortcis).
Na zewnątrz od.
Epiphysis Commissura fornicis.
I*am ina terminalis.
Hem isphaerium.
Hem isphaeriumLamina fermi na lis*omm*ssurd fornicis.
8 Sulcus cinguli.
k-OfOO 3 łSSut 3@Ol 3 TłH 6.
On iasmaopticumHypophys i sGommissu ta habenu larum*mm*ssu ta poste oorSulcus cinguh Oorpus callosum.
Seo(urn pellucidum*omm*ssur**er*or.
Bul busolfactorius Chiasma opticum.
Ryc.
35.
Przekroje pośrodkowe przez mózgowie zarodków ludzkich długości:a--3, 2 mmb-9 mm, c-25 mm, d-65 mm.
Barwą czarną oznaczono przodomózgowie, czarnymi kropkami-półkule mózgu oraz rdzeniomózgowie, barwą czerwoną---śródmózgowie czerwonymi kropkami-cień tyłomózgowia, barwą niebieską---tyłomózgowie wtórne(schemat wg Hamiltona i wsp).
niej znajduje się warstwa brzeżna bezkomórkowa.
Kora mózgu, podobnie jak kora móżdżku, powstaje wskutek przewędrowania neuroblastów z macierzy do warstwy zewnętrznej ściany półkuli-jej warstwy brzeżnej.
Szczegóły kształtowania się kory wykazują w poszczególnych częściach mózgu większe lub mniejsze różnice.
W okolicy pierwotnego ciała prążkowanego większość neuroblastów macierzy pozostaje na miejscu pod wewnętrzną powierzchnią ściany komory, tworząc Jądra ciała prążkowanego:część inna przedostaje się do warstwy brzeżnej tworząc tzw.
K o r ę p o ł o w i c z ą(semicortez:wg Bosego).
W innych przeważających częściach półkul 4 o kory wejdą wszystkie neuroblasty macierzy, tworząc k o r ę c a ł k o w i 1 ą Ootocortea).
Całość kory pokrywająca powierzchnię półkuli tworzy jej p ł a s z c z(pallium).
Poszczególne części płaszcza nie powstają jednocześnie.
Najwcześniej, bo w połowie drugiego miesiąca, pojawia się k o r a płaszcza starego(archipdllium), pokrywająca formację hipokampa, najpierw na jego części przedniej, ulegającej później redukcji do nawleczki szarej(patrz powyżej).
Nieco później na powierzchni opuszki węchowej, pasma i guzka węchowego oraz w p o lu gros zkow a tym(aren pirifrmis)węchomózgowia.


je Mogenetycznie najstarsza część kory---k o r a p las zeza d a w nego(palcom.
W połowie trzeciego miesiąca zaczyna się kształtować pozostała, największa*ory--kora płaszcza nowego(neopallium), czyli k o r a nowa(neocortea).
:zemu różnicowaniu się kory towarzyszy podział pojedynczego pokładu jej komórek tych---pierwotnej kory jednowarstwowej--na większą liczbę warstw, na dwie ią, 5 lub 6(7 wg Fosego).
Część kory, pokrywająca u człowieka przeważającą część zchni półkul, to kora sześciowarstwowa(siedmiowarstwowa wg Rosego)lub kora przynajmniej w okresie swego różnicowania przechodzi przez stadium kory-(siedmio-jwarstwowej.
Różnicowanie się kory na jej liczne i odmiennie zbudowane areae)dokonuje się przeważnie dopiero w parę lat po urodzeniu się dziecka:będzie jawione w dalszych rozdziałach.
ad za przekształceniem się nieuroblastów kory i jąder podkorowych w komórki ve następuje łączenie się ich neurytów w drogi nerwowe krótkie i długie*adzające i odprowadzające.
Będą one szczegółowo omówione w dalszych rozh.
Tu z dróg odprowadzających wspominamy tylko o drogach piramidowychlżących z kory płatów czołowych, z komórek piramidowych jej warstwy zwojowej.
i te przenikają przez torebkę wewnętrzną(capsula interną), położoną jądrem ogoniastym prążkowia i wzgórzem, z jednej strony, a jądrem soczewmz drugiej(ryć, 331, by biec dalej do ośrodków ruchowych pnia mózgu i rdzenia jego.
Z dróg doprowadzających do kory przez torebkę wewnętrzną przechodzą innymi włókna nerwowe, wychodzące ze wzgórza i kończące się w płacie nowym do tyłu od bruzdy środkowej.
vój spoideł mózgu.
Spoidła te zawiązują się w przedniej ścianie części środkowej zykakresomózgowiawjego b I as ze e k r a ń co w ej(lamina termindlis).
Odcinek ej blaszki przekształca się w blaszkę spoidłową(lamino commissuralis:ryc.
tez jej dolną część najwcześniej przechodzą włókna, które wytwarzają s p o i dł o n i e(commissura anterior), łączące okolice węchowe płatów czołowych.
W wyżej części blaszki spoidłowej powstaje sp o id to s kle pienia(commissura for którego włókna łączą obustronne formacje hipokampa.
Później jeszcze, w trzeesiącu, dołącza się do niego część włókien łączących niektóre pola kory nowej.
óżniej powstaje największe spoidło, tzw. ciało modzelowate(corpus ca(Zawiązuje się ono jako początkowo drobny pęczek włókien łączących okolice jącej się kory nowej.
Pęczek ten przechodzi najpierw przez górny odcinek blaszki wet.
W miarę różnicowania się coraz większych obszarów kory przybywa włókien oidła i ciało modzelowate wzrastając wkracza pod przednią część hipokampa(ryc.
radując wspomnianą wyżej redukcję tej jego części przedniej do nawleczki szarej vyżej).
Część przednia ciała modzelowatego tworzy jego zagięty do dołu d z ió bm)i k o I a n o(genu), część najdłuższa-biegnąca poziomo ku tyłowi---kształtuje Ouncus), koniec zaś tylny tworzy grubiejący p ł a 1(splenium)ciała modzelowate resie wydłużania się ciała modzelowatego do tyłu w blaszce spoidłowej wykształca tka przegroda prze z r o czysta(septym pellucidum).
Wewnątrz niej przez lei tkanek w płaszczyźnie pośrodkowej na dwie blaszki Oominae)powstałe j ama przegrody przezroczystej(catum septi pellucidi).
RYS ROZWOJU RODOWEGO UKŁADU NERWOWEGO.
żarzenie przebiegu rozwoju układu nerwowego jest możliwe tylko w przybliżeniu.
ego bowiem i bardzo złożonego łańcucha genealogicznego form, które w ciągu i świata zwierzęcego wydały obecnie żyjące gatunki, niektórych ogniw w ogóle nie a wiele poznano tylko jako formy kopalne.
Te zaś tylko wyjątkowo zachowały rganizacji swego układu nerwowego.
zebiegu rozwoju rodowego układu nerwowego można wnioskować głównie My tegoż u dziś żyjących gatunków, które w toku ewolucji swą budową prawbnienajmniej odbiegły od wymarłych przedstawicieli właściwego pnia drzewa gicznego.
Zgodnie z prawem biogenetycznym w badaniach tych duże znaczenie ma.
znajomość rozwoju osobniczego żyjących gatunków zwierzęcych.
Nasze wyobrażenia o rozwoju układu nerwowego opierają się więc głównie na anatomii i embriologii porównawczej tego układu.
W poniższym krótkim szkicu tego procesu uwzględnimy wpierw budowę układu nerwowego u gąbek i jamochłonów jako grup, które najwcześniej oddzieliły się od pierwotnego głównego pnia drzewa rodowego tkankowców.
Nlastępnie omówimy zasadnicze cechy morfologiczne układu nerwowego u kilku przedstawicieli tego z dwóch głównych konarów drzewa rodowego, z którego wyrosły względnie proste organizmy robaków płaskich, jak wirki, następnie znacznie wyżej zorganizowane pierścienice i wreszcie wielka grupa stawonogów.
U nich bowiem, zwłaszcza u owadów, układ nerwowy osiąga najwyższy szczebel rozwoju i zróżnicowania ze wszystkich zwierząt bezkręgowych.
Ważniejszy dla interesującego nas tu zagadnienia filogenezy układu nerwowego u kręgowców jest drugi główny konar drzewa rodowego, od którego oddzieliły się żyjące obecnie szkarłupnie, jelitodyszne, następnie zwierzęta należące do typu strunowców(Ćhordatd), jak osłonice i bezczaszkowce z lancetnikiem, z których rozwinął się już podtyp kręgowców.
W tej ostatniej grupie omówiono krótko smoczkouste, ryby, gady, wreszcie ssaki.
Gąbki(Spongiae).
Istnienie elementów nerwowych u gąbek do niedawna było jeszcze kwestionowane.
Dopiero ostatnio w środkowej warstwie ciała gąbek opisano układ komórek prawdopodobnie, , nerwowych'', wielobiegunowych, obdarzonych długimi, cienkimi wypustkami.
Komórki te, łącząc się wypustkami, wytwarzają sieci nerwowe.
Jamochłony(Coelenterato).
U jamochłonów istnienie układu nerwowego nie budzi wątpliwości.
Składa się on z dwubiegunowych i wielobiegunowych komórek nerwowych łączących się w sieci.
Układ ten jest położony w środkowej warstwie ściany workowatego ciała zwierzęcia(ryc.
36).
U niektórych przedstawicieli tej grupy(u krążkopławów Ncgphozoa)zagęszczenia tych sieci przypominają zwoje nerwowe wyższych bezkręgowych:ponadto występują u nich również narządy zmysłów wrażliwe na światło(oczy)oraz narządy zmysłu równowagi-statocysty.
Wypustki jednych komórek nerwowych wnikaj ą między komórki nabłonkowe ektodermy, pokrywające ciało zwierzęcia od zewnątrz.
komórki nerwowo-zmysłowe.
ektoderma.
ćż komórki nerwowe*sie*ner*****.
. . endoderma.
Byc.
36. Obraz sieci nerwowej w ścianie ciała stułbi jamochłony)(wzorowane na Beccarini).


zwoje głowowe.
układ nerwowy wirka, b-zwoje głowowe i zwoje brzuszne pierścienicy(wzorowane na Zawarzinie).
f.
Ryc.
38. Budowa nerwowego łańcucha brzusznego u dżdżownicy(wzorowane na Zawarzinie).
-ea fOOZQOWlC.
s-ZWO(brzuszny.
Ryć.
39.
Układ nerwowy owada muchówki(wzorowane na Dogięło).
wypustki innych------między komórki endodermy, wyśeiełającej przewód pokarmowy wypustki te tworzą zakończenia czuciowe.
Inne wypustki komórek nerwowych łączą się z komórkami mięśniowymi, jak wypustki ruchowe.
Ponadto w ektodermie istnieją komórki nabłonkowa-zmysłowe, kierujące swoje wypustki do leżących głębiej komórek nerwowych.
Pomimo tego zróżnicowania elementów nerwowych ośrodkowy układ nerwowy w ścisłym znaczeniu u jamochłonów jeszcze nie istnieje.
Robaki płaskie(Pluhelmintes).
O układzie takim można mówić dopiero u obustronnie symetrycznych robaków płakich, np. wirków(Turbellcria).
Ich komórki nerwowe skupiają się w parzystym zwoju, z którego po całym organizmie rozchodzą się włókna nerwowe zarówno czuciowe, jak i ruchowe(ryc, 37 a).
W nerwach utworzonych z wiązek tych włókien znajdują się również komórki nerwowe.
Pierścienice(Anne(idą).
Układ nerwowy u wyżej zorganizowanych robaków, pierścienic o metamerycznej budowie ciała, jest układem składającym się z parzystych zwojów nerwowych(ryc, 37 b), położonych w kolejnych segmentach ciała.
W głowowej części ciała znajdują się dwa większe zwoje nadprzełykowe(grzbietowe)i dwa mniejsze podprzełykowe(brzuszne).
Od zwoju nadprzełykowego po każdej stronie odchodzi podłużny pęczek włókien nerwowych, łączący wszystkie jednostronne brzuszne zwoje nerwowe segmentalne.
Całość tworzy drabinkę nerwową, od której zwojów odchodzą włókna nerwowe czuciowe i ruchowe do narządów poszczególnych segmentów ciała.
Obraz taki w postaci najprostszej obserwuje się u pierścienic niższych, u wyższych natomiast dwa brzuszne segmentalne zwoje nerwowe, prawy i lewy, zbliżają się do siebie i zrastają z sobą w każdym segmencie:całość ich układu tworzy wtedy pojedynczy brzuszny łańcuch nerwowy.
W każdym z wymienionych zwojów komórki nerwowe są umieszczone na jego obwodzie, wewnątrz zaś wypustki nerwowe tworzą gęsty splot zwany negr opiłem.
Nie zostało ostatecznie wyjaśnione, czy w neuropilu wypustki poszczególnych komórek nerwowych łączą się z podobnymi wypustkami innych komórek nerwowych w sieć ciągłą czy też łączą się za pomocą synaps, a komórki nerwowe zachowują się pod tym względem podobnie do neuronów zwierząt kręgowych.
Badania fizjologiczne zdają się wskazywać na tę drugą możliwość.
Stawonogi(Arthropoda).
Stawonogi, podobnie jak pierścienice, mają układ nerwowy złożony z metamerycznych zwojów nerwowych.
Są to parzyste zwoje nadprzełykowei połączone z nimi parzyste zwoje podprzełykowe:te z kolei łączą się z łańcuchem również parzystych zwojów brzusznych, odpowiadających poszczególnym segmentom ciała.
Parzyste zwoje segmentalne mogą łączyć się w mniej liczne zwoje większe, czasem w jeden duży zwój pojedynczy(ryc.
39).
Najwyższy stopień zróżnicowania strukturalnego oraz czynnościowego osiąga zwój nadprzełykowy, zwany mózgiem, u żyjących społecznie owadów, np. mrówek, pszczół i termitów.
Strunowce(Chordua).
Ze wspólnego pnia drzewa rodowego tkankowców, oprócz omówionego wyżej konara tego pnia, rozwinął się konar drugi.
Z niego dopiero po oddzieleniu się s z k a r ł u p n i(Echmodermdtd), o budowie ciała promienistej, rozwinęła się nowa gałąź zwierząt o budowie dwubocznie symetrycznej.
Z niej po odejściu drobnych grup, jak piórkoskrze Inc(Pterobranchid)i jelitodyszce(Enteropneusta), powstał typ strunowców(Charłała).
Typ ten otrzymał swą nazwę od wewnętrznego szkieletu osiowego-s 1 r u ny gr z b i e 1 o w e j(chorda dorsalis), która pojawia się w nim po raz pierwszy.
U strunowców układ nerwowy ośrodkowy przybiera postać ektodermalnej cewy nerwowej.
Należące do tej grupy osiadłe osłonice(Tunicata)zachowały strunę grzbietową i cewę nerwową tylko w stadium larwalnym, a podczas przeobrażania się w organizm dorosły tracą te narządy.
Wyjątek stanowią nieosiadłe, wolno pływające appendikularie, które strunę grzbietową zachowują:ich zarodkową cewę nerwową zastępuje natomiast grzbietowy pień nerwowy, złożony ze zwojów i łączących je włókien nerwowych.
4-ancewik(Amphioaus).
Następna z kolei grupa-Cephdlochordcta, reprezentowana przez lancetnika(Amphioaus s.
Branchiostomum)--zachowuje strunę grzbietową i cewę nerwową również i w stadium zwierzęcia dorosłego.
Budowa ciała lancetnika jest nieraz uważana za prototyp budowy kręgowców.
We wczesnym okresie życia zarodkowego jego cewa nerwowa, podobnie jak u kręgowców, powstaje z ektodermalnej płyty nerwowej.


net nad struną grzbietową.
Płyta ta przekształca się następnie w rynienkę nerwowa srzez zbliżenie się i zetknięcie się jet bocznych krawędzi tworzy cewę nerwową.
idkowa cewa nerwowa przekształca się w rdzeń kręgowy(medulla spmalis).
Ma on pręta o trójkątnym przekroju pobrzecznym(ryc.
W).
Wewnątrz niego biegnie ny kanał środkowy wysłany przez komórki ependymy.
Kanał ten po stronie*owej tworzy wąski szczelinowaty uchyłek---rezultat niekompletnego zrośnięcia się w rynienki nerwowej---dochodząc 9 do powierzchni zewnętrznej rdzenia.
Ściany są grube i zawierają liczne i różnorodne, przeważnie dwu-i wielobiegunoweki nerwowe.
Włókna nerwowe są łezrdzenne i biegną przeważnie w obwodowej zje rdzeTldńdkomórek nerwowych rdzenia wOóżnia się(ryć.
W)komórki ruchowe, czuciowe zeniowe.
Reuryty jednej części konwek ruchowych opuszczają rdzeń metameryczwiązkamitworzącymi korzenie brzuszne, aksony innych komórek ruchowych dzą jednak wspólnie z aksonami dwubiegunowych komórek czuciowych leżących ńetowej części rdzenia i wspólnie z nimi tworzą korzenie grzbietowe mieszane.
komórka Rhodegokorzeń grzbietowy czuciowy(ł I kI k 8 x.
plamka barwnikowa.
wewnętrzne dwubiegunowe komórki zwojowe.
rowane na Franzu), .
'komórka ruchowa.
'korzeń brzuszny ruchowy.
Ryć.
40. Odcinek rdzenia kręgowego lancetnika(wg Bonę a), .
komórki.
-pęcherzyk czołowy.
-struna grzbietowa.
41.
Przekrój podłużny przez głowew)odcinek cewy nerwowej lancetnika(wzo.
Korzenie brzuszne i grzbietowe wychodzą z rdzenia wzdłuż jego ścian naprzemiennie, przy tym korzeniowi brzusznemu jednej strony odpowiada po drugiej stronie korzeń grzbietowy mieszany strony przeciwnej.
Wśród komórek kojarzeniowych wyróżniaj ą się olbrzymie komórki Rhodego, występujące w dwóch grupach, kranialnej i kaudalnej:ich grube neuryty kojarzą działanie przednich i tylnych grup komórek ruchowych.
W przednim, głowowym odcinku cewa nerwowa lancetnika przechodzi w tzw. p ę c h er z y k c z o ł o w y Oesiculd fontalis), topografcznie odpowiadający pęcherzykowi mózgowemu pierwotnych kręgowców:jest on zbudowany jednak wyłącznie z wysoko zróżnicowanego jednowarstwowego nabłonka migawkowego(ryc, 4 l).
Uancetnik różni się od pierwotnych kręgowców również i brakiem oczu:jedynymi jego elementami wrażliwymi na światło są jednokomórkowe, rozproszone w rdzeniu tzw. o c z k a(ocelli).
Ten brak narządów wzroku, prawdopodobnie wskutek zaniku w toku filogenezy, jest związany ze stałym, poza okresem rozrodu, przebywaniem w piasku morskim, a więc w środowisku do którego światło nie dochodzi.
Kręgowce(Vertebruo).
Kręgowce utworzyły bogato rozgałęzione drzewo rodowe.
W wyniku jego kształtowania się powstały(obok form wymarłych)kręgowce współczesne:s moczko u s te(Cgclos(omd(0, zaliczane przez niektórych zoologów do ryb, ryby właściwe(Pisces), płazy(Amphibia), gady(Reptilia), ptaki(Aoes)i ssaki OMammdlia).
W rozdziale tym, omawiając rozwój rodowy ośrodkowego układu nerwowego, uwzględnimy tylko część powyższych gromad.
Będą to smoczkouste, zachowujące najwięcej cech kręgowców pierwotnych:z podobnych powodów z ryb chrzęstnoszkieletowych(Nelachia)uwzględnimy żarłacze, następnie gady, pominiemy natomiast ich boczne odgałęzienie dające początek ptakom.
Na końcu omówimy zwierzęta SSĘCC.
Cechą charakterystyczną ośrodkowego układu nerwowego kręgowców jest wybitna kefalizacja tego układu, wyrażająca się silnym rozwojem i zróżnicowaniem części nnózZOóMC)CB:Wy.
W życiu zarodkowym u wszystkich kręgowców obserwuje się podział mózgowej części cewynerwowei na trzy pęcherzyki pierwotne.
Są to:p r z o d o m o z go w i e(prosencephalon), śródmózgowie Omesencephalon)i tyłomózgowie(rhombencepha(on).
W przodomózgowiu obserwuje się następnie podział na k r e s o m o z go w i e(telencephdlon)i m i ę d z ym o z go w i e(diencephdlon).
Dopiero u ssaków również i tyłomózgowie dzielisipnadalszedwapęcherzyki:tyło m o z go wie wtórne(metencephalonji rd z eniornózgowie(mgelencephdlon), czyli rdzeń przedłużony(medulla oblongata)przechodzący bezpośrednio w r d z e ń k r ę go wy(medulla spindlis).
Kresomózgowie Oelencephalon).
W toku dalszego rozwoju u wszystkich kręgowców z przedniego końca kresomózgowia wypuklają się uchyłki, z których powstają o p u s z k i w ę eh o w e(bulbi olać(orfik kierują się one ku dołeczkom węchowym, zawierającym nerwowo-zmysłowe komórki węchowe.
Do tyłu za opuszkami rozwijają się płaty węchowe(lobi otactorii), bocznic zaś półkule mózgowe(hemisphaeria cerebri).
Jamy półkul, czyli komory boczne są odpowiednikiem kanału środkowego rdzenia kręgowego, łączą się z częścią środkową kresomózgowia przez otwory międzykomorowe Oordminc intertentricularia).
W ścianach półkul rozwinie się kora mó z gu(cortea cerebri)oraz ciało pr ą żk owa ne(corpus striatum).
Wielkość półkul zwiększa się w toku rozwoju rodowego kręgowców, osiągając swe maksimum u człowieka.
Ścianę przednią pęcherzyka kresomózgowia tworzy blaszka krańcowa(lamina Jerminalis), przez którą biegnie s poidło przednie m ózgu(commissurd anteriorcerebri), łączące oba płaty węchowe.
Międzymózgowie(diencephdlon).
U wszystkich kręgowców ma ono budowę bardzo złożoną:można w nim wyróżnić:strop, dno i ściany boczne.
Jama międzymózgowia łącznie z Jamą środkowej, nieparzystej części kresomózgowia tworzy komorę trzecią.
Strop BOędzymózgowia jest w znacznej części(prócz końcowego tylnego odcinka)pokryty przez Jednowarstwowy nabłonek.
Z tego stropu na granicy między kreso-a międzymózgowiem u niższych kręgowców w głąb komory trzeciej wpukla się fałd, zwany żaglem Poprzecznym(oelum trmsversum).
Do przodu od niego, już w kresomózgowiu, Bópukla się w stronę grzbietową p a r a fi z a(pdraphgsis)-twór o charakterze gruczołoóóm:u ssaków i człowieka odpowiada mu tzw. narząd podsklepieniowy(orgaJWm sułńorniccle).
Z tylnej części stropu komory trzeciej w kierunku grzbietowym wyrasta.


*, *p*icus.
saccus*scu*su*.
\8 x\**%s ćs.
gv g 3 g Ą O K.
Ryc.
42. Schemat mózgowia kręgowców(wzorowane na Cordierze).
przyszyszynka.
--Bulbus ołfactorius.
-Lobus ollactorius.
-Pallium.
gees(776, .
*physi***encep*ą***.
oko-Gł@TTłl 8 OłOW 8 eęó::see ec'ss.
p*p rzeczny.
--szyszynka.
Telencephalon.
Mesencephal on.
Metencepha łon.
Myetencep halon.
43.
Szyszynka, oko ciemieniowe, przyszyszynka i żagiel poprzeczny w stropie komory trzeciej padalca(wg Beccariego).
narząd o zmiennej budowie i funkcji----szyszynka(corpus pinecle s. epiphgsis).
U kręgowców niższych prócz szyszynki mioże rozwinąć się pr z ys z ys z ynk a(organumparopineale)jako uszypułowary pęcherzyk wzrastający w odpowiadający mu otwór w kości ciemieniowej i różnicuje się w nim narząd zmysłowy o budowie nieco podobnej do budowy oka.
Jest to tzw. narząd ciemieniowy, albo o k o ciernie ni o w e tych kręgowCOW.
W ścianach bocznych międzymózgowia zawiązuje się w zgó r ze Ohalamus), które u niższych kręgowców odpowiada głównie podwzgórzu kręgowców wyższych.
U tych ostatnich, począwszy od gadów, oprócz podwzgórza rozwija się także wzgórze grzbietowe(dorsalne), odpowiadające wzgórzu właściwemu ssaków.
Do tyłu od niego, bliżej stropu powstaje nadwzgór ze(epithdlamus)z bardzo wcześnie powstającymi j ądr a mi uzdeczki(nuclei hdbenulae), połączonymi spoidłem uzdeczek(commisswrahabenularum).
Z dna międzymózgowia wcześnie w życiu zarodkowym wypuklaja się zawiązki oczu-pęcherzyki wzrokowe.
Do tyłu od nich dno międzymózgowia tworzy lejkowate wypuklenie dla części nerwowej przysadki(neurohgpophgsis), a blisko tylnego końca tej ściany u ryb--narząd zmysłowy, tzw. worek naczyniowy(saccustdsculosus), u ssaków zaś ciała s u te czk owa te(corąora mcmillarim.
Śródmózgowie(mesencephalon).
U niższych kręgowców jest ono pęcherzykiem o obszernym świetle, które u ssaków przekształca się w wąski przewód wodo cła gmó z g u(oquqeductus cerebri).
Strop tego pęcherzyka u smoczkoustych ma charakter częściowo błoniasty, u innych niższych kręgowców---ryb, gadów i ptaków---strop ten tworzy symetryczne płaty wzrokowe(lobi optici), w których kończą się włókna nerwu wzrokowego.
U ssaków odpowiadające im ośrodki wzroku są umiejscowione w ciałach kolankowatych bocznych, których neurony kierują swe neuryty do kory wzrokowej mózgu.
Tyłomózgowie(rhombencephalon).
Zawiera komorę czwartą:w przednim swym odcinku po stronie grzbietowej tworzy móżdżek(cerebelhm).
Dopiero u ssaków po stronie brzusznej w tej przedniej części tyłomózgowia powstaje m o s 1(pons).
Jednocześnie w tyłomózgowiu można wyróżnić część przednią, czyli tyło m o z go w i e w tor ne(metencephdlon), zawierające móżdżek i most, i część tylną, czyli rdzeni omó zgowie(mgelencephalon), z którego wytworzy się rdzeń p r ze dłużony(medulla oblongata).
Sklepienie tyłomózgowia poniżej i do tyłu od móżdżku jest zbudowane z jednowarstwowego nabłonka.
Nabłonek ten, wpuklając się w głąb komory czwartej wraz z pojawiającymi się naczyniami krwionośnymi tworzy splot naczyniówkowy(pleaus choroideus).
anzzx xaącowr.
UWAGI FILOGENETYCZNE Smoczkouste.
Rdzeń kręgowy smoczkoustych(Cgclostomua), najniższych ze współczesnych kręgowców(patrz wyżej), w stadium larwalnym ma kształt cylindryczny u osobnika dorosłego na przekroju poprzecznym w pobliżu głowy jest on okrągły, dalej do tyłu(ryc, 44 a)po stronie grzbietowej---wypukły, po brzusznej zaś rynienkowata wklęsły.
W osi długiej rdzenia biegnie kanał środkowy wysłany ependymą.
Kanał ten otacza istota szara, rozrastająca się na boki w postaci dwóch symetrycznych rogów.
Od zewnątrz istotę szarą otacza warstwa istoty białej, złożona z włókien bezrdzennych.
W bocznych częściach rogów istoty szarej znajdują się komórki ruchowe.
Ich silnie rozgałęzione dendryty dochodzą pod powierzchnię zewnętrzną rdzenia.
Neuryty natomiast opuszczają rdzeń przez korzenie przednie-ruchowe i biegną do metamerycznych mięśni szkieletowych.
W grzbietowej części istoty szarej znajduje się część czuciowych komórek zwojowych.
Są to dwubiegunowe komórki zwojowe wewnętrzne.
Ich aksony obwodowe, podobnie jak u lancetnika, wychodzą z rdzenia przez korzenie tylne---czuciowe.
Pozostałe komórki zwojowe znajdują się poza rdzeniem i po obu jego bokach tworzą zwoje rdzeniowe.
Ich neuryty(aksony dośrodkowe), podobnie jak u kręgowców wyższych, wnikają do rdzenia przez korzenie tylne, aksony obwodowe zaś biegną na obwód do różnych narządów tworząc ich nerwy czuciowe.
Zarówno korzenie przednie---ruchowe, jak i korzenie tylne.


*uciowe wychodzą po obu stronach rdzenia symetrycznymi parami, przy czym pary cni ruchowych i pary czuciowych są ułożone naprzemiennie.
istocie szarej rdzenia, prócz komórek ruchowych i wewnętrznych zwojowych lewych), znajdują się komórki sznurowe, przeważnie o krótkich neurytach, kojarzą sąsiednie segmenty rdzenia:nieliczne tylko włókna wstępują do mózgowia.
tyłomózgowia natomiast zstępują grube włókna(MuBera)i biegną przez cały rdzeń swy, w którym kończą się synapsami na komórkach ruchowych.
iisana wyżej stosunkowo prosta budowa rdzenia kręgowego smoczkoustych służy wmplikowanemu mechanizmowi ruchów falisto-wężowych walcowatego ciała tego rzęcia pozabawionego kończyn.
zby chrzęstnoszkieletowe(je(ochla).
Należą one do ryb właściwych, które wcześnie Iwonie)wyodrębniły się z pnia rodowego kręgowców.
Ich rdzeń kręgowy ma kształtowały, a budowę wewnętrzną bardziej złożoną niż rdzeń smoczkoustych i jednocześiardziej zbliżoną do struktury rdzenia kręgowców wyższych.
Budowa taka jest.
****'Y-ś:yyśó-cj:, g. -8-ącję:%Mcj***-i ć 5 cjcj:'1!
O 44.
Przekroje poprzeczne rdzenia kręgowego:a---minoga(smoczkouste), b--żarłacza(ryby), c-aligatora(gady)(wzorowane na rycinach Cordiera).
związana ze złożonymi i szybkimi ruchami tych ryb.
Żarłacze mianowicie mają silne płetwy piersiowe, za pomocą których, jak również za pomocą ogona, wykonują szybkie ruchy postępowe i obrotowe.
Istota szara rdzenia kręgowego otacza kanał środkowy i rozrasta się na boki w dwa symetryczne rogi przednie oraz w kierunku grzbietowym w róg tylny(ryć, 44 b).
Róg tylny blisko swego szczytu rozszczepia się na część prawą i lewą zawiązki prawego i lewego rogu tylnego, pomiędzy które wnikają włókna istoty białej.
Opisany układ istoty szarej złożony z dwóch rogów przednich i jednego tylnego, dzieli istotę białą na sznur przedni i dwa sznury boczne.
W istocie szarej(ryc, 45)rogów przednich są rozmieszczone komórki ruchowe.
Ich neuryty wychodzą z rdzenia kręgowego przez korzenie przednie.
W rogach tylnych.
komórka ruchowa.
-korzeń grzbietowy.
komórka sznurowa łukowata.
-zwój rdzeniowy.
Ryc.
45. Przekrój poprzeczny rdzenia kręgowego zarodka żarłacza, obok zwój rdzeniowy z dwubiegunowymi komórkami zwojowymi(wg Beccariego).
znajdują się komórki sznurowe, u podstawy tych rogów komórki układu autonomicznego, w części grzbietowej część komórek zwojowych.
Pozostałe komórki zwojowe znajdują się w zwojach rdzeniowych.
Stąd kierują one swoje aksony dośrodkowe przez korzenie tylne do rdzenia, gdzie tworzą synapsy z komórkami ruchowymi i z wachlarzowato rozgałęziającymi się ich dendrytami.
Aksony obwodowe komórek zwojowych rdzeniowych oraz komórek zwojowych wewnętrznych, pozostałych w rdzeniu, łącząc się z włóknami korzeni przednich, tworzą nerwy rdzeniowe.
W istocie białej biegną neuryty komórek sznurowych do innych odcinków rdzenia oraz 4 o mózgowia(tyłomózgowia, śródmózgowia i móżdżku).
W kierunku przeciwnym ze śródmózgowia i tyłomózgowia biegną wiązki włókien nerwowych do rdzenia.
Korzenie przednie i tylne wychodzą z reguły na tych samych poziomach rdzenia.
Gadr.
U gadów rdzeń kręgowy zbliża się swoją budową wewnętrzną, zwłaszcza pod Względem rozmieszczenia istoty szarej i białej, do budowy rdzenia zwierząt ssących.
Rdzeń w przybliżeniu ma kształt walcowaty.
Od jego powierzchni brzusznej w linii pośrodkowejwcina się w głąb rdzenia, nie dochodząc do kanału środkowego------podobnie jak u ssaków szczelina pośrodkowa przednia.
Istota szara, oprócz skupienia otaczającego kanał środkowy, tworzy dobrze wyodrębnione dwa rogi przednie i dwa tylne.
W związku z tym istota biała rdzenia składa się ze sznurów przednich, bocznych i tylnych(ryć, 44 c).
W rogach przednich przeważają komórki ruchowe, kierujące swe neuryty do korzeni Drzednich.
Ich wachlarzowato mocno rozgałęzione dendryty(ryc, 46)sięgają, jak u smoczKoustych i żarłaczy, pod zewnętrzną powierzchnię rdzenia.


komórka sznurowa.
korzeńgrzb ielOWV.
komórki spoidłowe.
i*.
cjcęBs'ss-c*cj:Xz::ssę.
9 Y(M 3 Q.
komórka ruchowa.
wiązka przyśrod kawa-wi ązka boczna.
, korzeń brzuszny.
Ryc.
46. Przekrój poprzeczny przez rdzeń kręgowy żółwia(wg Beccariego).
odobnie zachowują się dendryty dużych komórek sznurowych, kierujących neuryty rzeciwległą stronę do sznurów bocznych(są to jednocześnie komórki spoidłowe).
rogach tylnych, oprócz komórek sznurowych, znajdują się komórki wysyłające swoje yty do móżdżku:tworzą więc one drogi rdzeniowa-móżdżkowe, odpowiadające*k owi rdzeniowa-móżdżkowemu grzbietowemu(Flechsiga)u ssaków.
W części pośredistotyszarej znajdują się komórki kierujące neuryty do zwojów(włókna przediowe)układu autonomicznego.
amorki zwojowe znajdują się w zwojach rdzeniowych(u zarodków część również focie szarej rdzenia), ich neuryty(aksony dośrodkowe)wchodzą do rdzenia przez enie tylne dwiema wiązkami:przyśrodkową i boczną.
Włókna wiązki przyśrodkowejtają do sznurów tylnych, którymi biegną do jąder tych sznurów znajdujących się mym odcinku tyłomózgowia, a więc podobnie jak u ssaków.
Wiązka boczna korzeni ych składa się z włókien, które wniknąwszy do rdzenia, oddają liczne bocznice do órek sznurowych rogów tylnych, a rozgałęzienia końcowe tworzą synapsy z komóriruchowymi rogów przednich z ich dendrytami.
W sznurach istoty białej biegną liczne na wstępujące do mózgowia oraz zstępujące z mózgowia do rdzenia.
statniego etapu filogenezy rdzenia kręgowców jego budowy u zwierzał ssących te opisano tu, gdyż została ona uwzględniona w rozdziale o budowie histologicznej ma kręgowego u człowieka.
STOSUNKI OGÓLNE ołożenie.
Rd z eń kr ę go wy(medulla spmalis)ciągnie się w pał wydłużonego walca przez całą część szyjną, piersiową oraz górny Inek części lędźwiowej kanału kręgowego.
Na zewnątrz otaczają go W łącznotkankowe, zwane oponami, oraz płyn mózgowa-rdzeniowy.
Bzy oponami a ścianą kanału kręgowego mieści się zaś wiotka tkanka na i tłuszczowa wraz ze splotami żylnymi.
Zabezpieczają one rdzeń gowy przed uciskiem przy ruchach kręgosłupa.
iranice.
U g o r y w otworze wielkim rdzeń kręgowy łączy się z dolną icią mózgowia-rdzeniem przedłużonym.
Rdzeń kręgowy i mózie nie są jednak od siebie ściśle odgraniczone.
Umowną granicę.
między nimi stanowi pozioma płaszczyzna przeprowadzona przez miejsce odejścia najwyżej położonych włókien pierwszego nerwu rdzeniowego lub też przez dolny brzeg skrzyżowania piramid.
Płaszczyzna ta przechodzi z tyłu przez górny brzeg kręgu szczytowego, a z przodu przez środek zęba kręgu obrotowego.
W rzeczywistości najniższe wiązki skrzyżowania piramid leżą nieco poniżej tej sztucznej granicy, a najwyższe włókna korzeniowe pierwszego nerwu rdzeniowego nieco powyżej IUSU d o ł u rdzeń kręgowy kończy się najczęściej na wysokości%dolnej pierwszego lub%, górnej li kręgu lędźwiowego, albo na poziomie pierwszej lędźwiowej tarczy międzykręgowej, jako zwężający się s 1 oże k r d z e n i o wy(conusmedullms).
Poniżej, w przedłużeniu stożka, biegnie szczątkowy odcinek rdzenia w postaci cienkiego pasemka, grubości około I mm, tzw. nić k o ń c o w a?(tłum terminale).
Dolny koniec rdzenia kręgowego bardzo często(około W'przypadków)znajduje się nieco wyżej lub niżej od podawanych wysokości, jednak u osób dorosłych niemal zawsze w obrębie I lub li kręgu lędźwiowego.
Przesunięcie ku dołowi zdarza się nieco częściej u kobiet, a przesunięcie ku górze--u mężczyzn.
U noworodka dolny koniec rdzenia kręgowego leży niżej, między U a Ul kręgiem lędźwiowym.
Jego położenie zależy również od krzywizn kręgosłupa.
Przy silnym wygięciu dolny koniec rdzenia kręgowego możne znacznie przesuwać się do góry, dochodząc nawet do wysokości XII kręgu piersiowego.
Wymiary i masa.
Przeciętna d lu g o ś ć rdzenia kręgowego wynosi u mężczyzn około 45 cm, u kobiet około 43 cm, mieszcząc się w granicach 3848 cm, liczby te w znacznym stopniu zależą od długości kręgosłupa.
Rdzeń kręgowy ma największy wymiar poprzeczny w części szyjnej(l 3--14 mm).
Tu również osiąga on największy wymiar przednio-tylny(9--10 mm).
Wymiary poprzeczne i strzałkowe pozostałych części rdzenia podano przy opisie jego budowy zewnętrznej.
Masa rdzenia wraz z korzeniami nerwów i z nicią końcową wynosi około 50-60 g(bez korzeni 2540 g).
U dorosłego masa rdzenia jest 45 razy mniejsza od masy mózgowia u noworodka stosunek ten wynosi I:100.
Z powyższego wynika, że po urodzeniu rdzeń kręgowy stosunkowo bardziej zwiększa swoją masę niż mózgowie.
*u*ow*z*w*z**z**cow*co.
Zgrubienia i krzywizny rdzenia kręgowego Rdzeń kręgowy ma kształt wydłużonego walca, nieco spłaszczonego w kierunku przednio-tylnym.
Jego grubość nie jest równomierna.
W dwóch miejscach stwierdza się wrzecionowate rozszerzenia:zgrubienie szyjne i zgrubienie lędźwiowe, między którymi znajduje się długi zwężony odcinek piersiowy(ryć.
47).
W 5 slępowanie zgrubień jest związane z unerwieniem kończyn.
W częściach rdzenia Werwiaiących kończyny elementy nerwowe znajdują się w większej ilości niż w innych 94 cinkach, powodując wytwarzanie się zgrubień.
Dlatego też w rozwoju zarodkowym@ubienia zaczynają powstawać dopiero wóczas, gdy występują zawiązki kończyn 9 Kręgowców zaś, które nie posiadają kończyn, nie ma w ogóle zgrubień rdzenia.
stożek końcowy(conus termindlis)8 nić rdzeniowa(tłum swnołeJ.


robienie szyj ne(intumescentid ceraicalis:ryc, 47)ma kształt iciona spłaszczonego w kierunku przednio-tylnym.
Leży ono w kakręgowymna poziomie Ul kręgu szyjnego do I piersiowego, iększe wymiary osiągając na wysokości V i VI kręgu szyjnego mar poprzeczny wynosi 13-14 mm, wymiar strzałkowy 9-10 mm), yżej zgrubienia rdzeń kręgowy na krótkim odcinku(długości około.
Pens.
Medulla oblongata-.
lntumescentia cerwcalis.
łntumescentia lumbałis-.
Gonus medullaris--.
Piłom terminale-.
-Flexura cerwcalis.
i 86:Flauta thoracica.
47.
Rdzeń kręgowy(schematk a widok od przodu, b-widok od strony lewej.
2 cm)zwęża się i u samej góry w otworze wielkim przechodzi w rdzeń przedłużony.
Zgrubienie lędźwiowe(inhmescentia lumbalis:ryc, 47)znajduje się w dolnej części rdzenia od X kręgu piersiowego do I lędźwiowego.
Osiąga ono największe wymiary(poprzeczny 1012 mm, strzałkowy 7-10 mm)na wysokości XII kręgu piersiowego.
U góry zgrubienie lędźwiowe przechodzi w długi węższy odcinek rdzenia, leżący między zgrubieniem szyjnym a lędźwiowym.
Wymiar poprzeczny Z tego odcinka nie przekracza 10 mm.
U dołu zgrubienie lędźwiowe zwęża się tworząc sto że k rdzeniowy, który kudołowi przechodzi, jak już wspomniano, w cienkie pasmo tworzące nić końcową(tłum terminale s. spinała ryc.
48). Jej część górna, długości około 15 cm, biegnie.
g W r ę 84.
Piłom durae-matris spinaWs.
Conus medullaris.
ł--Piłom terminale.
. Dola mater spinałis.
We 48.
Przekrój pośrodkowy przez dolną część kręgosłupa.
Widok od strony lewej.
Worek opony twardej częściowo otwarty.
Uwidoczniona nić końcowa(wzorowane na Grayii).
w przestrzeni podpajęczynówkowej pionowo ku dołowi, otoczona przez Korzenie nerwów wychodzących ze zgrubienia lędźwiowego i stożka Jdzeniowego.
Charakteryzuje się ona srebrzystą barwą, odróżniającą ją od nici korzeniowych.
Część dolna nici końcowej, długości około 10 cm, wegnie na zewnątrz worka oponowego.
Właściwie jest ona już przedłużeniem opony twardej i stąd też pochodzi jej nazwa-nić o pony.


*rdej rdzenia kręgowego(tłum durne mdtris spindlis).
rbiega ona przez dolną część kanału krzyżowego i wychodzi z nierzezrozwór krzyżowy przyczepiając się do okostnej kości guziczlzeńkręgowy odpowiednio do kształtu kręgosłupa ma dwie krzywi(ryc.
AD:górną kr zy w i z n ę s z y j n ą(fleaura cermcalis), skieroąwypukłością do przodu, i dolną krzywiznę piersiową mrą thordcicd), wypukłą ku tyłowi.
Pierwotnie przypuszczano, że tepują one tylko wówczas, gdy rdzeń znajduje się w kanale kręgon.
Wykazano jednak, że rdzeń po wyjęciu z kanału kręgowego durzeniu go w cieczy o gęstości podobnej do gęstości płynu mózo-rdzeniowego zachowuje swoje krzywizny nadal.
Bruzdy i sznury rdzenia kręgowego a powierzchni rdzenia kręgowego znajduje się szereg podłużnych zd.
Zaznaczają one podział powierzchni rdzenia kręgowego na nurów(po trzy w każdej połowie), sięgających od rdzenia przed mego aż do stożka rdzeniowego.
przodu(ryc, 49)znajduje się nieparzysta, wąska szczelina irodkowa przednia(fssurd medianą anterior), głębokości mm, którą wypełnia opona miękka.
Przy końcu dolnym rdzenia:elina staje się płytsza, przechodząc częściowo na nić końcową:ku:e łączy się z jednoimienną szczeliną rdzenia przedłużonego.
W głębi:elina pośrodkowa przednia miejscami rozszerza się tworząc boczne zpuklenia.
odległości 2-3 mm bocznic od szczeliny pośrodkowej przedniej ihodzą z rdzenia pęczki włókien nerwowych, zwane nićmi k o r z e n i:u s z n y c h(rddices aentrdles), czyli przednich', nerwów rdzenia:h.
Jedne z nich znajdują się bliżej płaszczyzny pośrodkowej, inne zaś dziej do boku.
Wskutek tego miejsce ich wyjścia tworzy nie jedną*ką linię, ale pasmo szerokości 1-2 mm.
Nazywamy je polem korzewymprzednim lub częściej bruzdą boczną przednią(sulcusralis anterior), mimo że w rzeczywistości nie ma tu prawdziwego ębienia.
Oędzy szczeliną pośrodkową przednią a boczną granicą bruzdy znej przedniej na całej długości rdzenia kręgowego, w każdej jego Jwie znajduje się podłużne pasmo istoty białej, zwane s z nurem*ednim(fniculus anterior).
W jego części szyjnej czasami zacza się podłużnie biegnąca bruzda pośrednia przednia.
nić końcowa zewnętrzna(tłum terminale eaternum)rddices ontemores bruzda przednio-boczna(sulcus onterolueralis).
la db ventralis.
Fissura mediana anterior.
Sulcus lateralis anterior*Y.
Rado dorsalis.
Rado dorsalisZ tyłu(ryc, 50)odpowiednikami szczeliny pośrodkowej przedniej i bruzdy bocznej przedniej są:bruzda pośrodkowa tylna oraz bruzda boczna tylna.
Bruzda pośrodkowa tylna(stdcus medimus posterior)jest stosunkowo płytka, zwłaszcza w części piersiowej.
Od niej w głąb rdzenia kręgowego kierują się pasma gleju, tworząc przegrodę po środkową tylną(septum medianum posterius).
W odległości około 3 mm bocznic od bruzdy pośrodkowej tylnej wchodzą do rdzenia kręgowego nici k o r z e ni gr zb jet o wy c h(rodices dorsdles), czyli tylnych', tworzącnapowierzchnirdzenia pole korzeni o we tylne.
W przeciwieństwie do pola korzeniowego przedniego istnieje tu wyraźnie zaznaczone wgłębienie-b r u z d a b o c z n a 1 yl n a?(sulcus ldterdlisposterior).
Między bruzdą pośrodkową tylną a bruzdą boczna tylna obustronnie leży sznur tylny(funiculus posterior).
W części szyjnej i górnych.
rodicea posteriores?bruzda tylna-boczna(sulcus posterolateralis).
-Funiculus anterior.
-Funiculus lateralis.
ć 8\N. spinalisRyc.
49. Część rdzenia kręgowego wraz z korzeniami dwóch par nerwów rdzeniowych.
Widok od przodu.


3013 JS.
Funicułus lateralisfasciculuscuneatus Fasciculus gracilis.
Radio ventralis-.
Rado dorsalis.
Fissura mediana anterior.
Funiculus posterior.
Sulcus medidnus posteriorSulcus lateralis posterior-et area radicularisposte li o r-Sulcus intermedius poste ri o r.
t.
Część rdzenia kręgowego wraz z korzeniami dwóch par nerwów rdzeniowych.
Widok od tyłu.
mtach części piersiowej biegnie na nim podłużna br uzda p on i a 1 y I n a(sulcus intermedius posterior).
Na powierzchni rdzeiznaczaona podział prawego i lewego sznura tylnego na dwie p ę c z e k s m u k ł y(fcsciculus grdcilis), leżący przyśrodkowoy bruzdą pośrednią tylną a bruzdą pośrodkową tylną, i pęczek o waty(fqsciculus cunedtus')znajdujący się z boku od bruzdy miej tylnej.
dziej bocznic między bruzdą boczną tylną a boczną przednią leży r b o c z ny(hniculus lcteralis).
ażdej połowie rdzenia kręgowego wyróżnia się więc kolejno od a ku tyłowi:sznur przedni, do którego zaliczamy również bruzdę ą przednią, sznur boczny, bruzdę boczną tylną oraz sznur tylny.
:niejednakowej grubości rdzenia kręgowego w różnych odcinkach ównego przebiegu bruzd bocznych szerokość poszczególnych W test mniejsza w części piersiowej niż w obu zgrubieniach.
ciculus Galii:iculus Burdochi.
Korzenie nerwów rdzeniowych*bus*ronn*e z rdzen*e*kr*gowy**ą*zy s**par nerwów rdzeniowych(na, spinoles):8 szyjnych On, ceraicoles), 12 piersiowych(nn, thoracici), 5 lędźwiowych(nn, lumbdles), 5 krzyżowych(nn, sdcrolesjil guzie zny(n. coccggeus).
Ł-ączą się one, jakjuż wspomniano, zapornocą korzeni br zuszny eh(radicesaentrdles)i grzbietowy eh(rodices dorsdles).
Każdy korzeń składa się z Ś-10 pęczków włókien nerwowych, zwanych nić mt korze nrowymi(Ńla radiculortól.
Przebijają one powierzchnię zewnętrzną rdzenia kręgowego w polu korzeniowym przednim i tylnym.
Między sąsiedmnu korzeniami brzusznymt istnieją krótkie, wolne przestrzenie, natomiast korzenie grzbietowe wychodzą z rdzenia kręgowego bez ó 5 jjjgy g:. . yąyyaąją wyy-jaijwegw znajduje się zgrubienie ulwo(w 8 e przez zwój rd ze mowy(gang(ton spmole).
Zwoje większości ner.
Dura mater spinalis.
Gauda equina.
*ti.
-Conus medullaris.
-Piłom terminale.
--Garglion spinale.
-Filurn durae matris spina Ws.


rdzeniowych leżą na zewnątrz worka opony twardej.
Wyjątek rwi zwój guziczny oraz niekiedy zwoje rdzeniowe nerwów krzyżol*wczesnych okresach życia płodowego korzenie nerwów rdzenioibiegną nadal poziomo z rdzenia kręgowego do odpowiedniego fu międzykręgowego lub krzyżowego.
W późniejszym jednak oju kręgosłup wzrasta silniej niż rdzeń, co określa się jako p o z o rstępowanierdzenia kręgowego(pseudodscensusmedulpinclis).
Wskutek tego dolny koniec rdzenia w stosunku do isłupa wędruje ku górze, a korzenie nerwów zmieniają kierunek ńegu z poziomego na skośny, stopniowo się wydłużając.
Największą*ość od miejsca wyjścia z rdzenia kręgowego do odpowiednich rów kanału kręgowego i krzyżowego mają korzenie nerwów ńowych, krzyżowych i guzicznych.
Tworzą one pęczek nerwów, ych w worku opony twardej, zwany ogonem końskim(caudd id:ryc, 5 l).
Podział rdzenia kręgowego na odcinki jen kręgowy człowieka, podobnie jak większości kręgowców, ą budowie zewnętrznej nie wykazuje podziału metamerycznego.
neria zaznacza się tu jedynie w rozmieszczeniu korzeni 31 par iw rdzeniowych.
Natomiast u niektórych kręgowców może się ona icznić również zgrubieniami rdzenia kręgowego.
Inek rdzenia kręgowego, łączący się z korzeniem jednego nerwu iowego, nazywa się neuromerem lub segmentem rdzenia entum medullae spmdlis).
Za granicę między neuromerami przyj się płaszczyznę poprzeczną, biegnącą między korzeniami sąsiedierwówrdzeniowych.
Jest to granica umowna, gdyż u człowieka obrębie nie zachodzą wyraźniejsze różnice w budowie rdzenia.
określenie tej granicy jest trudne, gdyż nieraz przebiega ona j z przodu niż z tyłu.
iowiednio do liczby nerwów rdzeniowych wyróżnia się 31 par merów:8 szyjnych(G.
-G.
J, 12 pieisioweh(Thi-Thał, 5 lę 98 eh(G-La), 5 krzyżowych(S.
-Są)i I guziczny(Ca).
Jednoimienne mery tworzą:część szyjną rdzenia kręgowego(pers cerO, część piersiową(pers thordcicd), część lędźwiową lumbolis)oraz c z ęś ć krzyż ową(pers socrolis)bądź k r z yi-g u z i c z n ą(pers sdcrococcgged).
Segmenty szyjne, lędźwiowe e krzyżowe są krótsze i grubsze od piersiowych.
Tworzą one lenia rdzenia kręgowego.
Zgrubienie szyjne, bardziej wydłużone, :a dolne segmenty szyjne i pierwszy piersiowy.
Zgrubienie lędż*jest utworzone przez wszystkie neuromery lędźwiowe i trzy krzyżowe.
Dwa dolne segmenty krzyżowe i segment guziczWłzą w skład stożka rdzeniowego.
yiązku z pozornym wstępowaniem rdzenia kręgowego, o czym była mowa nio, każda część rdzenia jest krótsza od odpowiedniego odcinka kanału kręgowe.
go.
Największemu skróceniu w stosunku do kręgosłupa ulega część krzyżowa oraz lędźwiowa, w mniejszym stopniu część szyjna, a w najmniejszym piersiowa.
I w tej ostatniej jednak skrócenie jest dość znaczne.
W związku z tym poszczególne neuromery i początkowe odcinki korzeni nerwów rdzeniowych leżą wyżej od odpowiadających im kręgów.
Ich położenie można w przybliżeniu oznaczyć w stosunku do trzonów kręgów i do wyrostków kolczystych.
Stosunek neuromerów do trzonów kręgów(ryc.
52).
Neuromery szyjne i większość piersiowych są w stosunku do kręgosłupa przesunięte ku górze o trzon jednego kręgu, a dolne piersiowe o trzony dwóch kręgów:np. szósty neuromerszyjny znajduje się na wysokości trzonu V kręgu szyjnego, a dwunasty piersiowy---na poziomie X kręgu piersiowego.
Neuromery lędźwiowe i górne krzyżowe, tworzące zgrubienie lędźwiowe leżą na poziomie dwóch ostatnich kręgów piersiowych, a neuromery wchodzące w skład stożka rdzeniowego(dolne krzyżowe i guziczny)znaj dają się na wysokości trzonu I kręgu lędźwiowego.
Stosunek neuromerów do wyrostków kolezystych(ryc.
52).
Tylne końce wyrostków kolczystychwiększości kręgów leżą, jak wiadomo, niżej od ich trzonów.
Dlatego neuromery rdzenia są na ogół jeszcze bardziej przesunięte ku górze w stosunku do wyrostków kolczystych niż w stosunku do trzonów kręgów.
Górne neuromery szyjne leżą przeciętnie na wysokości wyrostka kolczystegosąsiedniego wyżej położonego kręgu.
Dolne neuromeryszyjne, i górne piersiowe w stosunku do wyrostków kolczystych są przesunięte o dwa kręgi wyżej, a dolne piersiowe aż o trzy.
Na wysokości więc np. wyrostka kolczystego IX kręgu piersiowego znajduje się dwunasty neuromerpiersiowy.
Neuromery zgrubienia lędźwiowego leżą na poziomie wyrostków kolczystych trzech ostatnich kręgów piersiowych, a neuromerywchodzące w skład stożka rdzeniowego swym położeniem odpowiadają wyrostkowi kolczystemu I kręgu lędźwiowego.
Powyższe dane topograficzne są szczególnie istotne przy określaniu poziomu uszkodzenia rdzenia w stosunku do kręgosłupa w diagnostyce neurologicznej oraz przy zabiegach neurochirurgicznych.
Jedynie dwa pierwsze neuromery szyjne nie są przesunięte ku górze, lecz leżą na wysokości kręgu szczytowego i obrotowego.
N. coccygeus cś-et.
Ryc.
52. Położenie neuromerów rdzenia kręgowego w stosunku do trzonów i wyrostków kolczystych.
Widok od strony lewej(wzorowane na Clarze).
TCĘOW.


*u*w*w*w*z**z**cow*coOgólne ukształtowanie istoty szarej i białej wnętrzną budowę rdzenia kręgowego najlepiej można prześledzić rzekrojach poprzecznych(ryć.
53-55).
Widać na nich leżąca we*rzmatową istotę szarą, otoczoną płaszczem istoty białej, nieco jeżącej, o żółtawym odcieniu.
Od powierzchni zewnętrznej do istoty.
Zł s 3 jś 4 sśa bó'W 339-śX.
Funiculus lateralis---Cornu posteriusfascicu I uscuneatusfasciculusg rac i/is.
Sulcus medianusposter tor Swe usintermeaiusposter tor Sulcus lateralis posterior.
Rado dorsalis.
Ganglion spinała.
-Formatio reticularisy Gdnalis centrdlis-Funiculus anteriorFissura mediana dn*eri*r Gornu anterius.
-Rado ventralis.
-N. spinalis.
vc.
53. Wycinek rdzenia kręgowego.
Widok od strony prawej i nieco od tyłu.
i wpuklJą się omówione poprzednio bruzdy rdzenia kręgowego.
ególnie wyraźna jest najgłębsza z nich szczelina pośrodaprzednia(fssura mediana anterior).
Wraz z bruzdą*od k ową tylną(sulcus medicnus posterior)i glejową p r z clą p ośrodkową tylną(septum medimum posterius)dzieli dzeń kręgowy niemal całkowicie na połowę prawą i lewą.
Połowy te Rączone z sobą jedynie niewielkim pasmem istoty szarej i białej, jątrz którego znajduje się wąski kanał środkowy(candlis olis).
Istota szara Istota szara(substdntia grisea)rdzenia w przekroju poprzecznym ma w przybliżeniu kształt litery H(ryć, 53 i 54).
Jej krótkie ramię poziome łączy obie połowy rdzenia kręgowego, mając postać dwóch spoidełszarych, obejmujących kanał środkowy:jej ramiona pionowe są na obu końcach wygięte do boku, tworząc w każdej połowie przecinkowate pole istoty szarej.
Przednia, rozszerzona część tego pola nosi nazwę ro g u pr z e dni eg o(cornu dnterius), część tylna, bardziej wysmukła r ogutylnego(cornu posterius).
Międzyrogarniprzednimiitylnymileży istota s z ara poi re dnia(substuntiu grisea intermedia).
Rozróżniamy w niej część przyśrod.
****:86 ąiPy 4 eó.
Ryc.
54. Przekrój poprzeczny rdzenia kręgowego:część szyjna(paw, 88 t.
kawą, czyli istotę szarą pośrednią środkową(substdntiagrised intermedia centrolis)i część boczną, zwaną istotą szarą po śr e dnią o o czną(substontid grised intermedia ldterolis).
W niektórych odcinkach rdzenia kręgowego, zwłaszcza w segmentach piersiowych, część boczna jest silnie rozwinięta i tworzy charakterystyczne uwypuklenie, zwane rogi e m b o c znym(comu internie).
Twory widoczne na przekrojach poprzecznych jako rogi przednie, tylne i boczne w rzeczywistości są długimi pionowymi listwami istoty szarej, które nazywamy s ł u p a m i(columnde).
Można więc wyróżnić słupy przednie(columnde dnteriores), słupy tylne(columnaeposteriores)i s ł u p y b o c z n e(columnae lmerdles), będące odpowiednikami przestrzennymi rogów widocznych na przekrojach poprzecznych.
Róg przedni(cornu dnterius).
Róg przedni, zwany również ruchowym ze względu na znajdujące się w nim komórki unerwiające mięśnie.


eletowe, ma podstawę łączącą go z istotą szarą pośrednią i trzy mniej bardziej wyraźnie odgraniczone ściany zewnętrzne:przyśrodkową, -dmą i boczną, oddzielające go od istoty białej sznura przedniego*eg*.
elana przednia, najkrótsza, jest najbardziej nierówna:wychodzą ą liczne wiązki korzeni brzusznych.
Ściana przyśrodkowa przebiega ej więcej w płaszczyźnie strzałkowej.
Natomiast ściana boczna.
ix cereus posterioris.
ut cornus posteriorisWX COFOUS DOSIBOOOSis cornus posteriorisSubstantia griseaintermedia lateralis Cornu anterius.
Tractus dorsolateralisZona marginalisSubstantia gelatnosaSubstantia grisea-intermedia centralisCommissura grisea posteriorCanalis centralis-Commissura grisea anterior Commissura alba.
Ryc.
55. Przekrój poprzeczny rdzenia kręgowego.
Schemat do ryc.
54.
enia kształt w różnych odcinkach rdzenia zależnie od rozmieszczenia norek ruchowych zawartych w rogu przednim.
Jest ona spłaszczona:zęści piersiowej rdzenia, wypuklona zaś do boku w zgrubieniu mym i lędźwiowym.
Wiąże się to ze słabym rozwojem słupa przędzo w części piersiowej, gdzie jest on krótki oraz wąski, i z jego cznym zwiększeniem w obrębie zgrubień.
*g tylny(cornu posterius).
Róg tylny, zwany również czuciowym, iszy od przedniego, ciągnie się skośnie ku tyłowi od istoty szarej redniej w kierunku bruzdy bocznej tylnej.
Można w nim wyróżnić:jżoną część przednią, zwaną szyj ką(cerata cornus posterioris), strzony odcinek tylny-s z c z y 1(dpea cornus posterioris)i leżącą idzy nimi część szerszą-głowę(coput cornus posterioris).
Róg W ma więc kształt wrzeciona, co szczególnie zaznacza się w części mej i piersiowej, gdzie szyjka rogu jest wyraźnie węższa od głowy.
Ku odowi szyjka łączy się z istotą szarą pośrednią szerszym odcinkiem, mym p odstaw ą rogu tylnego(bdsis cornus posterioris).
zyika i większa część głowy rogu tylnego mają budowę typową dla W szarej(ryc.
H).
Natomiast w szczycie i częściowo po obu stronach wy rogu tylnego znajduje się jednolita połyskliwa masa, zwana otą galaretowatą(substontiq gelotinosd').
W przekroju posub stawia Rolandi.
grzecznym ma ona kształt półksiężyca albo odwróconej litery V, swymi ramionami otaczającej głowę rogu tylnego.
Istota galaretowata jest silnie rozwinięta w zgrubieniach, gdzie zajmuje znaczną część rogu tylnego, natomiast w części piersiowej ogranicza się do wąskiego pasma otaczającego róg tylny od tyłu i z boków.
Granica przyśrodkowa rogu tylnego, oddzielająca go od sznura tylnego, jest wyraźna.
W części piersiowej rdzenia uwidacznia się w niej u podstawy uwypuklenie spowodowane silnym rozwojem leżącego tu jądra piersiowego.
Ściana boczna rogu tylnego, zwłaszcza w obrębie podstawy i szyjki, jest nierówna, z istoty szarej uwypuklają się tu wyrostki, które ulegają przemieszaniu z włóknami istoty białej jako twór statków aty(formatio reticuloris).
Jest on szczególnie wyraźnie zaznaczony w części szyjnej rdzenia kręgowego.
Szczyt rogu tylnego jest oddzielony od powierzchni rdzenia przez pionowo przebiegające pasmo włókien nerwowych, tworzące drogę grzbietowa-boczną Orqctus dorsoldterdlis:patrz dalej).
Istota szara pośrednia środkowa(substntia grised intermedia centrdlis).
Zajmuje na przekroju poprzecznym środkową część rdzenia kręgowego, otaczając ze wszystkich stron kanał środkowy i łącząc istotę szarą obu bocznych połówek.
W części szyjnej i piersiowej tworzy ona wąską poprzeczną listewkę.
Od części lędźwiowej ku dołowi istota pośrednia środkowa grubieje coraz bardziej i w dolnych neuromerachkrzyżowych jej wymiar strzałkowy staje się większy od poprzecznego.
Część istoty środkowej, leżąca ku tyłowi od kanału środkowego, nosi nazwę s po i dł a s z ar ego tylnego(commissura grised posterior), część leżącą z przodu kanału nazywamy spoidłem szarym p r z e d n i m(commissura grised dnterior).
Po obu bokach istota pośrednia środkowa bez wyraźnej granicy łączy się z istotą pośrednią boczną.
Istota szara pośrednia boczna(substantia grised intermedia ldterdlis).
Z przodu graniczy ona z rogiem przednim, z tyłu-z rogiem tylnym od strony przyśrodkowej-z istotą pośrednią środkową, a z boku-ze sznurem bocznym istoty białej.
Znajdują się w niej komórki układu autonomicznego.
Istota pośrednia boczna największy swój rozwój uzyskuje w części piersiowej rdzenia, gdzie wypukła się do sznura bocznego, tworząc, jak już wspomniano, róg boczny.
Istota biała W istocie białej(substantia albą)rdzenia kręgowego obustronnie można wyróżnić trzy sznury:przedni, boczny i tylny, od wewnątrz poprzedzielane słupami istoty szarej(ryc, 53), a na powierzchni poprzednio opisanymi bruzdami.
Sznur przedni(fmiculus dnterior).
Między słupami przednimi leżą oba sznury przednie, prawy i lewy, oddzielone od siebie szczeliną pośrodkową przednią.
Łączą się one z sobą tylko wąskim pasmem istoty białej, zwanym spoidłem białym(commissurc alba), które leży między dnem szczeliny pośrodkowej przedniej a spoidłem szarym przednim.
na r*.


mur boczny(funiculus lmeralis).
Między słupem przednim a tylnym obu stronach biegną sznury boczne.
Sznur boczny łączy się ze nem przednim szeroką warstwą istoty białej, przez którą przechokupowierzchni rdzenia kręgowego wiązki włókien korzeni brzuszi.
Za granicę między sznurem bocznym a przednim uważa się kra korzeniowe przebiegające najbardziej bocznic.
mur tylny(fmiculus posterior).
Sznury tylne leżą między słupami ymi.
Na powierzchni rdzenia sznur tylny lewy jest oddzielony od wego bruzdą pośrodkową tylną oraz przegrodą pośrodkową tylną.
dzy sznurem bocznym a tylnym u szczytu rogu tylnego znajduje się kle pasmo włókien nerwowych, tworzących drogę gr z b i et o-b o c z n ą(trqctus dorsoluterolis).
W części szyjnej rdzenia i w górhneuromerach części piersiowej zaznacza się podział sznura tylnego pęczek smukły(fsciculus gracilis)i pęczek klinowaty ciculus cunemus), o których wspominaliśmy poprzednio.
ddziela je od siebie przegroda szyjna pośrednia(sephmjecie intermedium).
Z przodu dochodzi ona albo do przegrody pośrodejtylnej, albo do rogu tylnego, często jednak kończy się wcześniej, już ibrębie istoty białej.
Nie zawsze też na całym swoim przebiegu owiada ona ściśle granicy między obu pęczkami sznura tylnego.
Wżnice między poszczególnymi odcinkami rdzenia kręgowego ość istoty szarej i białej orazwzajemny ich stosunek zmieniają się w różnych ikach rdzenia kręgowego(ryc.
56). Istota szara jest najsilniej rozwinięta w tych.
neuromery 2.
powierzchnia przekroju istoty szarej powierzchnia przekroju istoty białej łączna powierzchnia przekroju rdzenia kręgowego W.
Powierzchnia przekroju istoty szarej i białej oraz całego rdzenia kręgowego żnych jego odcinkach:o--część szyjna, b-część piersiowa, c-część lędźwiowa, d---część krzyżowa.
pęczek Lissauera.
Ryc.
57.
Przekroje poprzeczne rdzenia kręgowego przez:a część szyjną b---część piersiową, c część lędźwiową d część krzyżową(paw.
48 T.
częściach, z których wychodzą nerwy kończyn, a zatem w obu zgrubieniach rdzenia.
W zgrubieniu szyjnym powierzchnia przekroju poprzecznego istoty szarej dochodzi do 19.
5 mm'.
Ku górze ulega ona powoli niewielkiemu zmniejszeniu, ku dołowi natomiast maleje bardzo szybko, dochodząc w części piersiowej rdzenia kręgowego do 4, 5 mm'.
W zgrubieniu lędźwiowym ilość istoty szarej znowu wzrasta i w połowie jego długości osiąga największy wymiar, około 25 mmć.
Niżej obszar zajęty przez istotę szarą zmniejsza się znów szybko aż do końca stożka rdzeniowego.
Graficznie istotę szarą rdzenia kręgowego można przedstawić jako wydłużony walec o dwóch wrzecionowatych wypukleniach:górnym, węższym(zgrubienie szyjne)i dolnym, szerszym(zgrubienie lędźwiowe).
Ilość istoty białej zwiększa się stopniowo od dołu ku górze, osiągając największy wymiar w zgrubieniu szyjnym(45 mm'), powyżej którego nieznacznie się zmniejsza.
Badając wzajemny stosunek istoty szarej i białej na poszczególnych przekrojach poprzecznych rdzenia kręgowego, można stwierdzić, że na wysokości czwartego segmentu lędźwiowego obydwie zajmują mniej więcej jednakową powierzchnię(około 22 mrn').
Ku dołowi od tego miejsca jest stosunkowo więcej istoty szarej niż białej, co zaznacza się szczególnie w końcowym odcinku stożka rdzeniowego, gdzie istota biała tworzy już tylko cienką warstwę obwodową.
Powyżej czwartego segmentu lędźwiowego istota biała ilościowo przeważa nad istotą szarą.
Wraz ze zmianą ilości istoty szarej i białej zmienia się również ich ukształtowanie i w związku z tym każda część rdzenia kręgowego ma pewne charakterystyczne cechy budowy wewnętrznej(ryć.
57).
Część szyj na ma kształt owalny o większym wymiarze poprzecznym.
Istota szara jest silnie rozwinięta.
Znaczna grubość rogów przednich zaznacza się wyraźnie w stosunku do smukłości rogów tylnych.
Twór siatko waty jest wyraźnie widoczny, zwłaszcza w górnych segmentach.
Istota biała występuje w bardzo dużej ilości.
W sznurach tylnych można zaobserwować podział na pęczek smukły i klinowaty.
Część piersiowa ma kształt bardziej zbliżony do okrągłego.
Istota szara, z wyjątkiem pierwszego segmentu(Th, ), występuje w małej ilości.
Zarówno rogi przednie, jak i tylne są wąskie.
Rogi tylne mają kształt wrzecionowaty z dobrze zaznaczoną szyjką.
Rogi boczne są wyraźnie odgraniczone.
Istota biała występuje w mniejszej ilości niż w części szyjnej, ale w stosunku do istoty szarej zajmuje bardzo dużą część przekroju poprzeCZOBgO.
Część lędźwiowa ma kształt owalny, nieznacznie tylko zbliżony do okrągłego.
Istota szara jest silnie rozwinięta.
Rogi tylne i przednie są szerokie, pod względem grubości różnią się od siebie stosunkowo nieznacznie.
Rogi boczne nie są widoczne.
Istota biała zajmuje nieco mniejszą powierzchnię przekroju niż w części piersiowej.
W porównaniu z silnie rozwiniętą istotą szarą jej ilość wydaje się jeszcze mniejsza.


jeść krzyżowa ma kształt nieco zbliżony do czworobocznego.
Istota szara, nkowo silnie rozwinięta, występuje szczególnie obficie w górnych segmentach p.
Rogi przednie i tylne są szerokie i krótkie:oba spoidła szare są grube.
Istota biała ypuje w postaci cienkiej warstwy otaczającej istotę szarą.
z widać z powyższego, ukształtowanie istoty szarej i białej jest odmienne w pogólnychczęściach rdzenia kręgowego.
Oprócz tego występują różnice w obrębie j z trzech części, wyrażając się odmienną budową wewnętrzną poszczególnych entów.
Jest to zwłaszcza wyraźnie zaznaczone w zgrubieniach szyjnym i lędżym, gdzie zależnie od rozmieszczenia komórek ruchowych, najbardziej zmienia się łt rogu przedniego.
Kanał środkowy mat środkowy(canalis centrdlis), który jest pozostałością pierwoobszernegoświatła zarodkowej cewy nerwowej, ciągnie się w płaszmiepośrodkowej wzdłuż całej długości rdzenia kręgowego między spoidłami szarymi, przednim i tylnym.
Ku górze przechodzi on anał środkowy rdzenia przedłużonego, a ten z kolei w komorę arfą.
-Ventriculus terminalis. . cpendyma, -Pia mater.
A, spinalis anterior 58 Przekrój poprzeczny przez najniższy odcinek rdzenia kręgowego wraz z komorą końcową(paw, 308)(wg Testu).
mat środkowy ma różną wielkość w poszczególnych odcinkach rdzenia, a w wielu*cach jest całkowicie niedrożny wskutek przerostu otaczającej go tkanki glejowej.
Na óiu poprzecznym ma on zwykle kształt koła lub elipsy wydłużonej bądź poprze, iaK To bywa w zgrubieniu szyjnym, bądź strzałkowa--w zgrubieniu lędźwiowym.
uni przekrój kanału przybiera kształt równoległoboku lub wąskiej szczeliny.
Jego dca w części piersiowej rdzenia dochodzi do 0, 1 mm, w części szyjnej i lędźwiowej test większa.
stożku rdzeniowym(ryc, 58)kanał środkowy przesuwa się często Ku wi, a poniżej odejścia nerwów guzicznyeh rozszerza się tworząc sątną na przekroju poprzecznym k o rn o re k o ń c o w ą(ten(rictlerminalis).
Długość komory wynosi około I cm, szerokość około.
I mm.
Jej ściana tylna jest zazwyczaj bardzo cienka i przy preparowaniu z łatwością ulega rozdarciu.
Dawało to powód do błędnego mniemania, że kanał środkowy w tym miejscu otwiera się na zewnątrz do jamy podpajęczynówkowej.
Z wiekiem komora końcowa zwykle zmniejsza się wskutek przerostu ścian i często, zwłaszcza u osób starszych, zanika całkowicie.
Ku dołowi poniżej komory końcowej kanał środkowy ponownie staje się cienszy, wchodząc do początkowego odcinka nici końCOWĘ).
Ściany kanału środkowego są pokryte nabłonkiem walcowatym-wyściółką(ependgma), którą z kolei otacza tkanka glejowa zawierająca niewielką liczbę komórek nerwowych.
Tworzy ona istotę galaretowatą środkową(substantia gelatinosd centralis), do której przylegają spoidła szare.
Budowa mikroskopowa istoty szarej Istota szara rdzenia kręgowego, podobnie jak mózgowia, zawiera komórki nerwowe, włókna, głównie bezrdzenne lub z cienką osłonką mielinową, oraz glej i naczynia krwionośne.
Komórki nerwowe Komórki nerwowe rdzenia kręgowego różnią się między sobą zarówno pod względem budowy, jak i wielkości:średnica ich ciała mieści się w szerokich granicach, od kilku do stu kilkudziesięciu mikrometrów.
Akson komórki może podążać do korzenia brzusznego, do sznurów istoty białej lub też może rozgałęziać się już w obrębie samej istoty szarej.
Na podstawie tych właściwości rozróżnia się trzy główne typy komórek nerwowych rdzenia kręgowego:korzeniowe, sznurowe i wewnętrzne.
1.
K o m o r k i k o r ze ni owe Oeurocg(i radiculares)mają długi akson wychodzący z rdzenia kręgowego przez korzenie brzuszne do nerwów obwodowych.
Część komórek, charakteryzująca się znaczną wielkością leży w rogu przednim:komórki te unerwiająmięśnie poprzecznie prążkowane.
Inne komórki korzeniowe znajdują się w istocie pośredniej bocznej:są to komórki układu autonomicznego, wysyłające włókna przed zwojowe do korzeni brzusznych.
2.
K o m ór ki s z nur o w e(neurocgti fmiculares)są rozmieszczone we wszystkich częściach istoty szarej rdzenia.
Najliczniej jednak występują w rogu tylnym w istocie pośredniej.
Są to również komórki o długim aksonie, drobniejsze jednak od komórek korzeniowych, od których różnią się też mniejszą liczbą dendrytów.
Akson komórki sznurowej po przejściu do istoty białej dzieli się przeważnie w kształcie litery Y na gałąź wstępującą i zstępującą.
Komórki sznurowe o aksonie krótszym, nie wychodzącym poza obręb rdzenia kręgowego, tworzą jego aparat własny:natomiast aksony długie dochodzą do mózgowia jako drogi rdzeniowa-mózgowe.
Komórki sznurowe mogą wysyłać akson do istoty białej tej samej połowy rdzenia kręgowego lub też do połowy przeciwległej:te ostatnie nazywamy komórkami spoidłowymi.
Oprócz tego istnieją tzw. komór k i wie los z n u r o we, których neuryt dzieli się na dwie lub trzy gałęzie, dochodzące do różnych sznurów jednej lub obu połówek rdzenia kręgowego.
3.
Komórki wewnętrzne(neurocg(i in(erni)mają akson rozgałęziający się w obrębie istoty szarej, najczęściej niedaleko od ciała komórki.
Są one liczne zarówno w rogach, jak i istocie pośredniej.


szystkie trzy typy komórek są ułożone odmiennie w poszczególnych ciach istoty szarej.
nnórki rogu przedniego.
Najbardziej charakterystyczne dla rogu dniego są komórki ruchowe typu z(ryc.
3).
Wysyłają one, poprzez*enie brzuszne, grube włókna nerwowe dochodzące do płytek iowych w mięsniach poprzecznie prążkowanych.
Są to komórki i, na przekrojach poprzecznych dochodzące do 6070 urn.
Ich iększy wymiar leży w kierunku długiej osi rdzenia kręgowego ihodzi czasami do 150 urn.
morki ruchowe rogu przedniego mają kilka do kilkunastu dendrytów, których lezienia sięgają daleko do tyłu.
Aksony są grube i wychodzą stożkowatym rażeniem albo z ciała komórki, albo z dendrytu.
Przed opuszczeniem istoty szarej często ą jedną lub kilka bocznic, po czym, otoczone już osłonką rdzenną, przechodzą skośnie boczną część sznura przedniego.
Jądro komórki ruchowej, wielkości 1020 urn ze pojedyncze, jest stosunkowo ubogie w chromatynę.
Otacza je wyraźna błona wa, a wewnątrz znajduje się duże, najczęściej pojedyncze jąderko.
W cytoplazmie:zne są wyraźnie odgraniczone, dość równomiernie rozmieszczone grudki tigroidu.
ja ich tylko w miejscu, w którym akson wychodzi z ciała komórki.
Oprócz grudek du, zwłaszcza u osób starszych, występuje w cytoplazmie dość znaczna ilość nika-lipofuscyny.
Liczba komórek ruchowych rogu przedniego jest różna w pogólnychneuromerach:większa w zgrubieniu szyjnym i lędźwiowym, mniejsza ści piersiowej, gdzie w jednym segmencie znajduje się ich około 3000.
Łączna liczba irek ruchowych rogów przednich wynosi około 200000.
**odami elektrofizjologicznymi wykazano, że istnieją dwa rodzaje neuronów cucho:toniczny i fazowy.
Różnią się one między sobą częstotliwością impulsacji i szybkością rodzenia pobudzeń w aksonach.
Próbowano łączyć powyższe różnice czynnościowe mieniem strukturalnie różnych jasnych i ciemnych)pęczków włókien mipśych.
trocz dużych komórek ruchowych z w rogach przednich znajdują się również icyty ruchowe mniejsze, średnicy 15-25 urn.
Są to komórki y unerwiające, w przecirtwiedo komórek z, włókna mięśniowe śródwrzecionkowe.
Prawdopodobnie istnieją dto neurocyty, które zaopatrują zarówno typowe włókna mięśniowe(pozawrzecion), jak i śródwrzecionkowe.
Określa się je jako komórki ruchowe p. amorki ruchowe rogu przedniego są skupione w kilka grup, na ogół grażnie odgraniczonych(ryc.
59).
Grupy te są bardzo zmienne nie o w różnych odcinkach rdzenia, ale i na różnych przekrojach tego ego segmentu.
Najogólniej na przekrojach poprzecznych można óżnić dwie grupy komórek, przyśrodkową i boczną.
Ponadto wyoddasię grupę środkową i jądro części rdzeniowej nerwu dodał ego.
Powyższe grupy komórek tworzą jądra ruchowe(nuclei arii)rdzenia kręgowego.
@(u pa pr z yśr o dk owa rozciąga się niemal na całej długości rdzenia kręgowego i ątkiem niektórych segmentów lędźwiowych i krzyżowych)wzdłuż przyśrodkowegoIM rogu przedniego.
Dzieli się ona na większą część przednią, zwaną j ądremBojo-p r z yś ro dk owym(nucleus anteromedialis)i mniejszą tylną, noszącą ę i 4@a Tyła o-p rzy środkowego(nucleus posteromedialis).
Grupa przyśrodiunerwia mięśnie grzbietu, a prawdopodobnie również i inne mięśnie tułowia.
@r u p a b o c z n a, znacznie większa od przyśrodkowej, zawiera komórki wysyłające O 4 o wszystkich mięśni kończyn.
Brak jej właściwie w części piersiowej rdzenia.
ądra dla mięśni poprzecznie prążkowanych(nuclei mgorhabdotici).
Natomiast w zgrubieniu szyjnym i lędźwiowym zawiera ona dużo komórek ruchowych które grupują się w kilka mniejszych jąder.
Najważniejsze z nich to:j ądr o przednio-boczne(nucleus dnterolaterdlis), j ądro tylna-boczne(nucleus posterolateralis)i jądro zatylno-boczne(nucleus retr opo ster olcterolis).
Na przekrojach poprzecznych przez poszczególne segmenty rdzenia zwykle występują nie wszystkie jądra grupy bocznej, lecz tylko niektóre z nich(ryć.
59).
Zakres ich unerwienia nie jest ściśle ustalony.
Na ogół jednak uważa się, że grupy komórek położone bardziej z przodu unerwiają mięśnie proksymalnychczęści kończyn, a grupy leżące z tyłu bliżej istoty pośredniej bocznej-mięśnie części dystalnych.
Również wydaje się bardzo prawdopodobne, że komórki ruchowe, przeznaczone dla mięśni strony grzbietowej kończyn(prostowników), leżą bardziej powierzchownie, przy ścianach rogu przedniego, a komórki unerwiającemięśnie strony podeszwowej lub dłoniowej(zginaczy)są położone głębiej.
3.
Grupa środkowa, tworząca j ą dr o śr o dk owe(@cleus cen(ralis), topograńcznie powiązana z grupą boczną, leży w głębi rogu przedniego.
Wyraźnie występuje jedynie w niektórych odcinkach zgrubień, szyjnego i lędźwiowego.
W części szyjnej unerwia przeponę.
4.
Komórki nerwowe, wysyłające swe aksony do części rdzeniowej nerwu d o dat k owego, znajdują się w części szyjnej rdzenia kręgowego.
Są rozmieszczone wzdłuż brzegu rogu przedOlCĘO.
Komórki ruchowe rogu przedniego odbierają z różnych części ośrodkowego układu nerwowego impulsy nerwowe przekazując je bezpośrednio do mięśni poprzecznie prążkowanych.
Komórki te są więc jak gdyby, wspólną drogą końcową"(Sherrington, 19041, za pośrednictwem której ośrodkowy układ nerwowy wywiera wpływ na mięśnie szkieletowe.
Zniszczenie komórek ruchowych rogu przedniego powoduje nieodwracalne porażenie mięśni, co jest szczególnie częste w chorobie Heine.
Ryć.
59.
Grupy komórek w rogu przednim rdzenia kręgowego.
Schemat t-m-nucleus uentromediolis, u-I-nucleustentroloterolis, c-nucłeus centrolis, d-I-nucleus dorsoloterolis, d-m--nucleusdorsomediaWs, rd-I----nucleus retrodorsoloter cli s.
3-1-CxijF***.
r-ż-(.
ej tę f', K'4.


*dina.
Rzadko dotyczy ono całej kończyny, przeważnie zaś tylko poszczególnych i lub grup mięśniowych.
Jest to związane z rozmieszczeniem ośrodków ruchowych acznych przestrzeniach rdzenia kręgowego.
rócz komórek ruchowych(korzeniowych)w rogu przednim znajdują się również rki wewnętrzne i sznurowe.
Te ostatnie występują najliczniej w części środkowej naz wzdłuż jego brzegu przyśrodkowego, przylegającego do sznura przedniego.
nnórki rogu tylnego.
W rogu tylnym znajdują się zarówno komórki rowe, jak i wewnętrzne.
Układają się one w znacznej mierze*wa*.
jbardziej z tyłu znajduje się w a rs 1 w a b r ze żn a(zoną marginalis), oddzielona od rzchni rdzenia drogą grzbietowa-boczną.
Jest ona bardzo cienka i niezbyt wyraźnie.
Nucleus thoracicus-.
Nucleus motoriusposteromedialis.
Nucleus motoriusanteromedialis.
mat.
varstwa gąbczasta Waldeyera(zona spongiosa).
-Zona marginalis-Substantia gelatinosa.
-Nucleus proprius cornus posterioris.
-NucleusintermediomedialisNucleus intermediolateralis.
-Nucleus motorius anterolateralis.
W.
Grupy komórek na przekroju poprzecznym połowy rdzenia kręgowego.
Sche.
Jojczona od struktur sąsiednich.
Ma wygląd siatkowaty w związku z obecnością ów włókien nerwowych, przemieszanych z komórkami różnej wielkości, przeważnie mi Charakterystyczne jednak dla warstwy brzeżnej są stosunkowo duże neurocytyorki Waldeyera)z dendrytami wnikającymi ku przodowi do istoty galaretowatej.
W tych komórek w znacznym stopniu wnikają do głowy rogu tylnego i częściowo*hodzą przez spoidła na drugą stronę, do sznura bocznego.
rdziej ku przodowi w istocie gala re to wat ej(substantia gelatmosd)znajduje użo drobnych, gęsto ułożonych neurocytów.
Mają one małą ilość cytoplazmy.
i stosunkowo duże, wyraźne jądro.
Ich dendryty układają się głównie w kierunku strzałkowym:aksony zaś kończą się wewnątrz istoty galaretowatej i warstwy brzeżnej lub przechodzą do drogi grzbietowa-bocznej.
W neuropilu istoty galaretowatej znajdują się widoczne w mikroskopie elektronowym kłębki.
Składają się one z centralnej dużej kolbki synaptycznej, łączącej się synapsami z dendrytami i małymi kolbkami synaptycznymi.
Zarówno komórki warstwy brzeżnej, jak i istoty galaretowatej odgrywają ważną rolę w mechanizmach czucia bólu.
W głowie rogu tylnego leżą liczne komórki, które tworzą jego j ą d r o w ł a s n e(nucleusproprius cornus posterioris:).
Występuje ono w całej długości rdzenia kręgowego, ale największy rozwój osiąga w części krzyżowej oraz lędźwiowej.
Znajdują się tu głównie komórki średniej wielkości.
Jądro komórki jest zwykle dość małe, a dendryty sięgają niekiedy bardzo daleko, rozchodząc się najczęściej w różnych kierunkach:aksony w znacznym stopniu wchodzą do sznurów istoty białej.
Część z nich przechodzi na stronę przeciwległą i wstępując ku górze tworzy drogi rdzeniowa-wzgórzowe.
W szyjce rogu tylnego komórki są rozmieszczone rzadziej niż w głowie ze względu na przebiegające w różnych kierunkach włókna nerwowe.
Z boku istota szara szyjki rogu tylnego przechodzi w komórki tworu siatkowatego wyraźnie zaznaczonego w części szyjnej rdzenia.
U podstawy rogu tylnego na granicy z istotą pośrednią środkową znajduje się j ądro piersiowe'(nucleus Wordcicus).
Rozciąga się ono od ósmego neuromeru szyjnego do drugiego lub trzeciego lędźwiowego:nie jest jednak jednolicie rozwinięte, lecz ma kształt różańca, przy czym największe rozmiary osiąga w dolnych segmentach piersiowych i dwóch górnych lędźwiowych.
W skład jądra grzbietowego wchodzą duże wielobiegunowe komórki z pęcherzykowatym jądrem oraz wyraźnie zaznaczonym jąderkiem, ułożone często w sposób charakterystyczny na obwodzie ciała komórki.
Dendryty są liczne:rozchodzą się one promieniście rozgałęziając się przeważnie w pobliżu ciała komórki.
Akson biegnie wpierw ku przodowi, dalej zagina się haczykowato w bok, uzyskuje osłonkę mielinową i zdąża poprzecznie do powierzchownej warstwy sznura bocznego, gdzie wchodzi w skład drogi rdzeniowa-móżdżkowej tylnej.
Pojedyncze komórki, podobne do komórek jądra grzbietowego, znajdują się również w innych segmentach rdzenia kręgowego-w części szyjnej i w części krzyżowej.
Komórki istoty pośredniej bocznej.
W istocie pośredniej bocznej, oprócz licznych komórek sznurowych i wewnętrznych, znajdują się komórkikorzeniowe tworzące j ądro pośrednio-boczne(nucleusmtermediolmerdlis:).
Wychodzą z nich przedzwoiowe włókna współczulne.
Jądro pośrednio-boczne zaczyna się u góry na wysokości ostatniego neuromeru szyjnego i sięga u dołu do poziomu drugiego lub trzeciego segmentu lędźwiowego.
Niektórzy w zakres tego jądra wliczają również komórki nerwowe o podobnej budowie, leżące w neuromerachkrzyżowych.
Komórki jądra pośrednio-bocznego są mniejsze od komórek ruchowych rogu przedniego.
Mają one najczęściej kształt wrzecionowaty lub owalny.
Grudki tigroidu są mniej wyraźne i barwią się mniej intensywnie niż w komórkach ruchowych.
w NAP, jądro grzbietowe Oucleus dorsalis), jądro pęcherzykowe Stillinga-Clarka.


morki istoty pośredniej środkowej.
Są to przeważnie komórki tej wielkości lub małe, które na ogół nie tworzą wyraźnie odczonychjąder.
iograniczu istoty szarej środkowej i rogu przedniego wyróżnia się w drugim, trzecim mym segmencie krzyżowym niezbyt wyraźnie odgraniczona grupę komórek wych.
Wychodzą z nich prawdopodobnie przedzwojowe włókna przywspółczulne tające narządy miednicy i końcową część przewodu pokarmowego.
Tę grupę ekokreślasięnajczęściejjako jądro krzyżowe przywspółczulne(nucleusis parasgmąathicus, patrz dalej).
dział istoty szarej rdzenia kręgowego na blaszki.
Oprócz opisu szarej rdzenia, jako struktury składającej się z poszczególnych, przyjął się obecnie również jej podział opierający się na stwierjprzez Rexeda(1952)budowie warstwowej, szczególnie wyraźnej u osobników młodych.
Na tej podstawie wyróżnia się w istocie szarej 6 rdzenia, kolejno od tyłu ku przodowi, 9 blaszek(ryc, ól).
Wił.
1.
Podział istoty szarej rdzenia kręona blaszki.
Przekrój poprzeczny a kręgowego kota w odcinku lędżWlOWy 01.
rozróżnia się jeszcze dodatkowo blaszkę X otaczającą kanał środkowy.
óższy podział istoty szarej rdzenia kręgowego jest obecnie w powszechnym użyciu, wiek granice między poszczególnymi blaszkami nie zawsze są ściśle określone.
nowe prace doświadczalne przemawiają za tym, iż poszczególne blaszki mają nne połączenia nerwowe i różnią się między sobą charakterystyką elektrofzjologicz.
Blaszka I obejmuje zasadniczo warstwę brzeżną.
Blaszka li(a zdaniem wielu autorów również blaszka 111)odpowiada istocie galaretowatej.
Blaszki IV-VI obejmują większą część rogu tylnego.
Blaszka IV wchodzi zasadniczo w skład jego głowy, a blaszka V odpowiada jego szyjce.
Blaszka VI tworzy część podstawy rogu tylnego.
Blaszka VII to głównie istota szara pośrednia oraz jądro piersiowe.
Wnika ona również do rogu przedniego.
Blaszka VIII zajmuje znaczna część rogu przedniego.
Zawiera liczne neurony pośredniczące(wewnętrzne i sznurowe), które sawłączone między drogi mózgowa-rdzeniowe a komórki ruchowe rogów przednich.
Blaszka IX zawiera głównie jądra ruchowe z komórkami typu a i z.
Poza wyżej wymienionymi 9 blaszkami.
Włókna nerwowe, glej K@a nerwowe.
Włókna nerwowe istoty szarej są częściowo nagie, częściowo zaś ne cienką osłonką rdzenną.
Te ostatnie są początkowymi lub końcowymi odcinkami W, wychodzących z istoty szarej bądź do niej wchodzących.
Drobne włókna we tworzą w istocie szarej pilśń(neuropil), w której leżą ciała komórek, a miejscami.
grubsze wiązki włókien.
Część włókien neuropilu są to aksony i dendryty komórek rdzenia kręgowego:pozostałe zaś są wypustkami komórek mózgowia oraz zwojów rdzeniowych.
Splot włókien istoty szarej jest najcienszy w rogu tylnym i stopniowo staje się coraz grubszy ku przodowi.
Większe wiązki włókien rdzeniowych widać tylko w niektórych miejscach istoty szarej.
W spoidłach szarych znajdują się więc wiązki o przebiegu poprzecznym, a w przyśrodkowej części rogu tylnego grubsze wiązki włókien podążających do jądra piersiowego i do istoty szarej pośredniej.
Glej.
Istota szara rdzenia kręgowego zawiera, podobnie jak pozostałe części ośrodkowego układu nerwowego, różne typy komórek gleju:astrocyty, oligodendrocytykomórki mezogleju i komórki wyściółki.
Rozmieszczenie gleju nie jest równomierne.
W rogu przednim jest stosunkowo najbardziej jednolite, w rogu tylnym natomiast jego poszczególne części(warstwa brzeżna, istota galaretowata, głowa)maja strukturę glejową odmienną.
Najwięcej gleju znajduje się w istocie galaretowatej środkowej, gdzie komórki wyściółki otaczają bezpośrednio kanał środkowy.
Budowa mikroskopowa istoty białej.
Zasadniczym składnikiem istoty białej, nadającym jej charakterystyczną barwę, są włókna nerwowe mające osłonkę mielinową.
Znajdują się tu jednak również włókna nerwowe bezrdzenne, glej, tkanka łączna oraz występujące w nieznacznej ilości ciała komórek nerwowych.
Włókna nerwowe.
Biegną przeważnie w kierunku podłużnym.
Ich grubość jest bardzo rozmaita.
Najgrubsze włókna leżą w pęczku klinowatym oraz powierzchownie w tylnej części sznura bocznego, gdzie tworzą drogę rdzeniowa-móżdżkową tylną:najciensze włókna biegną w głębokiej warstwie sznura bocznego oraz w drodze grzbietowa-bocznej(ryc.
62).
Na ogół jednak włókna grube i cienkie są przemieszane, a pola zajęte w sznurach rdzenia przez jedne i drugie zmieniają się w rozmaitych odcinkach.
Większość włókien rdzenia ma, jak już wspomniano, osłonkę mielinową, przy czym zwykle grubsze włókna nerwowe są pokryte grubszą osłonką.
Nie jest to jednak regułą gdyż wiele włókien nie ma w ogóle osłonki mielinowej:są one szczególnie obfite w obrębie drogi grzbietowa-bocznej(ryc.
62).
Ryc.
62.
Wycinek przekroju poprzecznego rdzenia kręgowego kota:a pęczek klinowaty, b-droga grzbietowa-boczna, c-droga rdzeniowa-móżdżkowa tylna.
Włókna bez osłonki mielinowej oznaczone jako czarne punkty.
Włókna z osłonką mielinową szare(wg Ransona i Clarka).


Wkna nerwowe istoty białej rdzenia kręgowego pochodzą z trzech źródeł:a)z jego nych komórek, b)z komórek mózgowia i c)z komórek zwojów rdzeniowych:ostatnie ppują tylko w sznurze tylnym.
szystkie te włókna łączą się w istocie białej w szereg niewyraźnie odgraniczonych od e dróg ne rw owych(trdctusnervosi), które dają się wyodrębnić tylko w przypad, chorobowych, albo na zwierzętach przy zastosowaniu metod doświadczalnych(patrz i nerwowe rdzenia kręgowego).
lej.
Glej istoty białej rdzenia ma budowę bardziej jednolitą niż glej istoty szarej.
mym jego składnikiem są astrocyty włókniste.
Tworzą one na powierzchni tkanki iowej pod tkanką łączną cienką błonę graniczną gleju zewnętrzną ibrana limitons glide eaterna), która wysyła do istoty białej promieniste przegrody zczepiające się na coraz delikatniejsze blaszki, obejmujące ostatecznie włókna nerę.
Wśród blaszek glejowych swoją grubością wyróżnia się przegroda pośrodkowar z e gr o d a p o ś r o dk o w a ty I n a(septummedimumposterius), grubości 12-15 urn, miej rozwinięta w górnej części rdzenia szyjnego i w segmentach lędźwiowych, dzieła oba sznury tylne, sięgając aż do istoty szarej.
Przez dłuższy czas po urodzeniu era ona oprócz włókien glejowych także włókna ependymy, będące pozostałością*ia płodowego.
kanka łączna.
Tkanka łączna, oddzielona od nerwowej przez glej, wnika do rdzenia ewnątrz, od opony miękkiej, w postaci szeregu promieniście biegnących przegród.
dają się w nich naczynia krwionośne oraz włókna nerwowe.
W ten sposób przegrody aotkankowe dzielą sznury istoty białej na wiele mniejszych pól, które swym położeinie odpowiadają jednak poszczególnym drogom nerwowym.
amorki nerwowe.
Są w istocie białej nieliczne.
Najwięcej stwierdza się ich w sznurze mym, w obrębie zgrubienia szyjnego i lędźwiowego.
Włókna korzeniowe nerwów rdzeniowych.
orzenie grzbietowe nerwów rdzeniowych są na ogół grubsze od brzusznych, gdyż ierają więcej włókien nerwowych.
Przez wszystkie korzenie grzbietowe obu stron odzi do rdzenia łącznie ponad 2 miliony włókien, a ogólna ich liczba w korzeniach isznych jest w przybliżeniu trzykrotnie mniejsza.
Liczba włókien w poszczególnych:eniach jest zresztą bardzo różna, większa w korzeniach obu zgrubień, szyjnego lżwiowego, mniejsza w korzeniach części piersiowej rdzenia.
(korzeniach nerwów rdzeniowych znajdują się włókna różnej grubości.
Najciensze ih mają średnicę poniżej I urn, najgrubsze zaś dochodzą do 20 urn.
Nla ogół w korzeniach ńetowych przeważają włókna ciensze, a w brzusznych-----grubsze.
Istnieje związek Izy grubością włókien nerwowych a ich właściwościami fizjologicznymi.
Szczególnie czy to szybkości przewodzenia impulsów nerwowych, która we włóknach grubszych większa niż we włóknach cienkich.
Najgrubsze włókna, o wymiarze 20 urn, przewodzą ulsy nerwowe z prędkością około 100 m/s, natomiast szybkość we włóknach najcień:h jest ponad stokrotnie mniejsza.
Ja podstawie powyższych danych wyróżniono włókna nerwowe a, p, y, i, przy czym z są 5 ubsze, a i najciensze.
Łącznie nazywa się je włóknami grupy A.
Ponadto istnieją łoa grupy B(włókna przedzwojowe układu autonomicznego)i włókna grupy O, jawione osłonki mielmowej, o najwolniejszym przewodzeniu impulsów nerwowych.
Och ostatnich należą najciensze włókna zazwojowe układu autonomicznego(patrz D Należy zaznaczyć, że istnieją pewne rozbieżności co do podziału włókien nervychzależnie od ich średnicy.
łożnice czynnościowe między włóknami korzeni brzusznych zbietowych wykryto w pierwszej połowie ubiegłego stulecia.
Badacz*ielski Beli i francuski Magendie stwierdzili doświadczalnie na zwie fach, że zniszczenie korzeni brzusznych powoduje porażenie mięśni unerwionych przez nie segmentach ciała.
Ponadto stwierdzono, że.
przecięcie korzeni grzbietowych wywołuje zaburzenia czucia w postaci niedoczulicy lub całkowitego znieczulenia.
Na podstawie powyższych doświadczeń powstało tzw. prawo Bella-Magendiego.
Mówi ono, że przez korzenie brzuszne wychodzą z rdzenia kręgowego do narządów wykonawczych włókna odśrodkowe(ruchowe), a korzeniami grzbietowymi dochodzą włókna dośrodkowe(czuciowe), przekazujące impulsy nerwowe z receptorów do ośrodkowego układu nerwowego.
Włókna korzeni brzusznych W korzeniach brzusznych biegną włókna dwojakiego rodzaju(ryć.
6311)ruchowe, unerwiające mięśnie poprzecznie prążkowane oraz 2)współczulne i przywspółczulne, należące do układu autonomicznego(wegetatywnego).
Włókna pierwszej grupy nazywa się również somatomotorycznymi, w przeciwieństwie do wisceromotorycznych włókien układu autonomicznego, unerwiających mięśnie gładkie.
I.
Włókna ruchowe dla mięśni poprzecznie prążkowanych(szkieletowych, ryc.
63).
Rozpoczynają się one w komórkach rogu przedniego, skąd biegną przez istotę szarą zbieżnie i najczęściej nieco skośnie, a następnie przebijają wiązkami boczną część sznura przedniego, gdzie pokrywają się osłonką mielinową.
Z rdzenia kręgowego wychodzą one na zewnątrz przez oponę miękką, łącząc się w pęczki, zwane nićmi korzeniowymi.
włókna odśrodkowe.
-włókno dośrodkowe.
w rzec*k*, m*ś*we.
Ryc.
63. Unerwienie mięśnia szkieletowego.
Schemat.
Dla uproszczenia oznaczono tylko włókna ruchowe z i y oraz włókna dośrodkowe rozpoczynające się we wrzecionku lOlCSTllOWylYt, .


to przeważnie włókna grube(typu z), o przekroju 10-20 urn(przeciętnie urn).
Nazywa się je włóknami ruchowymi w ścisłym tego słowa znaczeniu, gdyż iżnienie ich powoduje skurcz zaopatrywanych przez nie mięśni.
Włókien tych jest krotnic mniej niż unerwionych przez nie włókien mięśniowych.
Na przykład pśniu płaszczkowatym jedno włókno nerwowe pobudza do skurczu około 1700 en mięśniowych.
Mięśnie mniejsze, zwłaszcza zaś te, których czynność jest związana ządarni zmysłów(oko, ucho), mają stosunkowo bogatsze unerwienie ruchowe:np. yśniach gałki ocznej na jedno włókno nerwowe przypada przeciętnie tylko kilkanaślókienmięśniowych.
Ruchową komórkę nerwową wraz z jej włóknem nerwowym vszystkimi włóknami mięśniowymi przez niego unerwionymi nazywa się za Sherrinm(1904)jednostką motoryczną.
i mięśni poprzecznie prążkowanych oprócz właściwych włókien ruchowych(z)żalą również włókna ciensze(y:ryc, 631, o średnicy przekroju około 5 pum mniejszej szybkości przewodzenia impulsów nerwowych.
Rozpoczynają się one wiórkach rogów przednich typu y.
Włókna y dochodzą do obwodowych części eionek mięśniowych, unerwiając leżące wewnątrz nich włókna mięśniowe.
Wrzecion dęśmowe są zaopatrzone poza tym przez włókna nerwowe dośrodkowe.
Między ni są to włókna owijające się dookoła środkowej części włókien mięśniowych rrzecionkowych w postaci charakterystycznej spirali, tworzącej zakończenie pierśowato-spiralne.
Zadrażnienie włókien y powoduje skurcz włókien mięśniowych ych wewnątrz wrzecionek, co z kolei pobudza zakończenia pierścieniowata-spiralne kna dośrodkowe, przekazujące z nich impulsy do rdzenia kręgowego.
Włókna y wraz knami dośrodkowymi, rozpoczynającymi się we wrzecionkach mięśniowych, tworzą i sposób łuk odruchu, zwany pętlą y lub układem wrzecionkowo-zwroti.
Aktywność tego układu wpływa wtórnie na czynność neuronów ruchowych idujących skurcz mięśni.
Podobnie komórki i włókna y regulują napięcie mięśni na ze odruchowej.
Włókna układu autonomicznego(współczulne i przywspółczulne).
mą w korzeniach brzusznych nerwów rdzeniowych wspólnie z włóku podążającymi do mięśni poprzecznie prążkowanych.
Włókna momiczne rozpoczynają się w ośrodkach istoty szarej pośredniej:są na ogół ciensze od włókien unerwiających mięśnie poprzecznie ikowane.
zajemny stosunek włókien różnej grubości, zależny od ich znaczenia nościowego, zmienia się w poszczególnych odcinkach rdzenia kręgowego.
W brzuszikorzeniach nerwów szyjnych i lędźwiowych włókna grube są kilkakrotnie liczniejsze ienkich.
Natomiast w korzeniach brzusznych nerwów piersiowych, a częściowo yżowych, czyli tam, gdzie biegną włókna układu autonomicznego, włókien cienkich sosunkowo więcej.
wagi kliniczne.
Przy uszkodzeniu korzeni brzusznych, odpowiednio do czynności jen tu przebiegających, występują zaburzenia ruchowe, wegetatywne, jak również my w odruchach(patrz dalej).
abur ze nią ruch o w e przy uszkodzeniu korzeni brzusznych, podobnie jak i odiednichkomórek ruchowych oraz nerwów obwodowych, polegają najczęściej na owitym porażeniu(paralgsis)unerwianych przez nie mięśni lub na ich ni edodzie(pdresisk są one wówczas wiotkie, a ich napięcie jest obniżone(porażenie tkie).
Gdy stan taki trwa przez dłuższy czas, wówczas tkanka mięśniowa ulega Łowi wskutek nieczynnośei oraz braku dopływu impulsów z ośrodkowego układu yowego.
Mięśnie stają się wówczas znacznie szczuplejsze i zaczynają przerastać tkanką ną Jednocześnie zmienia się ich reakcja na prąd elektryczny.
9 ókna korzeni brzusznych dążą do mięśni przez nerwy rdzeniowe oraz ich gałęzie.
ęzie te biegną albo bezpośrednio do miejsca przeznaczenia, tworząc nerwy obwodowe, łączą się z gałęziami sąsiednimi w sploty nerwowe, a dopiero te wysyłają z kolei nerwy nięśni tułowia, szyi i kończyn.
Jeśli nerw podążający do mięśni jest bezpośrednim idłużeniem gałęzi jednego nerwu rdzeniowego(nn, międzyżebrowe), to zawiera on.
włókna ruchowe tylko jednego korzenia.
Natomiast nerw wychodzący ze splotu(co jest znacznie częstsze)zawiera włókna ruchowe kilku korzeni brzusznych Oyc.
641.
Z powyższego wynika, że:1)w większości nerwów obwodowych, zaopatrujących pewną grupę mięśni, są zawsze włókna ruchowe kilku korzeni brzuszny eh oraz 2)włókna ruchowe większości korzeni brzusznych wchodzą do różnych nerwów obwodowych, a więc i do różnych grup mięśniowych.
Wskutek tego zakres unerwienia ruchowego nerwów obwodowych(one rwie nie o b w o do we)jest przeważnie odmienny od zakresu uner.
X korzenie brzuszne nerwów rdzeniowych.
-ć-6-61-nerwy obwodowe.
*lt*.
Fyc.
64. , Korzeniowe"i obwodowe unerwienie mięśni szkieletowych.
Ta sama barwa oznaczono neuromer, wychodzące z niego włókna oraz unerwione przez nie mięśnie(miomer).
Jako przykład podano mięśnie unerwione przez 2 i 3 neuromery(wzorowane na Brausie).
wienia korzeni nerwów rdzeniowych(unerwienie korzeni owe).
W związku z tym przecięcie nerwu obwodowego powoduje porażenie mięśni tylko tej grupy, którą ów nerw zaopatruje:natomiast przecięcie korzeni brzusznych wywołuje zaburzenia w mipśniachnależących do różnych grup, tj. w mięsniach unerwionych przez te nerwy ruchowe, w skład których wchodzą włókna uszkodzonego korzenia.
Pozwala to na rozróżnienie uszkodzenia korzeni nerwowych od uszkodzenia nerwów obwodowych, na podstawie badania czynności poszczególnych grup mięśniowych.
Zaburz e nią wegetatywne występujące wskutek zniszczenia włókien współczulnych i przywspółczulnych w korzeniach nerwów rdzeniowych są bardzo różne zależnie od tego, które korzenie nerwów są uszkodzone(patrz dalej).
Włókna korzeni grzbietowych Jak już wspomniano, każdy korzeń grzbietowy w swej bocznej części ma zgrubienie utworzone przez zwój rdzeniowy.
Znajdują się w nim komórki nerwowe, zwane pozornie jednobiegunowymi.
Mają one pojedynczą wypustkę, która po krótkim przebiegu dzieli się w kształcie litery Y na dwie gałęzie:obwodową i dośrodkową.
Impulsy nerwowe przez gałąź obwodową podążają od receptorów do zwoju rdzeniowego, a następnie ze zwoju przez gałąź dośrodkową dochodzą do rdzenia kręgowego.


lezie dośrodkowe nie zawierają neurolemy:natomiast znaczna ich część jest pokryta, osłonką mielinową.
W miejscu przejścia przez oponę miękką(warstwa Beta-Oberstei nera)osłonka mielinowa staje się cieńsza.
Przypuszcza się, że i miejscu włókna nerwowe łatwiej niż w pozostałych odcinkach ulegają uszkodzeniu procesy chorobowe.
tókna korzeni grzbietowych, złączone w nici korzeniowe, wchodzą dzenia kręgowego w dwóch wiązkach.
Większa wiązka przyśrodawnika do sznura tylnego, mniejsza boczna-do drogi grzbietooocznej, leżącej u szczytu rogu tylnego.
Wiązka przyśrodkowa(ryc.
651.
Jest zbudowana przeważnie z groch włókien nerwowych, mających osłonkę mielinową.
Rozpoczyna ę one w dużej mierze w receptorach czucia głębokiego.
Ponadto dad tej wiązki wchodzą włókna czucia powierzchniowego(dotyk sk)oraz włókna przesyłające impulsy z narządów wewnętrznych.
Po.
Ryc.
65. Wiązki włókien korzenia grzbietowego nerwu rdzeniowego.
Schemat.
iciu do rdzenia większość włókien wiązki przyśrodkowej dzieli się sztafetę litery Y pod kątem lZOlóO'na dwie gałęzie, które następnie nąją się i biegną w kierunku pionowym, jedna ku górze, druga ku JWI, ł o k n a z s 1 ę p u j ą c e wiązki przyśrodkowej, przeważnie dość krótkie, są częściowo*oszone w sznurze tylnym, a częściowo skupiają się w pęczki.
Najwyraźniej występuje części szyjnej rdzenia kręgowego, gdzie między pęczkami sznura tylnego tworzą one ze k m i ę d z yp ę c z k o w y(fqsciculus interfqsciculoris).
W niższych segmentach aia kręgowego włókna zstępujące wchodzą w skład pęczka przegrodo b r z e z re go(jasciculus septomargiwlis).
łókna wstępuj ące są znacznie dłuższe niż zstępujące:tworzą one w sznurze m pęczki:smukły i klinowaty(patrz dalej), ciągnące się ku górze aż do rdzenia Bużonego.
Jeżeli włókna zstępujące spełniają właściwie tylko funkcję boczlruchowych, to włókna wstępujące przewodzą impulsy nerwowe aż do mózgowia.
ektóre włókna wiązki przyśrodkowej wnikają ze sznura tylnego do istoty s za rej:n i a.
Część z nich przechodzi do rogu tylnego kończąc się w różnych jego blaszkach:biegnie wzdłuż jego przyśrodkowei powierzchni do jądra piersiowego, inne zaś żąją do istoty szarej pośredniej lub do komórek ruchowych rogów przednich.
Włókna.
dochodzące do jądra piersiowego biegną w bocznej części sznura tylnego, a następnie zaginają się ku górze, podążając na krótkim odcinku razem z włóknami pęczka smukłego lub klinowatego.
Wnikając do jądra piersiowego każde włókno oplata koszyczkowato kilka komórek nerwowych.
Włókna te tworzą pierwszą część drogi nerwowej, prowadzącej impulsy do móżdżku.
Obok włókien podążających do jądra piersiowego w wiązce przyśrodkowej znajdują się również włókna przebiegające do komórek ruchowych rogu przedniego:włókna tej grupy spełniają funkcję odruchową, przekazując bezpośrednio impulsy z neuronu dośrodkowego(czuciowego)na odśrodkowy(ruchowy:patrz dalej).
2.
Wiązka boczna.
Mniejsza od przyśrodkowej, składa się z cienkich włókien mających osłonkę mielinową(włókna A i), lub jej pozbawionych(włókna O).
Wchodzą one do drogi grzbietowa-bocznej(troctusdorsolaterdlis)i dzielą się na krótkie gałęzie zstępujące i nieco dłuższe wstępujące(ryc, óó), które nie przekraczają jednak dwóch lub trzech.
Ryc.
66.
Podział włókien wiązki bocznej korzenia grzbietowego nerwu rdzeniowego na gałąź wstępującą i zstępującą, które z kolei oddają bocznice kończące się przy komórkach rogu tylnego(wg Cajala i Edingera).
segmentów:są to więc włókna na ogół krótkie.
Kończą się one przy komórkach warstwy brzeżnej i istoty galaretowatej oraz w głowie rogu tylnego.
Oprócz włókien korzeniowych w skład drogi grzbietowa-bocznej wchodzą również aksony komórek rogu tylnego, dzięki czemu droga ta tworzy złożony układ połączeń nerwowych, pochodzących z różnych ośrodków.


iązka boczna wraz z drogą grzbietowa-boczną przekazuje impulsy nie z receptorów czucia bólu, ciepła i zimna.
W związku z tym stały próby operacyjnego przecinania wiązek bocznych u chorych plących na silne bóle.
Zabieg ten miał znosić częściowo czucie bólu łpowiednich segmentach, zachowując w nich czucie dotyku i czucie okie.
Okazało się to jednak ze względów technicznych niemożliwe.
jagi kliniczne.
Przecięcie korzeni grzbietowych znosi wszystkie rodzaje czucia cewionych przez nie częściach ciała.
Obszary unerwienia poszczególnych korzeni etowych częściowo jednak pokrywają się z sobą, czyli że każda okolica ciała jest miczo unerwiona przynajmniej przez dwa sąsiednie korzenie:uszkodzenie więc łynczego korzenia grzbietowego nie wywołuje wyraźnych objawów.
Dopiero przecie flku sąsiednich powoduje zaburzenia czucia.
**kna nerwowe poszczególnego korzenia grzbietowego, podobnie korzenia brzusznego, rzadko przechodzą w pojedynczy nerw obławy:zwykle zaś drogą splotów rozdzielają się one na różne nerwy*iowe i mieszane.
Pomimo tego jednak każdemu korzeniowi brzusziuodpowiada na obwodzie pewien określony obszar, do którego hodżą włókna obwodowe tego korzenia.
Takie obszary skórne, iżące do pojedynczych korzeni grzbietowych, nazywa się dertomarni.
Dermatomy klatki piersiowej, brzucha i grzbietu oddadają mniej więcej obszarom czuciowym nerwów obwodowych(np. wów międzyżebrowych), pozostałe dermatomy, zwłaszcza kończyn, pokrywają się z obszarami rozgałęzień obwodowych nerwów czucioih.
Z jednej bowiem strony włókna korzenia tylnego biegną do swego matomu różnymi nerwami, z drugiej zaś nerw czuciowy może ierać włókna różnych korzeni.
Wskutek tego odróżnia się one renie czuciowe:korzeniowe i obwodowe w podobnym czemu jak unerwienie ruchowe.
Można też przy zaburzeniach czucia oewnym obszarze skóry zależnie od jego zasięgu rozpoznać, czy ma swoją przyczynę w schorzeniu nerwu obwodowego, czy też w schouukorzeni grzbietowych.
:horzenia, nie przerywające ciągłości korzeni grzbietowych, ale wywołujące tylko ich ażnienie(np. przez ucisk), powodują zwykle b o I e.
Bóle te promieniują najczęściej na od do okolic unerwionych przez korzeń grzbietowy, dotknięty procesem chorobowym.
Drogi nerwowe rdzenia kręgowego.
'rdzeniu kręgowym można wyodrębnić dwie duże grupy dróg wowych.
Jedna z nich jest utworzona przez pęczki włókien neryychna ogół dość krótkich, których zarówno początek, jak i koniec Iłuje się w rdzeniu:są to drogi własne rdzenia kręgowego.
Do drugiej py należą drogi długie, łączące rdzeń kręgowy z mózgowiem.
różniamy wśród nich drogi rdzeniowa-mózgowe(wstępujące)oraz:gowo-rdzeniowe(zstępujące).
Drogi własne rdzenia kręgowego.
Czynność układu własnego rdzenia Aksony większości komórek nerwowych rdzenia dzielą się w istocie szarej lub po wyjściu z niej do istoty białej na dwa różnej długości włókna:wstępujące i zstępujące, które kończą się w obrębie rdzenia.
Tworzą one drogi własne rdzenia kręgowego, łączące jego poszczególne części w czynnościową całość.
Włókna nerwowe dróg własnych są widoczne na całej powierzchni przekroju istoty białej.
Nie są one jednak równomiernie rozmieszczone.
Najwięcej ich widać w warstwie otaczającej bezpośrednio istotę szarą, gdzie tworzą p ę c z k i w la s n e Oqsciculi proprii), istniejące we wszystkich sznurach.
W sznurze tylnym znaczna liczba włókien własnych rdzenia kręgowego jest przemieszana z gałęziami włókien korzeniowgycłi.
Liczba włókien własnych rdzenia kręgowego jest bardzo duża.
Są one liczniejsze od włókien długich, łączących mózgowie z rdzeniem kręgowym.
Wykazano to doświadczalnie u zwierząt, u których wywoływano zwyrodnienie wszystkich długich dróg nerwowych rdzenia(ryc.
67).
Liczba pozostałych krótkich włókien okazała się bardzo duża, o wiele większa niż to dawniej przypuszczano.
Grubość włókien własnych rdzenia jest różna w poszczególnych sznurach.
W sznurze tylnym przeważają włókna cienkie.
Natomiast w sznurze przednim i bocznym jest również dużo włókien grubszych:przewodzą one impulsy nerwowe ze znaczną szybkością.
Czynność układu własnego rdzenia.
Neurony, których neuryty tworzą drogi własne rdzenia, oraz neurony obwodowe(dośrodkowe i odśrodkowe)wraz z włóknami korzeniowymi wchodzą w skład układu własnego rdzenia kręgowego(ryc.
68).
Jest to flogenetycznie najstarsza część rdzenia, przez którą przechodzą łuki wielu odruchów:odruchy te mogą występować również w rdzeniu odizolowanym od wpływów mózgowia.
Wśród powyższych odruchów wyróżnia się:1)odruchy, których łuk składa się z dwóch neuronów, czyli odruchy własne mięśni IZ)odruchy o łukach odruchowych wieloneuronowych:z tej grupy najlepiej są zbadane odruchy zgięcia.
Ryc.
67.
Przekrój poprzeczny rdzenia kręgowego.
Kropkami oznaczono lokalizację dróg własnych rdzenia.
1.
Przykładem odruchu własnego mięśnia jest odruch kolanowy, który wywołuje się uderzając w więzadło rzepki przy zgiętym kolanie.
Powoduje to zadrażnienie receptorów(zakończeń pierścieniowata-spiralnych wrzecionek mięśniowych)mięśnia czworogłowego uda.
Z receptorów, przez dośrodkowe włókna w nerwach rdzeniowych, zwoje rdzeniowe.


Ryć.
68. Układ własny rdzenia kręgowego.
Schemat.
Barwą niebieską oznaczono obwodowy neuron dośrodkowy(czuciowy), barwą czerwoną-obwodowe neurony odśrodkowe(ruchowe), barwą czarną---neurony kojarzeniowe(wzorowane na Benninghotfe).
W. buk odruchu kolanowego.
Barwą niebieską oznajegoramię dośrodkowe(obwodowy neuron czuciowy)ą czerwoną-ramię odśrodkowe(obwodowy neuron ruchowy).
i korzenie grzbietowe, impulsy dochodzą do istoty szarej rdzenia.
Tu w miejscu synaps łączących włókna dośrodkowe z neuronami odśrodkowymi zostają pobudzone komórki ruchowe.
Dalsza część łuku odruchowego prowadzi przez korzenie brzuszne oraz przez włókna odśrodkowe w nerwach rdzeniowych do zakończeń motorycznych, których pobudzenie powoduje skurcz mięśnia czworogłowego(ryc.
69).
Odruch ten zalicza się do odruchów własnych mięśni, gdyż skurczowi ulega ten sam mięsień, którego receptory zostały zadrażnione.
Luk odruchowy jest tu stosunkowo prosty:składa się on zasadniczo tylko z dwóch neuronów:dośrodkowego(czuciowego)i odśrodkowego(ruchowego), połączonych z sobą synapsą.
Odruchy własne mięśni można wywołać ze wszystkich mięśni szkieletowych mających wrzecionka mięśniowe, a więc zarówno ze zginaczy, jak i z prostowników.
Nlajżywsze są one jednak w prostownikach, w których wrzecionek mięśniowych jest bardzo dużo.
Odruchy własne mięśni bada się przeważnie przez szybkie uderzenie w ścięgno, dlatego nazywasięje często odruchami ś cięgnowymi albo ś cięgnowa-mięśniowym i.
Do odruchów ścięgnowych, mających największe znaczenie diagnostyczne, należą:1)poprzednio wspomniany odruch kolanowy, 2)odruch skokowy(zgięcie podeszwowe stopy wskutek uderzenia w ścięgno Achillesa), 3)odruch m. dwugłowego(zgięcie przedramienia wskutek uderzenia w ścięgno m. dwugłowego ramienia)i 4)odruch m. trójgłowego(wyprostowanie przedramienia spowodowane uderzeniem w ścięgno m. trójgłowego).
Niektóre odruchy własne mięśni przyjęto nazywać odruchami ok os tn owymi.
Nazwa ta pochodzi z czasów, gdy uważano, że receptory tych odruchów znajdują się w okostnej.
Są to jednak również odruchy wywołane przez szybkie rozciągnięcie mięśni pod wpływem uderzenia.
Do tej grupy należy odruch promieniowy i łokciowy.
Odruch promieniowy wywołuje się uderzając w dolną część kości promieniowej, co powoduje zgięcie przedramienia.
Odruch łokciowy badamy uderzając w wyrostek rylcowaty kości łokciowej:wskutek tego następuje odruchowe nawrócenie przedramienia i jego lekkie ZĘICCIC.
2.
W przeciwieństwie do odruchów własnych mięśni, w których łuk odruchowy zaczyna się i kończy w tych samych mięsniach, większość odruchów rdzeniowych ma strukturę bardziej skomplikowaną.
Przykładem ich są o dr u c by zgięci a.
Można je wywoływać np. przez drażnienie niektórych odcinków skóry, chociaż receptorami mogą być również zakończenia czuciowe w narządach ruchu.
Zadrażnienie to prowadzi do ruchów zginania, które dążą jak gdyby do usunięcia zadrażnionej części ciała z zasięgu działania bodźca.
Jest to odruch obronny w którym kurczy się nie jeden zadrażniony mięsień, ale całe grupy mięśniowe współdziałające z sobą.
Ł-uk odruchu zgięcia jest złożony.
Łączy on daleko nieraz od siebie położone receptory i narządy wykonawcze, w skład jego zaś, oprócz neuronu dośrodkowego(czuciowego)i odśrodkowego(ruchowego), wchodzą również neurony kojarzeniowe, których aksony tworzą drogi własne rdzenia kręgowego.
W związku z tym poprzednio wspomniany okres utajony odruchu jest znacznie dłuższy niż w odruchach własnych 13113%111.
Czynność odruchowa układu własnego rdzenia kręgowego w normalnych warunkach odbywasię pod ko ntro I ą mózgowia.
Uzależnienie tojestzresztąodmienne u różnych zwierząt i rozwija się stopniowo w filogenezie.
Świadczy o tymi fakt, że przerwanie połączenia między rdzeniem kręgowym a mózgowiem powoduje u ssaków zaburzenie czynności mięśni typu porażennego:natomiast u innych niższych kręgowców możliwe jest w dalszym ciągu wykonywanie ruchów, nawet tak zawiłych, jak bieganie, latanie lub pływanie.
Zakres samodzielnych czynności rdzenia jest więc u nich znacznie obszerniejszy niż u ssaków.
Drogi rdzeniowa-mózgowe Drogi rdzeniowa-mózgowe są utworzone z długich włókien wstępujących.
Pośredniczą one w przekazywaniu impulsów nerwowych z receptorów do mózgowia:są więc drogami czuciowymi.
Można wśród nich wyodrębnić trzy zasadnicze grupy(ryc, 7011)drogi rdzeniowa-wzgórza.


do rso*erd*s.
ractuswe be/s post.
ractusrebe(is a@.
Trą etos spinothalamicusłat.
Traci u sspinothalamicus ant.
Fasciculus gracihsFasciculus cuneatus\I.
Irąctus tec'P?
PW 995 ryj-ją-eorticospind(58 Pł.
Jractus corhcospinalislat.
Tractus rubrospin ais.
Tractus reticulospinalis lat.
Tractus olwospinaliset spinoolwarisyractusreticułospinahs media lis et yestbułospinalłs.
Drogi nerwowe łączące rdzeń kręgowy z mózgowiem:po lewej drogi owo-mózgowe oznaczone barwą niebieską, po prawej drogi mózgowa-rdzeniowe zonę barwą czerwoną:kreskami oznaczono drogi piramidowe, kropkami--pozapiramidowe.
9 drogi rdzeniowa-opuszkowe(wstępujące sznura tylnego)oraz 3)i rdzeniowa-móżdżkowe.
W obrębie dróg rdzeniowa-wzgórzowychją również krótsze włókna nerwowe, tworzące drogę rdzeniozworacząi rdzeniowa-siatkowatą(patrz dalej).
d rdzeniowa-wzgórzoweagi rdzeniowa-wzgórzowe przebiegają w przednim i w bocznym rac rdzenia kręgowego.
Nie wyodrębniają się one w postaci oddziel pęczków, lecz są przemieszane z włóknami drogi rdzenioaóżdżkowejprzedniej, długich dróg zstępujących oraz pęczków nych sznura przedniego i bocznego.
Włókna rdzeniowa-wzgórzowe, .
spina(bałam icus.
il.
Schemat drogi rdzeniowa-wzgórzowej przedniej i bocznej(wzorowanie na Clarze).
przebiegające w sznurze przednim, nazywa się drogą rdzeniowa-wzgórzowąprzednią, a leżące w sznurze bocznym-drogą rdzeniowa-wzgórzową boczną.
Droga rdzeniowa-wzgórzowa boczna Włókna drogi rdzeniowa-wzgórzowej bocznej(troctus spinothdlamicuslaterulis)rozpoczynają się głównie w komórkach rogu tylnego, a następnie przechodzą na drugą stronę przez istotę pośrednią środkową krzyżując się z włóknami strony przeciwległej(ryc, 7 l).
Po przejściu do przeciwległej połowy rdzenia włókna rdzeniowa-wzgórzowe z każdego segmentu układają się w sznurze bocznym na zewnątrz od istoty szarej w postaci cienkiej blaszki, przesuwaiącejwłókna z niższych odcinków na obwód i nieco ku tyłowi.
Ponieważ powtarza się to we wszystkich segmentach rdzenia kręgowego, powstaje więc koncentryczny układ włókien rdzeniowa-wzgórzowych(ryć.
72).
Tractusspinocerebellaris s post, et ant.
*ac*uscorticospinalisJaź Tractusspinothałamicus*a*, e*an*.
Fascicu I us cuneatus I.
Fasciculus gracilisRyć.
72. Odśrodkowy układ włókien nerwowych w rdzeniu kręgowym.
Uokalizacja sornatotopowa(wg Brausa).
Najbardziej powierzchownie leżą włókna z okolicy krocza i kończyny dolnej, głębiej kolejno z tułowia, kończyny górnej i z szyi.
Istnieje więc w drogach rdzeniowa-wzgórzowych, podobnie zresztą jak w innych drogach rdzenia kręgowego, określona lokalizacja włókien nerwowych pochodzących z różnych części ciała(lokalizacja somatotopowa).
Jest ona na ogół zgodna z prawem odśrodkowego ułożenia dróg.


wowych(Auerbacha-Platana), które stwierdza, że w rdzeniu yowym włókna nerwowe, zaopatrujące niżej położone odcinki ciała" na ogół bardziej obwodowa od włókien unerwiających segmenty ce w*z*.
wagi kliniczne.
Dzięki skrzyżowaniu włókien drogi rdzeniowa-wzgórzowej bocznej orzenia toczące się w istocie szarej środkowej, w sąsiedztwie kanału*owego, takie jak np. jamistość rdzenia, z łatwością uszkadzają je.
Powoduje to tronne zniesienie czucia bólu, ciepła i zimna w odcinkach ciała, znajdujących się na ikości ogniska chorobowego lub nieco niżej.
iprzednio wspomniany, odśrodkowy układ włókien rdzeniowa-wzgórzowych ma zenie praktyczne przy zabiegach chirurgicznych polegających na pr ze c in aniue dniej części sznura bocznego, astosowanychw celu leczeniabólówinaczejłających się usunąć.
Na skutek powyższego zabiegu zostają przecięte włókna drogi ńowo-wzórzowej bocznej, co powoduje przynajmniej czasowe zniesienie czucia bólu iperatury w niżej położonych segmentach przeciwległej strony ciała.
oracz przecinania drogi rdzeniowa-wzgórzowej bocznej w całości, lub niemal w całości nie stosuje się zabiegi mniej drastyczne, polegające na wy b i o r c z y m ni s z c z e n i u nnocą prądu elektrycznego włókien przewodzących impulsy bólowe szczególnych części ciała.
awdopodobnie różne rodzaje czucia mają odmienną lokalizację w obrębie drogi ńowo-wzgórzowej bocznej.
Przemawiają za tym występujące czasem przy drobnych odzeniach rdzenia kręgowego zaburzenia, dotyczące jednego tylko rodzaju czucia:ciepła lub zimna.
Zdarza się to jednak rzadko, gdyż wszystkie włókna drogi iiowo-wzgórzowej bocznej znajdują się obok siebie na stosunkowo małej przestrzeni le z nich przewodzi impulsy, związane z bodzcami zarówno cieplnymi, jak i bólowymi.
trata czucia bólu, ciepła i zimna w przeciwległej połowie ciała, spowodowazecięciemdrogi rdzeniowa-wzgórzowej bocznej, bywa niekiedy całkowita.
Jednak po zym lub dłuższym czasie chory zaczyna odczuwać w pewnym stopniu bodźce bólowe niczne.
Zwykle dotyczy to najpierw czucia ciepła, a potem kolejno zimna i bólu.
owity powrót do stanu poprzedniego na ogół jednak nie następuje.
Czucie bólu staje znacznie obniżone, a rozpoznawanie drobnych różnic temperatury niemożliwe.
eiowy powrót zdolności odbierania bodźców jest spowodowany prawdopodobnie tym:aga rdzeniowa-wzgórzowa boczna jest wprawdzie główną, ale nie jedyną drogą vodzącą impulsy z receptorów czuciabóluitemperatury.
Jako d r o gi d o d a tk o w ei być brane pod uwagę:nie skrzyżowane włókna rdzeniowa-wzgórzowe, występujące dopodobnie w nieznacznej liczbie, droga grzbietowa-boczna, sznur tylny oraz pień łczulny.
Jako drogi czucia bólu u osobnika zdrowego mają one mniejsze znaczenie:ik w razie zniszczenia drogi rdzeniowa-wzgórzowej bocznej mogą po pewnym czasie ąć częściowo jej czynność.
i dodatkowych dróg, które mogą być związane z czuciem bólu, zalicza się również ęę rdze n i owo-szyj ną(tractus spinocermcalisS.
Jej lokalizacja u człowieka nie lokładnie poznana.
Droga ta dochodzi do j ą dr a szyj n ego bo c z n ego(nucleuscdlis lateralisS, które u człowieka jest znacznie mniejsze niż u innych ssaków.
4 Oe się ono w sznurze bocznym, w dwu górnych segmentach szyjnych rdzenia twego, bacznie od rogu tylnego.
Pierwotnie uważano, że wysyła ono aksony do lżku:obecnie jednak przeważa pogląd, że kierują się one do wzgórza, podobnie jak na rdzeniowa-wzgórz owe.
toga rdzeniowa-wzgórzowa boczna z rdzenia kręgowego wnika do oia przedłużonego, a dalej, przez most i śródmózgowie, dochodzi do orzą.
Na odcinku od rdzenia przedłużonego do wzgórza(w pniu gul nazywa się ją wstęgą rdzeniową.
Drogę rdzeniowa-wzgórzowąmą schematycznie określa się jako drugi neuron wielkiego układu:czucia bólu, ciepła i zimna-układu rozpoczynającego się w recepch, a kończącego siew korzemózgu(ryc.
73). Neuron pierwszy.
(obwodowy)tworzą komórki zwojów rdzeniowych, których wypustki dośrodkowe wnikają do rdzenia kręgowego przez wiązkę boczną korzenia grzbietowego.
N e u r o ne m d rugi m są komórki rdzenia kręgowego wraz z drogą rdzeniowa-wzgórzową boczną.
Neuron trzeci stanowią komórki wzgórza jądro brzuszne tylna-boczne)wysyłające aksony do kory mózgu.
cje 8 J 63-s y'ó:Y-.
neuron li.
neuron I.
neuron I.
-droga wzgórzowo-korowa-WZQOFZB.
-droga rdzeniowa-wzgórzowa boczaa.
-zwój rdzeniowy.
Ryć.
73. Układ dróg nerwowych czucia bólu, ciepła i zimna.
Schemat.
Powyższy schemat trzech neuronów, przewodzących impulsy z receptorów do kory mózgu, jest znacznym uproszczeniem, zwłaszcza jeżeli chodzi o neuron drugi.
Liczba długich włókien nerwowych, biegnących nieprzerwanie od rdzenia kręgowego aż do wzgórza i tworzących drugi neuron, jest bowiem stosunkowo nieznaczna.
Ratomiastilościowo przeważają włókna krótsze, kończące się w niższych piętrach ośrodkowego układu nerwowego:w blaszce pokrywy, a przede wszystkim w tworze siatkowatym.
Tworzą one drogę rdzeniowa-pokrywową(tractus spinotectalis)i rdzeniowo-s i a 1 k o w ą(tractus spmoreticularis).
Drogi te pośredniczą częściowo w przekazywaniu impulsów nerwowych z rdzenia kręgowego do wzgórza i dlatego zalicza się je również do układu dróg rdzeniowa-wzgórzowych.
Droga rdzeniowa-wzgórzowa przednia Droga rdzeniowa-wzgórzowa przednia(tructus spinothdlamicus dnterior)rozpoczyna się, podobnie jak boczna, głównie w komórkach rogu tylnego.
Włókna jej przechodzą przez spoidło białe na stronę przeciwleg.


ryc, 7 l), gdzie biegną w sznurze przednim, układając się zgodnie rawem Auerbacha-Elataua.
iociaż droga rdzeniowa-wzgórzowaprzedniajest drogą czucia dotyku i ucistojednak jej przecięcie bez jednoczesnego uszkodzenia sznura tylnego po stronie eiwległej nie powoduje poważniejszych zaburzeń.
Istnieją bowiem w rdzeniu kręgoidwa układy dróg czucia dotyku i ucisku, jeden utworzony przez drogę rdzeniorzgórzowąprzednią, a drugi przez pęczki sznura tylnego.
Przecięcie jednego z tych dów nie powoduje zniesienia wspomnianych rodzajów czucia ze względu na zaranie czynności drugiego.
igi rdzeniowa-opuszkowe rogi rdzeniowa-opuszkowe(troctus spinobulbdres)-drogi wstępuj sznura tylnego, są utworzone z długich gałęzi włókien korzenioih, wchodzących do rdzenia przez korzenie grzbietowe.
W przeciństwiewięc do innych dróg rdzeniowa-mózgowych nie rozpoczynają one w komórkach istoty szarej rdzenia, ale są wypustkami komórek gów rdzeniowych(ryć.
74), irogi rdzeniowa-opuszkowe tworzą w sznurze tylnym dwa poprze o wspomniane pęczki włókien wstępujących:przyśrodkowy-p ę.
Fascicutus cuneatus.
**sc*cu*us gra ciWs.
-Funiculusposterior(do rsa lis).
Ryć.
74. Pęczek smukły i klinowaty.
Widok od tyłu(schemat wg Villigera).
czek smukły(fqsciculus gracilis)i boczny, przylegający do rogu tylnego-p ę c z e k k I in o w a ty(fsciculus cunedtus%.
Pęczek smukły występuje na całej długości rdzenia kręgowego, pęczek klinowaty zaś jedynie w części szyjnej i w najwyższych segmentach piersiowych.
Włókna nerwowe z każdego segmentu po wejściu do sznura tylnego układają się kolejno warstwami w postaci cienkich blaszek.
Blaszki włókien pochodzących z niższych segmentów ciała są odsuwane od istoty szarej w stronę przyśrodkowąprzez włókna z odcinków wyższych(ryc.
751.
Blaszkę taką można uwidocznić specjalnymi metodami barwienia po przecięciu pojedynczego korzenia grzbietowego.
Włókna pochodzące z niego ulegają zwyrodnieniu i dają zmieniony obraz histoloĘlCZllyó.
Pęczek smukły, jako leżący bardziej przyśrodkowo, jest utworzony z włókien nerwowych pochodzących z dolnych odcinków ciała(segmenty krzyżowe, lędźwiowe i większość piersiowych:ryć.
75).
Pęczek klinowaty zawiera natomiast włókna z górnych segmentów piersiowych i segmentów szyjnych.
Obydwa pęczki sznura tylnego kończą się w rdzeniu przedłużonym dochodząc do j ądra smukłego(nucleus graciłts), klin o w ate g o(nucleus cunedtus)i klinowatego dodatkowego(nucleuscuneotus occessorius).
Na całym swym przebiegu zarówno w rdzeniu kręgowym, jak i w rdzeniu przedłużonym włókna rdzeniowa-opuszkowe nie przechodzą na stronę przeciwległą, biegnąc wyłącznie jako droga nerwowa nie skrzyZOWBllB.
Ponieważ pęczki sznura tylnego są zbudowane z dośrodkowych wypustek komórek leżących w zwojach rdzeniowych, więc tworzą one p i e r w-z y(obwodowy)n e u r o n układu dróg czuciowych, przewodzących do mózgowia impulsy z receptorów czucia powierzchniowego i głębokiego Oyc.
76).
Neuron drugi rozpoczyna się w powyżej wspomnianych Jądrach rdzenia przedłużonego.
Większość włókien z nich wychodzących ulega skrzyżowaniu w rdzeniu przedłużonym i biegnie w postaci.
ć fosciculus GołW?foscieulus Burdochi.
Fascicu I usgra ciWsX\zó'.
FasciculusRyć.
75.
Układ włókien nerwowych w pęczku smukłym i klinowatym(wg Villigera).


tęgi przyśrodkowej przez rdzeń przedłużony, most i nakrywkęjarów do wzgórza.
Neuron trzeci rozpoczyna się we wzgórzu, id jego włókna podążają do kory mózgu.
neuron III.
neuron**.
neuron I.
droga wzgórzowo-korowa WZQOTZC.
wstęga przyśrod kawa-skrzyżowanie wstęg jądro smukłe, jądro klinowate, pęczek klinowaty pęczek smukły zwój rdzeniowy.
Ryć.
76. Układ dróg nerwowych czucia głębokiego(wg Villigera).
Jprócz włókien dochodzących do rdzenia przedłużonego, tworzących właściwe drogi eniowo-opuszkowe, w sznurze tylnym znajdują się również włókna w s tę pul ą ceótsze.
Według Gleesa(1952)tylko 208 włókien pęczka klinowatego dochodzi do enia przedłużonego, reszta zaś kończy się w rdzeniu kręgowym.
Włókna długie*eniowo-opuszkowe)leżą przeważnie bardziej z tyłu, bliżej powierzchni rdzenia gowego:natomiast włókna wstępujące krótsze znajdują się głównie z przodu, w pobliżu G szarej.
Włókna sznurów tylnych zarówno krótkie, jak i długie oddają w swym ebiegu liczne bocznice do komórek istoty szarej, a zwłaszcza do komórek jądra rsiowego.
Poprzez te bocznice pęczek smukły i klinowaty łączą się bezpośrednio lub rednio z drogami rdzeniowa-móżdżkowymi oraz z komórkami ruchowymi rogów ednich.
Jwagi kliniczne.
Pęczek smukły i klinowaty są przede wszystkim drogami e z u c i a:b o K i e g o, które umożliwia rozpoznawanie ułożenia i zmian zachodź ących w ułożę poszczególnych części ciała względem siebie.
Jszkodzenie sznurów tylnych powoduje zaburzenia czucia głębokiego, uwidaczniające.
pęczek międzypęczkowy.
się szczególnie charakterystycznie w przypadkach w i ą d u r d z e n i a(tabes dorsdlis).
Pacjent cierpiący na tę chorobę nie może bez kontroli wzroku określić, w jakim położeniu znajdują się poszczególne części jego ciała.
Brak prawidłowego dopływu impulsów z mięśni i stawów powoduje również zaburzenia w prawidłowym, zbornym wykonywaniu ruchów i trudność utrzymywania równowagi ciała, co szczególnie wyraźnie występuje w ciemności lub przy zamkniętych oczach.
Zaburzenie tego rodzaju nosi nazwę n i ezbornościalbo ataksj i tylnosznurowej(tylnopowrózkowej).
Najsilniej wyraża się ona w dalszych częściach kończyn.
Zaburzenie czucia głębokiego powstaje po tej samej stronie co ognisko chorobowe, gdyż włókna sznura tylnego biegną, jak już wspomniano nie skrzyżowane.
Z czuciem głębokim jest związane również c z u c i e w i br a ej i, które bada się przykładając do powierzchni ciała drgający stroik.
Przy uszkodzeniu sznurów tylnych jest ono również zazwyczaj zaburzone.
Czucie dotyku i ucisku, jakjuż wspomniano, nie bywa zniesione przy uszkodzeniu sznurów tylnych.
Istnieją bowiem w rdzeniu kręgowym dwa układy dróg czucia dotyku i ucisku:tylny w pęczku smukłym i klinowatym oraz przedni, znajdujący się w sznurze przednim.
Dokładniej badając chorego z uszkodzeniem sznura tylnego, można jednak stwierdzić zaburzenia polegające głównie na trudności zróżnicowania bodźców dotykowych.
Chory gorzej rozróżnia dwa w pobliżu siebie jednocześnie działające bodźce jako oddzielne, gorzej określa miejsce zadziałania bodźca dotykowego lub rodzaj narzędzia, którym uciśnięto powłoki ciała.
Czucie bólu i temperatury przy uszkodzeniach sznurów tylnych w zasadzie nie ulega zmianom.
Zmniejsza się jednak zdolność rozróżniania drobnych różnic temperatury lub też różnych bodźców bólowych.
Jak z powyższego wynika, zaburzenia czucia przy uszkodzeniu sznurów tylnych są odmienne niż przy uszkodzeniu sznurów przednich i bocznych, w których biegną drogi rdzeniowa-wzgórzowe.
Te ostatnie są drogami czucia bardziej "prymitywnego", takiego jak ból, ciepło i zimno które określa się czasami wspólnym mianem czucia protopatyczn ego.
W przeciwieństwie do tego ze sznurami tylnymi jest związane raczej czucie, w którym najważniejszą rolę odgrywa subtelne różnicowanie nasilenia i miejsca zadziałania bodźców.
Określa się je jako c z ocie epikrytyczne.
Pęczek smukły i klinowaty są drogami nerwowymi filogenetycznie stosunkowo młodymi.
Występują one dopiero u gadów a najznaczniejszy rozwój uzyskują u ssaków.
U człowieka pęczek smukły i klinowaty zajmują mniej więcej około 39%istoty białej części szyjnej rdzenia kręgowego.
Włókna zstępujące sznura tylnego.
Jak już wspomniano, oprócz włókien wstępuj ących, stanowiących większą część sznura tylnego, istnieją tu również włókna zstępujące, pochodzące z korzeni grzbietowych.
Uczą one na ogół bardziej przyśrodkowo od odpowiednich włókien wstępujących, zajmując w różnych odcinkach rdzenia kręgowego odmienne położenie(ryc.
77).
grzbietowe p 8 s rri O O DWÓJ O WŁ jśjj:?!:(gcj.
pole owalne.
pęczek W 9 lł 4 PPY*fjiQ.
dRyć.
77.
Pęczki włókien zstępujących w sznurze tylnym:o-w górnych segmentach części piersiowej, b--w dolnych segmentach części piersiowej, c-w części lędźwiowej d-w części krzyżowej(wzorowane na Testut).


części szyjnej i górnych segmentach części piersiowej włókna zstępujące tworzą łzy pęczkiem klinowatym a smukłym pęczek międzypęczkowy(fbscieulusyasciculdris).
W przekroju poprzecznym ma on kształt przecinka, ułożonego mniej ej równoległe do przyśrodkowego brzegu rogu tylnego.
Z przodu rozpoczyna się on aleko istoty szarej środkowej, a z tyłu kończy się w pewnej odległości od powierzchni granej rdzenia kręgowego.
Przebiegające w nim włókna korzeniowe pochodzą nie z korzeni szyjnych.
Zstępują one aż do dziesiątego segmentu piersiowego.
dolnych segmentach części piersiowej oraz w części lędźwiowej i krzyżowej włókna mjące wchodzą w skład pęczka przegrodow o-brzeżnego(fqsciculus sepirginolis).
ęczek przegrodowo-brzeżny zajmuje odmienne położenie, jak również zmienia swój Jt w poszczególnych odcinkach rdzenia kręgowego.
W części piersiowej leży on na odziew postaci cienkiej warstwy, zwanej też p as me m ob w od owym grzb i et on.
W części lędźwiowej pęczek przegrodowo-brzeżny przybiera kształt polowało, legającego do przegrody pośrodkowej tylnej, a obydwa pęczki, prawy i lewy, tworzą rzekroju poprzecznym tzw. p o I e o w a In e FI e c hs i g a.
Niżej, w części krzyżowej, ma zstępujące leżą bardziej z tyłu, zajmując trójkątne pole w miejscu, gdzie tylna ierzchnia sznura tylnego styka się z płaszczyzną pośrodkową:nazywa się je p ę c zmtrój kątnym?.
pęczku międzypęczkowym i przegrodowo-brzeżnym biegną nie tylko włókna ngące, ale również i włókna nerwowe, pochodzące z komórek istoty szarej rdzenia.
ki te należą więc również, przynajmniej częściowo, do dróg własnych rdzenia OWCĘO.
igi rdzeniowa-móżdżkowe**kna rdzeniowa-móżdżkowe są skupione w dwóch pęczkach:jako za rdzeniowa-móżdżkowa tylna i droga rdzeniowa-móżdżkowa ednia.
Mają one różne pochodzenie i odmienny przebieg, kończą się jak wspólnie w robaku, a w pewnym stopniu również i w półkulach tdżku.
Przewodzą one głównie impulsy z mięśni i stawów, poddającrat ruchowy pod kontrolę móżdżku.
raga rdzeniowa-móżdżkowa tylna raga rdzeniowa-móżdżkowa tylna'(traetus spinocerebellaris polor:ryc, 78)jest utworzona z neuronów komórek jądra piersiowego:amei strony.
Włókna nerwowe, wychodzące z jądra piersiowego, mą przez istotę szarą i białą ku stronie bocznej prawie poziomo, icząjąc jednocześnie nieznaczny łuk skierowany wypukłością ku jdowi.
Dochodząc do części obwodowej sznura bocznego, zaginają się pod kątem niemal prostym i zmieniają swój przebieg z poziomego na IOWW.
dpowiednio do dolnego zasięgu jądra piersiowego włókna drogi miowo-móżdżkowej tylnej skupiają się w wyraźną wiązkę dopiero olnych odcinkach części piersiowej rdzenia kręgowego.
Większość kier omawianej drogi pochodzi z 6 dolnych segmentów piersiowych.
pęczek przecinkowaty Schultzego albo pęczek półksiężycowaty(fqsciculus semilunatrójkąt Philippe'a-Gamb aulta pęczek Flechsiga.
i dwóch górnych lędźwiowych.
W górnych segmentach piersiowych przypływ nowych włókien jest już stosunkowo nieznaczny.
W dolnych odcinkach części piersiowej rdzenia droga rdzeniowa-móżdżkowa tylna ma na przekroju poprzecznym kształt przecinka, którego grubszy koniec znajduje się z przodu, a cienszy z tyłu(ryc.
7 O).
Tworzy tu ona stosunkowo dobrze ograniczony pęczek włókien nerwowych, zajmujących tylną część sznura bocznego.
Ku przodowi graniczy on z drogą rdzeniowa-móżdżkową przednią, nie przekraczając płaszczyzny czołowej, przechodzącej przez kanał środkowy, a od strony przyśrodkowej przylega do drogi piramidowej bocznej.
W wyższych odcinkach rdzenia droga rdzeniowa-móżdżkowa tylna powiększa się coraz bardziej ku tyłowi, sięgając aż po drogę grzbietowa-boczną i odsuwając od powierzchni rdzenia drogę piramidową boczną.
Włókna obu tych dróg w części piersiowej na ogół dość dobrze od siebie odgraniczone, w części szyjnej ulegają przemieszaniu.
Tractusspinocerebellalis anterior.
-Tractusspinocerebellaris posterior.
Ryc.
78. Schemat drogi rdzeniowa-móżdżkowej przedniej i tylnej.
W skład drogi rdzeniowa-móżdżkowej tylnej wchodzą włókna średniej gr ub oś ci(5-9 urn)oraz liczne w to k n a grub s z e(1018 urn), co w obrazie mikroskopowym umożliwia jej odróżnienie od dróg sąsiednich.
Z grubością włókien łączy się duża prędkość przewodzenia impulsów nerwowych.
Włókna drogi rdzeniowa-móżdżkowej tylnej, pochodzące z różnych neuromerówpodobnie jak włókna innych dróg nerwowych, mają charakterystyczny układ w istocie białej rdzenia kręgowego.
Według Yossa(1952)w części szyjnej rdzenia najbardziej z boku i z tyłu znajdują się włókna z segmentów lędźwiowych, a bardziej przyśrodkowo i ku przodowi leżą włókna z coraz to wyższych odcinków.


'obrębie mózgowia droga rdzeniowa-móżdżkowa tylna biegnie ku je w bocznej części rdzenia przedłużonego, wchodząc następnie do:dżku przez jego konar dolny.
W całym przebiegu od jądra pierregoaż do konaru dolnego móżdżku włókna drogi rdzenia móżdżkowej tylnej nie są skrzyżowane.
Dopiero w istocie białej aka część włókien przechodzi prawdopodobnie na stronę przeciwleg.
podobnej postaci jak u człowieka droga rdzeniowa-móżdżkowa tylna występuje ńeż u innych ssaków oraz u ptaków.
Należy podkreślić, że połączenia rdzenionóżdżkowesą flogenetycznie bardzo stare, gdyż występują już u ryb.
raga rdzeniowa-móżdżkowa przednia raga rdzeniowa-móżdżkowa przednia Oractus spinocerebellarismor:ryc, 78), podobnie jak tylna, zajmuje obwodową część sznura mego.
W części lędźwiowej rdzenia leży ona mniej więcej pośrodku i bocznej powierzchni.
Wyżej, wraz z pojawieniem się drogi rdzenia móżdżkowej tylnej, włókna jej przesuwają się coraz bardziej ku odowi i w części szyjnej zajmują przestrzeń od drogi rdzenia móżdżkowej tylnej do miejsca wyjścia korzeni brzusznych.
Na stawie materiału klinicznego i doświadczalnego stwierdzono, że morę włókna drogi rdzeniowa-móżdżkowej przedniej w części szyj wnikają w pole zajmowane przez drogę rdzeniowa-móżdżkową ją, zwiększając tym jej grubość i biegnąc z nią wspólnie dalej do łdżku.
Niektórzy włókna te wyróżniają jako odrębną drogę rdzenia móżdżkową pośrednią.
mózgowiu droga rdzeniowa-móżdżkowa przednia ma przebieg adniczo odmienny od tylnej.
Nie wchodzi ona bezpośrednio z rdzenia edłużonego do móżdżku, lecz biegnie przez część grzbietową mostu tonaru górnego móżdżku, tworząc jego warstwę powierzchowną?
Tu kna nerwowe zaginają się i przez zasłonę rdzeniową górną dochodzą:obaka móżdżku.
**kna drogi rdzeniowa-móżdżkowej przedniej są na ogół ciensze od włókien drogi niowo-móżdżkowej tylnej(wg Haggquista, 1936, grubość 35'%włókien wynosi mniej um).
W związku z tym szybkość przewodzenia impulsów nerwowych jest mniejsza eraią one do móżdżku później niż impulsy przekazywane drogą rdzeniowa-móżdżątylną.
raga rdzeniowa-móżdżkowa przednia nie jest tak wyraźnie odgraniczona jak tylna.
@o z jej włóknami biegną bowiem w rdzeniu kręgowym inne włókna wstępujące*niowo-wzgórzowe, rdzeniowa-pokrywowe i rdzeniowa-siatkowe), włókna zstępujące ipiramidowe oraz drogi własne rdzenia.
Z tego powodu wybiórcze zniszczenie drogi niowo-móżdżkowej przedniej bez uszkodzenia innych dróg nerwowych nie jest liwe.
ludności wyodrębnienia włókien drogi rdzeniowa-móżdżkowej przedniej spowodowaiaczne różnice poglądów co do tego, z jakich komórek one pochodzą.
Według jednych.
pęczek GowersaJak wykazują badania Smitha(l 95 l), prawdopodobnie tylko część włókien drogi mowo-móżdżkowej przedniej przechodzi przez konar górny móżdżku.
Inne włókna miast, razem z drogą rdzeniowa-móżdżkową tylną, podążają przez jego konar dolny.
komórkami macierzystymi drogi rdzeniowa-móżdżkowej przedniej są komórki rogów tylnych strony przeciwległej, według innych zaś--komórki istoty pośredniej środkowej lub też komórki leżące w rogach przednich części lędźwiowej rdzenia.
Nie jest rozstrzygnięte również, czy wszystkie włókna drogi rdzeniowa-móżdżkowej przedniej krzyżują się w obrębie rdzenia przed wejściem do sznura bocznego.
Badania fizjologiczne zdają się przemawiać za tym, że włókna rozpoczynające się w części piersiowej, lędźwiowej i krzyżowej są skrzyżowane, natomiast znacznie mniej liczne włókna, biorące początek głównie w części szyjnej rdzenia, pochodzą z tej samej strony.
Ozynność.
Drogi rdzeniowa-móżdżkowe przekazują zasadniczo impulsy nerwowe z narządów ruchu.
Dawniej przypuszczano, że jest to ich wyłączna czynność, jednak dalsze badania wykazały, że przewodzą one również impulsy z receptorów znajdujących się w innych narządach, mań, w skórze.
Uszkodzenie dróg rdzeniowa-móżdżkowych nie daje tak wyraźnych objawów jak zniszczenie dróg wstępujących w sznurze tylnym.
Stąd też od dawna kwestionowano, czy drogi rdzeniowa-móżdżkowe przewodzą impulsy docierające do naszej świadomości, a więc czy są prawdziwymi drogami "czucia".
Czynnościowo z drogami rdzeniowa-móżdżkowymi jest związana d r o g a r d z e n i owo-oliwkowa(trdctus spmoolioaris).
Łączy ona rdzeń kręgowy z jądrami oliwki w rdzeniu przedłużonym, które z kolei wysyłają swe aksony do móżdżku.
Droga rdzeniowa-oliwkowa zawiera przeważnie włókna, które biegną powierzchownie na pograniczu sznura bocznego i przedniego razem z włóknami zstępującymi(patrz Droga oliwkowa-rdzeniowa).
Przekazuje ona informacje z receptorów skórnych oraz z proprioceptorów.
Drogi mózgowa-rdzeniowe Drogi zstępujące, czyli mózgowa-rdzeniowe, wychodzą z różnych części mózgowia.
Biorąc pod uwagę ich początek rozróżniamy:1)drogi korowa-rdzeniowe, czyli piramidowe, rozpoczynające się w korze mózgu i biegnące nieprzerwanie do rdzenia kręgowego oraz 2)drogi utworzone z aksonów komórek znajdujących się w ośrodkach pnia mózgu(tzw. drogi pozapiramidowe).
Jako oddzielną grupę można wyróżnić drogi układu autonomicznego, łączące ośrodki wegetatywne mózgowia z rdzeniem kręgowym.
Drogi korowa-rdzeniowe, czyli piramidoweZ kory mózgu biegną do rdzenia kręgowego drogi korowa-rdzeniowe, czyli piramidowe Ordctus corticospmdles s. pgramidales), najlepiej znane ze wszystkich dróg mózgowa-rdzeniowych, chociaż i tu nasze wiadomości są tylko częściowe.
Początek i przebieg w mózgowiu.
Włókna korowa-rdzeniowe w swej większości rozpoczynają się w zakręcie przedśrodkowym płata czołowego i następnie przez wieniec promienisty(corona radima)wchodzą do przedniej części tylnej odnogi torebki wewnętrznej(cdpsula interną).
Stąd biegną dalej przez odnogę mózgu(cruscerebri)i część brzuszną mostu(pers tentrolis pontis), gdzie tworzą pęczki o przebiegu podłużnym.
Przechodząc niżej do rdzenia przedłużonego, włókna korowa-rdzeniowe ponownie gromadzą się we wspólną wiązkę, tworząc na przedniej powierzchni wyniosłość, zwaną piramidą(pgramis medullae oblongdae).
Skrzyżowanie piramid(ryć.
79). W dolnej części rdzenia przedłużonego, na pograniczu z rdzeniem kręgowym, większość włókien.
ta z TU.


i piramidowej(8 O 9 O'%)zostaje skrzyżowana(decussdtio pyrami)i przechodzi do sznura bocznego strony przeciwległej, tworząc p korowa-rdzeniową boczną, czyli piramidową boczną.
Mniejsza*włókien(1020%3 pozostaje po tej samej stronie, biegnąc w sznurze dnim rdzenia kręgowego jako droga korowa-rdzeniowa przednia, piramidowa przednia.
Medull a oblongatą-te.
Medulla spinatis ss 8.
--Pyramis medullae oblongatae.
-Decussatio pyramidum.
Trdctus corticospi na lis(pyramidalis)łateralis.
Tractus corticospinalis(pyramidalis)anterior.
i 9.
Skrzyżowanie piramid.
Barwą czerwoną oznaczono włókna pochodzące z piramidy prawej, niebieską-z lewej(wzorowane na Grayu).
sznurze bocznym, oprócz włókien skrzyżowanych, biegnie również aa liczba włókien nie skrzyżowanych, które czasami wyróżnia się odrębną drogę korowa-rdzeniową boczną nie skrzyżowaną:zawiera ednak stosunkowo niewiele włókien nerwowych.
zba włókien skrzyżowanych i nie skrzyżowanych jest osobnicza zmienna.
Opisywawetprzypadki, w których wszystkie włókna rdzenia przedłużonego jednej piramidy ładziły w skrzyżowaniu na stronę przeciwległą.
Zwiększenie liczby skrzyżowanych co drogi piramidowej bocznej po jednej stronie zwykle łączy się ze zmniejszeniem włókien nie skrzyżowanych w drodze piramidowej przedniej strony przeciwległej.
Droga korowa-rdzeniowa boczna, czyli piramidowa boczna Droga korowa-rdzeniowa boczna, czyli piramidowa boczna Orcctuscorticospmclis ldteralis s, pgramiddlis laterdlis), jak już wspomniano, jest utworzona zasadniczo z włókien pochodzących z przeciwległej połowy mózgowia.
Leży ona w tylnej części sznura bocznego Oyc.
BO), ku przodowi nie przekraczając osi poprzecznej, przeprowadzonej przez spoidło białe.
Od strony przyśrodkowej pęczki własne rdzenia kręgowego oddzielają drogę piramidową boczną od rogu tylnego istoty szarej.
Z boku przylega ona do powierzchni zewnętrznej rdzenia i do drogi rdzeniowa-móżdżkowej tylnej.
W części lędźwiowej i krzyżowej droga piramidowa boczna leży najbardziej powierzchownie, wyżej natomiast odsuwają ją do wewnątrz włókna rdzeniowa-móżdżkowe.
W swym przebiegu ku dołowi droga piramidowa boczna oddaje stopniowo włókna do istoty szarej.
W miarę tego powierzchnia jej przekroju zmniejsza się ku dołowi, co szczególnie wyraźnie zaznacza się w obu zgrubieniach rdzenia.
W zgrubieniu szyjnym liczba jej włókien staje się mniejsza o 55'%:208 włókien kończy się w części piersiowej rdzenia, a pozostałe 25'%w zgrubieniu lędźwiowym.
Dolny koniec drogi piramidowej bocznej znajduje się zwykle na wysokości trzeciego segmentu krzyżowego albo nawet jeszcze niżej.
Droga korowa-rdzeniowa boczna, podobnie jak i przednia, zawiera zarówno włókna nerwowe grubsze(1020 urn), jak i ciensze(1-9 urn).
Włókien grubszych jest jednak znacznie mniej i stanowią one tylko Z'%ogólnej liczby, natomiast najwięcej jest włókien bardzo cienkich(1-5 urn).
Ułatwia to odróżnienie drogi korowa-rdzeniowej od leżącej bardziej z boku drogi rdzeniowa-móżdżkowej tylnej, w skład której wchodzi dużo grubych włókien nerwowych.
Na ogół przypuszcza się, że zgodnie z prawem Auerbacha-Flataua w drodze piramidowej bocznej włókna dla wyższych odcinków ciała(szyja, kończyna górna)leżą bardziej przyśrodkowoniż włókna dla segmentów niższych(tułów, kończna dolna), czyli że zachowany jest tu również odśrodkowy układ włókien nerwowych.
Badania doświadczalne zdają się jednak wskazywać na to, że układ ten nie jest tak wyraźny, jak to sobie pierwotnie wyobrażano.
Włókna piramidowe przenoszą impulsy do komórek ruchowych rogu przedniego.
Dokładne prześledzenie przebiegu końcowego ich odcinka w istocie szarej napotyka jednak znaczne trudności.
Wskutek tego istnieją zasadnicze różnice poglądów co do miejsca ich zakończenia.
Ryc.
80.
Położenie dróg piramidowych w poszczególnych częściach rdzenia kręgowego:a-część szyjna, b-część piersiowa c-część lędźwiowa, d-część krzyżowa(wzorowane na Grayu).


ąą karowa-rdzeniowa przednia, czyli piramidowa przednia jąą węowo-rdzeniowa przelała, czyli pirarnidowa przednia(trącą-tj%j włókna n*e słTz*zowane, charakteryzuje się dużą zmiennoy ęjęlęęzości przypadków ma ona na przekroju kształt półksiężyca, .
*ośrod*owy*.
jąąąod o wył.
Villigerze).
-kora mózgu.
Tractus corticospinahs lateralis.
Tractus-corticospinalis antenor.
neuron pośredniczący.
ująeegw kąt między przednią a przyśrodkową powierzchnią sznura ggyXg jjąąęą pyzeąnią jest krótsza od bocznej.
Jet wW@8 de kończą się w zgrubieniu szyjnym lub w części piersiowej rdzenia ppisywano jednak przypadki, w których schodziły one ąyj, . . jjŃeą*ńezenią w*en nerw*w*ch dr*g*p*rd*we*przedn*e*są*eszcze*e*z*a*e agi piąąjidowei bocznej Jedni uważają, że włókna przechodzą przez spoidła.
biegnąc do istoty szarej przeciwległej połowy rdzenia kręgowego, inni zaś, że kończą się w istocie szarej po tej samej stronie lub po obu stronach.
Drogipiramidowe są pierwszym neuronem układudróg, łączących korę mózgu z zakończeniami ruchowymi w mięsniach poprzecznie prążkowanych(ryć.
Bij.
Za neuron drugi uważa się komórki ruchowe rogów przednich wraz z ich włóknami nerwowymi, biegnącymi w korzeniach brzusznych i w nerwach obwodowych.
Pierwszy neuron(korowa-rdzeniowy)znajduje się w całości w ośrodkowym układzie nerwowym:z tego powodu nazywamy go ne uranem ośrodków y m.
Natomiast znaczna część neuronu drugiego przebiega w nerwach obwodowych i dlatego nosi on nazwę neuronu obwodowego.
Między tymi dwoma zasadniczymi neuronami mogą znajdować się krótkie neurony pośredniczące, które przekazują impulsy z włókien korowa-rdzeniowych do komórek ruchowych.
Uwagi kliniczne.
Zarówno neuron ośrodkowy, jak i obwodowy należą do dróg ruchowych, a ich uszkodzenie przejawia się w postaci zaburzeń motoryki, które maja jednak odmienne cechy charakterystyczne.
Przy zniszczeniu neuronu obwodowego powstają poprzednio omówione objawy porażenia wiotkiego.
Natomiast uszkodzenie neuronu ośrodkowego powoduje najczęściej niedowład, zwany spastycznym(kurczowym).
Mięśnie dotknięte tym niedowładem mają wzmożone napięcie, co wiązano na ogół z uszkodzeniem włókien korowa-rdzeniowych.
Obecnie jednak uważa się, że wzmożenie napięcia mięśni jest raczej spowodowane zniszczeniem przebiegających w sąsiedztwie dróg pozapiramidowych.
Ponieważ droga piramidowa boczna ulega skrzyżowaniu w dolnej części rdzenia przedłużonego, zniszczenie jej włókien w mózgowiu, a więc powyżej skrzyżowania powoduje niedowład po przeciwległej stronie ciała, natomiast niedowład przy uszkodzeniu drogi piramidowej bocznej w rdzeniu kręgowym(poniżej skrzyżowania)występuje po tej samej stronie.
Przerwanie ciągłości drogi piramidowej bocznej wywołuje wzmożenie odruchów mięśni własnych.
Jednocześnie pojawiała się zwykle odruchy patologiczne, wśród których najbardziej charakterystyczny jest odruch Babińskiego.
Polega on na powolnym zgięciu grzbietowym palucha wskutek drażnienia powierzchni podeszwowej stopy.
U osób z nie uszkodzoną drogą piramidową boczną ten sarn bodziec powoduje zgięcie podeszwowe wszystkich palców stopy łącznie z paluchem(odruch podeszwowy).
Do objawów występujących przy zniszczeniu drogi korowa-rdzeniowej bocznej należy zaliczyć również odruch Rossolima.
Polega on na zgięciu palców stopy na skutek szybkiego uderzenia w opuszki palców.
Zniszczenie drogi piramidowej przedniej nie pociąga za sobą zaburzeń ruchowych, gdyż jest to droga spełniająca tylko czynność pomocniczą.
Może ona w pewnym stopniu zastępować drogę piramidową boczną w razie jej zniszczenia:jednak ani droga piramidowaprzednia, ani inne drogi mózgowa-rdzeniowe nie wystarczają do wyrównania zaburzeń czynnościowych, powstałych po przecięciu drogi piramidowej bocznej, będącej głównym połączeniem mózgowa-rdzeniowym.
Rozwój rodowy dróg piramidowych.
Włókna korowa-rdzeniowe(piramidowe)występują dopiero u ssaków i tym późnym pojawieniem się w rozwoju rodowym tłumaczy się dużą zmienność ich budowy.
U najniższych ssaków(stekowce i torbacze)włókna piramidowe biegną w postaci rozproszonej, wyłącznie lub niemal wyłącznie w s z n u r z etylnym, dochodząc tylko do części szyjnej rdzenia kręgowego.
Również w sznurze tylnym biegną włókna piramidowe u większości przeżuwaczy:natomiast u zająca i królika część ich znajduje się w sznurze bocznym.
U mięsożernych i u Naczelnych drogi korowa-rdzeniowe skrzyżowane rozwijają się wyłącznie w sznurze bocznym, osiągając największy stopień rozwoju u człowieka(3 O'%przekroju części szyjnej rdzenia kręgowego).
Dla porównania należy stwierdzić, że u psa(wg Bregmanna)zajmują one Ę 7'%przekroju a u Cebus fuuellus----***Zi.
W rozwoju filogenetycznym więc liczba włókien koro.


zeniowych wyraźnie się zwiększa, co łączy się ze wzrastającym uzależnieniem yki ciała od kory mózgu.
Zniszczenie kory u niższych ssaków daje niewielkie kotrwałe zaburzenia ruchowe, natomiast u małp człekokształtnych, a zwłaszcza wieka, występują wówczas objawy niedowładu znacznego stopnia.
idomości co do występowania drogi piramidowej przedniej u różnych zwierząt są o rozbieżne.
Niektórzy przypuszczają, że w rozwoju filogenetycznym pojawia się ona o u małp człekokształtnych, chociaż jej występowanie opisywano również u wielu i zwierząt, jak królik, kot, jeż, makak, pies.
Zdaniem Ariensa-Kappersa(1948)e ona u wszystkich ssaków z wyjątkiem stekowców.
rwój osobniczy dróg piramidowych.
Włókna piramidowe, wyrastające z komórek mózgu, można stwierdzić w rdzeniu kręgowym już u płodów 5-miesięcznych.
sze osłonki rdzenne natomiast pojawiają się bardzo późno, gdyż dopiero w 10 ącu.
Mielinizacja włókien trwa aż do 4 roku życia i do tego okresu mogą występować hy, które u osobników dorosłych pojawiają się tylko przy uszkodzeniu dróg idowych, jak np. odruch Babińskiego.
U innych ssaków mielmizacj a włókien odbywa xiżnych okresach, przy czym wcześniej u tych zwierząt, które od razu po urodzeniu są e do swobodnego poruszania się(koń, krowa).
p rdzenia rozpoczynające się w pniu mózgu rdzeniu kręgowym, oprócz dróg piramidowych, biegnie wiele eh dróg zstępujących, związanych również z motoryką, które ak rozpoczynają się w ośrodkach pnia mózgu.
Są one znacznie mniej lane niż drogi korowa-rdzeniowe i trudniejsze od nich do oddczenia, gdyż są przemieszane z włóknami innych dróg nerwowych.
lycyjnie nazywamy je, w przeciwieństwie do dróg piramidowych, farni pozapiramidowymi, jednak w związku ze zmieniającą się cepcją układu pozapiramidowego nazwa ta staje się stopniowo mniej WRÓB.
rogi te leżą w sznurze przednim i bocznym.
W sznurze idnim dochodzą one aż do powierzchni rdzenia kręgowego, w sznubocznymzaś są nakryte z boku przez drogi rdzeniowa-móżdżkowe.
iżenie poszczególnych dróg znamy tylko w przybliżeniu.
Ponadto mia się ono znacznie w różnych odcinkach rdzenia kręgowego.
:dług dawnych poglądów drogi te miały kończyć się przy komórkach ruchowych v przednich.
Obecnie uważa się, że przynajmniej znaczna ich część dochodzi do irek pośredniczących, które z kolei przekazują impulsy komórkom motorycznym.
rogi powyższe można podzielić na:1)rozpoczynające się w śródmóziuoraz 2)biorące początek w tyłomózgowiu.
Prawdopodobnie eią również drogi łączące bezpośrednio podwzgórze, będące częścią Izymózgowia, z rdzeniem kręgowym:należą one do układu autodcznego(patrz dalej).
rogi rozpoczynające się w śródmózgowiu o dróg mózgowa-rdzeniowych, zaczynających się w śródmózgowiu, żą:droga czerwienna-rdzeniowa i pokrywowo-rdzeniowa.
raga czerwienna-rdzeniowa(trdctus rubrospindlis).
Rozpoczyna v jądrze czerwiennym.
Jej włókna przechodzą na stronę przeciwleg.
oęczek Monakowa.
tą w skrzyżowaniu brzusznym nakrywki(decussdtio tegmentitentralis)i biegną następnie w bocznej części mostu i rdzenia przedłużonego.
W rdzeniu kręgowym droga czerwienna-rdzeniowa leży do przodu od drogi piramidowej bocznej, częściowo zaś jej włókna biegną wspólnie z włóknami piramidowymi.
Nuci eus rubel.
Tractus lectospina lis.
Tractus rubrospina lis.
Formalio reiicularis.
Nuclei yestibulares.
Nucleus olwaris.
Tractus reticulospi na les-, ćTractus yestibulospinalis--Tractus olwospinalis.
Hyc.
82.
Drogi pozapiramidowe schodzące do rdzenia kręgowego, uwidocznione schematycznie na przekroju pośrodkowym pnia mózgu.
Barwą czerwoną oznaczono drogi rozpoczynające się w śródmózgowiu, barwą niebieską-rozpoczynające się w tyłornózg(WIJ.
U niższych ssaków na przekroju poprzecznym części szyjnej rdzenia kręgowego droga czerwienna-rdzeniowa ma kształt trójkąta, którego podstawa, skierowana do boku graniczy z włóknami rdzeniowa-móżdżkowymi.
U gadów i ptaków droga czerwienna-rdzeniowa spełnia funkcję zasadniczej drogi ruchowej.
W rozwoju filogenetycznym jej znaczenie zmniejsza się wraz z rozwojem dróg piramidowych i u człowieka jest ona stosunkowo słabo rozwinięta.
We wspólnym pęczku z włóknami czerwienna-rdzeniowymi biegną włókna rozpoczynające się w dużych komórkach tworu siatkowatego nakrywki konarów poza jądrem czerwiennym i należące do dróg siatkowa-rdzeniowych.
Droga pokrywowo-rdzeniowa(troetus tectospinalis).
Wychodzi ona ze wzgórków górnych i prawdopodobnie częściowo ze wzgórków doloychblaszki pokrywy.
W śródmózgowiu przechodzi na stronę przeciwległą tworząc skrzyżowanie grzbietowe nakrywki(decussdtiotennenti dorsdlis), a dalej biegnie przez most i rdzeń przedłużony do przedniego sznura rdzenia kręgowego.
droga czworaczo-rdzeniowa.
Lamina tecti.


ęści szyjnej rdzenia droga pokrywowo-rdzeniowa leży w tylnej Ksznura przedniego wzdłuż brzegu szczeliny pośrodkowej przedrzesuwającsię w niższych odcinkach ku przodowi, gdzie jej a są przemieszane z włóknami drogi korowa-rdzeniowej przed daniem większości autorów drogę pokrywowo-rdzeniową można edzić tylko do segmentów szyjnych.
U ssaków, w przeciwieństwie ków, droga ta jest słabo rozwinięta.
gi rozpoczynające się w tyłomózgowiu yłomózgowia podążają do rdzenia kręgowego:drogi siatkozeniowe, droga przedsionkowa-rdzeniowa i droga oliwkowa-rdzegisiatkowa-rdzeniowe Oructus reticulospindes).
Biorą początek jarkach tworu siatkowatego mostu i rdzenia przedłużonego.
Ich a są przemieszane z włóknami innych dróg wstępujących na ach obszarach sznura przedniego i bocznego.
Rozróżnia się drogę:owo-rdze ni o w ą pr z y ś r o dk ową(tractusreticulospinalislis), zlokalizowaną w sznurze przednim, i drogę siatkodzeniową bo ezną(tructus reticulospiwlis laterolis)biegł sznurze bocznym.
Różnią się one nie tylko położeniem w istocie rdzenia, ale również częściowo odmienną lokalizacją komórek czystych i znaczeniem czynnościowym.
my drogi przyśrodkowej rozpoczynają się głównie w komórkach tworu siatkowategopo tej samej stronie i mają(przynajmniej u niektórych zwierząt doświadczalnych)pobudzający(torujący)na neurony ruchowe rogów przednich.
Droga siatkomiowaboczna bierze początek przede wszystkim w dużych komórkach rdzenia lżonego.
Jej aksony są głównie skrzyżowane, chociaż znaczna ich część pozostaje i po tej samej stronie.
Mają one wywierać wpływ hamujący na neurony ruchowe.
alfo drogi siatkowa-rdzeniowe przekazują impulsy z ośrodków oddechowych pnia do mięśni oddechowych, jak również łączą ośrodki autonomiczne rdzenia przedłuż ośrodkami rdzenia kręgowego(patrz Drogi układu autonomicznego).
ębną grupę dróg siatkowa-rdzeniowych stanowią aksony komórek pnia mózgu aiących aminy biogenne(patrz Twór siatkowaty)--noradrenalinę(jądro miejsca go)i serotoninę(jądra szwu).
iga przedsionkowa-rdzeniowa(tractus testibulospindlis).
Ma te znacznie u niższych ssaków, natomiast u człowieka w jej skład dzą tylko nieliczne włókna nerwowe.
Rozpoczynają się one w do komórkach jądra przedsionkowego bocznego(nucleusJularis laterdlis), a częściowo również w jądrze przedsionymdolnym i przy środkowym(nucleus restibularis in*ej medidlis).
W rdzeniu przedłużonym można wyróżnić dr agę**sionkowo-rdzeniową przyśrodkową(przednią), Jącą się z włókien skrzyżowanych, oraz drogę przedsiono-rdzeniową boczną, w skład której wchodzą włókna nie żowane.
Drogi te w rdzeniu kręgowym łączą się z sobą, a ich na ulegają przemieszaniu, biegnąc głównie w sznurze przednim.
ikna przedsionkowa-rdzeniowe pośredniczą w przewodzeniu impulsów z błędnika ęśni szkieletowych.
Należą one do układu mającego za zadanie utrzymanie równo.
wagi ciała i regulację napięcia mięśni.
Droga boczna nie skrzyżowana zwiększa w znacznym stopniu napięcie prostowników.
Droga przyśrodkowa(włókna głównie skrzyżowane)ma działanie przeciwstawne.
Wskutek tego pod wpływem impulsów z jąder przedsionkowych napięcie prostowników zwiększa się po tej samej stronie, a po stronie przeciwległej ulega obniżeniu.
Drogi przedsionkowa-rdzeniowe należą do połączeń flogenetycznie bardzo starych.
Istnieją one u wszystkich kręgowców, szczególnie jednak rozwinięte są u ryb i ssaków żyjących w wodzie oraz u tych zwierząt lądowych, których ruchy wymagają doskonale wykształconego zmysłu równowagi.
Droga oliwkowa-rdzeniowa Oractus olitospmalis), zwana pęczkiem Helwega, jest wiązką cienkich włókien nerwowych, leżących na pograniczu sznura bocznego i przedniego:jest ona wyraźnie widoczna w części szyjnej rdzenia kręgowego, gdzie na przekroju poprzecznym zajmuje trójkątne pole, przy powierzchni rdzenia granicząc z drogą rdzeniowa-móżdżkową przednią.
Mają tu znajdować się włókna rdzeniowa-oliwkowe i oliwkowa-rdzeniowe.
Zdaniem wielu badaczy jednak te ostatnie są w rzeczywistości włóknami opuszkowa-rdzeniowymi, biorącymi początek nie w jądrze oliwki dolnej(patrz Rdzeń przedłużony), lecz w jego sąsiedztwie.
Bezpośrednich połączeń móżdżkowa-rdzeniowych u człowieka nie stwierdzono.
Móżdżek wywiera na rdzeń kręgowy tylko działanie pośrednie, przekazując impulsy nerwowe do ośrodków w pniu mózgu, które z kolei przez drogi:przedsionkowa-rdzeniową, czerwienna-rdzeniową i siatkowa-rdzeniowe, wpływają na czynność rdzenia kręgowego.
Zestawienie dróg nerwowych rdzenia kręgowego W sznurze przednim i bocznym występują wszystkie trzy typy dróg rdzenia kręgowego:drogi własne, drogi rdzeniowa-mózgowe i drogi mózgowa-rdzeniowe.
Natomiast w sznurze tylnym brak jest dróg mózgowa-rdzeniowych.
Wzajemne położenie poszczególnych pęczków przedstawia rycina 70.
Należy jednak pamiętać o tym, że jest to tylko pewien ogólny schemat, gdyż poszczególne wiązki różnych dróg są w znacznym stopniu przemieszane i zajmują różne położenie w poszczególnych odcinkach rdzenia kręgowego.
Ponadto granica między pęczkiem bocznym a przednim nie jest ostra, gdyż tworzy ją płaszczyzna umowna, przechodząca przez najbardziej boczne, zmiennie przebiegające włókna korzeni brzusznych nerwów rdzeniowych.
Sznurtylny 1.
Uunicwusposterior)li.
Drogi rdzeniowa-mózgowe:1.
Pęczek smukły(fqsciculus gracilisk 2.
Pęczek klinowaty(fqsciculus cunedtus).
Drogi własne:1.
Pęczek własny sznura tylnego(fqsciculusproprius funiculi posteriorist 2.
Pęczek międzypęczkowy(fosciculus interfqsciculorisyy 3.
Pęczek przegrodowo-brzeżny(fqsciculus sęp(omorginolis).
I 05.


boczny 1.
Drogi rdzeniowa-mózgowe:.
dus is).
111.
rprzedni r. ulus tor).
Droga rdzeniowa-wzgórzowa boczna Oractusspinothdlamicus liter aliskDroga rdzeniowa-pokrywowa(troctus spinotectolis):Droga rdzeniowa-siatkowa(tractus spinoreticuIdris):Droga rdzeniowa-szyjna(tractus spinocemiedliskDroga rdzeniowa-móżdżkowa tylna(trdctusspmocerebellaris posteriortDroga rdzeniowa-móżdżkowa przednia Oractusspmocereb eQris unteriorkDroga rdzeniowa-oliwkowa Oroctus spinoolitdris).
Drogi mózgowa-rdzeniowe:Droga korowa-rdzeniowa boczna, czyli piramido wa boczna(tractus cortieospindlis ldterdlis)Droga czerwienna-rdzeniowa(tractus rubrospindlis):Droga siatkowa-rdzeniowa boczna Ordctus reticulospindlislaterdlisxDroga oliwkowa-rdzeniowa(trcctus oliiospindlis)agi własne:Pęczek własny sznura bocznego(fqsciculus propriusfuntowi loterulis):Droga grzbietowa-boczna'Orne(us dorsoloteralis).
Drogi rdzeniowa-mózgowe:1.
Droga rdzeniowa-wzgórzowa przednia Oroctusspinothalamicus anteriork 2.
Droga rdzeniowa-siatkowa Orqctus sąinoreticuloris).
U.
Drogi mózgowa-rdzeniowe:1.
Droga korowa-rdzeniowa przednia, czyli piramidowaprzednia Ordctus corticospiwlis mteriorkDroga pokrywowo-rdzeniowa(tractus tectospinalis):Droga siatkowa-rdzeniowa przyśrodkowa(tractusreticulospiwlis medwliskDroga przedsionkowa-rdzeniowa Ordctus testibulospindlis).
zebiega na pograniczu sznura bocznego i przedniego zebiega na pograniczu sznura bocznego i tylnego.
Ul.
Drogi własne:1.
Pęczek własny sznura przedniego(fqsciculusproprius funicuW mterioris).
Uwagi kliniczne Znajomość przebiegu i topografii długich dróg rdzenia kręgowego jest szczególnie ważna w rozpoznawaniu umiejscowienia ognisk chorobowych w ośrodkowym układzie nerwowym.
W uszkodzeniu rdzenia występują bowiem zaburzenia ruchowe, czuciowe i wegetatywne, dotyczące części ciała unerwionych przez odcinki rdzenia kręgowego które leżą poniżej ogniska chorobowego lub też na jego wysokości.
Do bardzo ważnych należą zespoły objawów powstające przy uszkodzeniu jednej połowy rdzenia oraz przy całkowitym poprzecznym przerwaniu jego ciągłości.
Połowicze uszkodzenie rdzenia kręgowego.
Daje bardzo charakterystyczny zespół objawów chorobowych, zwany zespołem Brown-Sequarda.
Jedne z tych objawów występują po stronie ogniska chorobowego, inne zaś po stronie przeciwległej.
Jest to zależne od tego, czy odpowiednie drogi nerwowe są skrzyżowane w rdzeniu kręgowym, poniżej ogniska chorobowego.
Po stronie ogniska chorobowego występują:1)niedowład połowiczy, spowodowany przerwaniem drogi piramidowej bocznej, 2)zniesienie czucia głębokiego wskutek zniszczenia pęczka smukłego i klinowatego oraz 3)przejściowe zaburzenia naczynioruchowe(patrz dalej).
Drogi, od których zależą te objawy, nie zostają skrzyżowane w rdzeniu kręgowym:większa ich część przechodzi na stronę przeciwległą wyżej w rdzeniu przedłużonym.
ł(Ki.
Tractus corticospinałis lateralis(droga ruchowa).
Dactus spinothalamieus(czucie bólu i temperatury)Fasciculus gracilis(czucie głębokie).
Rrc.
83. Schemat zespołu Browna-Sequarda.
Lewa połowa rdzenia kręgowego przecięta w odcinku piersiowym.
Kreski poziome oznaczają porażenia spastyczne, kreski skośne-zniesienie czucia bólu, ciepła i zimna, kropki-zaburzenia czucia głębokiego, barwa czarna-zaburzenia w uszkodzonym odcinku(wzorowane na Clarze).
107.


str o nie prze ciwle glej stwierdza się zniesienie czucia bólu i temperatury, idowane przerwaniem ciągłości dróg rdzeniowa-wzgórzowych skrzyżowanych emu kręgowym.
reje dotyku nie ulega większym zmianom wskutek podwójnego przewodzenia no przez drogi skrzyżowane, jak i nie skrzyżowane.
Często jednak po stronie ogniska bowego występuje przeczulica dotykowa, której przyczyny nie są jeszcze całkowicie*o ne.
wysokości ogniska chorobowego gołej samej stronie, zpowoduuszkodze:oty szarej i korzeni nerwów rdzeniowych, może występować pas porażeń wiotkich iedoczulicy.
Może temu towarzyszyć przeczulica segmentów położonych bezpośredidodcinkiem uszkodzonym.
azeczne przerwanie ciągłości rdzenia kręgowego.
Powoduje przede wszystkim izenie długich dróg łączących rdzeń kręgowy z mózgowiem.
Wskutek tego zostają one:czucie w niżej położonych segmentach ciała oraz możliwość wykonywania w dowolnych.
Natomiast odruchy rdzeniowe, zależne od układu własnego rdzenia mulą się nadal, chociaż w postaci zmienionej.
Jedynie przy gwałtownym przerwaniu ści rdzenia kręgowego(cięcie, postrzał)w pierwszym okresie po urazie wygasa eż czynność odruchowa rdzenia, prawdopodobnie wskutek tzw. wstrząsu rdzenia niżej miejsca uszkodzenia powstaje wówczas porażenie wiotkie.
Wszystkie rodzaje i są zniesione.
Ustają czynności związane z oddawaniem moczu i stolca.
Jednocześnie*pują zaburzenia trofczne(odleżyny)oraz potowydzielnicze i naczynioruchowe.
krótszym lub dłuższym okresie neurony rdzenia zaczynają ponownie przejawiać:zynność.
Pojawiają się tzw. automatyzmy rdzeniowe.
Pod wpływem bodźców ych, poniżej miejsca uszkodzenia występuje odruch zgipciowy, polegający na ownym zginaniu kończyny dolnej we wszystkich dużych stawach.
Przy uszkodzeniu iowym rdzenia kończyny dolne, po okresie przykurczu, powracają do poprzedniego enia.
Stopniowo powraca również czynność oddawania moczu i stolca.
Staje się ona k automatyczna, niezależna od woli.
jawy są różne, zależnie od poziomu uszkodzenia rdzenia kręgowego.
wantę jego ciągłości powyżej czwartego neuromeru szyjnego prowadzi do śmierci ze ido na zniszczenie połączeń między ośrodkami oddechowymi pnia mózgu a jądrami twymi dla mięśni oddechowych---głównie przepony(O-O-)i mięśni mipdzyżebgh(Th:-Th*).
Przerwanie rdzenia w dolnych segmentach odcinka szyjnego powodu juczenia ruchowe i czuciowe, obejmujące nie tylko kończyny dolne, ale również iejszym lub większym stopniu, kończyny górne.
Objawy przy uszkodzeniu rdzenia iści piersiowej dotyczą głównie kończyn dolnych, których porażenie nosi wówczas ę paraplegii.
Występują przy tym również zaburzenia oddawania moczu i stolca.
odzenie rdzenia w części lędźwiowa-krzyżowej daje różnorodne obrazy kliniczne nie od lokalizacji ogniska chorobowego w stożku rdzeniowym lub też powyżej niego.
Układ autonomiczny rdzenia kręgowego unerwieniu narządów wewnętrznych biorąudziałzarówłóknadośrodkowe(czuciowe), jak i odśrodkowe(ruchowe i wylnicze).
Włókna dośrodkowe przewodzą impulsy nerwowe iceptorów znajdujących się głównie w ścianie trzew i naczyń ionośnych.
Część tych włókien biegnie w nerwach rdzeniowych iszkowych, inne zaś w pniu współczulnym oraz w nerwach układu momicznego(np. w nerwach trzewnych).
Włókna te wnikają do dkowego układu nerwowego przez korzenie grzbietowe nerwów niowych oraz przez korzenie nerwów czaszkowych, a więc tak samo włókna dośrodkowe, przewodzące impulsy nerwowe ze skóry arządów ruchu.
Ponieważ włókna czuciowe z narządów wewnętrz.
nych nie różnią się morfologicznie od pozostałych włókien dośrodkowych, większość autorów zgodnie z Uangleyem(1892)nie zalicza ich do układu autonomicznego.
Do układu autonomicznego zalicza się wobec powyższego zwykle tylko włókna nerwowe odśrodkowe.
Unerwiąją one tkankę mięśniową gładką(włókna wis cero motoryczne), tkankę mięśniową serca oraz tkankę gruczołową(włókna wydzielnicze).
Tkanki te znajdują się przede wszystkim w ścianie narządów wewnętrznych i naczyń krwionośnych, jak również w skórze i w niektórych narządach zmysłów.
Pod kontrolą układu autonomicznego pozostają więc takie czynności, jak:trawienie, przemiana materii, krążenie krwi, regulacja temperatury ciała, wydzielanie gruczołów skóry, regulacja szerokości źrenic i wiele innych.
W układzie autonomicznym odróżnia się część współczulną i przywsp ole z ulną.
Różnią się one między sobą odmienną lokalizacją oraz właściwościami fizjologicznymi i farmakologicznymi, działają zaś w sposób przeciwstawny na wiele narządów.
Część współczulna np. przyspiesza akcję serca, podczas gdy część przywspółczulna ją zwalnia.
Tego rodzaju antagonizm nie przejawia się jednak tak wyraźnie we wszystkich narządach, gdyż obie części układu autonomicznego nie tylko są przeciwstawne, lecz również współdziałają ze sobą:od ich harmonijnej współpracy zależy zaś prawidłowe funkcjonowanie narządów.
W rdzeniu kręgowym znajdują się zarówno ośrodki współczulne, jak i przywspółczulne.
Ośrodki współczulne leżą w części piersiowej oraz w sąsiednich segmentach części szyjnej i lędźwiowej, a przywspółczulne w części krzyżowej rdzenia kręgowego.
Jedne i drugie kierują najprostszymi czynnościami wegetatywnymi, takimi jak np. miejscowe wydzielanie potu czy motoryka naczyń krwionośnych w odpowiednim odcinku skóry.
Scalanie(integracja)bardziej złożonych zespołów czynnościowych układu autonomicznego odbywa się w wyższych piętrach ośrodkowego układu nerwowego:w rdzeniu przedłużonym, w podwzgórzu, układzie limbicznym i w korze 010 ZZU.
Włókna nerwowe, wychodzące z ośrodków autonomicznych rdzenia, zachowują się inaczej niż włókna komórek ruchowych rogu przedniego.
Wprawdzie jedne i drugie przekazują impulsy nerwowe przez korzenie brzuszne do narządów wykonawczych, jednak aksony komórek ruchowych rogu przedniego podążają nieprzerwanie aż do płytki ruchowej w mięsniu szkieletowym, natomiast włókna współczulne i przywspółczulne, wychodzące z ośrodków rdzenia kręgowego, kończą się w zwojach leżących na obwodzie:w pniu współczulnym, w splotach nerwowych oraz w tkankach narządów.
Tu rozpoczyna się drugi neuron, dochodzący z kolei do narządów wykonawczych(mięsień gładki, gruczoł.
Nie ma na ten temat całkowitej jednolitości poglądów i wielu autorów do ułładu autonomicznego zalicza również włókna dośrodkowe.


niesień sercowy).
Zatem obwodowy odcinek układu autonomicziskłada się z dwóch neuronów połączonych z sobą synapsą w ledze zwojów.
Włókna pierwszego neuronu nazywamy p r z e d z w oymi(fbrae prdegdnglionares), a drugiego zazwoj owymi de posty dnglioncreś).
jądro współczulne Jacobsohna.
-włókno dośrodkowe.
włókno przedzwojowe układu autonomicznego.
zwój układu autonomicznego-włókno zazwojowe układu autonomicznego.
jelito.
Ryc.
84. Unerwienie narządu wewnętrznego.
Schemat.
Ośrodki współczulne łśrodki współczulne rdzenia kręgowego są zlokalizowane w jądrze rednio-bocznym'(nucleus intermediolmerclis), leżącym w części rsiowej rdzenia oraz w sąsiednich segmentach części szyjnej i lędż****.
naczenie czynnościowe tego jądra jest bardzo różnorodne.
Znajdują tu ośrodki naczynioruchowe, włosoruchowe, wydzielnicze gruczołów owych, ośrodek rzęskowa-rdzeniowy oraz ośrodki współczulne nadówwewnętrznych.
łśrodki naczynioruchowe(wazomotoryczne).
Są umiejscowione we wszystkich segWachpiersiowych oraz górnych lędźwiowych.
W dwóch najwyższych segmentach siowych(Th*, Th), a prawdopodobnie i w najniższym szyjnym(O-)leżą ośrodki dla gń krwionośnych głowy i szyi.
Ośrodki dla naczyń kończyn górnych rozciągają się od@ego segmentu piersiowego w dół(Th-Th-), a dla naczyń kończyn dolnych poniżej****ego(ph, a-LI.
Podrażnienie tych ośrodków powoduje skurcz warstwy mięśniowe)lkiej i wzmożenie napięcia ścian tętnic oraz zwężenie ich światła.
Zniszczenie natomiast JĆKów naczynioruchowych może przejawiać się pocaątkowo w postaci rozszerzerua zyń krwionośnych oraz zaczerwienienia i podniesienia temperatury skóry(porażenie.
naczynioruchowe).
Później wskutek zmniejszonego napięcia naczyń powstaje zastój krwi w naczyniach włosowatych, co prowadzi wtórnie do oziębienia i zasinienia skóry, a dalej do zaburzeń troOcznych(odleżyny, zmiany w paznokciach itp).
Ośrodki włosoruchowe(pilomotoryczne).
W rdzeniu kręgowym zajmują podobny obszar jak ośrodki naczynioruchowe.
Ich podrażnienie powoduje skurcz mięśni przy włosowych(mm, drrec(ores ąilorum), co uzewnętrznia się w postaci jeżenia się włosów i tzw. gęsiej skórki.
ośrodek rzęskowa-rdzeniowy STOBtchawica i oskrzela.
część brzuszna przewodu pokarmowego-drogi moczowe.
Ryć.
85. Ośrodki współczulne i przywspółczulne.
głowa, SZVIB.
kończyna 3808.
-kończyna dolna.
rowane na Fórsterze).
zwężenie naczyń krwionośnych.
wydzielanie potu.
skurcz mięśni przywłosowych.
erekcja oddawanie moczu oddawanie kału.
rdzenia kręgowego.
Schemat(wzo.
Ośrodki wydzielnicze potu.
Mają podobną lokalizację jak ośrodki naczynioruchowe i włosoruchowe.
Ich uszkodzenie prowadzi do zaburzeń, polegających na zmniejszonym wydzielaniu(hgpohidrosis)lub w ogóle na braku wydzielania potu(mhidrosis)w odpowiednich częściach ciała.
Ośrodek rzęskowa-rdzeniowy(cen(rum ciliospinde).
Jest umiejscowiony między ósmym segmentem szyjnym a drugim piersiowym.
Unerwia on za pośrednictwem włókien przedzwoiowych i zazwojowych mięśnie gładkie, znajdujące się w oczodole:m. rozwieracz źrenicy(m. dilatator pupillae), mm, tarczkowe(mm, farsą(es)i m. oczodołowy Im. orbwlts).
Zadrażnienie ośrodka rzęskowa-rdzeniowego powoduje po tej samej stronie rozszerzenieźrenicy, rozszerzenie szpary powiek i wytrzeszcz gałki ocznej(ezophtha(mus).
Objawy te są spowodowane skurczem wyżej wspomnianych mięśni.
Tli.


ńszczenie włókien lub komórek nerwowych między ośrodkiem rzęskowa-rdzenia, a mipśniami gładkimi oczodołu, np. w części szyjnej pnia współczulnego, prowadzi do ze s polu Horn era.
W skład tego zespołu wchodzi kilka objawów, jak:1)zwężenie icy(miosis), spowodowane uszkodzeniem włókien współczulnych unerwiąjących m. ieracz źrenicy:2)zwężenie szpary powiek, którego przyczyną jest brak unerwienia iłczulnego m. tarczkowego górnego i 3)głębsze osadzenie gałki ocznej(enophthalmus), aczony brakiem unerwienia współczulnego m. oczodołowego.
Do tego dołączają się de 4)zaburzenia naczynioruchowe i potowydzielnicze w obrębie twarzy.
środki współczulne dla narządów wewnętrznych.
Znajdują się na całej długości i pośrednio-bocznego.
Ich lokalizacja nie jest jeszcze dokładnie znana, a dane czególnych autorów są rozbieżne.
Według Fórstera(1930)ośrodki dla narządów klatki ńowej leżą w górnych segmentach piersiowych(dla tchawicy i oskrzeli:Th*-Th, dla a:Th*-Th J, a ośrodki dla brzusznej części przewodu pokarmowego są rozmieszczone h, do L.
Ośrodki dla narządów moczowo-płciowych leżą niżej od Th. . do Łą.
Ośrodki przywspółczulne iśrodki przywspółczulne rdzenia kręgowego są rozmieszczone głów, jeżeli nie wyłącznie, w jego części krzyżowej.
Największy woj osiągają one w segmentach S-S. .
Znajduje się tu w istocie szarej redniej, między neurocytami rogu przedniego i tylnego, niewyraźnie raniczona grupa komórek nerwowych, która od strony przyśrodyejprzylega do kanału środkowego.
W odcinku górnym przesuwa się i do rogu przedniego leżąc obok ściany przyśrodkowej.
Powyższe norki tworzą jądro krzyżowe przywspółczulne(nucleusrdlis parasgmpdthicus).
Ich aksony wnikają do korzeni brzusznych rowiednich nerwów krzyżowych i dalej, przez nerwy trzewne miedzne, biegną do splotów autonomicznych miednicy.
łśrodki przywsąółczulne części krzyżowej unerwiają końcowe odcinki przewodu armowego, pęcherz moczowy, cewkę moczową i narządy płciowe.
'Działanie układu zwspółczulnego na pęcherz moczowy jest przeciwstawne działaniu układu współczuło.
Pod jego wpływem kurczy się m. wypieracz moczu i rozluźnia m. zwieracz pęcherza.
odek przywspółczulny w części krzyżowej jest więc ośrodkiem oddawania moczu.
W części krzyżowej znajdują się również ośrodki rdzeniowe czynności i o wy eh.
Ich zadrażnienie powoduje u mężczyzny rozszerzenie naczyń krwionośhprącia, które wypełniają krwią ciało gąbczaste i ciała jamiste, powodując jego wzwód.
I też nerwy przywspółczulne, wychodzące z części krzyżowej rdzenia kręgowego zą nazwę nerwów prostuj ących albo wzwodowych(nerm erigen(es).
Ośrodek wytrysku lenia(ejakulacji)bywa lokalizowany również w części krzyżowej rdzenia kręgowego**z ośrodkiem wzwodu.
Prawdopodobnie jednak leży on wyżej, w części lędźwiowej.
omiast w części krzyżowej rdzenia kręgowego znajduje się ośrodek oddawania kału.
Oektórzy przypuszczają, że ośrodki przywspółczulne znajdują się nie tylko w części yżowej rdzenia, ale również i w innych jego odcinkach.
Drogi układu autonomicznego sinienie dróg nerwowych mózgowa-rdzeniowych, łączących ośrodki lonomiczne(wegetatywne)pnia mózgu z komórkami przedzwoiowyrdzeniakręgowego, zostało potwierdzone wieloma doświadczeniami iologicznymi.
Mniej znana jest lokalizacja tych dróg w sznurach.
jądro przyśrodkowe dla mięśni gładkich(nucleus mgoleioticus medidlis).
rdzenia kręgowego.
Biegną one głównie w sznurze bocznym jako włókna nie skrzyżowane i skrzyżowane:jednak nie wykluczona jest ich ąbecność również w sznurze przednim.
Są to przeważnie aksony stosunkowo cienkie.
Większość z nich rozpoczyna się prawdopodobnie w ośrodkach wegetatywnych tworu siatkowatego rdzenia przedłużonego biegnąc ku dołowi jako włókna siatkowa-rdzeniowe.
Ich zniszczenie powoduje zaburzenia czynności niektórych narządów wewnętrznych, jak również zaburzenia naczynioruchowe i potowydzielnicze w niżej położonych odcinkach ciała.
Włókna mózgowa-rdzeniowe, kierujące czynnością ośrodków rdzeniowych układu autonomicznego, pochodzą jednak nie tylko z rdzenia przedłużonego, ale z pewnością również i z wyższych pięter mózgowia.
Między innymi obecnie przypuszcza się, że istnieją bezpośrednie połączenia między niektórymi ośrodkami podwzgórza a rdzeniem kręgoWVTTl.
Streszczenie R d z e ń k r ę g o w y(medulld spinalis)jest wąską, na przekroju poprzecznym owalną częścią ośrodkowego układu nerwowego, kończącą się u dołu na poziomie 1-11 kręgu lędźwiowego.
Rozróżnia się w nim dwa zgrubienia, górne--zgrubienie szyjne(intumescentia eervicdlis)i dolne-lędźwiowe(intumescentia lumbałisk są one przedzielone węższym odcinkiem piersiowymi.
Zgrubienie lędźwiowe kończy się u dołu stożkiem rdzeniowym(conus medu(Idris), przechodzącym w cienką nić końcową(tłum terminale).
Na przedniej powierzchni rdzenia biegnie podłużnie głęboka szczelina pośrodkowaprzednia(ńssura mediana anterior).
Z tyłu odpowiada jej płytsza bruzda pośrodkowatylna(sulcus medimus posterior), która w głębi łączy się z przegrodą pośrodkowątylną(septum medianum posterius).
Zaznaczają one podział rdzenia kręgowego na dwie połowy.
Z rdzeniem kręgowym za pośrednictwem korzeni brzusznych(radices tentrales)i korzeni grzbietowych(radices dorsoles)łączy się 31 par nerwów rdzeniowych:8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych i I guziczny.
Odcinek rdzenia, z którym łączy się jedna para nerwów rdzeniowych, nosi nazwę segmentu rdzeniowego lub neuromeru.
Pęczki włókien nerwowych, tworzące korzenie brzuszne i grzbietowe, przebijają powierzchnię każdej połowy rdzenia dzieląc ją na trzy ciągnące się przez całą długość rdzenia sznury.
S z nur pr ze dni Ouniculus anterior)znajduje się między korzeniami brzusznymi a szczeliną pośrodkową przednią.
Sznur boczny(fniculus luerdlis)leży między korzeniami brzusznymi a grzbietowymi, wnikającymi do rdzenia we wgłębieniu, zwanym bruzdą boczną tylną(sulcus lueralis posterior).
Przyśrodkowood korzeni grzbietowych biegnie sznur tylny(fmiculus posterior), w części szyjnej przedzielony bruzdą pośrednią tylną(sulcus iuermedius ąosterior)na przyśrodkowoleżący pęczek smukły(fqsciculus grocilis)i boczny pęczek klinowaty(fqscicauluseunedtu W.
Wewnątrz rdzenia kręgowego znajduje się istota szara(substantia grisea), otoczona płaszczem istoty białej(substantia alba).
Istota szara ma na przekroju poprzecznym kształt litery M.
Jej krótkie ramię poziome łączy obie połowy rdzenia, jej ramiona pionowe wygięte na końcach nieco do boku, tworzą w każdej połowie róg przedni(comudnterius)i r o g 1 y I n y(cornu posterius).
Między nimi znajduje się istota szara pośrednia, w której rozróżnia się część przyśrodkową(istota pośrednia środkowa)i boczną(istota pośrednia boczna).
W niektórych odcinkach rdzenia, zwłaszcza zaś w części piersiowej, istota pośrednia boczna jest silnie rozwinięta i tworzy uwypuklenie----róg boczny(cornu Internie).
Istota pośrednia środkowa otacza w płaszczyźnie pośrodkowej ciągnący się przez całą długość rdzenia kręgowego wąski kanał środkowy(candlis centrdlis).
Istota biała otacza istotę szarą w postaci trzech par widocznych również na powierzchni zewnętrznej sznurów:przedniego, bocznego i tylnego.
113.


nzenie grzbietowe zawierają włókna czuciowe.
Część z nich kończy się w istocie j głównie rogu tylnego, część zaś biegnie do sznura tylnego, gdzie tworzą one długie i wstępujące, które dochodzą aż do rdzenia przedłużonego(drogi rdzeniowa-opuszg.
Korzenie brzuszne zawierają włókna ruchowe i włókna przedzwojowe, należące do du autonomicznego.
Włókna ruchowe zaczynają się w dużych komórkach ruchowych w przednich, tworzących jądra ruchowe:unerwiąją one mięśnie szkieletowe.
Włókna dzwojowe układu autonomicznego rozpoczynają się w komórkach istoty szarej:dniej, przy czym komórki współczulne tworzą tu jądro pośrednio-boczne(nucleusmedioldteralis).
sznurach istoty białej biegną podłużnie pęczki włókien nerwowych, tworzące drogi owe rdzenia kręgowego.
Rozróżnia się:1)drogi własne rdzenia kręgowego, 2)drogi mowo-mózgowe i 3)drogi mózgowa-rdzeniowe.
Drogi własne rdzenia.
Biegną we wszystkich sznurach łącząc poszczególne jego iki z sobą.
Tworzą one tzw. pęczki własne(fsciculiproprii).
Razem z włóknami eniowymi stanowią one morfologiczną podstawę czynności odruchowych rdzenia OWBĘODrogi rdzeniowa-mózgowe.
Można je podzielić na trzy zasadnicze grupy:a)drogi mowo-wzgórzowe, b)drogi rdzeniowa-opuszkowe i c)drogi rdzeniowa-móżdżkowe.
rogi rdze ni owo-wzgórz owe.
Przebiegają w przedniej części sznura bocznego:aga rdzeniowa-wzgórzowa boczna(trdctus spmothdlamicus ldteralis)i w sznurze dnim-droga rdzeniowa-wzgórzowa przednia(trdctus spinothalamicus anterior).
Są agi czucia dotyku i ucisku(droga przednia)oraz bólu, ciepła i zimna(droga boczna).
ą one komórki czuciowe rogu tylnego ze wzgórzem, ulegając skrzyżowaniu w obrębie nią kręgowego.
rogi rdzeniowa-opuszkowe(wstępujące sznurów tylnych).
Są aksonami órek zwojów rdzeniowych.
Jako włókna nie skrzyżowane tworzą one pęczek smukły iculus grdcilis)i klinowaty(fsciculus cunedhs)i dochodzą do jądra smukłego iowatego w rdzeniu przedłużonym.
Są to drogi czucia ułożenia oraz bardziej złożonych czucia dotyku i ucisku.
rogi rdzeni owo-m óżdżk owe.
Są aksonamiistoty szarej rdzenia, dochodzący o kory móżdżku.
Rozróżnia się drogę rdzeniowa-móżdżkową tylną(trdctus spinocererisposterior), leżącą w tylnej części sznura bocznego, i przednią(tractus spmocererisdnterior), znajdującą się w jego części przedniej.
Drogi mózgowa-rdzeniowe.
Dzieli się je zwykle na drogi korowa-rdzeniowe, czyli nidowe, i drogi rozpoczynające się w ośrodkach pnia mózgu, tzw. pozapiramidowe.
gi k o r o w o-r d z e ni o w e Ordctus corticospincles s. pgrdmida(es)rozpoczynają r korze mózgu dochodząc do istoty szarej rdzenia.
Rozróżnia się drogę korodzeniowąboczną Ordctus corticospinalis laterdlis), zawierającą włókna skrzyżowane nębie rdzenia przedłużonego, i drogę korowa-rdzeniową przednią Ordctus corticoalisamerior), złożoną z włókien nie skrzyżowanych.
Droga korowa-rdzeniowa boczna w tylnej części sznura bocznego, a przednia w sznurze przednim, w pobliżu szczeliny odkowej przedniej.
Drogi piramidowe są drogami, od których zależą ruchy dolśśrogi rozpoczynające się w ośrodkach pnia mózgu biegną w sznurze dnim i bocznym.
W sznurze przednim znajduje się droga pokrywowo-rdzeniowa tua tectoapmclis), siatkowa-rdzeniowa pr zyśrodkow a(mctus retieulospinalis media droga przedsionkowa-rdzeniowa(trdctus vestibulospinalis).
Sznury boczne zawieraj ąę czerwienna-rdzeniową(trdctus rubrospinclis), drogę siatkowa-rdzeniową boczną**s reticulospinalis lateralis)i drogę oliwkowa-rdzeniową Oractus olitospinclis), rwaią one na czynność mięśni i ich napięcie.
OGÓLNY OPIS MÓZGOWIA lózgowie(encephclon), niemal całkowicie wypełniające jamę czai, ma kształt bardzo do niej podobny.
Od zewnątrz na mózgowiu óżnia się dwie powierzchnie:mniejszą, bardziej płaską powierzchnię.
podstawną, czyli brzuszną, i większą, zwróconą do sklepienia czaszki powierzchnię górna-boczną, zwaną inaczej wypukłą.
Chociaż najwłaściwszy jest podział mózgowia opierający się na rozwoju poszczególnych jego odcinków z różnych pęcherzyków zarodkowych, to na pierwszy rzut oka łatwiej jest wyodrębnić w mózgowiu trzy zasadnicze części:półkule mózgu, móżdżek i pień mózgu.
U człowieka najsilniej rozwinięte są półkule mó zgu(hemisphaeria cerebri)i one też zajmują większą część jamy czaszki, przykrywając od góry wszystkie pozostałe części mózgowia.
Prawa półkula jest oddzielona od lewej szczeliną podłużną mózgu(fssuro longitudinolis cerebri), w głębi której znajduje się ciało modzelowate(corpuscdllosum), zbudowane z włókien nerwowych łączących obie półkule.
M o z d z e k(cerebellum)leży w tylnym dole czaszki.
Jego górną powierzchnię oddziela od półkul mózgu wąska, lecz głęboka szczelina poprzeczna.
Ku przodowi od móżdżku, na podstawie czaszki, spoczywa p i e ńm o z g u(truncus cerebri), do którego należą twory powstałe z różnych pęcherzyków zarodkowych.
Jedni zaliczają do niego rdzeń przedłużony, most i śródmózgowie, inni zaś oprócz tego-międzymózgowie, a nawet i ukryte w głębi półkul mózgu jądra kresomózgowia.
POWIERZCHNIA GORNO-BOCZNA MÓZGOWIA Powierzchnię górna-boczną mózgowia, wypukłą, tworzą p o łk u I em o z g u(hemisphderid cerebri), pokryte warstwą istoty szarej, zwaną płaszczem(palliumjlub korą mózgu(corteacerebri).
Powierzchnia ta jest silnie pofałdowana, przebiegają na niej w różnych kierunkach mniej lub bardziej głębokie b r u z d y(sulci), między którymi znajdują się wypukłe fałdy, noszące nazwę zakrętów(ggri).
Zakręty takie łączy się w większe jednostki anatomiczne-p ł a 1 y Gobi).
Na powierzchni wypukłej półkul są widoczne cztery płaty, których nazwy pochodzą od przykrywających je kości sklepienia czaszki.
Są to:płat czołowy Wobus jrontalis), ci e mi e ni o w y Oobus pmetdlts), skr o ni o w y Oobustemporulis)i p o ty li c z ny(lobus occipitdis).
Płat czołowy jest oddzielony od ciemieniowego biegnącą nieco skośnie kugórze ido tyłu b r u z dą ś r o dk o w ą(sulcus centrdlis).
Poniżej płata czołowego znajduje się b r uzd a bo c zna(sulcus ldterdlis), odgraniczająca go od płata skroniowego.
Płat potyliczny, stosunkowo nieduży, leży najbardziej z tyłu.
Od przodu ogranicza go linia, którą przeprowadza się u góry przez bruzdę ciemieniowa-potyliczną(sulcus pcrietooccipitalis), a u dołu przez wcięcie przedpotyliczne(incisura prdeoccipitolis), znajdujące się na dolnym brzegu półkuli.
pień mózgowia Oruncus encephdli).


Sulcus parietooccipitalis-.
Fissura transyersa cereb li.
lncisura praeoccipitalis--86.
CerebeTum----.
Bulbus olfactorius.
Tractus olfactoriusTrigonum olfactoriumłypophysi sSubstanta per(orała antę riorTuber ci nereumCorpusmamTareGros cerebriFossainterpeduncularisEminentiapytam idą lis 2)Sulcus basilarisPeduncułuscerebell a rismedi us Pwamis.
-Pons.
Medulla oblongata.
Hyc.
86. Mózgowie.
Widok od strony prawej.
f)/jpyg V 8.
Sulcus lateralis anterior---.
Fissura longitudinalis cerebri.
Ryc.
87. Powierzchnia podstawna mózgowia.
-y--Gyri cerebri.
-Nn, oBactorii 0)--Lobus fronłalis.
-Sulcus lateralis.
Lobus temporalis-N. opticus 00 Tractus opticusN, oculomotorius(111)N. trochlearis(W)-N. trigeminus(V)N. abducens NWN, facialis et intermedius(VII).
N, vesObu locochlearis/W/O N. glossopharyngeus/9)-N. vagus(X)-N. accessorius(XI)Hem isphae tłum cerebel ł i N. hypoglossus(T)Fissura mediana anterior.


POWIERZCHNIA PODSTAWNA MÓZGOWIA owierzchnia podstawna, czyli brzuszna, mózgowia(ryc, 87), swym:altem odpowiada powierzchni wewnętrznej podstawy czaszki.
Możzięcrozróżnić w niej trzy części:tylną, środkową i przednią, z których da znajduje się w odpowiednim dole czaszki.
'części tylnej, jakodalszyciągrdzenia kręgowego, leży rdzeń:e d ł u z o n y(medulla oblongmd), rozszerzający się stożkowato ku ze.
Na jego powierzchni widać dwie parzyste wyniosłości:przyśrodrą-pir amidę(pgrdmis)i boczną-oliwkę(olita).
Powyżej ma przedłużonego znajduje się szerokie poprzeczne uwypuklenie most(pons).
Jest on wyraźnie odgraniczony od dołu i od góry:omiast z boku zwęża się, przechodząc po każdej stronie w k o n ar dkowy móżdżku(pedunculus cerebe(Idris medius).
W płasziniepośrodkowei na powierzchni mostu znajduje się płytka b r u zpo d s 1 a w n a(sulcus bdsiloris), ograniczona po bokach podłużnymi nios fasetami piramidowymi(eminentiae pgramidoles).
oku i ku tyłowi od rdzenia przedłużonego oraz mostu leży może k(cerebellum).
Rozróżnia się w nim część środkową, zwaną r o b arm(rermis cerebelli)i znacznie większe dwie symetryczne p ółle(hemisphderia cerebelli).
Od przodu są widoczne tylko półkule, z robak jest przykryty rdzeniem przedłużonym i mostem.
Na ńerzehni móżdżku przebiega szereg mniej więcej równoległych:zelin(fssurde cerebelli), ograniczających dość wąskie zakręty żdżku(folio cerebellQ.
W c z ę ś ci ś r o dk o we j powierzchni podstawnej mózgowia bezpodnionad górną krawędzią mostu uwypuklają się o dn o gi m o z guara cerebri), stanowiące podstawę k o n a r ów m o z gu(pedunculiebri), między którymi leży dół międzykonarowy(ńssd mterluncularis).
Dół ten jest wysłany blaszką wyposażoną w liczne zorki dla przejścia naczyń krwionośnych, tzw. istotą dziurwanątylną(substantia perńorata posterior)i ograniczony od, odo parzystymi ciałami sute c z k o w atymi(corpora mcmilia).
Przednim jestwidoczny guz popielaty(tuber cinereum), od irego odchodzi wąski I e j e k(inńndibulum).
Na jego dolnym końcu I umocowana p r z y s a d k a(hgpophgsis), gruczoł wewnątrzwydzielzy, spoczywający w siodle tureckim.
Przed guzem znajduje się szkaistotybiałej, zwana skrzyżowaniem wzrokowym(chideopticum).
Z jej bocznych części wychodzą ku przodowi ne rwy*rokowe(nervi optici), a ku tyłowi-pasma wzrokowe ac(us optici), otaczające z boku guz popielaty i odnogi mózgu.
Ciała eczkowate, guz popielaty wraz z lejkiem i skrzyżowanie wzrokowe są iściami p o dwzg orz a(hgpothdlamus).
Oprócz powyższych twovw środkowym dole czaszki, bardziej z boku, leży parzysty płat roniowy(lobus temporclis)półkuli mózgu.
W części przedniej powierzchnipodstawnej sąwidoczne płaty ołowe(lobi franta(es), prawy i lewy, przedzielone szczeliną dłużną mózgu(fssura longitudinalis cerebri).
Z boku od niej.
znajduje się obustronnie pasmo węchowe Oroctus o(factorius), które ku przodowi rozszerza się w opuszkę węchową(bulbusobactorius), a ku tyłowi przechodzi w trój kąt węchowy(trigonumolfqctorium).
Bezpośrednio za trójkątem znajduje się pole z licznymi otworkami, zwane istotą dziurkowaną przednią(substantiaperforują antertor).
Miejsca wyjścia nerwów czaszkowych.
Nla powierzchni podstawnejmózgowia są widoczne miejsca wyjścia większości nerwów czaszkowych.
Z 12 bowiem par jedynie nerw bloczkowy rozpoczyna się po stronie tylnej(grzbietowej).
1.
Nerwy w ę eh owe(nn, obcctorii).
Wchodzą do opuszki węchowej w postaci licznych cienkich nici.
Razem z nimi biegnie do jamy czaszki nerw krańcowy(n. termindlis:patrz dalej).
Nie łączy się on jednak z opuszką węchową, lecz podąża ku tyłowi, wnikając do mózgowia przyśrodkowo od trójkąta węchowego.
Il.
Nerw wzrokowy(n. options).
Jest właściwie nie nerwem obwodowym, lecz wypustką mózgowia, należącą do ośrodkowego układa nerwowego.
Jego koniec mózgowy znajduje się w skrzyżowaniu wzrokowym, ku tyłowi od którego włókna nerwu wzrokowego przechodzą w oba pasma wzrokowe.
Dł. NI erw ok oruchowy(n. oculomotorius).
Wychodzi z mózgowia w dole międzykonarowym w rowku ograniczającym od strony przyśrodkowejodnogę mózgu(crus cerebri).
IV.
Re rw bloczkowy(n. trochledris).
Jako jedyny nerw czaszkowy wychodzi po stronie grzbietowej poniżej wzgórków dolnych blaszki pokrywy.
Dalej zawjja się on dookoła konarów mózgu, przechodząc na powierzchnię podstawną mózgowia.
V.
Nlerw trójdzielny(n. trigeminus).
Łączy się z mózgowiem na granicy mostu i konara środkowego móżdżku.
Można tu wyróżnić jego dwie części.
Korzeń czuciowy(radia sensorid), większy, wchodzi do mózgowia niżej i bardziej z boku od mniejszego k o r z e n i a r u c h owe g o?(radia motorid).
VI.
Nerw o dw od z ący(n. abducens).
Wychodzi z mózgowia nad piramidą na granicy mostu i rdzenia przedłużonego.
VII.
Nlerw twarzowy(n. fqcialis).
Ukazuje się na powierzchni mózgowia na pograniczu mostu, rdzenia przedłużonego i konara środkowego móżdżku.
VIII.
Nerw przedsionkowa-ślimakowy?(n. uestibulocochledris)leży nieco z boku od nerwu twarzowego między konarami móżdżku, środkowym i dolnym.
Między nerwem twarzowym a przedsionkowa-ślimakowym widoczny jest cienki nerw, ze względu na swe położenie zwany ne r w e m p o ś re d n i m(n. intermedius).
W dalszym przebiegu łączy się on z nerwem twarzowym.
część większa(partio major)8 część mniejsza(partio minor)?nerw statyczna-słuchowy(n. statodcusticus).


Nerw j ęzykowo-gardłowy(n. glossophargngeus), nerw ł n y-X(n. nagus)i korzenie czaszkowe nerwu dodatkowego-XI ices croniales n. accessorii).
Wychodzą jednym szeregiem z rdzenia dłużonego, bocznic od oliwki w miejscu zwanym bruzdą b o c zyIn ą(sulcus loterolis posterior).
rw dodatkowy jest utworzony nie tylko z korzeni czaszkowych iodzących z rdzenia przedłużonego.
W jego skład wchodzą również z e nie rd ze ni owe(rodices spinales n. dccessorii), biorące poikw części szyjnej rdzenia kręgowego.
Po krótkim wspólnym biegu włókna pochodzące z korzeni czaszkowych oddzielają się od zu dodatkowego i jako jego gałąź wewnętrzna wchodzą w skład iu błędnego, a włókna z korzeni rdzeniowych biegną samodzielnie gałąź zewnętrzna nerwu dodatkowego.
1.
Nerw podj ęzykowy(n. hgpoglossus).
Wychodzi z rdzenia dłużonego w bruździe bocznej przedniej, przebiegającej między rudą a oliwką.
Tworzy on tu dwie lub trzy wiązki nici korzeniowych, wych się dalej we wspólny pień nerwowy.
PRZEKRÓJ MÓZGOWIA W PŁASZCZYŹNIE P(ŚRODKOWEJ zekrói w płaszczyźnie pośrodkowej(ryc, 88)umożliwia dokładniej zapoznanie się ze wzajemnym stosunkiem poszczególnych części gowia i układem jego komór.
Najniżej jest widoczny rdzeń przeony, który ku górze przechodzi w most.
W moście odróżnia się ś ć b r z u s z n ą(pers tentrqlis pontis), wypuklającą się ku przodoczęśćgrzbietową(pers dorsolis pontis), zwróconą do dna ary czwartej.
Ku tyłowi od rdzenia przedłużonego i mostu znajduje aóżdżek.
W przekroju pośrodkowym przez część nieparzystą-r o, a Oermis), ma on bardzo charakterystyczny wygląd, podobny do ałęzień drzewa.
Liczne szczeliny wcinają się w głąb móżdżku, delając od siebie jego zakręty.
Powierzchnie tych zakrętów są gyte warstwą istoty szarej, noszącą nazwę k o r y m o z d z k u(corteaOclij), a wnętrze wypełniają blaszki białe(lominae dlbde).
Izy mostem i rdzeniem przedłużonym a móżdżkiem znajduje się nora czwarta(oentriculus qudrtus).
Strop komory wcina się ku wi w stronę móżdżku wytwarzając tzw. wierzch(fastigium).
*żej niego leży cienka nieparzysta blaszka-z a s ł o n a r d z e n i ogo r n a(telum medullare superius), poniżej zaś parzysta z a s ł o n a eniowa dolna(oelum medullare inferius)i splot naczywkowykomory czwarte j(pleaus choroideus vendriculiquaprzedłużeniukomory czwartej ku górze biegnie wąski w o d o c i ą gz g u(oquaeductus cerebri).
Do przodu od niego leżą konary mózgu.
Głowi blas zka pokrywy(lomindtecti), składająca się z parzyhwzgórków górnych i dolnych(colliculi superiores et riores).
-ś:, 9 i***cj 3 cj**93 iłcjs***.
sfez z *ej***.
WĘ 9)9 eĘj 3 gł-3 Ę:jj*Qcjścj**uQ śosĘu.
óćśó***.
3 Ci Ę.
s sś 3 S ej s O'b ej.
G 4 żi Ę:Ęyj.
śaśg Po.
Ps-Jćsbsżs ćss.
Ę 3 Rścj cj:Ę:Q Q'3.
Pg 8:śa.
ćsćs 8 s.
)I***Q-G 4 Ci s.
Kb b śJ śa.
4 s 14.
P 4 PdX s tę B 33 Ę--Q Q.
ć%-Yłś 3 s.
9333 W Ęi.
Qe:8 łQ Q.
Qbć 14 Q.


idociąg mózgu przechodzi ku przodowi w komorę trzecią riculus tertius).
W jej dolnej ścianie znajdują się części podwzgórza, mone przy opisie powierzchni podstawnej mózgowia:są to ciała rzkowate, guz popielaty wraz z lejkiem oraz skrzyżowanie wzrokoNabocznej ścianie komory trzeciej widać przebiegającą niemal nno bruzdę podwzgórzową(sulcus hgpothalamicus), odającąpodwzgórze od leżącego nad nim wzgórza(thdlamus).
yżej wspomnianej bruzdy znajduje się owalny poprzeczny pomost y szarej, łączący prawe wzgórze z lewym:nazywamy go z r o s 1 e mdzywzgórz owym(odhdesio interthdlomicd).
W tylnej ścianie ary trzeciej widoczne jest s p o i dł o tył n e(commissurdposterior)o i dł o u z d e c z ek(commissurdhdbenularum)oraz leżący za nimi zol, zwany s zys zynką(corpus pineole).
zednią ścianę komory trzeciej tworzy cienka blaszka k rana(lamina terminolis), łącząca się u góry ze spoidłem przed(commissurd mterior).
izpośrednio nad komorą trzecią znajduje się tkanka naczywkowa(tela choroided tentriculi tertii), a nad nią łukowato biegające sklepienie(forma)oraz ciało modzelowate ns callosum).
Z przodu między wklęsłym brzegiem sklepienia:górzem leży otwór międzykomorowy(framen intertentlare), łączący z każdej strony komorę trzecią z komorą boczną triculus ldterdlis).
Ciało modzelowate jest utworzone przez włókna Iłowe łączące z sobą półkule mózgu.
Odróżnia się w nim leżące rodu silnie wygięte k o I a n o(genu corporis callosi), przechodzące głowi w p i e ń(truncus corporis callosi), zakończony zgrubiałym tem(splenium corporis cdllosi).
Ku dołowi kolano zwęża się, ząc zagięty w stronę tylną dziób ciała modzelowatego rum corporis cdllosi).
Między ciałem modzelowatym a sklepieniem jeta jest z przodu cienka przegroda przezroczysta(septumvcidum), składająca się z dwóch, przeważnie zrośniętych z sobą s z ek(lammae septi pellucidit.
i zewnątrz od ciała modzelowatego znajduje się powierzchnia yśrodkowa półkuli Occies medialis hemisphderii), na której iczne są liczne bruzdy i zakręty.
Najbardziej stałym przebiegiem taczają się:bruzda ciała modzelowatego, bruzda obręczy, bruzda deniowo-potylicznaibruzdaostrogowa.
Bruzda ciała modzea 1 e g o(sulcus corporis callosi)otacza bezpośrednio ciało modzelotBruzda obręczy(sulcus cinguli)ciągnie się mniej więcej aolegle do poprzedniej w odległości około 2-3 cm.
Bruzda ni e ni o w o-p o tył i c z n a(sulcus porietooccipitolis)biegnie skowcinającsię w górną krawędź półkuli.
Oddziela ona, jak już omniano, płat ciemieniowy od potylicznego, łącząc się u dołu*ebiegąjącą bardziej poziomo bruzdą o str o go w ą(sulcus całus).
KOMORY MÓZGOWIA U płodów wewnątrz pęcherzyków mózgowych w przedłużeniu kanału środkowego znajdują się obszerniejsze przestrzenie, które przekształcają się w układ komór połączonych węższymi odcinkami.
Rozróżnia się cztery komory:parzystą komorę boczną oraz komorę trzecią i czwartą.
K o mory boczne Oentriculi laterdles)powstają w półkulach mózgu należących do kresomózgowia, k o m o r a 1 r z e c i a Oentriculus tertius)rozwija się w nieparzystej części kresomózgowia oraz w międzymózgowiu, komo r a czwarta(tentriculus quartus)zaś w obrębie tyłomózgowia wtórnego i rdzeniomózgowia.
Wewnątrz śródmózgowia znajduje się wąski w o d o c i ąg m o z gu(aquaeduchscerebri), łączący komorę trzecią z czwartą.
Komory boczne, prawa ilewa, mają kształtnieregularnej szczeliny, w której można rozróżnić część środkową(pers centrolis)oraz trzy rogi:przedni(cornu dnterius), położony w płacie czołowym, tylny(cornu posterius)-w płacie potylicznym i dolny(cornumńerius)-w płacie skroniowym.
K o m o r a 1 r z e c i a jest to wąska przestrzeń, ustawiona w płaszczyźnie pośrodkowej mózgowia.
Ma ona liczne zachyłki:w ścianie dolnej komory znajdująsię:zachyłek wzrokowy(recessusopticusji zachyłek lejka(recessus infndibuli), a w ścianie tylnej-zachyłek szyszynkowy(recessus pinedlis)oraz zachyłek nadszyszynkowy(recessus suprapinedlis).
Oprócz tego na granicy ściany przedniej i górnej leży mały zachyłek trójkątny(recessus.
9.
4 a Ę 4 W 4 i@Q.
QO PC.
X--Telencephalon.
J//.
-Diencephalon.
-Aquaeductus cerebri.
-Metencepha łon.
Myelenceph a łon.
Canalis centra lis.
Ryc.
89. Pęcherzyki zarodkowe mózgowia:1.
I-komory boczne.
W i IV-komora trzecia i czwarta.
Strzałki oznaczają kierunek przepływu płynu mózgowa-rdzeniowego przez otwory międzykomorowe.


yularis).
Komora trzecia, jak już wspomniano, łączy się z komoraicznymiparzystym ot w o re m mię d z yk o nn o r o wy m(foramteroentriculare), a z komorą czwartą za pośrednictwem wodo*z**mora czwarta ma kształt piramidy, której podstawa jest rwana ku przodowi, a szczyt, zwany wierz che m(fqstigium)tronę tylną.
Ze środkowej części komory czwartej uwypuklają się.
Comu anieli us.
Ventriculus tertus.
Foramenima ryentricu I ale Recessus triangularis'Recessus opticus-Recessus infundibuli--.
Cornu irferius-.
Ventriculus tertus, .
Recessussuprapinealis.
Ventriculus lateralis(pars centralis).
Ryc.
90. Odlew komór mózgowia.
Widok od strony lewej(wg Retziusa).
Recessus lateralisyentriculi quarti.
Recessus lateralis.
Ventriculus quartus.
Becessus suprapineahs.
-Cornu postaci us-Recessus pinealis-Aquaeductus cerebri-Ventriculus quartus Recessus fastigii.
-Gornu anterius.
-Cornu inferius.
-Fars centra lis yentriculi lateralis.
-Cornu posterius.
Ryc.
91. Odlew komór mózgowia.
Widok od góry(wg Retziusa).
w bok oraz nieco ku przodowi długie wąskie zachyłki boczne(recessus loteroles tentriculi quarti).
Ku dołowi komora czwarta przechodzi w kanał środkowy(cmalis centrdlis), którego światło jest częściowo zarośnięte.
Za życia komory są wypełnione płynę m mozgo w o-rdzeniowym(liquor cerebrospinalis).
Wytwarza się on we wszystkich częściach układu komorowego:jednak głównym jego źródłem są kosmkowate, silnie unaczynione twory, wpuklające się do komór mózgowia, zwane s plota mi na czy niów k owymi(pleaus choroidei:patrz dalej).
Płyn mózgowa-rdzeniowy przesuwa się w układzie komorowym:z komór bocznych przepływa on do komory trzeciej, a stąd przez wodociąg mózgu do komory czwartej.
Dalej przedostaje się na zewnątrz do j amy podpal ę czym wkowej(catum subarachnoidedle), leżącej między oponą miękką a pajęczą:odbywa się to przez otwory znajdujące się w stropie komory czwartej:parzysty o 1 w o r b o c z n y(aperturd lateralis tentriculiquarti)i nieparzysty otwór pośrodkowy(opertura mediano tentriculi qudrti).
Jeżeli w którymkolwiek miejscu nastąpi przerwanie przepływu płynu mózgowa-rdzeniowego(np. przez proces nowotworowy lub zapalny), to w wyżej położonych częściach układu komorowego wytwarza się wodogłowie wewnętrzne(hgdrocephalusinternus).
Polega ono na nadmiernym gromadzeniu się płynu w komorach, co wtórnie powoduje ich poszerzenie.
Zamknięcie więc np. wodociągu mózgu wywołuje powiększenie komór bocznych i komory trzeciej, a niedrożność otworów komory czwartej pociąga za sobą poszerzenie całego układu komorowego.
Komory mózgowia można uwidocznić u człowieka żywego na zdjęciu rentgenowskim.
W tym celu wprowadza się do nich powietrze w miejsce płynu mózgowa-rdzeniowego.
Może ono być podawane bezpośrednio do komór bocznych po nawierceniu otworów w czaszce.
Zabieg nosi nazwę w entrykulografii.
Druga metoda, zwana pnę urn oenc e fal o gr a fi ą, polega na wprowadzaniu powietrza do jamy podpajęczynówkowejz nakłucia lędźwiowego lub podpotylicznego:wówczas dostaje się ono wtórnie do komór mózgowia, wypierając stamtąd płyn mózgowa-rdzeniowy.
Ponieważ przenikliwość powietrza i tkanek mózgowia dla promieni rtg jest różna, więc na zdjęciu rentgenowskim po wentrykulografi lub encefalografii zarysy komór(tab.
I---11)zaznaczają się na ogół dość wyraźnie.
Niektóre procesy chorobowe, a zwłaszcza guzy śródczaszkowe, zmieniają kształt komór lub też powodują ich przesunięcie, co można uwidocznić za pomocą powyższych metod badania.
Metody powyższe są dziś wypierane przez bardziej nowoczesne--tomografię komputerową i rezonans magnetyczny.
WYMIARY I MASA MÓZGOWIA.
Wielkość mózgowia w wymiarze strzałkowym wynosi średnio około 16 cmw wymiarze poprzecznym około 14 cm, a w wymiarze pionowym--12 cm.
Dane te są zresztą tylko przybliżone, gdyż zmienność jest bardzo duża, zależnie od typu budowy i wielkości czaszki.
Szczególnie wyraźne różnice istnieją między osobnikami długogłowymi, u których mózgowie jest wydłużone, a osobnikami krótkogłowymi, u których długość mózgowia jest niewiele większa od szerokości.
Chociaż objętość mózgowia i objętość jamy czaszki są z sobą w ścisłej współzależności, to Jednak istnieje między tymi wielkościami pewna różnica.
W jamie czaszki znajdują się oprócz mózgowia również opony i przestrzenie wypełnione płynem mózgowa-rdzenia Win.
Przestrzenie te wraz z oponami zajmują u osób dorosłych w średnim wieku 6-9%Jamy czaszki, a objętość mózgowia stanowi 9 l-94'%.
U osób starych objętość mózgowia stopniowo się zmniejsza, zajmując tylko 87-%Ci jamy czaszki.
M a s a m o z g o w i a zmienia się dość znacznie wraz z wiekiem.
Mózgowie noworodka płci męskiej według Mięsa waży średnio 330 g, a noworodka płci żeńskiej---320 g.
Według Marchanda masa ta wynosi odpowiednio 371 g i 361 g.
W pierwszych latach życia mózgowie wzrasta bardzo szybko, do 9 miesiąca zwiększając swą masę dwukrotnie, a do 6-8 roku trzykrotnie.
Dalszy przyrost masy jest stosunkowo mniejszy, a po 20 roku życia utrzymuje się ona mniej więcej na tym samym poziomie, by u osób starych zmniejszać się stopniowo.


fug Braunmuhla(1950 masa mózgowia mężczyzny wynosi:w 20 roku życia 1399, 8 g, 41 a 50 rokiem-1360, 8 g, między 51 a 60-1337, 6 g, między 61 a 70-1306, 4 g 71 a 80-1265, 9 g, a po 80 roku życia-1170, 9 g.
Dla tych samych grup wieku*t mózgowie waży średnio:1260, 3 g, 1271, 2 g, 1253, 6 g, 1209, 7 g, 1150, 2 g oraz 1061, 2 g. wynika z powyższego zestawienia, w odpowiedniej grupie wieku mózgowie kobiet jsze niż u mężczyzn.
Jest to związane z mniejszymi wymiarami ciała i drobniejszą ą kobiet.
Mózgowie jest więc u nich lżejsze, podobnie jak większość innych ów.
I chociaż bywają mózgowia kobiet o bezwzględnej masie większej niż mózgowie zn, to jednak różnice wielkości tego narządu u różnych płci w rozwoju osobniczym ują bardzo wcześnie.
z go wie lud z ki e w porównaniu ze zwierzęcymi jest duże, zarówno jeżeli chodzi bezwzględną, jak i względną-określaną w stosunku do masy ciała.
Człowiek je jednak pod tym względem niektórym gatunkom, np. mózgowie słonia i delfina 1000-5000 g, a wieloryba-6800 g.
Stosunek masy mózgowia do masy ciała aeka wynosi I:50, u słonia-I:600, natomiast u delfina jest nawet korzystniejszy izłowieka-I:40.
U niektórych małych zwierząt, jak np. u myszy, wynosi on jednio I:35, a u małpki Cebus cdpucinus aż I:12.
Zarówno więc masa względna, ezwzględna mózgowia zależy od wielu czynników, między innymi od wielkości dawna starano się wykryć związek między masą mózgowia a jego rnością.
W tym celu porównywano mózgowia różnych grup ludności oraz eh osób obdarzonych specjalnymi uzdolnieniami.
Badania te sugerują, że większość ybitnie zdolnych miała mózgowie cięższe, niż zdarza się to zwykle w odpowiedniej wieku:np. mózgowie Turgieniewa(64 lata)ważyło 2012 g.
Karda(82 lata)-1600 g, la(86 lat-1575 g, Liebiga(70 lat-1352 g.
Nie jest to jednak zasadą, gdyż masa wia niektórych uczonych lub pisarzy była bardzo mała, np. mózgowie France a ważyło tylko 1017 g.
Dane powyższe wykazują, że nie ma ścisłego związku między mózgowia a jego sprawnością, która jest związana ze strukturą wewnętrzną logiczną oraz biochemiczną)tego narządu.
Istnieje jednak pewne minimum masy j którego prawidłowa czynność mózgowia jest niemożliwa.
Wynosi ono dla kobiet W g, a dla mężczyzn 950 g.
PODZIAŁ.
ONTOGENETYCZNY MÓZGOWIA iział ontogenetyczny mózgowia opiera się na pochodzeniu pogólnychjego części z 5 wtórnych pęcherzyków zarodkowych:zeniomózgowia, 2)tyłomózgowia wtórnego, 3)śródmózgowia, ędzymózgowia i 5)kresomózgowia.
Pęcherzyki te rozwijają się wnomiernie i ostatecznie powstaje z nich szereg odrębnych twa.
lzeniornózgowie(mgelencealon)łomózgowie wtórne(metenceolon)ódmózgowie(mesencepha(on).
rdzeń przedłużony(medulldoblongata)most(pons), móżdżek(cerebellum)konary mózgu(peduneulicerebri), pokrywa śródmózgowia Ocetom meseneephali).
'ich skład wchodzą:odnogi mózgu(crurd cerebri)oraz nakrywka Oegrnen(unO.
4.
Międzymózgowie(diencepholon).
5.
Kresomózgowie(telencephalon).
podwzgór ze(hgpothdlamus), wzgór zamózgowie'(thclameneephalori)kresomózgowie środkowe(teleneephalonmedium), półkule mózgu(hemisphcerid cerebri).
RDZEN PRZEDŁUŻONY.
MOST.
UWAGI FILOGENETYCZNE.
Podział brzusznej(wentralnej)części tyłomózgowia na rdzeń przedłużony i most staje się wyraźny dopiero u ssaków.
U wszystkich niższych kręgowców tworzą one jedną, nie dającą się zróżnicować całość, którą nazywa się rdzeniem przedłużonym.
Smoczkouste.
U smoczkoustych(Cgclostomata)rdzeń przedłużony ma kształt beczkowaty Oyc, 92)i wielkością swoją dorównuje całej pozostałej przedniej części mózgowia.
Obszerną komorę czwartą przykrywa blaszka naczyniówkowa-nabłonkowa, jej fałdy i kosmki wpuklaią się do komory.
W dnie komory czwartej w linii pośrodkowej biegnie bruzda pośrodkowa, dalej do boku obustronnie bru z da graniczna(sulcus limitans).
Istota szara, utworzona z warstwy płaszczowej, pod powierzchnią wewnętrzną dna komory tworzy obustronnie dwa podłużne pasma:jedno między bruzdą pośrodkową a graniczną-pasmo jąder początkowych ruchowych i autonomicznych nerwów czaszkowych V-X, oraz drugie na zewnątrz od bruzdy granicznej-pasmo jąder krańcowych(czuciowych)-trzewnych i somatycznych.
Wśród tych ostatnich w sąsiedztwie jąder przedsionkowych nerwu VIII(przedsionkowa-ślimakowego)i jąder nerwu IX i X znajdują się jądra nerwów zaopatrujących linie boczne, tzw. nerwów linii bocznych.
Linie boczne są to charakterystyczne dla niższych wodnych kręgowców(również ryb i płazów ogoniastych)skórne narządy zmysłowe, reagujące na ruchy i wibracje wody w otoczeniu zwierzęcia.
Jądra nerwów, leżące do tyłu(kaudamie)od jąder ruchowych rdzenia przedłużonego, znajdują się już poza czaszką i należą do nerwów rdzeniowych.
U kręgowców wyższych powstaną z nich jądra nerwu podjęzykowego(XII).
Żarłacze.
U żarłaczy(Selachid)-ryb chrzęstnoszkieletowych-budowa rdzenia przedłużonego jest już bardziej zróżnicowana(ryc, 93 i 94).
Ma on kształt płytkiej rynienki:jego komora czwarta na pograniczu z tyłomózgowiem wtórnym tworzy dwa zachyłki boczne(ryć.
90.
Wzdłuż dna komory, oprócz bruzdy pośrodkowej i bruzd granicznych, biegną obustronnie rowki dodatkowe:jeden między bruzdą pośrodkową a graniczną, drugi na zewnątrz od bruzdy granicznej.
Dzielą one każdą połowę rdzenia przedłużonego na cztery podłużne strefy, tzw. strefy Herricka:1)przyśrodkową, w której-oprócz włókien nerwowych, wytwarzających silną wiązkę p ę czka po dłuż ne go przyś rod k o w ego(fsciculus longitudinalis medidlis), występującą u wszystkich kręgowców-znajdują się jądra ruchowe somatyczne nerwu VI i do tyłu od nich jądra nerwów rdzeniowa-potylicznych:stanowią one przedłużenie jąder ruchowych rogów przednich rdzenia kręgowego:2)w strefie drugiej, bliżej bruzdy granicznej, znajduje się szereg jąder ruchowych nerwów:V, VII, IX i X, zaopatrujących mięśnie łuków skrzelowych, oraz jądra autonomiczne(przywspółczulne)tychże nerwów:3)strefa trzecia, położona na zewnątrz od bruzdy granicznej, tworząca paciorkowate zgrubienia(ryc, 93), zawiera jądra krańcowe trzewnych włókien czuciowych nerwów:V, VII, IX i X, w tym jądra smakowe:4)w strefie czwartej, brzeżnej są zgrupowane jądra czucia somatycznego, ogólnego i specjalnego Wśród ostatnich znajdują się jądra krańcowe.
'Główną jego częścią jest wzgórze(thalomus).


phalbrt-p*o*ipłra lonże'wnĄrea z custca.
/łedulla\tanga fa.
92.
Mózgowie minoga(EntospheWidokod strony grzbietowej(wg Larsela).
-uabenula-N.
V-W.
W W.
W(W.
V/1(N. lin, lat.
W. /żó***.
gęĄępr:%.
Ryc.
93.
Mózgowie żarłacza(Carcharias).
Widok od strony grzbietowej(wg Kappersa).
-Tel encephalon.
-Diencephalon-Tectum optcum-CerebelłumsW.
V N. VIIVIB*N. lateralis anteriorFascicul uslongitudinalismedialisSulcus limitans N. lateralis posterior.
Cal, ser.
**W X.
2194.
Przekrój poprzeczny przez rdzeń przedłużony żarłacza(Scgllium).
Cyfry oznaaJą kolejno strefy Herricka.
Objaśnienie w tekście(wg mikrofotografii Cordiera).
fa przednich nerwów linii bocznych, natomiast w sąsiedztwie jąder nerwu X-jądra 7 ch nerwów linii bocznych.
W tylnej części rdzenia przedłużonego zaczynają się Bować jądra krańcowe włókien zawiązujących się sznurów tylnych rdzenia kręgowe Bębi dna komory czwartej znajduje się skupienie komórek kojarzeniowych tworu owatego, powiązane synapsami z jądrami czuciowymi:ich aksony wchodzą do pęczka użnego przyśrodkowego i razem z jego włóknami biegnącymi ze śródmózgowia 8 Oą do rdzenia kręgowego, prowadząc impulsy do jąder ruchowych rdzenia przędnego i kręgowego.
W tworze siatkowatym żarłaczy znajdują się jądra dolne oliwek, kają one jednak u gadów, a pojawiają się ponownie i silnie rozwjjąją u ssaków.
Gady(Reptilia).
Rozmieszczenie istoty szarej w dnie komory czwartej u gadów jest podobne do tegoż u ryb chrzęstnoszkieletowych.
Rdzeń przedłużony gadów jest jednocześnie siedzibą ośrodków autonomicznych, regulujących działanie serca i oddychanie.
W strefie pierwszej(Herricka)jąder ruchowych somatycznych leżą jądra nerwów VI i XII.
W strefie drugiej, podobnie jak u smoczkoustych, leżą jądra ruchowe i przywspółczulne wszystkich trzewnych nerwów czaszkowych, oprócz jąder ruchowych nerwu VII.
Te bowiem zstępują w głąb utkania dna komory.
U ssaków uczynną to samo jądra ruchowe innych trzewnych nerwów czaszkowych rdzenia przedłużonego.
Strefa trzecia pozostaje siedzibą jąder czuciowych trzewnych.
W strefie czwartej czucia somatycznego ogólnego i specjalnego zmiany zachodzą głównie w tych ostatnich jądrach.
W związku z utratą układu nerwów linii bocznych ich jądra, leżące w sąsiedztwie jąder krańcowych nerwu VIII, zmieniają swą rolę i wchodzą w układ jąder słuchowych.
U gadów w związku z udoskonaleniem narządu zmysłu słuchu i z utworzeniem ślimaka, a w nim narządu spiralnego, jądra słuchowe rdzenia przedłużonego, zwane jądrami ślimakowymi, wyodrębniają się z zespołu jąder przedsionkowych zmysłu statycznego i jednocześnie ulegają dalszemu zróżnicowaniu.
Włókna nerwowe, wychodzące z tych jąder, kończą się wpierw w jądrach cieśni tyłomózgowia, później zaś, po przesunięciu się tych ostatnich ku przodowi, dochodzą u ssaków do ciała kolankowatego przyśrodkowego.
W strefę czwartej znajdują się również jądra ogólnego czucia somatycznego:jest to przede wszystkim jądro pasma rdzeniowego nerwu trójdzielnego(V), którego przedłużeniem w rdzeniu kręgowym jest istota galaretowata rogu tylnego.
Do powyższej wiązki dochodzą również nieliczne włókna z jąder nerwów VII i X.
W tylnym(kaudalnym)odcinku rdzenia przedłużonego powstają jądra krańcowe dla włókien rdzenia kręgowego wstępujących w sznurach tylnych.
U ssaków są one odpowiednikiem jądra smukłego i klinowatego.
W tworze siatkowatym rdzenia przedłużonego gadów nie ma już oliwek dolnych pojawiają się natomiast oliwki górne.
Dolne występują ponownie i mocno się rozwijają u ssaków, u których noszą nazwę jąder oliwki i jąder dodatkowych oliwki.
Ssaki.
U ssaków powstaje most jako zgrubienie brzusznej ściany tyłomózgowia wtórnego wskutek przesunięcia się do niej grupy neuroblastów, wychodzącej z blaszek skrzydłowych rdzeniomózgowia, i utworzenia przez nie jąder własnych mostu.
Zjawisko to występuje w związku z przeniknięciem do tych jąder włókien nerwowych z kory czołowych i skroniowych płatów mózgu, tworzących drogi korowa-mostowe, oraz z przejściem przez most dróg korowa-rdzeniowych(dróg piramidowych), oddających bocznice swych włókien również do jąder mostu.
Neurony jąder mostu ze swej strony kierują swoje aksony do móżdżku, tworząc jego konary środkowe.
Natomiast utworzone w rdzeniu przedłużonym oliwki dolne kierują swoje aksony do móżdżku w jego konarach dolnych.
STOSUNKI OGÓLNE Rdzeń przedłużony(medullc oblongma)i most(pons")pod względem budowy wewnętrznej oraz czynności tworzą jedną całość.
Z tego też powodu omówiono je wspólnie.
Kształt.
R d z e ń p r z e dł u żon y ma kształt stożka spłaszczonego od przodu ku tyłowi.
Jego podstawa łączy się u góry z mostem, a dolny, ścięty koniec-z rdzeniem kręgowym.
W związku z powyższym spłaszczeniem odróżnia się dwie powierzchnie rdzenia przedłużonego, brzuszną(przednią)i grzbietową(tylną).
Kształt stożkowaty rdzenia przedłużonego wynika z dwóch czynników:z nagromadzenia się znacz Oei ilości tkanki nerwowej w jego części górnej i z przejścia wąskiego.
opuszka rdzenia kręgowego(bulbus medullae spindlis), opuszka(bulbus)8 pens VdroW.
I 90.


lu środkowego, znajdującego się w dolnej części, w szeroką komorę rtąost ma kształt nieregularnego sześcianu o silnie uwypuklonej erzchni brzusznej(przedniej)i bardziej płaskiej powierzchni grzbiet(tylnej).
łożenie.
Rdzeń przedłużony i most znajdują się w tylnym dole:ki, gdzie leżą na s 1 o k u(clims).
Kierunek przebiegu ich długiej osi:bliżony do linii pionowej, przy czym górny koniec osi jest wysunięty ziej do przodu niż dolny.
amce.
Rdzeń przedłużony przechodzi ku dołowi w rdzeń kręgowy.
Granicę między nzeprowadzamy przez dolny kraniec skrzyżowania piramid lub przez najwyższe nici niowe pierwszego nerwu szyjnego.
anice mostu, dolna i górna, są bardzo wyraźne na powierzchni brzusznej, gdzie most uwypukla się do przodu.
Dolna granica oddziela most od rdzenia przedłużonego, zaś od śródmózgowia.
Z boku most przechodzi w konar środkowy móżdżku:za mą granicę między nimi przyjęto linię łączącą miejsca wyjścia nerwu trójdzielnego yu twarzowego.
osunek do komory czwartej.
Komora czwarta znajduje się ku wi od mostu i rdzenia przedłużonego.
Jej dno, zwane dołem noległo bocznym, jest utworzone przez grzbietową powierzę mostu i górna-przyśrodkową część grzbietowej powierzchni rdze przedłużonego.
JOWA ZEWNĘTRZNA RDZENIA PRZEDŁUŻONEGO I MOSTU Budowa zewnętrzna rdzenia przedłużonego a obie powierzchnie rdzenia przedłużonego, brzuszną i grzbietową, ichodzą podłużne bruzdy i sznury rdzenia kręgowego.
Można więc tu óżnić szczelinę pośrodkową przednią, bruzdę pośrodkową tylną, *dę boczną przednią, bruzdę boczną tylną, bruzdę pośrednią tylną*twory będące odpowiednikami sznurów rdzenia kręgowego.
rwierzchnia brzuszna.
W linii pośrodkowej przebiega nieparzysta zelina pośrodkowa przednia(ńssura mediano anterior).
Wego dolnego końca jest ona całkowicie albo w znacznej mierze*ełniona przez krzyżujące się wiązki włókien, które zdążają z rdze przedłużonego do sznurów bocznych rdzenia kręgowego.
Twomes k r z y z o w anie p ir amid(decussmio pgrdmidum)długości mm.
Czasami krzyżujące się wiązki leżą powierzchownie i niemal*r*wają szczelinę pośrodkową przednią:kiedy indziej znowu kryją P głębi tej szczeliny, a swoją obecność na powierzchni przejawiają o w nieznacznym stopniu.
Powyżej skrzyżowania piramid szczelina odkowa przednia staje się głębsza, a przy swym górnym końcu, iobliżu dolnego brzegu mostu, rozszerza się tworząc trójkątny ór ślepy(foramen edecum), a obu stronach szczeliny pośrodkowej przedniej leżą pir amidy.
(pgramides), rozszerząjące się nieco od dołu ku górze, gdzie szerokość każdej z nich wynosi 5-6 mm.
Pozornie piramidy są przedłużeniem sznura przedniego, w rzeczywistości większość włókien nerwowych przechodzi z piramid do przeciwległego sznura bocznego rdzenia kręgowego, a tylko pewna ich część pozostaje w sznurze przednim tej samej strony.
Trigonum olfactorium.
Substantia perforata-anie nor Tuber cinereum'a Corpus mamillare Possą i nterpeduncu la lis.
Gros cerebri.
Eminenria pyramidalisfasciculusobliąuuspomisSutcus basilarisPedunculuscerebellarismedius*amen*aecum*Pyrami s 7/Iza Fissura mediana anteriorFibrae arcuatae externaeSulcus lateralis anteriorlecussato pyramidum.
Ryć.
95. Pień mózgu.
Widok od przodu oraz od dołu.
P.
bruzda przednio-boczna(sulcus anterolueralis).
Tractus olfactoriusGhiasma opticumlnfundibułumTrąc(us opticus N. oculomotorius.
-s N. trigeminus, N. abducens*N. facialiset n. intermedius-N. vestibulocochlearis-N. glossopharyngeusN, vagus*, accessor*us N. hypoglossus.
Funiculus lateralis.
N. cerwcalis I.
Funiculus anterior.
o lewej stronie ryciny usunięto.
Z boku od piramidy znajduje się bruzda boczna przednia(sulcus luerulis anterior)dochodząca u góry aż do dolnego brzegu mostu, gdzie, odginając się w bok, przechodzi w charakterystyczne zagłębienie.
Z bruzdy bocznej przedniej, w liczbie kilkunastu, wychodzą.


jarzeniowe nerwu podj ęzykowego(n. hgpoglossus, XII).
*się one najpierw w dwie, rzadziej w trzy lub cztery grubsze wiązki, dopiero przy wejściu do kanału nerwu podjęzykowego tworzą lny pień nerwowy.
*oku i ku tyłowi od bruzdy bocznej przedniej znajduje się s z n u ri n y(ńniculus lateralis), leżący w przedłużeniu sznura bocznego ńa kręgowego.
W jego górnej części uwypukla się owalna wyniosdługości 12-16 mm, szerokości 5-7 mm), zwana o I i w k ą(alitu).
wka jest ograniczona od strony przyśrodkowej bruzdą boczną mią.
Z tyłu za oliwką znajduje się podłużne wgłębienie, szerokości i 2 mm, przechodzące w bruzdę boczną tylną.
Górny biegun oliwki wyraźnie widoczny na powierzchni, natomiast biegun dolny jest ryty przez wiązki włókien, biegnących skośnie lub poprzecznie:są łókna łukowate zewnętrzne Uibrde drcumde eaternae).
parafy mikroskopowe wykazują, że niemal cała powierzchnia brzuszna rdzenia:gżonego jest pokryta warstwą włókien łukowatych zewnętrznych.
Biegną one ecznie od szczeliny pośrodkowej przedniej do konaru dolnego móżdżku, pokrywaj acę i piramidę.
Ich stopień rozwoju jest osobnicza bardzo zmienny, co można stwierdzić, gołym okiem.
wierzchnia grzbietowa(ryc, 96 i 97).
Powierzchnia grzbietowa da przedłużonego składa się z dwóch różnych części:garno-przysoweji dolna-bocznej, oddzielonych taśmą komory czwar(taenia tentriculi qudrti).
Część górna-przyśrodkowa, trójkątna, ty do dołu równoległobocznego, tworzącego dno komory czwartej:miast część dolna-boczna jest przedłużeniem powierzchni zewnętjrdzenia kręgowego.
Dzieli ją na symetryczne połowy b r u zda r o dk o w a ty In a(sulcus medianus posterior), przechodząca ku wi w jednoimienną bruzdę rdzenia kręgowego.
i obu jej stronach leżą pęczek smukły i klinowaty, oddzielone od e bruzdą pośrednią tylną(sulcus intermedius posterior).
środkowa od niej znajduje się pęczek smukły(fqsciculusflis)kończący się u góry podłużną wyniosłością-guzkiem tkłym Ouberculum grdcile).
Z boku zaś od bruzdy pośredniej ej biegnie pęczek klinowaty(fasciculus cuneatus), który nnym odcinku uwypukla się nieco w postaci wzniesienia, zwanego kiem klinowatym(tuberculum cuneatum).
W powyższych fach znajduje się istota szara, tworząca jądro smukłe i klinowate.
górnej części rdzenia przedłużonego bruzda pośrednia tylna zanika, nieisce pęczków sznura tylnego pojawia się po obu stronach k o n a rny móżdżku'(pedunculus cerebellaris interior).
Oba konary.
My i lewy, rozchodzą się pod kątem 7 O 8 O', ograniczając bocznic ą część komory czwartej.
dolnej części rdzenia przedłużonego, bocznic od guzka jądra owatego, znajduje się wydłużone pole, w którym do powierzchni.
ńało powrózkowate(corpus rest(formę).
zewnętrznej zbliża się istota szara, tworząc Jądro rdzeniowe ner w u tr 6 j dzielne go(nucleus spmJis s. interior n. trigemmi).
Jest to twór homologiczny do rogu tylnego w rdzeniu kręgowym.
U płodów i noworodków jądro to, podobnie zresztą jak jądro smukłe i klinowate, jest przykryte tylko cienką warstwą istoty białej:wskutek.
Puwinar.
Brachium colliculi superioris-Ro mus gen iculatum medialeCorpus geniculatumJatera I eGros cerebriSulcus lateraliscrur*s cerebr*N. trochlearisTrigonum lemnisciPens N. trigeminus.
Pedunculuscerebellaris mediusNo, facialis, intermediuset vestibulocochlearisN, abducensO/waNn, glossopharyngeus, vagus et accessorius.
(radices era n ta(es).
K hypoglossu**sc.
N. accessorius(radices spinales)Radb ventralis n. cerwcalis I.
guzek trójdzielny Ouberculum(rigeminale).
Corpus pineale.
-Colliculus super tor.
Colliculus interior.
Pędu ncu I uscerebellaris superiorSutcus medianusSulcus OmitansPędu ncu I uscerebellaris interior Colliculus facialisStriae medullaresyentriculi quarti-Trigonum n. hypoglossi Trigonum n. yagi.
Ober.
Tuberculum gracileTuberculum cuneatumTuberculum cinereumSulcus medianus posterior.
Fasciculus gracilisSulcus intermedius posteriorFasciculus cuneatus Sulcus lateralis posterior.
Brc.
96. Pień mózgu.
Widok od tyłu i od strony lewej.
Usunięto móżdżek oraz półkule mózgu(wg Wolta-Heideggera).
lego uwypukla się ono na zewnątrz, tworząc szarawą wyniosłość, zwaną guzkiem popielatym Ouberculum cmereum).
U płodów w dolnej części rdzenia przedłużonego znajdują się więc z tyłu trzy parzyste wyraźnie widoczne wzniesienia:guzek smukły, guzek klinowaty oraz guzek popielaty.
Z wiekiem stają się one coraz mniej wypukłe, niewyraźnie odcinając się od otoczenia.


czysta, bardzo płytka bruzda boczna tylna(sulcus ldteralisrior)występuje tylko w dolnej części rdzenia przedłużonego.
Wyżej ą tą oznaczamy wąski pasek, w który wchodzą, bądź z którego iodzą nici korzeniowe nerwów:j ę z yk owo-gardłowego(n. ophargngeus, IX), błędnego 0, togus, X)i korzeni czasz*eh nerwu dodatkowego(radices crdniales n. dccessorii.
Te ostatnie łączą się z korzeniami rdzeniowymi(rcdicesiles n. dccessorii, XI), biorącymi początek w rdzeniu kręgowym, rymi tworzą wspólny pień nerwu dodatkowego.
ipy nici korzeniowych, należące do nerwów:językowo-gardłowego, błędnego tkowego, nie są od siebie wyraźnie odgraniczone.
Z ogólnej liczby 2025 nici, górne i 5), leżące najbliżej mostu, należą do n. językowo-gardłowego, środkowe(10-15)-do dnego, a dolne(około 5)-do n. dodatkowego.
Budowa zewnętrzna mostu wierzchnia brzuszna mostu(ryć.
95).
Jest silnie wypukła zarówno erunku poprzecznym, jak i podłużnym.
Ograniczają ją od góry, od nów mózgu, oraz od dołu, od rdzenia przedłużonego, silnie zazonebrzegi.
Brzeg górny jest wypukły po bokach z wyraźnym ęciem w płaszczyźnie pośrodkowej:brzeg dolny ogranicza bruzdę*zkowo-mostową(sulcus bulbopontinus)i ma przebieg bardziej IV płaszczyźnie pośrodkowej powierzchnia brzuszna mostu jest nieco:sła i tworzy w tym miejscu podłużną bruzdę podstawnąus basilaris), w której przebiega tętnica podstawna.
Po obu stroi bruzdy znajduje się parzysta wyniosłość piramidowanentio pgrdmidolis), która nazwę zawdzięcza przebiegającym ej drogom piramidowym.
i powierzchni brzusznej mostu znajdują się wiązki włókien oraz ne bruzdy poprzeczne lub skośne, w których często przebiegają:tętniczki.
Powierzchowne wiązki włókien nerwowych, objęte tymi darni, biegną w części dolnej mostu na ogół poprzecznie:natomiast na w części górnej przybierają z boku kierunek bardziej skośny, :które z nich zaginają się nawet ku dołowi w stronę dolnego brzegu u:tworzą one pęczek skośny mostu(fasciculus obliquusis), który przykrywa w mniejszym lub większym stopniu wiązki e biegnące poziomo.
Skośny przebieg włókien jest spowodowań z zwężenie się mostu w kierunku bocznym, gdzie most przechodzi mar środkowy móżdżku.
o nary śr o dk owe mó żd żk u?(pedunculi cerebellares mediO, owiące boczne przedłużenie mostu, mają wygląd okrągławych Ów istoty białej, których powierzchnia zewnętrzna, w przeciwieńsł.
iruzda tylna-boczna(sulcus posterolateralis)amiona mostu(brachia pontis).
wie do powierzchni mostu, jest gładka.
Widziana od przodu, ma ona kształt trói kąta prawie równoramiennego, który swą podstawą styka się z bocznym brzegiem mostu, a wierzchołkiem wsuwa się między górne i dolne płaciki półkuli móżdżku.
Za granicę między mostem a konarem środkowym móżdżku przyjęto umowną linię, przechodzącą przez korzenie nerwu trójdzielnego i nerwu twarzowego.
Powyższe więc nerwy, podobnie jak nerw odwodzący oraz nerw przedsionkowa-ślimakowy, wychodzą z mózgowia na pograniczu mostu i tworów sąsiednich.
N e r w 1 r 6)d z i e I n y(n. trigeminus, V)opuszcza mózgowie mię 4 zr wiązkami włókien przebiegających z mostu do konara środkowego móżdżku:tworzy on tu dwa wyraźnie od siebie odgraniczone korzenie, czuciowy i ruchowy.
K orz eń czuci owy(radia sensoria), bardzo gruby, zwany również częścią większą, składa się z kilkudziesięciu spojonych ze sobą wiązek włókien nerwowych:kar ze ń ruchowy(radia no(orfa), czyli część mniejsza, zawiera tylko kilka wiązek włókien.
Korzeń czuciowy w pewnej odległości od mózgowia przechodzi w zgrubienie utworzone przez z w o j 1 r o j d z i e I n y(ganglion trigemindle), korzeń ruchowy zaś dostaje się na przyśrodkową stronę tego zwoju.
Po usunięciu obu części nerwu trójdzielnego na pograniczu mostu i konara środkowego móżdżku powstają dwa pola:okrągłe pole, gdzie wychodzi korzeń ruchowy, oraz położone nieco niżej i bardziej z boku owalne pole korzenia czuciowego Oba te pola przylegają ściśle do siebie albo też znajdują się w nieznacznym GlKo oddaleniu.
Nerw odwodzący(n. abducens, VI)wychodzi na powierzchnię mózgowia na granicy mostu i rdzenia przedłużonego, powyżej bocznej części piramidy.
Jego korzenie skupiają się w 2-3 wiązki, które następnie łączą się we wspólny pień nerwu odwodzącego.
Nerw twarzowy 0, fqcialts, VII)wychodzi z mózgowia na pograniczu mostu, konara środkowego móżdżku i rdzenia przedłużonego.
Tworzy go 7-8 wiązek włókien nerwowych, które po bardzo krótkim przebiegu łączą się we wspólny pień nerwowy.
Z boku od nerwu twarzowego, a powyżej nerwu językowo-gardłowego ukazuje się na powierzchni mózgowia nerw przedsionkowa-ślimakowy 0, uesObulococh(earis, VIII)utworzony przez wypustki zwoju spiralnego ślimaka i zwoju przedsionkowego.
Wnikają one do mózgowia poniżej dolnego brzegu konara środkowego móżdżku.
Pomiędzy nerwem twarzowym a nerwem przedsionkowa-ślimakowym widoczny jest n e r w p o ś r e d n i 0, intermedius), który w dalszym przebiegu w kości skroniowej łączy się z nerwem twarzowym.
Powierzchnia grzbietowa mostu.
Jak już wspomniano, jest ona częścią przednią dołu równoległobocznego.
Dół równoległobocznyGórna-przyśrodkowa część powierzchni grzbietowej rdzenia przedłużonego i cała powierzchnia grzbietowa mostu tworzą wspólnie dno komory czwartej, które ze względu na swój charakterystyczny kształt nosi nazwę dołu równoległobocznego(ńssd rhomboided).
Jest on widoczny dopiero po usunięciu móżdżku i innych tworów wchodzących w skład stropu, czyli tylnej ściany komory.
W dole równoległoboczómmożna rozróżnić dwie części, górną i dolną, z których każda tworzy Móikąt równoramienny.
Część dolna, mniejsza, należy do rdzenia przedłużonego.
Ograniczają ją po bokach skośnie biegnące konary dolne.
zwój półksiężycowaty(gdng(jon semilunare s.
Gasseri).


iku.
Część górna, większa, jest utworzona przez powierzchnię ławą mostu.
W miejscu, gdzie te dwa trójkąty łączą się ze sobą awami, na pograniczu mostu i rdzenia przedłużonego, dół równo toczny osiąga największy wymiar poprzeczny:znajduje się tu po tronach zachyłek boczny komory czwartej(recessusdis oentriculi qudrti).
Zachyłek ten otacza konar dolny móżdżku, hodząc łukowato na powierzchnię zewnętrzną rdzenia przedłuża Ku dołowi i ku górze dół równoległoboczny zwęża się stopniowo, iąc na końcach ostre kąty.
Kąt dolny, przykryty pasmem istoty, zwanej zasuwką(obca), przechodzi w kanał środkowy*ni a pr ze dłuż o neg o(candlis centrolis medullde oblongdtoe), **przedłużeniem kanału środkowego rdzenia kręgowego.
W kącie ym komora czwarta łączy się z wodociągiem mózgu(aquaeascerebrP), ł równoległoboczny ma na ogół odcień szarawy, gdyż pokrywająca:ota szara środkowa prześwieca przez cienką warstwę wyściółki.
Są ak miejsca ciemniejsze, jak również smugi białe, spowodowane z pasma włókien nerwowych oraz gleju, leżące powierzchownie.
id nich szczególnie wyróżniają się biegnące poprzecznie lub skośnie iograniczu mostu i rdzenia przedłużonego prążki rdzenne i o r y c z w ar 1 e j?(stride medullores uentriculi quorti).
jczęściej znajduje się 2-3 prążki, które biegną od zachyłku bocznego do bruzdy Iłowej(patrz dalej).
Liczba prążków rdzennych komory czwartej jest zresztą bardzo ma i wynosi od I do 12 po każdej stronie.
W rzadkich przypadkach prążki nie ipują nawet wcale.
Często nie dochodzą one do płaszczyzy pośrodkowej, kończąc się mej od niej odległości.
W wielu przypadkach powyżej typowych prążków o przebiegu*ecznym znajdują się prążki biegnące skośnie ku górze.
Niemal zawsze można rdzić różnice między prążkami strony prawej i lewej.
R równoleg(oboczny na całej swej długości jest podzielony dość oką b ru zdą p o śro dków ą(sulcaus medianus)na symetryczne wy.
W części górnej bruzda pogłębia się i częściowo rozszerza, ząc dołek pośrodkowy Obłęd mediana).
i obu stronach bruzdy pośrodkowej znajduje się podłużne, niemal z całą długość dołu ciągnące się wzniesienie, zwane wyniosło śprzyśrodkową(eminentid nedidlis).
W części górnej, most, powyżej prążków rdzennych, jest ono szersze i tworzy w zgótw a r z o wy(colliculus ńcimis).
Wytwarzają go przebiegające nątrz mostu wiązki włókien nerwu twarzowego, które owijają się:oła jądra nerwu odwodzącego, uwypuklając dno komory czwartej.
ęści dolnej, poniżej prążków rdzennych, wyniosłość przyśrodkowala się stopniowo, tworząc trójkątne pole.
Nazywamy je tróje m nerwu p o dj ę zyk owego'(triponum n. hgpoglossi), gdyż nim znajduje się jądro nerwu podjęzykowego.
a uueductus mes cne eph uli vążki słuchowe(s(riue ocus(jeże)rWkąt podjęzykowy(trigonum hgpoglossale).
W trójkącie podjęzykowym zaznaczają się niekiedy dwie części:wąskie p o I e p r z yśr o d k o w e(drea medialis), czasami zawierające nieznaczną wyniosłość, i leżące bardziej z boku szare pole piórkowate(aren plurifrmis), którego nazwa pochodzi od gęsto ułożonych rowków, nadających mu wygląd ptasiego pióra.
Koniec dolny pola piórkowatego, przechodzący w przednią ścianę kanału środkowego, wyróżnia się zwykle jaśniejszą barwą.
Vel um medullare SUOBTł uS.
Trigon umiem nisciPędu nculuscerebellaris superior Locus coeruleus.
Pedunculuscerebellaris-med i us.
Pedunculus/cerebellaris imeriorś-Tri gonu mn, hypoglossiTrigonum n. vagiTuberculum cuneatumTubercułumCłOBTBuOt.
Tuberculum gra c@e.
Ryc.
97. Pień móz.
**, . . . . -cj"'''''.
Colliculus superior.
-Colliculus interior.
Penduncu I us cerebellaris superior.
Sulcus medianus.
Collicu I us'facialisFovea superior Sulcus limitans.
ć%Area vestibu lat ise Striae medullaresyentriculi agaru Fovea interior-Taenia yentriculi quart-Fumculus separansArea postremaOber Sulcus medianus posteoorSulcus intermeaius posterior Sulcus lateralis posterior.
Widok od tyłu po usunięciu półkul mózgu oraz stropu komory czwartej wraz z móżdżkiem.
Wyniosłość przyśrodkowa jest ograniczona z boku płytką b r u z d ągraniczną(sulcus limitans).
U dołu rozpoczyna się ona w pobliżu połączenia kanału środkowego z komorą czwartą.
Ku górze oddala się coraz bardziej od bruzdy pośrodkowej, od której dzieli ją największa odległość w okolicy wzgórka twarzowego.
Wyżej bruzda graniczna kieruje się łukowato w stronę górnego kąta komory czwartej.
Głębokość bruzdy granicznej zmienia się w poszczególnych odcinkach.
Najpłytsza test ona w miejscu, gdzie krzyżują się z nią prążki rdzenne:natomiast poniżej i powyżej tej okolicy tworzy ona wgłębienia, zwane dołkami.
Dołek dolny Obłęd interior)znajduje się z boku od górnej części trójkąta podjęzykowego, dołek górny(fned superior)zaś leży w górnym odcinku mostowej części dna komory czwartej.


niżej dołka dolnego z boku od trójkąta podjęzykowego i bruzdy icznej znajduje się dość wąskie szarawe pole, zwane 1 r o j k ą te mwu błędnego Origonum n. togi).
Zawiera ono jądra nerwów jawo-gardłowego i błędnego.
Wzdłuż dolna-bocznego brzegu tego ąta biegnie skośnie ku dołowi w kierunku ujścia kanału środ*gopasmo tkanki glejowej, tworząc sznur rozdzielający całus sepdrans).
Oddziela on trójkąt błędny od wąskiego pasma y szarej o powierzchni nieco pofałdowanej, leżącego bardziej u dołu oku, a zwanego polem najdalszym(dren postremd).
Pola usze, prawe i lewe, łączą się z sobą zasuwką(obca), przyającąwejście do kanału środkowego.
Zasuwka jest zresztą tworem awsze wyraźnie zaznaczonym.
foku od wyniosłości przyśrodkowej i trójkąta błędnego znajduje się ątne pole przedsionkowe?(aren vestibulms).
Nazwa ta odzi od leżących w tej okolicy jąder części przedsionkowej nerwu dsionkowo-ślimakowego.
Część dolna pola przedsionkowego leży zeniu przedłużonym z boku od trójkąta podjęzykowego i trójkąta jego, część górna zaś znajduje się w moście.
Przez środek tego pola oiegają poprzecznie lub skośnie poprzednio wspomniane prążki me.
Z boku pole przedsionkowe dochodzi do zachyłku bocznego ary czwartej, gdzie znajduje się słabo zaznaczony guzek słuwy(tuberculum dcusticum), który wyraźnie uwidacznia się tylko idów.
Powstaje on na skutek uwypuklenia się jądra ślimakowego ietowego, będącego jednym z jąder krańcowych części ślimakowej u przedsionkowa-ślimakowego.
części górnej dołu równoległobocznego w sąsiedztwie dołka gór znajduje się niewyraźnie odgraniczona niebieskawa plama, zwana j s c e m s in a wy m Oocus coeruleus).
Jego zabarwienie pochodzi uwnika głębiej leżących komórek nerwowych, w związku z czym ektórych mózgowiach miejsce sinawe staje się widoczne dopiero po żnym zeskrobaniu warstwy powierzchownej.
OWA WEWNĘTRZNA RDZENIA PRZEDŁUŻONEGO I MOSTU łowimy najpierw ogólnie budowę wewnętrzną rdzenia przedłużał mostu, a następnie szczegółowiej strukturę tworu siatkowategonózgowia oraz jądra nerwów czaszkowych.
Budowa wewnętrzna rdzenia przedłużonego najbardziej charakterystycznych tworów rdzenia przedłużonego W Jądro dolne oliwki.
W związku z tym w rdzeniu przedłużonym.
uzydło popielate(dla cinerea), trójkąt błędny(trigonum tagole)ole słuchowe(dren@cus@ca).
można wyodrębnić odcinki:mniejszy, dolny, leżący poniżej jądra oliwki, zwany podoliwkowym, i większy, górny-odcinek oliwko wy.
Odcinek podoliwkowyW rozmieszczeniu istoty szarej i białej odcinek podoliwkowy wykazuje pewne podobieństwo do rdzenia kręgowego, zmniejszające się stopniowo od dołu ku górze.
Jest to więc jak gdyby okolica przejściowa między rdzeniem kręgowym a typową dla rdzenia przedłużonego budową odcinka oliwkowego.
Nucleus gracilis.
Cornu posterius(nucleus spinalis n. trigemini).
Garno anterius.
Nucleus gracilis.
Nucleus cuneatus.
Cornu posterius.
(riucleus spinalisn, trigemini)część boczna, rogu przedniego.
Bvc.
98. Przekrój poprzeczny rdzenia przedłużonego:a.
Decussatio pyramidum.
-Pytam is.
-Dec ussaOo lem ni sco rum-Lemniscus medialis Pyra mis.
na wysokości skrzyżowania.
piramid, b---na wysokości skrzyżowania wstęg(wzorowane na Testut).
Skrzyżowanie piramid.
W dolnej części odcinka podoliwkowegoistota biała, podobnie jak w rdzeniu kręgowym, tworzy na obwodzie trzy pary sznurów:przednie, boczne i tylne.
Natomiast tworem nowym jest skrzyżowanie piramid(decussmio pgrdmidum), w którym, jak już wspomniano, większa część włókien korowa-rdzeniowych przechodzi z piramidy rdzenia przedłużonego do przeciwległego sznura bocznego w rdzeniu kręgowym.
Skrzyżowanie piramid leży bezpośrednio przed istotą szarą środkową, podobnie jak spoidło białe rdzenia kręgowego, będąc w pewnym stopniu jego odpowiednikiem.


wyżej skrzyżowania wszystkie włókna korowa-rdzeniowe biegną w kierunku poymtworząc w przedniej części rdzenia przedłużonego parzystą wyniosłość, zwana midą(pgramis).
Jej powierzchnia jest pokryta poprzecznie przebiegającymi farni nerwowymi, które otaczają również sznury boczne.
Sa to poprzednio wspoiew ł o kn a luko wat e zew nętr z ne(fbruearcuataeeaternde), wśród których ują się grupy komórek nerwowych, tworzące j ądra łukowate(nuclei arcaui).
a piramidą pojawia się jądro dodatkowe przyśrodkowe oliwki(nucleusis dccessorius medialis), widoczne w postaci pasma komórek nerwowych lub dwóch łączących się z sobą pod kątem rozwartym.
Na niektórych przekrojach można erwować tu również j ądro dodatkowe grzbietowe oliwki(nucleus oliiocessoriusdorsolis), leżące bardziej z tyłu i z boku.
ig przedni.
Zmiany w przebiegu włókien piramidowych odbijają się cształtowaniu istoty szarej, a zwłaszcza jej rogu przedniego.
Krzyżu się włókna piramidowe odcinają bowiem część główną rogu przed.
Fascicu I us cuneatus.
Substa mi a ea cenlralis flis centralis.


a ciWs.
eatus(anta itrd Wsic(e os BfYiłfYł'ze'eus gioss i.
FvarisysaWsJharis*soa/is.
suatus.
eóeó a 8.
Nucleus graeilis.
Nucleus graeilisya(ć, 1 łó.
Nucleus cuneatus.
-*sc*cu*us g*dc*s.
-Fibrae areuatae całe mac.
Decussatio lemniscorumPrzekrój poprzeczy rdzenia przedłużonego na poziomie skrzyżowania wstęg(paw, 7-:wzorowane na Brausie).
Nucleus solitarius Nucleus dorsalis n. vagi.
*sc*cu*us c u neą*us.
Nucleus n. hypoglossi-Formatio reticularis.
-Nucleus spinalis n. trigemini.
Nucleus ambiguus-Nucleus lateraiis.
Nucleus olwaris aceessorius mediatis.
t. ćJlucleus arcuatus.
Brc.
102. Schemat budowy komórkowej do cyc.
101.
**d*sceńlra lis.
Fibra eacuałae@lerńaeTractus spinałisn, *gemin**a*re Oc ula lis drogi wstępujące sznurd boczOfłQO.
składa się z włókien, które pochodzą z korzeni nerwów piersiowych oraz dolnych szyjnych:kończą się one w jądrze klinowatym.
Część boczna, przylegająca do jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego, zawiera włókna korzeni górnych nerwów szyjnych:ich zakończenia znajdują się przeważnie w jądrze klinowatym dodatkowym.
Jądro smukłe.
Jądro smukłe(nucleus grdcilis)pojawia się u dołu na wysokości skrzyżowania piramid.
Ku górze ulega szybko powiększeniu i na wysokości dolnego bieguna oliwki osiąga największe rozmiary.
Na przekroju poprzecznym ma ono kształt czworoboku, otoczonego ze wszystkich stron cienką warstwą włókien pęczka smukłego.
Wyżej, w odcinku oliwkowym jądro smukłe zaczyna się zmniejszać głównie w kierunku przednio-tylnym i ulega przesunięciu w bok.
To przemieszczenie jest spowodowane wpukleniem się istoty szarej środkowej dna komory czwartej wraz z jądrami niektórych nerwów czaszkowych między oba jądra smukłe(prawe i lewe).
W odcinku oliwkowym jądro smukłe graniczy od strony przyśrodkowej z jądrem samotnym, od przodu i od boku z jądrami klinowatymi, a od tyłu przylega do powierzchni rdzenia przedłużonego.
U góry jądro smukłe kończy się mniej więcej w połowie odcinka oliwkowego, przechodząc w jądro przedsionkowe przyśrodkowe.
K o morki ne owo we j ądr a sm ukłe go charakteryzują się znaczną różnorodnością wielkości i kształtu.
Przeważają tu dwa ich rodzaje:komórki małe, średnicy 1015 urn i komórki nieco większe, występujące w znacznej liczbie.
Jądro klinowate.
Jądro klinowate?(nucleus cunemus)pojawia się na przekrojach poprzecznych rdzenia przedłużonego nieco wyżej niż jądro smukłe, w postaci małego, trójkątnego wyrostka uwypuklającego się z szyjki rogu tylnego.
Ku górze jądro klinowate powiększa się, przybierając na wysokości skrzyżowania wstęg kształt czworoboku, połączonego brzegiem przednim z istotą szarą środkową i tworem siatkowatym, a z pozostałych stron otoczonego podłużnymi włóknami istoty białej.
W górnej części podoliwkowego odcinka jądro klinowate traci łączność z istotą szarą środkową, od której oddziela je wiązka włókien biegnących od jądra smukłego ku przodowi.
Wyżej, w odcinku oliwkowym jądro klinowate po osiągnięciu największych wymiarów dość szybko zmniejsza się, a na jego miejsce pojawiają się komórki jądra klinowatego dodatkowego.
Komórki nerwowe jądra klinowatego mają różną, przeważnie jednak średnią wielkość.
Większość z nich ma kształt owalny lub nieco wydłużony i obwodowa ułożone grudki tigroidu.
Skrzyżowanie wstęg.
Włókna nerwowe, rozpoczynające się w jądrze smukłym i klinowatym, podążają przeważnie do przeciwległego wzgórza tworząc drogę opuszkowa-wzgórzową, zwaną wstęgą przy.
jądro Goiła, jądro pęczka smukłego(nucleus fqsciculi gracilis)8 jądro Burdacha, jądro pęczka klinowatego(nucleus fqsciculi etyce(ił.
143.


w ą(lemniscus medidlis).
Włókna te, po wyjściu z jąder sznura:ataczają łuk dokoła istoty szarej środkowej(włókna łukowate me)i przechodzą za piramidami do przeciwległej połowy przedłużonego:powstaje w ten sposób skrzyżowanie decussdtio lemniscorum).
Po drugiej stronie włókna wstęgi kowej zaginają się ku górze, biegnąc w obrębie tworu siatkoiiatkowaty.
Z przemieszania komórek nerwowych i włókien tlących w różnych kierunkach powstaje w rdzeniu przedłurórsiatkowaty Oormatio reticuldris).
Jest on dalszym ciągiem nkowatego rdzenia kręgowego, od którego różni się znacznie ni rozmiarami.
W jego skład wchodzą bowiem rozproszone ogu przedniego, istoty pośredniej bocznej oraz szyjki rogu Łącznie twór siatkowaty zajmuje na wysokości skrzyżowania iaczną część przekroju poprzecznego.
W bocznej części tworu dego pojawiają się komórki należące do jądra dwuznaczw(eus ambiguus)i do j ądr a b o e zne go(nueleus laterdlis).
oczne największy rozwój uzyskuje jednak nieco wyżej, na*dolnego bieguna oliwki.
oie tworu siatkowatego przebiega łukowato wiele włókien nerwowych.
Są to łuk ow a te we w nętr z ne(fbrue arcudtae mtemae), widoczne zarówno podoliwkowym, jak i w odcinku oliwkowym rdzenia przedłużonego.
Rozróżnia pup włókien łukowatych wewnętrznych:1)poprzednio wspomniane włókna ce z jądra smukłego i klinowatego, podążające przez skrzyżowanie wstęg do zyśrodkowej strony przeciwległej:2)włókna biorące początek w jądrach ih nerwów czaszkowych:3)włókna rozpoczynające się w jądrach tworu ego i 4)włókna oliwkowa-móżdżkowe(patrz dalej).
Odcinek oliwkowy tek oliwkowy rdzenia przedłużonego, znacznie większy od podoego, ma budowę całkowicie odmienną niż rdzeń kręgowy.
Można ić tu mniejszą część brzuszną, utworzoną przez piramidy oraz i część grzbietową.
TZlZSZlttbrzuszna, czyli piramida(pgrumis), zawiera podłużnie e włókna drogi korowa-rdzeniowej, przykryte włóknami zatymi zewnętrznymi(fbrae orcuotoe eaternde)oraz m i łuk o w a ty m i(nuelei arcuati).
na łukowate zew nętr zne rozpoczynają się prawdopodobnie w jądrach Wkowatego oraz w jądrach łukowatych.
Z tworu siatkowatego wnikają one do.
Oórzy nazywają je włóknami łukowatymi zewnętrznymi brzusznymi(fbrde?ea(ernce ten(rules), uważając za włókna łukowate zewnętrzne grzbietowe rcuatae eaternae dorsdles)połączenia jądra klinowatego dodatkowego z móżdż.
Tractus solitariusNucie usspina Wsn, trigeminiPeduneułuscerebellarisinterior TractussoinaWsn, trigeminiFormatioreticularisLemniscusmedia fis Hilumnuclei olwaris.
Fasciculus longitudinalis mediaOs Nucleus n. hppogłossi.
Pyra mis.
Nucleus sołitariusNucleusdorsalis r. vagiNucłeusintercalatus Nucleus n. hypoglossi.
Nucleus olwaris accessorius media lis.
W łćs Nucieus olbaris accessorius medialis.
9 K Pó ł ry.
V 4 X X X.
Nucłeus yestbularis medialis.
88 y ej śceePe*.
x bz\861 V Z.
-Nucleus arcuatus.
Substantia gnseacentra lis Nucleus cuneatus-BCCBSSOOUS.
Nucleus spinalis n.
Ryc.
104. Schemat budowy komórkowej do ryc.
103.
-Nucłaus olwarisdcces sortu s doroa lis.
drogi wstępujące sznura boczOBQO-Nucleus olwaris.
Fibrae arcuataeexternae Nucleus arcuatus.
Ryc.
103. Przekrój poprzeczny rdzenia przedłużonego w miejscu największego rozwoju jąder oliwki(paw.
58).
Nucłeus cunea*us*ecessor*us.
fig emini.
Fermato reticu I aris-Nucleus ambiguus-Nucleus olwarisaccessorius d*rsa*is-Nucleus olwaris.
145.


o w płaszczyźnie pośrodkowej szwu(raphe), a następnie w szczelinie pot przedniej przechodzą na powierzchnię piramidy:dalej większość z nich biegnie żenią przedłużonego i przez konar dolny wchodzi do móżdżku.
łukowate są to skupiska komórek nerwowych, leżące na powierzchni vśród włókien łukowatych zewnętrznych.
Otaczają one piramidę od strony iowej i przedniej, wyżej zaś wnikają również za piramidę, przechodząc bez granicy w jądra mostu.
Włókna nerwowe, biorące początek w jądrach łukowa*ą prawdopodobnie do móżdżku.
rzbietowa:grzbietowa rdzenia przedłużonego wspólnie z częścią grzbietoitutworzy n akr ywk ę tyło mó z go wi a(tegmentum rhomiali).
W jej obrębie można rozróżnić kilka tworów widocznych gołym okiem:są to:1)jądro dolne oliwki, 2)jądra dodatkowe 3)twór siatkowaty, 4)istota szara środkowa oraz 5)istota biała, zająca rdzeń przedłużony od strony bocznej.
Oprócz tego znajduje fika tworów drobniejszych, dostrzegalnych przy dokładniejszym W o dolne oliwki(nucleus olmoris interior).
Ma ono kształt iwanego woreczka, wydłużonego w kierunku od góry ku dołowi tego po stronie przyśrodkowej w postaci w n ęk i(hilum nueleis mfrioris').
Rozciąga się ono w rdzeniu przedłużonym na ci około 20 mm.
Jego część najwyższa i najniższa noszą nazwę ów:dolnego i górnego.
Biegun dolny leży nieco powyżej skrzyżowstęg, biegun górny-tuż poniżej granicy rdzenia przedłużonego CIO.
dolne oliwki na przekroju poprzecznym uwidacznia się jako silnie pofałdowane stoły szarej grubości około 0, 3 mm.
Otacza ono z trzech stron:od przodu, z boku leżącą wewnątrz istotę białą.
Od strony przyśrodkowej pasmo to jest przerwane biała, znajdująca się wewnątrz jądra oliwki, łączy się za pośrednictwem wnęki białą, położoną na zewnątrz.
lrze dolnym oliwki na przekroju poprzecznym można rozróżnić odnogę przednią ączące się z sobą w pobliżu powierzchni rdzenia przedłużonego.
W dolnym odcinku 4 nego oliwki odnoga tylna jest znacznie dłuższa od przedniej.
Układa się ona tu dużych fałdów, na których leżą liczne mniejsze.
Ku górze odnoga przednia wydłuża ziej od tylnej.
Jednocześnie zaznaczają się na niej fałdy, na ogół niższe jednak niż i odnodze tylnej.
sa jądra dolnego oliwki nie dochodzi do jego biegunów, ani do górnego, ani do i Wskutek tego na przekrojach poprzecznych, przechodzących przez najwyższy szy odcinek jądra, istota szara tworzy zamknięty pierścień, otaczający wewnątrz stole białą.
Czasami w okolicy biegunów końcowe odcinki jądra dolnego oliwki aią się:wówczas na przekrojach poprzecznych stwierdzamy zamiast jednego obok siebie leżące pierścienie istoty szarej.
norki nerwowe jądra dolnego oliwki są średniej wielkości:na pręga barwionych mietodą Nissla mają najczęściej kształt owalny lub gruszkowaty Ogroidu są małe, często skupione i nie odgraniczają się od siebie wyraźnie.
Barwnik@na występuje w dużej ilości już od 4 roku życia.
Dendryty komórek położonych)istoty szarej jądra dolnego oliwki wybiegają w różnych kierunkach, rozgałęziając.
żro oliwki(nucleus olitaris)as nuclei oliuoris inferioris.
-Nucleus olwaris interior.
-Nucleus olwaris accessorius dorsalis.
-Nucłeus olwaris accessorius med i a*s.
Ryc.
105.
Model jądra dolnego oliwki wraz z jądrami dodatkowymi oliwki.
Widok od strony bocznej(wg Kooga z Clary).
Ryc.
106.
Przekroje poprzeczne jądra dolnego oliwki i jąder dodatkowych oliwki na różnych poziomach w kolejności od najniższego do najwyższego.
Barwą szarą oznaczono jądra dolne oliwki, pionowymi kreskami-----jądro dodatkowe przyśrodkowe oliwki, poziomymi kreskami-jądro dodatkowe grzbietowe oliwki, kropkami gęściej rozmieszczonymi-jądro boczne, kropkami rzadko rozmieszczonymi-jądro łukowate(wzorowane na Olszewskim i Baxterze).
'8'cj%********************.
się w pobliżu ciała komórki, tak że każda z nich jest otoczona gęstym splotem swoich wypustek protoplazmatycznych.
Natomiast dendryty komórek znajdujących się w pobliżu istoty białej podążają niemal wyłącznie w głąb istoty szarej.
W ł o k n a n e r w o w e.
Jądro dolne oliwki jest otoczone warstwą istoty białej, tworzącej Jego torebkę(capswa nuelei olitaris inńerioris), zwaną też p łasz c ze m(omiculum).
Włókna płaszcza biegną w różnych kierunkach:podłużnie, poprzecznie i promienisto.
Te.


nie wchodzą do jądra oliwki jako tzw. włókna strzępiaste(ńbraeńmbriatde).
na nerwowe, leżące w istocie białej wewnątrz jądra dolnego oliwki, biegną przeważ z kierunku poprzecznym.
Część z nich wydobywa się na zewnątrz przez wnękę ząc k o nar j ą dr a dolnego oliwki(pedunculus nuclei olitdris mferioris).
ą 6 g I e j o w y jądra dolnego oliwki jest bardzo gęsty.
Uwidacznia się to szczególnie eparatach barwionych specjalnymi metodami, a przy stosowaniu metody Weigertaje jądru oliwki charakterystyczny "galaretowaty"wygląd.
iłączenia jądra dolnego oliwki.
Drogi doprowadzające:D rogi z s tę pul ące.
Należą do nich włókna zarówno krótkie, jaki długie.
Włókna de biorą początek przeważnie w tworze siatkowatym mostu i rdzenia przedłużonego w jądrach czuciowych nerwów czaszkowych, włókna długie rozpoczynają się głównie odkach śródmózgowia:w jądrze czerwiennym, w pierścieniu istoty szarej otaczającej iciąg mózgu i w tworze siatkowatym nakrywki konarów.
Część włókien pochodzi odków leżących powyżej śródmózgowia:z gałki bladej, wzgórza i kory mózgu.
:szość włókien nerwowych zstępujących dochodzi do jądra dolnego oliwki w obrębie i środkowej nakrywki(trdctus tegmentolis centralis).
Ryc.
107. Komórki jądra oliwki(wg Clary).
Droga wstępująca rdzeniowa-oliwkowa Oractus spinoolitaris:patrz p rdzenia kręgowego)rozpoczyna się w komórkach części szyjnej rdzenia kręgowego płacz powyższych połączeń istnieje jeszcze prawdopodobnie wiele innych:należ 9 nnnieć tu o włóknach móżdżkowa-oliwkowych, wychodzących z jąder móżdżku iłnach łączących jądra sznura tylnego(smukłe i klinowate)z jądrami oliwki.
rogi odprowadzające:Droga oliwkowa-móżdżkowa(trcctus olitocerebellaris)jest główną, jeśBjedyną, drogą odprowadzającą jądra dolnego oliwki.
Tworzą ją włókna nerwowe.
ładzące z jądra dolnego oliwki przez jego wnękę.
Biegną one na stronę przeciwległą jako na łukowate wewnętrzne i wnikają następnie do konara dolnego móżdżku.
Na podstawie ń doświadczalnych wykazano, że włókna nerwowe, rozpoczynające się w poszczególróchJKach Jąder oliwki, dochodzą do ściśle określonych okolic móżdżku jako włókna pnąceQFogaoliwkowa-rdzeniowa(tractus olitospinalis)powstaje z włókien*o 86 ch zbierających się po zewnętrznej stronie oliwki w jej płaszczu.
Schodzą one.
89 wi 4 o części szyjnej rdzenia kręgowego.
Zdaniem większości badaczy włókna Je oczBoJą się nie w oliwce, lecz w sąsiednich obszarach rdzenia przedłużonego.
zynność j ądra dolnego oliwki nie jest dobrze znana, mimo że przebadane 4 dnie jego drogi nerwowe.
Na podstawie połączeń można wywnioskować, że koortle ono czynność tworu siatkowatego i móżdżku, spełniając ważne zadanie w regulacji ki i motoryki ciała.
Jądra dodatkowe oliwki.
W pobliżu głównego jądra oliwki znajdują się poprzednio wspomniane dwie mniejsze grupy komórek:j ądrododatkowe przyśrodkowe oliwki(nucleus olitdris dccessoriusmedidlis)i j ądro dodatkowe grzbietowe oliwki'(nucleusolaoris occessorius dorsolis).
Jądro dodatkowe przyśrodkowe oliwki ma kształt blaszki zagiętej pod kątem rozwartym w bok i ku tyłowi.
Na przekroju poprzecznym na wysokości dolnego bieguna oliwki blaszka ta uwidacznia się w postaci dwóch pasm, zwanych odnogami przyśrodkową i przednią.
Odnogi te łączą się z sobą, tworząc kąt rozwarty.
Odnoga przyśrodkowa jest ustawiona strzałkowa z boku od wstęgi przyśrodkowej:odnoga przednia zaś leży przy tylnej powierzchni piramidy.
Nieco wyżej jądro dodatkowe przyśrodkowe oliwki zaczyna się szybko zmniejszać, a na przekrojach poprzecznych widać już tylko jego poszczególne grupy komórkowe, leżące naprzeciwko wnęki jądra oliwki.
Jądro dodatkowe grzbietowe oliwki jestto dośćwąska blaszka istoty szarej ustawiona w płaszczyźnie czołowej za jądrem dolnym oliwki na pograniczu z tworem siatkowatym.
Na przekroju poprzecznym ma ono wygląd lekko esowato zgiętego pasma istoty szarej, oddzielonego od jądra dolnego oliwki wąską warstwą istoty białej(ryc.
103104, lOó).
Występuje ono wyraźnie tylko na przekrojach przez środkową i górną część oliwki.
Komórki nerwowe jąder dodatkowych oliwki mają budowę taką samą jak komórki głównego jądra oliwki.
Pewną różnicę stanowi gromadzenie się komórek jądra dodatkowego przyśrodkowego w kilka odrębnych grup.
Połączenia.
Połączenia jąder dodatkowych oliwki są podobne do połączeń jądra głównego.
Większość włókien rozpoczynających się w j ądrach dodatkowych oliwki podąża przez przeciwległy konar dolny do móżdżku:tworzą one drogę o li w k o w o-rnó z dżko w ą d o dat k ową(tractus olitocerebellaris accessorius).
Uwagi filogenetyczne.
Jądra dodatkowe oliwki są Mogenetycznie stare:występują one u wszystkich kręgowców.
Natomiast główne jądro oliwki pojawia się w rozwoju rodowym później.
Osiąga ono u Naczelnych--zwłaszcza u człowieka--duże rozmiary, tworząc charakterystyczne pofałdowania.
Jego rozwój wiąże się z wykształceniem się bardziej złożonych ruchów kończyn, natomiast jądra dodatkowe oliwki są włączone prawdopodobnie przede wszystkim do układów regulujących ruchy tułowia.
Twór siatkowaty.
Ku tyłowi od piramidy i jądra oliwki leży twór siatkowaty.
Jego część boczna, w której przeważają ilościowo komórki nerwowe, nosi nazwę tworu siatkowa tego szarego(formatioreticuldris grised).
Znajduje się tu między innymi j ą d r o dw u z n a c zne(nucleus ambiguus), będące jądrem ruchowym nerwu językowo-gardłowego, nerwu błędnego i korzeni czaszkowych nerwu dodatkowego, oraz j ądro boczne(nucleus luerulis).
Przyśrodkowo od tworu siatkowatego szarego i jąder oliwki widać twór siatko waty b i a ł y(formdtio reticuloris albą), zawierający liczne włókna nerwowe, a wśród nich włókna wstęgi pr z yś r o dk o w ej(lemniscus medidlis).
Komórek nerwowych jest tu znacznie mniej niż w tworze siatkowatymszarym.
Istota szara środkowa.
Powierzchnia grzbietowa rdzenia przedłużonego, tworząca dno komory czwartej, jest pokryta warstwą istoty szarej środkowej(substntia grised centrolis), w której znajdują się jądra.
jądro przyśrodkowe oliwki(nucleus olitaris medidlis)8 jądro grzbietowe oliwki(nucleus olioaris dorsalis), jądro dodatkowe tylne oliwki mucleus cccesorius posterior olaoe).


wów czaszkowych.
W pobliżu pęczka podłużnego przyj dk owego(fcsciculus longitudinclis medidlis)leży j ądro ner, podjęzykowego(nucleus n. hgpoglossi), oddzielone od j ądraz blef owego nerwu błędnego(nucleus dorsdlis n. togi)małą pą komórek, tworzącą j ą dr o w trąc one(nucleus intercdlatus).
iznie od tych jąder przebiega pasmo samotne(tractus solitał), otoczone komórkami nerwowymi j ądr a samotnego(nucleustrius).
itota biała sznura bocznego.
Z boku od tworu siatkowatego znajduje istota biała sznura bocznego, w której przebiegają drogi rdzenia mózgowe(rdzeniowa-wzgórzowe, rdzeniowa-pokrywowa, rdzenia siatkowa i rdzeniowa-móżdżkowa przednia)oraz drogi pozapirarniZCirogi rdzeniowa-wzgórzowe tworzą w pniu mózgu tzw. tęgę rdzeniową Oemniscus spinalis).
Jak wynika z materiału wiadczalnego zwierzęcego oraz z zabiegów chirurgicznych u ludzi, jej kna są ułożone zasadniczo somatotopowo.
Te z nich, które przewoimpulsyz kończyny dolnej, leżą najbardziej powierzchownie:ińczyny górnej i szyi znajdują się najgłębiej, a z tułowia-zajmują ożenię pośrednie.
Najgłębiej położona część wstęgi rdzeniowej znąjesię w pobliżu jądra dwuznacznego i ognisko chorobowe w tej licy może prowadzić do zaburzeń czucia bólu, ciepła i zimna po nie przeciwległej(wstęga rdzeniowa), którym towarzyszy porażenie ów głosowych i podniebienia miękkiego po tej samej stronie(jądro iznaczne, patrz dalej).
ardziej z tyłu są widoczne włókna pasma rdzeniowego nertr o j d z i e I n ego(troctus spinalis n. trigemini), leżące w sąsiedztswegojądra krańcowego.
Z boku i ku tyłowi od nich uwypukla się aar dolny móżdżku(pedunculus cerebe(Idris interior).
W jego id wchodzą:droga rdzeniowa-móżdżkowa tylna oraz włókna łukoe, rozpoczynające się głównie w jądrach oliwki, w jądrze klinowatym atkowym(patrz dalej), w jądrach łukowatych oraz w jądrze boczl(dro klinowate dodatkowe.
Jądro smukłe i jądro klinowate, silnie yinięte w podoliwkowym odcinku rdzenia przedłużonego, kończą 1 góry mniej więcej w połowie wysokości jądra oliwki.
Wyżej miejsce a klinowatego zajmuje jądro klinowate dodatkowe(nuccunedhsdccessorius).
Pojawia się ono zwykle z boku jądra owatego na poziomie skrzyżowania wstęg lub nieco wyżej:do dększego zaś rozwoju dochodzi w połowie odcinka oliwkowego, ęc w miejscu, gdzie kończy się jądro smukłe i klinowate.
Bo Klinowate dodatkowe leży bocznic od jądra przedsionkowego przyśrodkowego*Balet)i ku tyłowi od jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego.
Wyżej jądro klinowate.
4 dro Monakowa, jądro klinowate boczne(nucleus cuneatus lateralis), jądro klina zewnętrzne(nucleus cuneotus eaternus).
dodatkowe zaczyna się zmniejszać i znika na poziomie dolnego brzegu zachyłku bocznego komory czwartej, przechodząc w jądro przedsionkowe dolne.
Komórki nie rwo we są na ogół większe od komórek jądra klinowatego.
Średnica niektórych dochodzi do 60 urn.
Podobnie jak komórki jądra klinowatego, mają one przeważnie jądro położone w części obwodowej ciała komórki oraz obwodowa rozmieszczone grudki tigroidu.
Włókna nerwowe, wychodzące z jądra klinowatego dodatkowego, podążają do móżdżku przez jego konar dolny.
Jądra przedsionkowe i ślimakowe.
W przedłużeniu jąder sznura tylnego ku górze, przyśrodkowo od konaru dolnego móżdżku, leżą jądra krańcowe części przedsionkowej n. przedsionkowa-ślimakowego:są to jądra przedsionkowe:przyśrodkowe(nueleus testibularismedidlis), dolne mucleus testibuldris interior), boczne mucleusuestibuloris loterolis)i g 6 r n e(nucleus uestibuloris superior).
Jądra części ślimakowej, czyli jądra ślimakowe znajdują się po zewnętrznej stronie konara dolnego móżdżku.
J ą dr o ślim a k owe grzbietowe(nucleus cochledris dorsolis)tworzy w dnie komory czwartej poprzednio wspomniany guzek słuchowy, a j ą dr o ślimak o w e b r z u s z ne(nucleus cochledris ientralis)leży bardziej z przodu, przylegając częściowo do powierzchni rdzenia przedłużonego.
Budowa wewnętrzna mostu W obrębie mostu rozróżnia się dwie zasadnicze części:brzuszną i grzbietową.
Część brzuszna, leżąca z przodu, jest odpowiednikiem piramid rdzenia przedłużonego.
Natomiast część grzbietowa, tworząca dno komory czwartej, przechodzi u dołu w część grzbietową rdzenia przedłużonego.
Część brzuszna mostu Część brzuszna(pers tentrolis pontis)zawiera pęczki włókien podłużnych, włókna poprzeczne i nieregularnie rozmieszczone komórki nerwowe, tworzące jądra mostu.
Pęczki podłużne.
W skład pęczków podłużnych(fqsciculi longitudindles)wchodzą włókna nerwowe zstępujące, których początek znajduje się w korze mózgu.
Są to włókna:1)korowa-rdzeniowe, 2)korowa-jądrowe, 3)korowa-mostowe i 4)korowa-siatkowe.
Wł o k n a k oro w o-rd ze ni owe, główny składnik pęczków podłużnych, biegną przez całą długość mostu i u dołu przechodzą w piramidę rdzenia przedłużonego.
Włókna k o r owo-j ądro we, występujące w mniejszej liczbie, docierają do jąder ruchowych nerwów czaszkowych.
W ł o kn a korowa-mostowe kończą się w komórkach tworzących jądra mostu(patrz dalej).
Włókna korowa-siatkowe dochodzą do jąder tworu siatkowatego tyłomózgowia.
część podstawna mostu(ądrs bdsilaris pontis).
1%1.


kra korzeniowe nerwu twarzowego.
jusfes a Ws a Ws.
Form ati o refie u la ris. . , ". e(rucleus gigantocellularis).
Faseicu I uslongitudinalisSubsrartia 90598 centra lis.
Nucleus r. abducertis Nucłeus vestibularis superior.
108.
Przekrój poprzeczny mostu w odcinku dolnym na poziomie wzgórka twarzowego(paw.
4-), .
Nuc(eus.
P%@4?
*z.
X-r*'"W i.
Nucleus spinalis n. trigemini.
Nucleus n. facialis.
Nuclei pontis.
Ryć.
109. Schemat budowy komórkowej do ryć.
108.
Nuci eusspina Ws n. *r*g*m*n*.
Nucłeusn, faciałisNucłei corporis trapezoide i.
Rapie ćwous-trapezoideumet lemniscusmedialis-Fascicuh Jorgitudina(es.
Nucleus anteriorcorporis trapezoideiNucleus posterior corporis trapezoidei.
Włókna poprzeczne(fbrae trdnstersae), mostowa-móżdżkowe, krzyżują pęczki podłużne, wchodząc następnie do konarów środkowych móżdżku.
Rozróżnia się włókna poprzeczne powierzchowne i głębokie:włókna powierzchowne leżą do przodu od pęczków podłużnych, głębokie zaś przebiegają między pęczkami podłużnymi lub też ku tyłowi od nich.
Jądra mostu(nuclei pontis).
Tworzą istotę szarą jego części brzusznej.
Komórki jąder mostu otaczają ze wszystkich stron pęczki podłużne, niektóre z nich zaś wsuwają się między te pęczki, oddzielając je od siebie.
Pewna liczba komórek wnika z części brzusznej do części grzbietowej mostu, tworząc po obu stronach wstęgi przyśrodkowej wyrostki:boczny, zwany wyr os 1 kle m na kry wko w y m b o c z n y m(processus tegmentalis lateralisS, i przyśrodkowy, leżący w pobliżu szwu.
Prócz tego za wstęgą przyśrodkową znajduje się trzecia grupa komórek pokrewna jądrom mostu, zwana wyr os tk te m nad w s łęgowym(processus suprclemniscdlis:).
U góry na granicy ze śródmózgowiem w miejsce głębiej leżących jąder mostu pojawia się istota czarna, pozornie tworząca z nimi jedną całość.
U dołu jądra mostu przechodzą w leżące na powierzchni rdzenia przedłużonego jądra łukowate.
Podział.
Na podstawie położenia w stosunku do pęczków podłużnych rozróżnia się kilka odrębnych jąder masła.
Granice między nimi, zwłaszcza u człowieka, nie są wyraźne.
Jak wynika jednak z doświadczeń na kotach, poszczególne grupy komórek mają połączenia z różnymi okolicami kory mózgu i móżdżku.
K o mó rk i ne r w owe j ą der m ostu są przeważnie średniej wielkości i zawierają dość dużo ciemno barwiących się grudek tigroidu.
Najmniejsze komórki znajdują się w warstwie powierzchownej przed pęczkami podłużnymi, a największe-w wyrostku nakrywkowym bocznym.
Kształt komórek w grubszych beleczkach istoty szarej jest.
Tractus corOcopontinusTractuscorticonuclearis-Tractus corticospinalis--.
Nuclei portis.
rowa.
Schemat.
Nuclei motorii 00, 9 f@Oł 8 lłUOl.
--Tractus pontocerebellaris.
Ryc.
110. Główne połączenia jąder mostu oraz droga korowa-rdzeniowa i korowa-ląd.


ściel trójkątny, wieloboczny, gruszkowaty lub owalny, w cieńszych zaś przeważają:ki wydłużone, niekiedy wrzecionowate.
Komórki te mają liczne nieregularne, silnie ęzione dendryty.
Neuryt natomiast jest gruby:wchodzi on w skład włókien ecznych mostu.
ączenla.
Jądra mostu pośredniczą w przekazywaniu impulsów z kory mózgu do iku(ryc.
1101.
I(ajważniejszymi drogami doprowadzającymi są drogi w o-m o s 1 o w e(trdctus corticopontini).
Zależnie od płata półkuli, w którym się one:zynają, rozróżnia się drogę czołowo-mostową Oructus frontopontinus), ieniowo-mostową Ordctus pcrietopontinusł), potyliczna-mostową as occipitopon(inusS i skro niow o-m o staw ą Ordctus(emporopontinus).
Końęone w różnych grupach jąder mostu.
rócz dróg korowa-mostowych do jąder mostu dochodzą również włókna nerwowe, ezynające się w tworze siatkowatym nakrywki i w móżdżku, jak też bocznice długich ierwowych, biorących początek w rdzeniu kręgowym.
iwną drogą odprowadzającą jąder mostu są włókna mostowa-móżtw e, biegnące przez konar środkowy móżdżku strony przeciwległej:są to włókna de skrzyżowane.
Liczne badania zdają się przemawiać za tym, że poszczególne jądra i wysyłają swe aksony do określonych okolic móżdżku.
Część grzbietowa mostu iść grzbietowa mostu(pars dorsalis pontis), podobnie zresztą jak ść grzbietowa rdzenia przedłużonego, jest przedzielona w płaszczyżoośrodkowejszwem(raphe)na prawą i lewą połowę.
W każdej ih znajdują się różne twory.
sięga przyśrodkowa.
Bezpośrednio za częścią podstawną biegnie ierunku podłużnym wstęga przyśrodkowa(lemniscus medialis), a przechodząc z rdzenia przedłużonego do mostu zmieniła całicieswój kształt.
W rdzeniu przedłużonym leży ona w tworze towatym białym obok szwu, natomiast na granicy z mostem jej ma wsuwają się między piramidę a jądro oliwki, tworząc wyżej kle pasmo, spłaszczone od przodu ku tyłowi(ryc.
IOB).
az ze zmianą kształtu wstęgi przyśrodkowej zmienia się wewnątrz niej wzajemne enie włókien pochodzących z jądra klinowatego i smukłego.
Włókna rozpoczynające jądrze klinowatym, zajmujące w obrębie rdzenia przedłużonego przednią część d przyśrodkowej, tworzą w moście jej część boczną:przewodzą one impulsy nerwowe nie z kończyn górnych i szyi.
Włókna wychodzące z jądra smukłego leżą w rdzeniu Bużonym bardziej z tyłu, w moście zaś znajdują się po stronie przyśrodkowej:są to na przewodzące do wzgórza impulsy czuciowe z kończyn dolnych oraz częściowo owia.
Zarówno więc w rdzeniu przedłużonym, jak i w moście w obrębie wstęgi irodkowej jest zachowana lokalizacja somatotopowa.
ezpośrednio z boku od wstęgi przyśrodkowej, niewyraźnie od niej raniczone, znajdują się:wstęga rdzeniowa i wstęga trójdzielna.
ł ę g a r d z e ni o w a(lemniscus spinolis)zawiera przede wszystkim ł@a drogi rdzeniowa-wzgórzowej(patrz Drogi nerwowe rdzenia Zowego).
Wstęga trój dzielna(lemniscus trigemindlis)składa*aksonów komórek jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego:przelzigłównie impulsy czucia bólu, ciepła i zimna z przeciwległej twy twarzy i błon śluzowych jamy nosowej, jamy ustnej i spojówki.
lało czworoboczne.
Wstęgę przyśrodkową krzyżują przebiegające:o łukowato pasma włókien poprzecznych, które tworzą ciało czwo.
roboczne(corpus mpezoideumk zawiera ono włókna należące do drogi słuchowej, zarówno skrzyżowane, jak i nie skrzyżowane.
Większość z nich pochodzi z jąder ślimakowych oraz z leżących w bocznej części nakrywki jąder ciała czworobocznego, przedniego i tylnego(rveleus dnterior et nucleus posterior corporis tropezoidei)i j ądra górnego oliwki(nucleus olitdris superior).
To ostatnie leży bocznic od jąder ciała czworobocznego i jest właściwie zespołem kilku mniejszych jąder.
Należy również do układu słuchowego i jest silnie rozwinięte u niższych ssaków, u których rozróżnia się tu:jądro przyśrodkowe, jądro boczne, czyli dodatkowe i jądro przedoliwkowe, otaczające oba poprzednie po stronie brzuszna-bocznej i górnej, oraz leżącą po stronie grzbietowej grupę komórek tzw. zaoliwkową.
Z grupy tej wychodzą aksony zdążające do ślimaka.
U człowieka największe rozmiary ma jądro przyśrodkowe.
Wstęga boczna.
Włókna drogi słuchowej, wychodząc z ciała czworobocznego, zmieniają kierunek przebiegu z poziomego na pionowy i układają się z boku od poprzednio wspomnianych wstęg:przyśrodkowej, trójdzielnej i rdzeniowej, w postaci pasma, zwanego wstęgą boczną(lemniscus loterolis).
Podążając ku górze przesuwa się ona stopniowo w bok oraz ku tyłowi, dochodząc do powierzchni mózgowia w trójkącie wstęgi(patrz dalej).
W łączności z włóknami wstęgi bocznej znajdują się dwie grupy komórek:są to jądra wstęgi bocznej(nuclei lemnisci loterolis).
Istota szara środkowa.
Powierzchnia grzbietowa mostu, przylegająca do komory czwartej, jest wysłana warstwą istoty szarej środkowej(substantia grised centralis), w której znajdują się drobne komórki nerwowe oraz pęczek podłużny grzbietowy(fqsciculus longitudindlisdorsdlis).
Bardziej z przodu, poza obrębem istoty szarej środkowej, biegnie nieco grubsze pasmo włókien, tworzące p ę c z e kp o dłużny przy środkowy(fasciculns longitudindlis medialis).
Po jego stronie tylna-bocznej w dolnym odcinku mostu leży j ądronerwu odwodzącego(nucleus n. qbducentis), dokoła którego owijają się włókna korzeniowe nerwu twarzowego.
Twór siatkowaty.
Głównym składnikiem części grzbietowej mostu jest twór siatkowaty(frmatio reticularis), graniczący od tyłu z istotą szarą środkową, a od przodu-z włóknami ciała czworobocznego oraz wstęg.
W obrębie tworu siatkowatego przebiegają w różnych kierunkach włókna nerwowe.
Największe ich zagęszczenie znajduje się w części środkowej:włókna biegnące podłużnie tworzą tu drogę środkową n akr y w ki(trdctus tegmentalis centralis).
W bocznej części tworu siatkowatego znajdują się jądra nerwów czaszkowych:twarzowego i trójdzielnego.
Jądro nerwu twarzowego(nucleus n. fqcialis)leży w dolnym odcinku mostu po stronie tylna-bocznej jąder ciała czworobocznego.
Jądra nerwu trójdzielnego są najsilniej rozwinięte w środkowym odcinku mostu:widać tu j ądroruch owe re rwo 1 rój d z i e In ego(nucleus motorius n. trigemini)i jądro czuciowe główne nerwu trójdzielnego(nucleaus sensorius principalis n. trigemini), łączące się u dołu z jądrem.


Pędu ncu I us rebellaris superior.
Tractus spinoirebellarisanteriormesencephalicusn, trigeminiSubstartiaiea centralisTractustegmertaliscentralis'korzeń iowe ró(dziel nego.
Fascicuti--ngitudinales.
Vetom medullare superius.
Formatio reticularis\:-:'. .
V\sc\.
8-6.
Fasciculus longitudinalis medialis.
Z Z Z/f".
-86 J J.
Il.
Przekrój poprzeczny mostu w odcinku środkowym, na poziomie jądra ruchowego nerwu trójdzielnego(paw.
48).
-Formatio retieularis.
Nucleus vestibularis superior.
iś, -ew-8.
'Y.
Nucleus sensoriussuperior n. trigernimNucleus motoriusn, trigeminiNucleus lemnisci latera lis.
sNuclei pontis.
Nucleus vestibularissuperiorNucleus sersoriussuperior n. trigeminiNucleus motoriusn, trigeminiNucleus łemnisci*lateralis'Lemniscus ldteralis.
Lemniscus medialis.
-Fibrae transversae.
Ryć.
112. Schemat budowy komórkowej do ryć.
111.
rdzeniowym nerwu trójdzielnego(nucleus spindlis n. trigemini).
Wyżej od nich, w górnym odcinku mostu, znajduje się wąskie jądro śródmózgowiowe nerwu trójdzielnego(nucleusmesencephdlicusn, trigeminP):leży ono po stronie przyśrodkowej pęczka istoty białej, zwanego pasmem śródmózgowiowym nerwu tr 6 j d z i eln e g o(trqctus mesencephdlicus n. trigemmi).
Konary górne móżdżku.
Od tyłu wnikaj ą do mostu w jego środkowym odcinku(ryć, 111)grube pasma istoty białej-konary górne móżdżku(pedunculi cerebellores superiores).
Biegną one wewnątrz mostu skośnie ku przodowi oraz w stronę przyśrodkową i ku górze.
Wyżej, już w obrębie śródmózgowia, konary górne móżdżku przechodzą w swej większości na stronę przeciwległą.
Twór siatkowaty tyłomózgowia Tworem siatkowatym(ńrmatio reticulms)nazywa się część ośrodkowego układu nerwowego, w której znajdują się przebiegające w różnych kierunkach włókna nerwowe oraz leżące między nimi ciała komórek.
Ścisła definicja tworu siatkowatego jako odrębnej części ośrodkowego układu nerwowego nie została dotychczas ustalona.
Istnieją jednak pewne cechy, które pozwalają na jego scharakteryzowanie:1.
Komórki nerwowe tworu siatkowatego są rozmieszczone przeważnie nieregularnie i wyróżnienie poszczególnych jąder stwarza poważne trudności.
2.
Włókna nerwowe przebiegają przez twór siatkowaty w różnych kierunkach, bez wyraźnie zaznaczonej organizacji przestrzennej.
3.
Z punktu widzenia czynnościowego komórki tworu siatkowategosą na ogół mniej swoiste niż komórki innych okolic-pośredniczą one w różnorodnych funkcjach, zarówno somatycznych, jak i trzewnych.
4.
Wiele komórek nerwowych "siatkowatych"ma długie, daleko sięgające dendryty, obejmujące swymi rozgałęzieniami znaczne obszary tworu siatkowatego i jąder sąsiednich(, niesiatkowatych').
Wskutek tego pola dendrytyczne różnych neuronów tej okolicy w bardzo dużym stopniu pokrywają się ze sobą.
5.
Aksony wielu komórek tworu siatkowatego biegną w kierunku podłużnym ku górze lub ku dołowi.
Niekiedy po krótkim przebiegu dzielą się one na gałąź zstępującą i gałąź wstępującą.
Są to aksony skrzyżowane i nie skrzyżowane, przez co komórki tworu siatkowatego mają znaczną możliwość bezpośredniego wpływu na ośrodki nerwowe zarówno po tej samej, jak i przeciwległej stronie.
Powyższe kryteria są jednak bardzo ogólne i nie wszystkie jądra tworu siatkowatego im odpowiadają.
Dlatego też nie ma jednolitego poglądu na zakres i podział cytoarchitektonicznytworu siatkowatego.
Położenie.
Twór siatkowaty pojawia się u dołu w części szyjnej rdzenia kręgowego, gdzie znajduje się obok istoty szarej rogu tylnego.
Stąd ciągnie się ku górze:pełny rozwój uzyskuje jednak dopiero w pniu.
ć nucleus mesencepholicus trigeminolis.


u, powyżej skrzyżowania piramid oraz skrzyżowania wstęg, które abniają istotę szarą na wiele grup komórkowych, podzielonych ami włókien nerwowych.
Na wysokości skrzyżowania piramid siatkowaty tworzy półkoliste pole, położone między jądrem rdzennnerwu trójdzielnego a rogiem przednim.
W odcinku oliwkowym ta przedłużonego istota szara ulega dalszemu rozdrobnieniu, tek czego twór siatkowaty przybiera większe rozmiary, zajmując ną część nakrywki.
Jednocześnie następuje jego zróżnicowanie ęść przyśrodkową, w której przeważają ilościowo włókna ner*, i na część boczną, gdzie znajduje się więcej komórek.
Wyżej:a między obu tymi częściami stopniowo się zaciera.
W obrębie i, podobnie jak w oliwkowym odcinku rdzenia przedłużonego, iiatkowaty zajmuje znaczną część nakrywki.
Od tyłu ogranicza go szara środkowa, zaliczana również do tworu siatkowatego, od u-część brzuszna mostu i włókna wstęg, a z boku-pasmo iowe nerwu trójdzielnego oraz konary mózgu.
ra tworu siatkowatego.
W związku z różnicą w budowie komórek rębniono w obrębie tworu siatkowatego rdzenia przedłużonego tu szereg jąder, których liczba dochodzi do kilkudziesięciu.
tleniono tutaj tylko niektóre z nich.
ro boczne Oucleus lateralis).
Leży w tworze siatkowatym rdzenia prze ego(ryc, 102)między jądrem oliwki od przodu a jądrem rdzeniowym nerwu 4 nego od tyłu.
Komórki nerwowe, wchodzące w skład jądra bocznego, są przeważ dniej wielkości i mają kształt najczęściej trójkątny lub wydłużony.
Jądro boczne uczy prawodpodobnie w przekazywaniu impulsów nerwowych z rdzenia kręgowe mych jąder tworu siatkowatego oraz do wzgórza i móżdżku.
Ze względu na to, iż ma czej charakter jądra przekaźnikowego, niekiedy wyodrębnia się je z tworu zatego.
ro olbrzymi o komo rk owe(nucleus gigantocellularis).
Znajduje się w górlcinkurdzenia przedłużonego oraz w dolnym odcinku mostu(ryć, lO 9).
W rdzeniu lżonym zajmuje ono przyśrodkowo-przednią część tworu siatkowatego, leżąc za oliwki.
W moście przesuwa się bardziej przyśrodkowo, dochodąc aż do szwu.
Cechą terystyczną tego jądra są bardzo duże komórki nerwowe, które wyglądem przyponeuronyruchowe.
Ich aksony zdążają do rdzenia kręgowego(patrz Drogi wo-mózgowe).
Mają one ważne znaczenie w mechanizmie oddychania i regulacji a mięśni, jak również wpływają na percepcję bólu.
ro miej sca sinawego(nucleus loci coerulei).
Znajduje się w górnym odcinku ryc, 113)i w przylegającej części śródmózgowia, na pograniczu tworu siatkowategooty szarej środkowej.
Od sąsiednich okolic różni się ono niebieskawym zabarn, które jest spowodowane znaczną ilością melaniny.
Barwnik ten pojawia się órkach jądra miejsca sinawego dopiero po 4 roku życia.
Komórki jądra miejsca to są bogate w noradrenalinę.
Wysyłają one aksony do znacznych obszarów twego układu nerwowego, będąc głównym ośrodkiem noradrenergicznym mózr-o grzbietowe i j ądro brzuszne nakrywki(nucleusdorsalisetnucleusis(egmen(il.
Uczą one w górnej części mostu na pograniczu ze śródmózgowiem.
rzbietowe znajduje się w istocie szarej środkowej(ryc, 113)i ma liczne powiązania em limbicznym.
r a szwu(nuclei raphes).
Ciągną się począwszy od rdzenia przedłużonego aż do zgowia, otaczając bezpośrednio szew.
U dołu, głównie w rdzeniu przedłużonym, ta się j ą dr o b la de szwu(nueleus pallidus raphes?)i znajdujące się bardziej ądro ciemne szwu(nucleus obscurus raphesB).
W moście i w śródmózgowiu e się jądro pośrodkowe szwu(nucleus medianus raphes)i jądro.
LemniscusłateralisPedunculus cera-bellaris superiorLemriscusmedialis.
Nucleus dorsalis Fasciculus longitudinalis medialis raphes Nucleusdorsalistegmerti.
Ryc.
113. Przekrój poprzeczny przez część grzbietową mostu w odcinku górnym, na pograniczu ze śródmózgowiem.
Oznaczono niektóre jądra tworu siatkowatego.
g r z b i e 1 o w e s z w u Oucleus dorsalis rophesć).
Komórki jąder szwu zawierają stosunkowo znaczne ilości 5-hydroksytryptaminy(serotoniny).
Uważa się je za neurony serotoniDCTĘlCZDC.
Z neuronów jądra pośrodkowego i jądra grzbietowego szwu wychodzą aksony, kierujące się przede wszystkim do międzymózgowia i do półkul mózgu.
Aminy biogenne w tworze siatkowatym.
W latach sześćdziesiątych rozwój technik histologicznych pozwolił na wyodrębnienie w tworze siatkowatym ośrodków monoaminergicznych, w których substancją przekaźnikową jest dopamina(DA), noradrenalina(NA)lub serotonina, czyli 5-hydroksytryptamina(5-HT).
Ich rozmieszczenie w pniu mózgu zostało dokładnie opracowane(ryc.
IM).
Neurony bogate w 5-hydroksytryptaminę są rozmieszczone, jak już wspomniano, głównie w części pośrodkowej śródmózgowia i tyłomózgowia-w obrębie jąder szwu.
W pniu mózgu wyróżniono 9 grup komórek bogatych w serotoninę(Bl-B 9).
Z komórek tych wychodzą aksony zstępujące do rdzenia kręgowego lub wstępujące, biegnące do wyższych ośrodków mózgowia łącznie z układem limbicznym(patrz Układ.
Substantia nigra(A 9).
Area tegmentalisyentralis(AIO).
Pons.
Pędu nculus cerebri.
Nucleus dorsalisraphes(87)-Nucleus medianusraphes(88)--Nucłeus loci coe rulet(Aó).
-Nucleus loci coeru lei.
-Nucłeusmedia nos raah es.
Ryc.
114.
I-okalizacja w pniu mózgu niektórych jąder zawierających komórki nerwowe o stosunkowo dużej zawartości amin biogennych.
Jądra narysowano w rzucie na przekrój strzałkowy pnia mózgu.
Jądra dopaminowe oznaczono kropkami, noradrenalinowe kratką, a serotoninowe-kreskami.
I 59.


zny).
Zdaniem niektórych badaczy ośrodki serotoninowe mają związek ze snemcepcią bodźców bólowych.
upy neuronów katecholammowych, zawierających noradrenalinęo paminę zostały określone jako grupy Al-AIZ.
Neurony zawierające noradię, zlokalizowane w dolnej części mostu w rdzeniu przedłużonym, wysyłają aksony łące, które kierują się do rdzenia kręgowego, i wstępujące, które tworzą drogę renergiczną brzuszną.
Z powyższą drogą łączy się w międzymózgowiu droga renergiczna grzbietowa, rozpoczynająca się w jądrze miejsca sinawego(grupa Aó).
ródmózgowiu znajdują się duże grupy neuronów zawieraj ące dopamiupaA 9, zlokalizowana w istocie czarnej, i grupa AIO, leżąca bardziej przyśrodkowoi, polu nakrywkowym brzusznym(aren tegmentalis uentrclis).
Reurony obu iszych grup są prawdopodobnie dopammergiczne.
Wysyłają one aksony do mipdzyiwiai półkul mózgu:grupa A 9-głównie do prążkowia, grupa AIO--do układu*znego.
Pierwszy z tych układów ma istotne znaczenie dla czynności ruchowych zaś dla emocji i napędów.
łączenia.
Twór siatkowaty rdzenia przedłużonego i mostu ma liczne:zenia z różnymi częściami ośrodkowego układu nerwowego.
Wylano tu tylko niektóre z nich.
o gi doprowadzaj ące.
Pochodzą one z najrozmaitszych obiwrdzenia kręgowego i mózgowia(kory mózgu, międzymózgowia, iżku i pokrywy), .
IJrogi rozpoczynające się w rdzeniu kręgowym.
Impulsy czuciowe docierają ma kręgowego do tworu siatkowatego różnymi drogami-przez bocznice długich czuciowych, przez bezpośrednie połączenia rdzeniowa-siatkowe oraz układy kolejnych kilku neuronów, zlokalizowanych w rdzeniu kręgowym i w pniu a.
Uważa się, że najwięcej aksonów z rdzenia kręgowego dochodzi do jądra*iokomórkowego.
Wrogi rozpoczynające się w korze mózgu.
Są dość liczne.
Wychodzą one z różnych kory dochodząc do poszczególnych jąder tworu siatkowatego.
Włókna korodkowebiegną w znacznym stopniu razem z włóknami korowa-rdzeniowymi i korodrowyrni.
Drogi rozpoczynające się w międzymózgowiu(patrz Międzymózgowie).
Są one o różnorodne.
Rozpoczynają się zarówno we wzgórzu, jak i w podwzgórzu.
Razem i biegną aksony pochodzące z układu limbicznego(patrz dalej).
Drogi rozpoczynające się w móżdżku.
Pochodzą głównie z jego płata przedniego:go(patrz Móżdżek).
Dochodzą one do wszystkich odcinków tworu siatkowatego(w tu przedłużonym, moście i śródmózgowiu), wywierając wpływ głównie pobudzający pięcie mięśni.
Drogi rozpoczynające się w pokrywie.
U człowieka mają stosunkowo mniejsze 8018.
r o g i o d p r o w a d z a j ą c e.
Rozróżnia się wśródnich drogi wstępu kierujące się ku górze do międzymózgowia i kresomózgowia, drogi jut ące, które dochodzą do rdzenia kręgowego, i drogi domóżdżkowe.
Progi wstępujące.
Są liczne i dochodzą niemal do wszystkich zasadniczych części Bwózgowia i kresomózgowia łącznie z korą mózgu.
Większość z nich rozpoczyna się net części mostu i w śródmózgowiu.
Na szczególną uwagę zasługują połączenia renergiczne, biorące początek w jądrze miejsca sinawego, serotoninergiczne, roznąiącesię w jądrach szwu, i dopaminergiczne, których komórki macierzyste leżą dmózgowiu.
Drogi zstępujące, siatkowa-rdzeniowe.
Biorą początek głównie w górnej części i oraz w jądrze olbrzymiokomórkowym rdzenia przedłużonego.
Pierwsza z nich te się ku przodowiitworzyw rdzeniu kręgowym drogę si a tk owo-r d ze ni ow ą.
p r z y ś r o dk o w ą, głównie nie skrzyżowaną.
Droga biorąca początek w rdzeniu przedłużonym-droga siatkowa-rdzeniowa boczna zawiera zarówno włókna skrzyżowane, jak i nie skrzyżowane.
Obie drogi wpływają na motorykę i napięcie mięśni.
Ponadto niektóre włókna siatkowa-rdzeniowe kontrolują czynności wegetatywne układu autonomicznego rdzenia kręgowego i przewodzenie impulsów czuciowych.
3.
D r o gi d o m o z d żk o w e.
Pochodzą z różnych części tworu siatkowatego:najliczniejsze rozpoczynają się w górnej części mostu i w jądrze bocznym rdzenia przedłużonego.
Czynność.
Jak wynika z danych morfologicznych i elektrofizjologicznych, twór siatkowaty otrzymuje informacje ze wszystkich zasadniczych części ośrodkowego układu nerwowego i ze swej strony rzutuje na powyższe okolice.
Jest on w związku z tym zaangażowany niemal we wszystkie czynności układu nerwowego, aczkolwiek nie są dokładnie poznane mechanizmy, za pomocą których twór siatkowaty wpływa na poszczególne funkcje.
Najbardziej wyraźny jest jego wpływ na:1)motorykę, 2)czynności wegetatywne i oddychanie, 3)sen i czuwanie oraz 4)percepcję bodźców czuciowych.
część torująca 8(pobudzaj acal.
część hamująca s.
drogi siatkowa-rdzeniowe---86.
Byc.
115. Części tworu siatkowatego wpływające na motorykę i napięcie mięśni.
Rzut na przekrój pośrodkowy pnia mózgu.
na**.
161.


dawna znano wpływ tworu siatkowatego na motorykę i statykę ciała na napięcie mięśni.
Według Magouna i Rhinesa(1947)w pniu mózgu a wyróżnić ośrodki:hamujące i torujące czynność ruchową.
Ośrodki hamujące, które ją znaczną część tworu siatkowatego, miałyby się znajdować w przednio-przyśrodehokolicach rdzenia przedłużonego i mostu, a ośrodki torujące bardziej z tyłu ku, głównie w śródmózgowiu.
Brak równowagi między działaniem obu tych części, siatkowatego powodowałby zaburzenia napięcia mięśni.
zne okolice tworu siatkowatego kierują różnymi funk ej ami wege ta tywiukładu autonomicznego, takimi jak np. :ciśnienie krwi, praca serca, wydzielanie ołów przewodu pokarmowego itp. w związku z tym w tworze siatkowatym rozróżnia neg ośrodków w fizjologicznym tego słowa znaczeniu.
rodki krążenia, czyli naczynioruchowe i sercowe znajdują się w tworze iwatym rdzenia przedłużonego, sięgając u góry również i do mostu.
Regulują one serca i ciśnienie krwi.
Na podstawie drażnienia i uszkadzania stwierdzono, że ek wpływający na zwiększenie ciśnienia krwi i ośrodek zmniejszający je leżą ębnych częściach tworu siatkowatego, a ich wzajemny stosunek jest niezmiernie IV rodki oddychania.
Znajdują się w tworze siatkowatym oliwkowego odcinka ta przedłużonego.
Drażniąc je prądem elektrycznym można osiągnąć u zwierząt adczalnych wdech i wydech, zależnie od umiejscowienia elektrody.
W ten sposób miano ośrodek wdechu, leżący z przodu, i ośrodek wydechu, znajdujący się bardziej oraz nieco wyżej.
Prawidłowa, rytmiczna współpraca obu ośrodków jest uzależniona znych czynników.
Ważną rolę odgrywają przy tym impulsy nerwowe, dochodzące nerwów błędnych z receptorów znajdujących się w płucachi, oraz nadrzędna iość ośrodka mieszczącego się w śródmózgowiu lub w moście.
rodki związane z czynnością przewodu pokarmowego i układu z owego.
Znajdują się w znacznej mierze w obrębie tworu siatkowatego rdzenia łożonego i mostu.
Należy tu wymienić:ośrodek ssania, ośrodek połykania, ośrodki ielania gruczołów przewodu pokarmowego, ośrodki zwiększające napięcie błony dowej przewodu pokarmowego oraz ośrodek wymiotny, jak również ośrodki reguluiapięciepęcherza moczowego.
tm poszczególnych okresów snu i czuwania w znacznym stopniu 7 od tworu siatkowatego.
Rozróżnia się tu szereg ośrodków wpływających na ższe czynności.
W górnej części(most i śródmózgowie)znajdują się ośrodki, których lenie powoduje obudzenie śpiącego zwierzęcia i wyraźnie zaznaczoną aktywację mózgu.
Okolice te należą do układu siatkowatego pobudzającego(patrz Śródmózi).
Szczególne znaczenie w mechanizmie snu i czuwania przypisują niektórzy jądrom zawierającym neurony bogate w serotoninę.
oływ tworu siatkowatego, na przewodzenie impulsów czuciowych wowano stosunkowo dawno.
Dopiero jednak ostatnio stwierdzono, że drażnienie wych okolic tworu siatkowatego może powodować osłabienie czucia bólu, co ma e znaczenie w patologii zespołów bólowych.
Do takich okolic należy przede Ujm istota szara otaczająca wodociąg mózgu(patrz Śródmózgowie)i część jądra zmiok amorków ego.
Jądra nerwów czaszkowych nerwach czaszkowych, podobnie jak w rdzeniowych, rozróżnia się na dośrodkowe i odśrodkowe.
Włókna dośrodkowe(czucioi 4 wypustkami komórek znajdujących się w zwojach obwodowych.
osiki te po wejściu do mózgowia kończą się w ośrodkach zwanych rami krańcowymi(nuclei terminationis)albo jądrami ci owymi(nuclei sensorii).
Te zaś z kolei tworzą drugi neuron, fazujący impulsy nerwowe do wyższych pięter mózgowia.
Zwoje odowe nerwów czaszkowych są więc odpowiednikiem zwojów.
rdzeniowych, a jądra krańcowe-odpowiednikiem istoty szarej rogów tylnych rdzenia kręgowego.
Włókna odśrodkowe, wychodzące z mózgowia do nerwów czaszkowych, można podzielić, podobnie jak włókna korzeniowe nerwów rdzeniowych, na dwie grupy:włókna ruchowe, unerwiającemięśnie szkieletowe, i włókna układu aut ono miczn ego(prawdopodobnie wyłącznie przywspółczulne), zaopatrujące mięśnie gładkie, mięsień sercowy oraz tkankę gruczołową.
Komórki, w których zaczynają się włókna odśrodkowe, tworzą w istocie szarej pnia mózgu jądra początkowe(nuclei originis).
Te z nich, które wysyłają włókna do mięśni szkieletowych, nazywamy j ądr a mi ruchowymi(nuclei motoriP), te zaś, w których rozpoczynają się włókna układu autonomicznego-jądrami autonomicznymi lub przywspółczulnymi(nuclei dutonomici s. parasgmpathiei).
Jądra ruchowe są tworem analogicznym do rogów przednich rdzenia kręgowego, a jądra przywspółczulne-do komórek układu autonomicznego, leżących w segmentach krzyżowych.
Jądra ruchowe.
Układają się w dwa podłużnie biegnące słupy komórek.
Jeden z nich, tylna-przyśrodkowy, unerwia mięśnie powstałe z miotomów, drugi zaś, przednio-boczny--mięśnie, które rozwinęły się w obrębie łuków skrzelowych(ryć, 116 i III).
1.
Jądra słupa tylna-przyśrodkowego, będące bezpośrednim przedłużeniem jąder ruchowych rdzenia kręgowego, leżą w obrębie istoty szarej środkowej lub na jej pograniczu.
Są to:j ądro n. podjęzykowego(nucleus n. hgpoglossi), jądro n. odwodzącego Oucleas n. dbducewis), j ądr o n. blo czkow e go(nucleas n. trochledris)oraz jądra n. okoruchowego(nuclei n. oculomotorii)główne i środkowe.
Jądro n. podjęzykowego leży w rdzeniu przedłużonym.
Jądro n. odwodzącego znajduje się w dolnym odcinku mostu, we wzgórku n. twarzowego.
Pozostałe zaś-jądro n. bloczkowego i jądra n. okoruchowego-są umiejscowione w śródmózgowiu(patrz dalej).
2.
Jądra słupa przednio-bocznego.
Do grupy tej należą jądra ruchowe, znajdujące się w bocznej części nakrywki i tyłomózgowia, w pewnym oddaleniu od istoty szarej środkowej(ryc, llócj ądro dwuznaczne(nucleus dmbiguus), wspólne dla n. językowo-gardłowego, n. błędnego i korzeni czaszkowych n. dodatkowego, jądro n. twarzowego(nucleus n. faciulis)i jądro ruchowe n. trój dzielnego Oucleus motorius n. trigemini).
Jądra ruchowe słupa przednio-bocznego pierwotnie leżą bardziej z tyłu wspólnie z Jądrami autonomicznymi(przywspółczulnymi).
Dopiero w rozwoju filogenetycznym te dwie grupy komórek oddzielają się od siebie.
Jądra przywspółczulne, zaopatrujące mięśnie gładkie i gruczoły, nie zmieniają położenia, natomiast jądra ruchowe, unerwiające mięśnie prążkowane, przesuwają się ku przodowi.
Śladem tej wędrówki jest łukowaty przebieg włókien z nich wychodzących.
Biegną one w nakrywce tyłomózgowia najpierw ku tyłowi, a następnie zaginają się do przodu, tworząc po drodze charakterystyczny łuk.
Jądra autonomiczne nerwów czaszkowych.
Leżą głównie w istocie szarej środkowej lub w jej pobliżu(ryc, 116 i ll 7).
Dokładniej znamy.


Nucłeus dccessories-s. autonomicus n, oculomotorii.
Nucleus.
, atorius superiorNucleus dorsa lis n, glossopharyngei(salwatorius im.
)Nucleus dorsalis 0.
VBQI.
116.
Jądra początkowe nerwów czaszkowych w rzucie na powierzchnię grzbielowąmózgu.
Po prawej stronie ryciny jądra ruchowe oznaczone barwą czerwoną, po lewej jądra autonomiczne, przywspółczulne, oznaczone barwą czarną.
Nucleus principalis n. oculomotorii.
N. III.
W.
VNucleusmotorius-n. trigeminn.
Nucleus n. facialis---.
W.
W W W N.
96 W.
W W.
X.
Nucleus principalisn, oculomotori i-Nucleus n. trochlearis.
Nucleus motoriusn, trigeminiNucłeusn, abducentis.
Nucleusn, tacialis.
Nucleus ambiguus.
-Nucieus n. hypoglossi.
-Nucieus accessoriusS.
BUIOOOOHGJSn, ocu(omotali i Nucleus n. trochlearis.
-Nucleus n. abducentisNucłeus salwatoriusSUO 3 fłOFNucleus dorsalis n. glossopharyngei(salwatorius infł'Nucleus dorsalis n. vagiNucleus ambiguus Nucleus n. hypoglossi.
@7 J 44 ta początkowe nerwów czaszkowych w rzucie bocznym.
Oznaczenia 388 P?. ryc.
116.
Nucłeus vesti bujali s superiorNucleus vestbularis medialisNucleus Vestibularis lateralisNucleuscochlearis yentrahsNucleuscochlearis dorsalis Nueleus uestibularis interior.
Rrc.
118.
Jądra krańcowe(czuciowe)nerwów czaszkowych w rzucie na powierzchnię grzbietową pnia mózgu.
Po prawej stronie jądra nerwu trójdzielnego i jądra samotne oznaczone barwą niebieską, po lewej-jądra nerwu przedsionkowa-ślimakowego oznaczone barwą zieloną.
Tractusmesencephalicusn.
trigemiru W. IZ.
Tractus spinalisn.
trigemimNuclei cochlearesV ló/*V.
96.
Nucleusmesenceph aWcus n. trigemini.
Nucleus sensoriussu pe*n. trigemini.
Nucleus spinalisn, trigeminiNucleus solitarius.
Nucleusmesencephalicus n. trigemini.
Nucleus sensoriusS UDóTłO(n. trigemimNucleus spinalis*n. trigemiruNuclei vestibułares Trdctus solitarius.
Nucleus solitarius.
N.
X Y':99899 Fa krańcowe(czuciowe)nerwów czaszkowych w rzucie bocznym.
Oznaczenia jak na ryć, 118. e.


nie budowę jądra grzbietowego nerwu błędnego(nucdorsdlisn, togi)oraz należącego do śródmózgowia j ą d r a d o d a trego, czyli autonomicznego nerwu okoruchowegoleus dccessorius s. dutonomicus n. oculomotorii).
Położenie jąder współczulnych innych nerwów(n. językowo-gardłowego, n. twaregoi ewentualnie n. trójdzielnego)nie zostało jeszcze ostatecznie lane.
jdra czuciowe Oyc, 118 i 1191.
Znajdują się w różnych okolicach ma przedłużonego, mostu oraz śródmózgowia.
Do tej grupy należą:ądra czuciowe nerwu trójdzielnego(nuelei sensorii n. muni), 2)jądro samotne(nucleussoltturius), 3)j ądra ślimave(nuclei cochleures)i 4)jądra przedsionkowe(nucleiibulares).
ogólnej liczby 12 par nerwów czaszkowych tylko 8 ostatnich(V-XII)swe jądra w tyłomózgowiu.
Omówiono je kolejno począwszy od jądra wu podjęzykowego.
Jądro nerwu podjęzykowego CIO erw podjęzykowy składa się zasadniczo z włókien ruchowych, które poczynają się w jądrze nerwu podjęzykowego(nucleus n. hgpołsi).
Jądro to jest utworzone przez wąskie pasmo istoty szarej, mące się w rdzeniu przedłużonym na długości około 1-1, 5 cni.
Jego ny odcinek, rozpoczynający się powyżej skrzyżowania piramid, leży przodowi i nieco bocznic od kanału środkowego:górny zaś zajmuje nie komory czwartej znaczną część trójkąta nerwu podjęzykowego, jeżąc się w odległości kilku milimetrów od mostu.
'najbliższym otoczeniu jądra nerwu podjęzykowego znajduje się pęczek podłużny środkowy i jądro grzbietowe nerwu błędnego.
Pęczek podłużny przyśrodkowy biegnie tronie przyśrodkowo-przedniej jądra n. podjęzykowego, a jądro grzbietowe n. nego w dolnym odcinku leży za jądrem n. podjęzykowego, a ku górze przesuwa się na stronę boczna.
amorki nerwowe jądra nerwu podjęzykowego są zupełnie podobne do arek ruchowych rdzenia kręgowego.
idro nerwu podjęzykowego na przekrojach poprzecznych przez oba końce, górny 6, nie wykazuje wyraźnego podziału, natomiast w części środkowej można rozróżnić(a miejscami dwie)grupy komórkowe, zwane grupami A, B i O(OlszewkiJer, WH).
Grupa A leży z przodu, B z tyłu, a grupa O z tyłu oraz od strony środkowej.
**kna korzeniowe nerwu podjęzykowego, przynajmniej w swej wieki, nie ulegają skrzyżowaniu(ryc.
IZO).
Po wyjściu z jądra podążają one ku przodowi na aniczu tworu siatkowatego szarego oraz białego.
W dalszym przebiegu odginają się w bok, wychodząc z rdzenia przedłużonego w bruździe bocznej przedniej.
Znaczna i włókien korzeniowych przebija jądra oliwki, część natomiast omija je od stron środkowej.
z 3 nrość.
Jądro nerwu podjęzykowego jest ośrodkiem ruchowyo rwiąjącym mięśnie języka.
Zniszczenie tego ośrodka powoduje.
jądro podjęzykowe(nucleaus hgpoglossus).
porażenie powyższych mięśni po tej samej stronie:po pewnym czasie włókna mięśniowe pozbawione unerwienia ulegają zanikowi, wskutek czego odpowiednia połowa języka staje się wyraźnie mniejsza.
W sąsiedztwie jądra nerwu podjęzykowego, w obrębie tworu siatkowatego oraz istoty szarej środkowej znajdują się mniejsze, przeważnie średniej wielkości komórki nerwowe mające pewne cechy wspólne.
Tworzą one kilka jąder, zwanych j ą dr a mi ok o top od językowymi.
Jądro wtrącone(nucleus intercqlctus)leży po stronie bocznej, między jądrem n. podjęzykowego a jądrem grzbietowym n. błędnego.
Brzusznie od jądra n. podjęzykowego leżą:j ądro międzypęczk owe(nucleus interfascicularis hgpoglossijij ą dr o pod j ę zyk ow e 8 Oucleus sublingualis:).
W górnej częścitróikąta nerwu podjęzykowego znajduje się jądro poprzedzające nerwu podjęzykowego(nucleus praepositus hgpoglossP).
Do tej samej grupy zalicza się niekiedy również j ą d r o p r zyg oś r o dko we gr zb te to we(nucleus paramedianus dorsalis).
Znaczenie czynnościowe tych jąder nie jest dokładnie poznane.
Przypuszcza się, że wychodzą z nich włókna nerwowe podążające do móżdżku.
Niektórzy uważają, że jądra te są jądrami krańcowymi, w których kończą się włókna proprioceptywne, przekazujące między innymi impulsy nerwowe z mięśni Języka.
Jądra nerwu językowo-gardłowego OXJ, nerwu błędnego(XJi nerwu dodatkowego CO Nerw językowo-gardłowy, nerw błędny i korzenie czaszkowe nerwu dodatkowego mają w rdzeniu przedłużonym wspólne jądra początkowe i końcowe.
Włókna ruchowe, wchodzące w skład tych nerwów, biorą początek w 1)jądrze dwuznacznym(nucleus dmbiguus), włókna zaś przywspółczulne rozpoczynają się w 2)j ą dr z e gr zb i e 1 owym ne r w u bł ę dr e go(nulceusdorsolis n. fagi)orazw jego przedłużeniu kugórze 3)jądrze grzbietowym nerwu językowo-gardłowe go(nucleus dorsulis n. glossophargngeić).
Włókna dośrodkowe(czuciowe)wnikają przeważnie do pasma samotnego(tructussolitarius), kończąc siew 4)j ądr ze samotnym(nucleus solitmus).
Część włókien dośrodkowych oddziela się od głównego pęczka i dochodzi do jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego.
Korzenie rdzeniowe nerwu dodatkowego, w skład których wchodzą głównie włókna ruchowe, rozpoczynają się w komórkach segmentów szyjnych rdzenia kręgowego i odcinka podoliwkowego rdzenia przedłużonego.
Jądro dwuznaczne(nucleus dmbiguus).
Leży w tworze siatkowatymrdzenia przedłużonego przyśrodkowo i nieco do przodu od jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego.
Jest ono widoczne tylko mikroskopowo, a tego granice są na ogół niewyraźne.
W odcinku podoliwkowym na Drzekroju poprzecznym znajdują się tylko pojedyncze komórki jądra dwuznacznego, wyżej ich liczba zwiększa się do kilkunastu na jednym Nzekroju.
U góry jądro dwuznaczne kończy się mniej więcej na granicy rdzenia przedłużonego i mostu.
jądro Staderiniego 8 jądro Rollera.


morki nerwowe mają budowę podobną do komórek ruchowych rdzenia wego.
W środku jądra dwuznacznego leżą one dość blisko siebie, natomiast na łzie są bardziej rozrzucone i nie dają się z całą pewnością odróżnić od sąsiednich:ek tworu siatkowatego.
o k na k o r ze ni o w e, rozpoczynające się w jądrze dwuznacznym, biegną najpierw owi, w stronę istoty szarej środkowej.
Nie dochodząc jednak do niej, zaginają się ku owi oraz w bok i wraz z innymi włóknami korzeniowymi podążają do miejsca wyjścia nią przedłużonego w bruździe bocznej tylnej.
Część włókien korzeniowych na swoim lega przebija pasmo rdzeniowe nerwu trójdzielnego i jego jądro, inne zaś omijają je ony przyśrodkowej.
rynność.
Najwięcej danych przemawia za tym, że jądro dwuzneunerwia mięśnie prążkowane krtani, gardła, podniebienia zełyku.
Uszkodzenie jądra dwuznacznego powoduje zaburzenia kania i fonacji.
dro grzbietowe nerwu błędnego(nucleus dorsdlis n. togi).
Jest em przywspółczulnym.
Leży w istocie szarej środkowej rdzenia dłużonego między jądrem samotnym a jądrem nerwu podjęzykowe id którego oddziela je grupa komórek, zwana jądrem wsunięv(nucleus mterpositusS.
amorki nerwowe jądra grzbietowego są mniej więcej równomiernie ieszczone.
Można wyróżnić dwa ich rodzaje:komórki mniejsze i większe.
Komórki.
Nucleus n. hypoglossi Nucłeus dorsalis n. vagi.
*-Nucleus solitarius.
Nucleus ambiguus.
W 129 Przekrój poprzeczny rdzenia przedłużonego w odcinku oliwkowym.
Schematy te oznaczono przebieg włókien korzeniowych nerwu podjęzykowego(XU)i błędnego Wolna korzeniowe i jądra ruchowe oznaczone barwą czerwoną, czuciowe-niebieską, autonomiczne(przywspółczulne)-czarną(wzorowane na Villigerze).
mniejsze mają przeważnie kształt wrzecionowaty, komórki większe zaś są wielobiegunowe, często trójkątne lub wydłużone.
Włókna korzeniowe wychodzą z przedniej powierzchni jądra grzbietowego.
Biegną skośnie ku przodowi i do boku, przebijając po drodze twór siatkowaty oraz pasmo rdzeniowe nerwu trójdzielnego.
Czynność.
Jądro grzbietowe nerwu błędnego unerwia mięsień sercowy oraz mięśnie gładkie i tkankę gruczołową większości narządów klatki piersiowej i jamy brzusznej.
Włókna przekazujące impulsy do poszczególnych narządów rozpoczynają się prawdopodobnie w różnych częściach jądra.
Jądro grzbietowe nerwu językowo-gardłowego(nucleus dorsdlis n. glossophorgngei).
Leży powyżej jądra grzbietowego nerwu błędnego, w jego przedłużeniu.
Niektórzy lokalizują w nim komórki unerwiająceśliniankę przyuszną, nazywając je j ądrem ślinowym dolnym Oucleus salitotorius interior).
Większość badaczy uważa jednak, że jądro ślinowe dolne leży oddzielnie.
Jądro samotne(nucleus solitorius).
Jest jądrem czuciowym(krańcowym), do którego dochodzą włókna dośrodkowe kilku nerwów czaszkowych.
Włókna te po wejściu do mózgowia dzielą się na gałąź wstępującą i zstępującą lub biegną nie podzielone w dół, w kieranku rdzenia kręgowego.
Gałęzie wstępujące są na ogół bardzo krótkie.
Natomiast gałęzie zstępujące mają dość znaczną długość i tworzą w rdzeniu przedłużonym wyraźnie widoczne p a s m o s a m o tn e Oractus solitarius).
Leży ono na pograniczu istoty szarej środkowej i tworu siatkowatego, mając na przekroju poprzecznym kształt owalny i osiągając w miejscu swego największego rozwoju grubość około 1, 5 mm.
Pasmo samotne można u góry prześledzić niemal aż do granicy z mostem, a u dołu aż do odcinka podoliwkowego rdzenia przedłużonego.
Po łoże nie.
Jądro samotne pojawia się u dołu w podoliwkowym odcinku rdzenia przedłużonego.
Leży ono tu w istocie szarej środkowej za jądrem grzbietowym n. błędnego.
Na wysokości dolnego bieguna oliwki oba jądra samotne, prawe i lewe, przylegają do siebie, oddzielone tylko wąską przegrodą glejową.
Tworzą one pozornie nieparzystą grupę komórek, zwaną j ą d re m s p o id ł o w y m(nucleus commissuralis).
Wyżej jądro samotne przesuwa się w bok:graniczy tu od strony przyśrodkowej z jądrem grzbietowym n. błędnego, a od strony bocznej z jądrami sznura tylnego oraz z jądrami przedsionkowymi.
U góry, niedaleko mostu, jądro samotne zostaje odsunięte ku przodowi przez jądro przedsionkowe przyśrodkowe.
W jądrze samotnym na podstawie jego budowy komórkowej można rozróżnić:a)część przednio-boczną, b)część tylna-przyśrodkową i c)część galaretowatą.
Część prze dni o-b oczna, bardziej oddalona od komory czwartej, otacza bezpośrednio pasmo samotne.
Zawiera ona małe i średniej wielkości komórki nerwowe.
Ich długie osie są przeważnie ułożone równolegle do powierzchni pasma samotnego.
Część tylna-pr z yśr od k owa składasię zkomóreknerwowychmałych, przeważnie wydłużonych, o niewielkiej ilości protoplazmy, słabo barwiącej się mietodą Nissla.
Część ta wraz z jądrem grzbietowym n. błędnego przylega do powierzchni dna komory czwartej, tworząc trójkąt n. błędnego.
Niektórzy część tę nazywają j ą d r e rn gr z b i e 1 owym czuciowym nerwu błędnego(nucleus dorsqlis n. fagi sensoriusć).
'jądro pasma samotnego(nucleus trdctus solitorii).
I RQ.


iść ga la re 1 o w a ta występuje w postaci jednego lub kilku pasm owalnych na oju poprzecznym:mają one tylko nieznaczna ilość komórek nerwowych i gięto Pasma te są bardzo zmienne co do wielkości, liczby i położenia.
ynność.
Do jądra samotnego dochodzą włókna dośrodkowe ów:twarzowego(pośredniego), językowo-gardłowego, błędnego atkowego oraz nieznaczna część włókien pochodzących z nerwu delnego.
Jądro samotne tą drogą otrzymuje impulsy nerwowe**a, krtani oraz trzew klatki piersiowej i jamy brzusznej.
Odcinek jądra samotnego, a zwłaszcza jego część przednio-boczna, jest any za ośrodek, do którego dochodzą włókna smakowe.
:wykazują nowsze badania, komórki jądra samotnego spełniają ważnych funkcji.
Wysyłają one aksony, między innymi, do ośrodmdmózgowia, podwzgórza i ciała migdałowatego.
Tymi drogami samotne wpływa na czynność układu autonomicznego, na układ ezny i pośrednio na układ gruczołów wydzielania wewnętrznego.
Jądra nerwu przedsionkowa-ślimakowego(VIT rw przedsionkowa-ślimakowy(n. testibulocochleoris)a się z dwóch części:ślimakowej i przedsionkowej.
Część ślimakozewodziimpulsy nerwowe ze znajdującego się w ślimaku nabłonka rającego bodźce słuchowe, tj. drgania o częstotliwości 1420 OOOs.
Yus yestibularis superior.
. Pedunculus cerebellaris.
*******eus cochlearis dorsalis.
eus óochlearisyemralisFars cochlearisn.
IZ/j/.
Fars vestibularisn.
IW Tractus pyramidalis.
-s Cortex cerebelli.
-Nucleus fastigii.
--Nucleus yestibularis lateralis-Fasciculus lorgitudinalis mad ialis.
8 Nucleus ves fibula cis medialis.
gałęzie zstępające do jądra przedsionkowego dol negoTraetus vestibulospinalis.
I Jgdra krańcowe nerwu przedsionkowa-ślimakowego i niektóre ich połączenia.
w statyczna-słuchowy(n. statodcusticus).
Część przedsionkowa rozpoczyna się w przedsionku i w kanałach półkolistych.
Znajdują się tam receptory zmysłu równowagi.
Na zewnątrz mózgowia obie części nerwu przedsionkowego biegną wspólnie w przewodzie słuchowym wewnętrznym.
W miejscu wejścia do rdzenia przedłużonego i do mostu oddalają się one od siebie:część przedsionkowa kieruje się przyśrodkowo do konaru dolnego móżdżku, część ślimakowa zaś otacza go od przodu i od boku, dochodząc do jąder ślimakowych.
Jądra części ślimakowej nerwu VIII Część ślimakowa(pars cochledris), zwana też re rwę m ślimak owy m(n. cochledris), jest utworzona głównie z wypustek dośrodkowych komórek leżących w zwoju spiralnym(ganglion spirale).
Po wejściu do mózgowia dzielą się one na odgałęzienia kończące się w jądrze ślimakowym brzusznym i w jądrze ślimakowym grzbietowym.
Niektóre wypustki biegną dalej do jąder ciała czworobocznego, jądra górnego oliwki oraz do jąder wstęgi bocznej.
Jądro ślimakowe brzuszne(nucleus cochlearis tentrdlis).
Ma długość około 3 run, leży na pograniczu rdzenia przedłużonego i mostu po stronie przedniej i przednio-bocznej konaru dolnego móżdżku(ryc.
IZI).
Z boku oraz od przodu jądro ślimakowe brzuszne przylega w dolnej części do powierzchni zewnętrznej rdzenia przedłużonego, a w górnej-do istoty białej móżdżku oraz do jego konaru środkowego.
Komórki nerwowe jądra ślimakowego brzusznego sa przeważnie średniej wielkości, okrągławe lub owalne, rzadziej trójkątne.
Większość z nich swym dłuższym wymiarem układa się w kierunku skośnym od przodu i boku w stronę tylna-przyśrodkowąco nadaje jądru ślimakowemu brzusznemu charakterystyczny wygląd.
W ł ok n a n e r w o w e wychodzące z jądra ślimakowego brzusznego biegną w stronę przyśrodkową przed konarem dolnym móżdżku i pasmem rdzeniowym nerwu trójdzielnego.
Wchodzą one w skład ciała c z w o ro bo c z n ego(corpus(rdpezoideum), a następnie wnikają do wstęgi bocznej(lemniscus lateralis), będąc drugim neuronem drogi słuchowej.
Kończą się one głównie w jądrach ciała czworobocznego, w jądrze górnym oliwki i w jądrach wstęgi bocznej.
Te zaś z kolei przesyłają impulsy ruchowe do wzgórka dolnego pokrywy i do ciała kolankowatego przyśrodkowego(patrz dalej).
Jądro ślimakowe grzbietoweB(nueleus cochledris dorsmis).
Ma długość do 2-3 run, leży na tylna-bocznej powierzchni konaru dolnego móżdżku(ryć.
1213.
W dnie komory czwartej tworzy ono guzek słuchowy, silnie uwypuklający się u niższych kręgowców.
U człowieka jest on słabo zaznaczony.
Największe wymiary jądro ślimakowe grzbietowe osiąga na przekrojach poprzecznych nieco poniżej jądra ślimakowego brzusznego, chociaż obydwa te ośrodki mogą być widoczne na tym samym przekroju.
Komórki nerwowe tego jądra różnią się znacznie od komórek jądra ślimakowego brzusznego.
Są one nieco mniejsze, prze.
jądro ślimakowe przednie(nucleus cochlearis anterior)8 jądro ślimakowe tylne(nucleus cochlearis posterior).


te wydłużone, a ich długie osie są ułożone równolegle do powierz konaru dolnego móżdżku.
i k n a n e r w o w e wychodzące z jądra ślimakowego grzbietowego biegną w obrębie zworobocznego i wstęgi bocznej, kończąc się podobnie jak włókna wychodzące, ślimakowego brzusznego.
ść ślimakowa nerwu VIII zawiera również niewielką liczbę włókien odśrodkowych.
:zynają się one w jądrze górnym oliwki i biegną w postaci pęczka oliw-ś I i m a k o w e g o(fqsciculus olmocochlearis:).
Kończą się na komórkach włosoi narządu spiralnego ślimaka, prawdopodobnie działając na nie hamująco.
i części przedsionkowej nerwu VIII iść przedsionkowa(pars vestibuloris), zwana też nerwem ds ionkowym(n. tiestibularis)jest grubsza od części ślimaka tworzą ją wypustki komórek dwubiegunowych z w o j u p r z e dko we go(gdnglion testibulare), wnikające do mózgowia nieco j i bardziej przyśrodkowo od włókien nerwu ślimakowego.
W mazi podążają one po przyśrodkowej stronie konara dolnego móżdżku runku pola przedsionkowego, leżącego w dnie komory czwartej:tu ej dzielą się na krótsze gałęzie wstępujące i dłuższe zstępujące.
je te kończą się w jądrach przedsionkowych, a niektóre z nich idzą prawdopodobnie również i do Togenetycznie najstarszych i móżdżku.
Rozróżniamy 4 j ądra przedsionkowe(nucleiulares):przyśrodkowe, wypełniające większą część pola siarkowego w dnie komory czwartej, oraz dolne, boczne n e leżące bardziej z boku jedno nad drugim(ryć, 118 i ll 9).
o przedsionkowe przyśrodkowe(nucleus testibularis medialis).
Leży na po:u rdzenia przedłużonego i mostu na odcinku długości 8-10 mm.
Znajduje się ono*ie szarej środkowej dna komory czwartej bezpośrednio pod powierzchnią pola onkowego.
Największe rozmiary osiąga na granicy mostu i rdzenia przedłużonego a przekroju poprzecznym ma kształt w przybliżeniu trójkątny.
Jądro przedsionarzyśrodkoweleży tu między jądrem poprzedzającym nerwu podjęzykowego mi przedsionkowymi dolnym i bocznym.
Na niższych przekrojach po stronie idkowej omawianego jądra znajduje się jądro samotne, a z boku---jądro klinowe OWO.
n o r k i n e r w o w e.
Jądro przedsionkowe przyśrodkowe charakteryzuje się znaczorodnościąkomórek nerwowych.
Znajdują się tu przede wszystkim komórki małe e, na ogół nierównomiernie rozproszone.
Oprócz tego widać tu pojedyncze komórki ochodzące w części dolnej prawdopodobnie z jądra klinowatego, a w części górnej lra przedsionkowego bocznego.
o pczedsionkowe dolne'(nucleus tes(ibularis interior).
Ma długość około 5-6 mmgórnym odcinku rdzenia przedłużonego wzdłuż włókien zstępujących nerwu onkowego.
U dołu przechodzi ono w jądro klinowate dodatkowe, a u góry w jądro onkowe boczne.
Powierzchnia grzbietowa jądra przedsionkowego dolnego przyle*achyłkubocznego komory czwartej, od którego oddziela Ją częściowo grupa k o odmiennej budowie, zwana jądrem nad przedsionkowym(nucleas esiibuloris Y).
ro Schwalbego ro Rollera.
K o morki ne rw owe.
Jądro przedsionkowe dolne zawiera przeważnie komórki średniej wielkości, podobne do komórek jądra przyśrodkowego.
Są one jednak na ogół większe i rzadziej rozmieszczone.
Jądro przedsionkowe boczne(nucleus vestibularis lateralis).
Znajduje się w dolnym odcinku części grzbietowej mostu(ryc.
DB).
W wymiarze od dołu ku górze ma około 4 mmdługości.
W miejscu swego największego rozwoju jądro przedsionkowe boczne graniczy od strony przyśrodkowei z jądrem przedsionkowym przyśrodkowym, od tyłu---z dnem komory czwartej i z jądrem przedsionkowym górnym, a od strony bocznej z konarem dolnym móżdżku.
Komórki nerwowe jądra przedsionkowego bocznego są przeważnie duże lub średniej wielkości:znaczna ich część pod względem budowy przypomina komórki ruchowe.
Jądro przedsionkowe górne'(nucleus testibularis superior).
Leży na pograniczu mostu i móżdżku.
Jest więc położone wyżej i bardziej z tyłu od pozostałych jąder przedsionkowych.
Z boku i od tyłu otacza je istota biała konarów móżdżku, z przodu zaś na znacznej przestrzeni przylegają jądra nerwu trójdzielnego i jego pasma rdzeniowe.
K o mó r k i ne r w o w e są przeważnie zaokrąglone, owalne, niekiedy czworoboczne.
Wielkość ich jest mniejsza od komórek jądra przedsionkowego bocznego.
Połączenia jąder przedsionkowych.
Drogi doprowadzaj ące.
W jądrach przedsionkowych przede wszystkim kończą się:1)poprzednio omówione w ł o k n a k o r z eni o w e części przedsionkowej nerwu przedsionkowa-ślimakowego i 2)włókna pochodzące z móżdżku, które tworzą d ragę móżdżka wo-p r ze ds ton k ową Oractus cerebellovestibularisł).
Te ostatnie rozpoczynają się głównie w jądrze wierzchu oraz w flogenetycznienajstarszej części kory móżdżku.
Oprócz tego do jąder przedsionkowych, a zwłaszcza do bocznego, dochodzą 3)bocznice niektórych włókien rozpoczynających się w rdzeniu kręgowym oraz w tworze siatkowatym tyłomózgowia, jak również 4)liczne włókna zstępujące z wyższych pięter mózgowia.
D rogi odprowadzaj ące jąder przedsionkowych są liczniejsze:omówimy tylko niektóre z nich:Droga przedsionkowa-móżdżkowa(tractus nestibulocerebellaris').
Biegnie w tylna-przyśrodkowej części konaru dolnego móżdżku.
Kończy się w Mogenetycznienaj starszych okolicach móżdżku.
D r o ga p r ze d sionko w o-rdzeniowa(tractus nestibulospmalis).
Przekazuje impulsy z przedsionka do komórek ruchowych rdzenia kręgowego.
D r o g a pr ze dsionk owo-podłużna(trdctus nestibulolongitudmalis:)(patrz dalej).
Tworzą ją włókna rozpoczynające się w jądrach przedsionkowych i wchodzące w skład pęczka podłużnego przyśrodkowego.
D r o g a pr ze ds ton k ow o-siał k ow a(tractusnestibuloretieularis).
Jestutworzonaz rozproszonych włókien nerwowych, łączących jądra przedsionkowe z różnymi jądrami tworu siatkowatego.
D raga pr ze ds i on k owo-wzgórz owa(trdctus restibulothalamicus:).
Ma stanowić drugi neuron w układzie dróg przekazujących impulsy z przedsionka do kory mózgu nie została jednak dotychczas dokładnie zbadana.
Przypuszcza się, że biegnie między wstęgą przyśrodkową a boczną.
Jądra nerwu twarzowego 010 W nerwie twarzowym rozróżnia się część ruchową(n. twarzowy w węższym tego słowa znaczeniu)oraz część, zwaną nerwem pośrednim 0, in(ermedius), do której należą włókna przywspółczulne oraz dośrodkowe(czuciowe).
Włókna ruchowe rozpoczynają się w j ą dr z e n e r w u twarzowego(nucleus n. fqcialis), włókna zaś przywspółczulne.
jądro Deitersa?jądro przedsionkowe grzbietowe(nucleus vestibularis dorsalis), jądro Bechterewa 179.


nie w j ądrze ślinowym górnym Oucleussolitatorius supeóknaczuciowe nerwu twarzowego kończą się w jądrze samotnym częściowo w jądrze rdzeniowym nerwu trójdzielnego.
dro nerwu twarzowego(nucleus n. fqcidlis).
Zwane również em ruchowym nerwu twarzowego(nucleus motorius n. lis), ma długość około 4 mm, zaczyna się u dołu na pograniczu.
-te?%---gsę.
-te?%---gsęłs*.
22.
Przekrój poprzeczny mostu na poziomie wzgórka twarzowego.
Schematycznie:ono przebieg włókien korzeniowych nerwu twarzowego(VII)i odwodzącego(VI)(wzorowane na Villigerze).
u i rdzenia przedłużonego.
Leży ono w części grzbietowej mostu za mi ciała czworobocznego granicząc od tyłu, a częściowo również żnie, z jądrem rdzeniowym nerwu trójdzielnego.
Jądro nerwu:owego na przekroju poprzecznym ma kształt owalny lub skośnie roboczny, o długiej osi skierowanej od przodu i strony przyśrodjku tyłowi i w bok.
morki nerwowe są zupełnie podobne do komórek innych jąder ruchowych.
iią się one w kilka mniej lub więcej odgraniczonych grup.
Pearson(1946)rozróżnia sześć, natomiast inni dzielą jądro nerwu twarzowego na trzy części:przyśrod**ną, pośrednią i boczna-przednią.
ikna korzeniowe nerwu twarzowego po wyjściu z jądra początkowego i się najpierw w stronę tylna-przyśrodkową, biegnąc skośnie przez twór siatkowaty.
9 s ten nazywa się częścią pierwszą(pers primaS korzenia n. twarzowego.
Bókna nerwowe zaginają się ku górze, podążając na przestrzeni kilku milimetrów yśrodkowej stronie jądra n. odwodzącego.
Następnie zmieniają one kierunek:gu z podłużnego na poprzeczny.
W tym odcinku leżą one za jądrem n. odwodzącego c w dnie komory czwartej wzgórek n. twarzowego.
Zagięcie włókien korzeniowych J 4 dra n. odwodzącego nazywamy koi a ne rn nerwu twa r z owego(genu n. s)Dalej rozpoczyna się część druga(pars secundaS korzenia.
Kieruje się ona aę przednio-boczną, zaginając się jednocześnie ku dołowi:przebiega obok jądra n. wego i wychodzi na zewnątrz na granicy mostu, rdzenia przedłużonego i konaru wego móżdżku.
lro twarzowe(nucleus Jqcidlis).
Nucleus n-, abducertis.
Nucleus n. facialis.
O zynn o ś ć.
Włókna wychodzące z jądra nerwu twarzowego zaopatrują mięśnie wyrazowe, jak również mięsień strzemiączkowy oraz mięsień rylcowo-gnykowy i tylny brzusiec mięśnia dwubrzuścowego.
Przypuszcza się, że w poszczególnych częściach jądra znajdują się komórki nerwowe, zaopatrujące różne mięśnie.
Jądro ślinowe górne(nucleus salitatorius superior), czyli j ą dr o przywspółczulne nerwu twarzowego(nucleuspdrdsgmpathicusn, fqcidlis).
Znajduje się prawdopodobnie w dolnym odcinku mostu.
Włókna z niego wychodzące(przedzwojowe)podążają w nerwie twarzowym(pośrednim)do zwoju skrzydłowa-podniebiennego i pod żuchwowego.
Zwoje te unerwiają śliniankę podżuchwową, śliniankę podjęzykową, gruczoły nosowe i podniebienne oraz gruczoł łzowy.
Włókna zaopatrujące gruczoł łzowy mają rozpoczynać się w komórkach określonych jako jądro łzowe(nucleus lacrimdlis).
Jądro nerwu odwodzącego OT W skład nerwu odwodzącego wchodzą włókna ruchowe.
Biorą one początek w jądrze nerwu odwodzącego(nucleus n. abducentis).
Jądro to, długości 3-3, 5 mm, znajduje się we wzgórku twarzowym, w istocie szarej środkowej dna komory czwartej.
Na przekroju poprzecznym jest ono okrągławe bądź owalne, średnicy około 1, 5 mm.
Z przodu i do boku jądro nerwu odwodzącego przylega do tworu siatkowatego, a od strony przyśrodkowej i od tyłu owijają się dookoła niego włókna korzeniowe nerwu twarzowego.
Komór ki nerwowe przypominają swym wyglądem komórki ruchowe rdzenia kręgowego.
Włókna korzeniowe nerwu odwodzącego wychodzą przeważnie z przy środkowej części jądra.
Skupiają się dalej w kilka wiązek, które biegną ku przodowi i w dół, przebijając część grzbietową oraz część brzuszną mostu(ryc.
IZZ).
Wychodzą na zewnątrz na granicy mostu i rdzenia przedłużonego, a więc znacznie poniżej swego jądra początkowego.
Czynność.
Jądro nerwu odwodzącego zaopatruje mięsień prosty boczny oka tej samej strony.
Proces patologiczny w tej okolicy powoduje nie tylko porażenie mięśnia prostego bocznego, ale zazwyczaj również porażenie skojarzonego spojrzenia w bok.
Chory z tego rodzaju zaburzeniem nie może skierować gałek ocznych w bok, w stronę, po której znajduje się ognisko chorobowe.
Jądra nerwu trójdzielnego(V)Nerw trójdzielny jest nerwem mieszanym, w skład którego wchodzi część mniejsza, ruchowa, oraz część większa, czuciowa.
Włókna ruchowe wychodzą z jądra ruchowego nerwu trójdzielnego.
jądro odwodzące(nucleus abducens).
175.


leus motorius n. trigemmi).
Włókna czuciowe nerwu trójdzielnego rejściu do mózgowia podążają ku tyłowi i nieco w stronę przyśrodą, dzieląc się przeważnie na krótkie gałęzie wstępujące i znacznie sze gałęzie zstępujące Oyc.
120.
Gałęzie wstępujące kończą się ościew jądrze czuciowym głównym nerwu trójdzielo(nucleus sensorius superior n. trigemini), a zstępujące tworzą mo rdzeniowe(troctis spmalis n. trigemmi), schodzące ku.
Tractus mesencephalicu sn, trigemimNucłeus.
m*us n. trigemini.
Nucleusmesencephahcusn, trigeminiNucleus senso li us superior n. trigemini.
spinaOs n.
Origemini.
123.
Jądra nerwu trójdzielnego:barwą niebieską oznaczono jądra czuciowe, czerwoną jądro ruchowe(wzorowane na Villigerze).
wi aż do części szyjnej rdzenia kręgowego.
Po jego stronie przyśrodejznajduje się jądro rdzeniowe nerwu trójdzielnego(eus spindlis n. trigemini).
Odrębna część włókien dośrodkowych, aodząca głównie z trzeciej gałęzi nerwu trójdzielnego, kieruje się ku wi i ku górze w stronę śródmózgowia.
Tworzy ona pasmo śródzg o w i o w e(trdetus mesencephdlicus n. trigemmi), doc\odzące do ra śródrnózgowiowego nerwu trójdzielnego(nucleusencephdlicus n, trigemmi).
ożliwe, że oprócz jądra ruchowego i jąder czuciowych nerw trójdzielmarównież jądro przywspółczulne.
Na ten temat jednak nie ma nych danych.
@ro ruchowe nerwu trójdzielnego(nueleus motorius n, trigemini).
Bugość około 34 mm, znajduje się w środkowym odcinku mostu.
Na:Kroju poprzecznym jest ono widoczne w bocznej części tworu Kowatego, przyśrodkowo od jądra czuciowego górnego nerwu toilnego.
Pomiędzy obu jądrami przebiegają wychodzące z nich włókna 4@lllOW:, o morki nerwowe mają ten sarn typ budowy, co komórki innych jąder ruchollok n a k o rzen i o we wychodzą z jądra ruchowego nerwu trójdzielnego ku b(opatem, po zatoczeniu łuku, kierują się w stronę przednio-boczną do miejsca wyjścia Z)!
OWlżl.
O z y n n o ś ć.
Jądro ruchowe nerwu trójdzielnego unerwia mięśnie(łuku skrzelowego:mięśnie żwaczowe, mięsień żuchwowa-gnykowy, przedni brzusiec mięśnia dwubrzuścowego i napinacz błony bębenkowej Lokalizacja komórek nerwowych, zaopatrujących poszczególne mięśnie, nie została dotychczas dokładnie ustalona.
Według Szentagothaia(1943)w dolnej części jądra znajdują się komórki unerwiąjące mięsień skroniowy, przedni brzusiec mięśnia dwubrzuścowegoi napinacz błony bębenkowej, w górnej zaś-run, skrzydłowe, m. żuchwowa-gnykowy i m. żwacz.
Zniszczenie jądra ruchowego n. trójdzielnego powoduje porażenie powyższych mięśni, co uwidacznia się najbardziej przy ruchach żuchwy.
W sąsiedztwie dolnego bieguna jądra ruchowego n. trójdzielnego, bardziej z tyłu i przyśrodkowo, znajduje się drobna grupa komórek o podobnej budowie, zwana j ą d r e mz afro)dzielnym(nucleus retrotrigeminalis).
Jej znaczenie czynnościowe nie jest dotychczas znane.
Jądro czuciowe górne nerwu trójdzielnego(nucleus sensoriussuperior n. trigemini).
Znajduje się w środkowym odcinku mostu, w bocznej części tworu siatkowatego(ryc.
IIZ).
Po jego stronie przyśrodkowejleży jądro ruchowe nerwu trójdzielnego, oddzielone przebiegającymi w tym miejscu włóknami korzeniowymi.
Z boku od jądra czuciowego górnego znajduje się w części dolnej pasmo rdzeniowe nerwu trójdzielnego, a wyżej-konar środkowy móżdżku.
Komórki nerwowe jądra mostowego są przeważnie małe, o kształtach najczęściej zaokrąglonych.
Mają one dość duże jądro i stosunkowo skąpą ilość cytoplazmy.
Włókna ne rw owe, biorące początek w jądrze czuciowym górnym, przeważnie ulegają skrzyżowaniu w obrębie szwu i wyżej, wspólnie z włóknami nie skrzyżowanymi tworzą w s tę gę 1 ró j d zielną(łemniscus trigeminalis), która w moście biegnie jako odrębny pęczek, a wyżej w śródmózgowiu zbliża się do wstęgi przyśrodkowej.
Jądro rdzeniowe nerwu trójdzielnego'(nucleus spindlis n. trigemini).
Ciągnie się przez całą długość rdzenia przedłużonego, swym dolnym końcem wchodząc do szyjnych segmentów rdzenia kręgowego, a górnym do dolnego odcinka mostu.
Z boku od jądra znajduje się pęczek podłużnie biegnących włókien, zwany p a s m e mrdzeniowym nerwu trójdzielnego Orachs spindlis n. trigemmi).
Jest ono najgrubsze w moście, niżej zaś stopniowo zmniejsza się, kończąc się w warstwie granicznej rdzenia kręgowego.
U dołu, j, w górnych segmentach szyjnych, w odcinku podoliwkowymrdzenia przedłużonego oraz na wysokości dolnego bieguna oliwki pasmo rdzeniowe nerwu trójdzielnego leży powierzchownie.
W tych też miejscach możliwe jest jego przecięcie bez większego uszkodzenia innych dróg nerwowych.
W wyższych odcinkach pasmo rdzeniowe nerwu trójdzielnego leży głębiej:jest ono tu'przykryte od boku drogą rdzeniowa-móżdżkową tylną, a wyżej również innymi drogami konara dolnego móżdżku.
W obrębie mostu pasmo rdzeniowe znajduje się jeszcze głębiej, przylegając nie tylko do konara dolnego móżdżku, ale również i do konara środkowego.
Wewnątrz pasma rdzeniowego włókna pochodzące z różnych gałęzi nerwu trójdzielnego układają się nieco odmiennie.
Włókna nerwu ocznego(W. )leżą najbardziej z przodu i docłodzą najniżej, aż do drugiego segmentu szyjnego.
Nerw żuchwowy(W.
J test.
'jądro mostowe n. trójdzielnego(nucleus pontinus n. trigemini), jądro czuciowe główne n. trójdzielnego(n. sensorius principalis n. trigemini)8 jądro pasma rdzeniowego nerwu trójdzielnego(nucleus tructus spinalis n. trigeminik jądro dolne n. trójdzielnego(nucleus interior n. trigemini).
19 Anatomia człowieka t. IV.
177.


ezentowany w pasmie nerwu trójdzielnego przez włókna najkrótsze, znajdujące się ąrdziej z tyłu.
Włókna nerwu szczękowego(V)leżą pośrodku między włóknami*staĘch dwóch gałęzi nerwu trójdzielnego.
jdro rdzeniowe nerwu trójdzielnego na podstawie budowy komórkowej dzieli się na części:dolną, pośrednią i górną.
zęść dolna pod względem budowy przypomina róg tylny istoty szarej rdzenia owego.
Można więc wyróżnić tu:leżącą powierzchownie warstwę brzeżną, zbudowarzeważniez wrzecionowatych komórek nerwowych, istotę galaretowatą i część leżącą łębiej, będącą odpowiednikiem głowy rogu tylnego.
z ęść p oś re dnia znajduje się na wysokości%-środkowej oliwki.
Od tyłu graniczy trem klinowatym dodatkowym, a od przodu z jądrem bocznym oraz z innymi jądraworusiatkowatego.
Część pośrednia, w przeciwieństwie do dolnej, nie ma budowy itwowej.
Znajdują się tu komórki nerwowe różnej wielkości, dość równomiernie*eszcz*e.
z ęść górna jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego leży w przedłużeniu części edniej w najwyższym odcinku rdzenia przedłużonego i w dolnym odcinku mostu.
dują się w niej komórki nerwowe, przeważnie małej i średniej wielkości.
ołączenla.
Do poszczególnych części jądra dochodzą włókna pasma rdzeniowego n. (zielnego.
Kończą się tu jednak również mniej liczne włókna innych nerwów zkowych:n. twarzowego(pośredniego), n. językowo-gardłowego i n. błędnego.
ma nerwowe, rozpoczynające się w jądrze rdzeniowym n. trójdzielnego, w swej szóści przechodzą na stronę przeciwległą, wchodząc w skład wstęgi trójdzielnej, ąjąc do wzgórza.
Część z nich kończy się w jądrach tworu siatkowatego i górnego orka blaszki pokrywy.
zynność.
Jądro rdzeniowe nerwu trójdzielnego jest przede iąstkim ośrodkiem czucia bólu, ciepła i zimna.
rze cięcie pas ma rdzeniowego nerwu trójdzielnego bądź zniszczenie jego a powoduje po tej samej stronie zniesienie wymienionych rodzajów czucia w zakresie wierna n. trójdzielnego oraz częściowo w zakresie innych nerwów łuków skrzelowych iośredniego, n. językowo-gardłowego i n. błędnego).
Jak już wspomniano, ma to**czne zastosowanie w zabiegach chirurgicznych, mających na celu zniesienie bólów nębie twarzy(np. przy nerwobólu n. trójdzielnego).
ądro śródmózgowiowe nerwu trójdzielnego(nucleus mesencepicusn, tripemini).
Jest jądrem końcowym, do którego dochodzą okna pasma śródmózgowiowego nerwu trójdzielgoOroctus mesencepholicus n. trigemini).
Pasmo to oddziela od pozostałych włókien nerwu trójdzielnego w środkowym odcinku tfu, podążając najpierw ku tyłowi przez górny biegun jądra przedikowegogórnego.
Następnie jego włókna zaginają się ku górze, :nąc do śródmózgowia po przyśrodkowej stronie konara górnego idżku.
ołożerle.
Jądro śródmózgowiowe jest widoczne w górnym odcinku mostu w postaci jełkiej grupy komórek z boku od istoty szarej środkowej.
Z przodu od niego leży jądieiscasinawego, a z boku-konar górny móżdżku.
Górna, większa część omawianego 4 znajduje się w śródmózgowiu(patrz dalej).
amorki nerwowe jądra śródmózgowiowego są dość duże, najczęściej We, w cytoplazmie zawierają bardzo drobne ziarnistości tigroidu, rozmieszczone na.
Miro pasma śródmózgowiowego n. trójdzielnego(nucleus trdctus mesencephdlici n.
obwodzie komórek nieco gęściej niż w części środkowej.
Są to komórki jednobiegunowe, których gałąź obwodowa przewodzi głównie impulsy proprioceptywne.
Są to więc jedyne neurony czuciowe pierwszego rzędu, znajdujące się w obrębie ośrodkowego układu DCTWOWCZO.
O z y n n o ś ć.
Dawny pogląd, zgodnie z którym jądro śródmózgowia we miało być dodatkowym jądrem ruchowym, został całkowicie zarzucony.
Obecnie uważa się, że za pośrednictwem nerwu trójdzielnego dochodzą do niego impulsy z zakończeń czucia głębokiego, znajdującego się w mięsniach żwaczowych.
Niektórzy przypuszczają, że docierają tu również impulsy z mięśni mimicznych twarzy i z mięśni gałki OCZOĘ).
Uwagi kliniczne Objawy chorobowe, występujące przy uszkodzeniach rdzenia przedłużonego i mostu, są spowodowane obecnością jąder nerwów czaszkowych(V-XII)i głównie skrzyżowanych długich dróg czuciowych(rdzeniowa-mózgowych)oraz ruchowych(mózgowa-rdzeniowych).
Z tego powodu objawy ze strony nerwów czaszkowych występują głównie po stronie ogniska chorobowego, a zaburzenia czuciowe i ruchowe w zakresie tułowia i kończyn-po stronie przeciwległej.
Ponadto mogą wystąpić groźne dla życia objawy ze strony krążenia i oddychania.
Objawy te, pojawiające się najczęściej wskutek zamknięcia światła tętnic unaczyniającychrdzeń przedłużony i most(patrz dalej), występują w postaci zespołów różnych zależnie od umiejscowienia ogniska chorobowego.
Do zespołów bardziej charakterystycznych należą:1.
Zespół przyśrodkowy rdzenia przedłużonego(zespół Jacksona).
Charakteryzuje się porażeniem mięśni języka po tej samej stronie(włókna korzeniowe i jądro n. podjęzykowego), drugostronnym niedowładem połowiczym(drogi korowa-rdzeniowe)oraz drugostronnym zaburzeniem czucia ułożenia i wibracji, podobnie jak przy uszkodzeniu sznura tylnego rdzenia kręgowego(wstęga przyśrodkowa).
2.
Zespół grzbietowa-boczny rdzenia przedłużonego(zespół Wallenberga).
Może mieć różne objawy zależnie od tego, jakie struktury rdzenia przedłużonego zostały uszkodzone.
Występują objawy dotyczące przede wszystkim nerwu IX i X--zaburzenia połykania i mowy(dyzartria), spowodowane niedowładem mięśni podniebienia, gardła i krtani.
Mogą wystąpić przy tym:przyśpieszenie akcji serca Oądro grzbietowe n. błędnego)i zaburzenia smaku jądro samotne), jak również zniesienie czucia bólu i temperatury w jednoimiennej połowie twarzy(pasmo rdzeniowe n. trójdzielnego i jego jądro).
Zniszczenie drogi rdzeniowa-wzgórzowej bocznej(wstęgi rdzeniowej)powoduje zniesienie czucia bólu ciepła i zimna na kończynach i tułowiu po stronie przeciwległej.
Wskutek uszkodzenia dróg rdzeniowa-móżdżkowych pojawiają się zwykle objawy niezborności kończyn po tej samej stronie(patrz dalel 3.
Zespół części brzusznej mostu w odcinku dolnym(zespół Foville a).
Do jego objawów należy porażenie odwodzenia gałki ocznej(włókna korzeniowe n. odwodzącego)i porażenie mięśni mimicznych twarzy(jądro n. twarzowego).
Po stronie przeciwległej stwierdza się porażenie połowicze(droga korowa-rdzeniowa).
Ponieważ uszkodzeniu często ulegają leżące bardziej z tyłu drogi wstępujące(wstęga przyśrodkowa, wstęga Jdzeniowa), obserwuje się również zwykle obniżenie wszystkich rodzajów czucia.
Jeżeli uszkodzone są tylko włókna n. twarzowego, a nie stwierdza się objawów ze strony n odwodzącego, to zespół ten nazywamy zespołem Miliarda-Gublera.
4 Zespół części grzbietowej mostu w odcinku dolnym.
Ma objawy w pewnym stopniu podobne do poprzedniego i nosi zwykle również nazwę zespołu Foville a lub Millar 4 a-Gublera.
Uszkodzenie jąder nerwów odwodzącego i twarzowego powoduje porażenie odwodzenia gałki ocznej i mięśni mimicznych po tej samej stronie.
Do dalszych objawów należą oczopląs(pęczek podłużny przyśrodkowy), przeciwstronne zniesienie czucia bólu i temperatury(wstęga rdzeniowa)i zaburzenia czucia ułożenia(wstęga przyśrodkowa).


, również wystąpić tzw. zrywania mięśniowe(mioklonie), dotyczące najczęściej iebienia i gardła(droga środkowa nakrywki).
zespół części brzusznej mostu w jego odcinku środkowym.
Charakteryzuje się leniem mięśni żwaczowych i niedoczulicą w obrębie twarzy po stronie ogniska ibowego(włókna n. trójdzielnego).
Również po tej samej stronie mogą pojawić się ry móżdżkowe, takie jak:niezborność połowicza lub asynergia(konar środkowy lżku).
Po przeciwległej stronie występuje niedowład połowiczy(pęczki podłużne i brzusznej mostu, zawierające włókna piramidowe).
Zespół części grzbietowej mostu w jego odcinku środkowym i górnym.
Podobnie r poprzednim zespole, pojawiają się objawy spowodowane zwykle uszkodzeniem ten nerwu trójdzielnego, a dodatkowo również jego jąder.
Objawy móżdżkowe są odowane zwykle uszkodzeniem konaru górnego móżdżku.
Ponadto stwierdza się zaznaczone drugostronne zaburzenia czucia(wstęga przyśrodkowa i wstęga rdzenia.
Streszczenie dzeń przedłużony(medulla oblongdta)ma kształt stożka spłaszczonego od lu ku tyłowi.
Na jego powierzchni brzusznej przebiega w płaszczyźnie pośrodkowejielina pośrodkowa przednia(ńssura mediano dnterior), od której bocznic oarzysta p i r a m i d a(pgramis)zawierająca drogi piramidowe.
Większość włókien tej i przechodzi na drugą stronę, tworząc w dolnym odcinku rdzenia przedłużonego zżowanie piramid(decussdtio pgramidum).
Bocznic od piramidy znajduje się podłuż walna wyniosłość-oliwka(olioa), zawierająca jądra oliwki.
Powierzchnia brzuszna tu(pons)jest znacznie szersza, wypukła zarówno w kierunku poprzecznym, jak lłużrym.
Pośrodkowo tworzy ona podłużne wgłębienie-b r u z d ę p o d s ta w n ąus bdsilaris).
Bocznic most zwęża się przechodząc w konar śr o dk owy móż d z(pedunculus cerebellaris medius), łączący most z móżdżkiem.
Na powierzchni sznej mostu i rdzenia wychodzą z mózgowia nerwy czaszkowe V-XII.
iwierzchnia grzbietowa rdzenia przedłużonego i mostu jest widoczna po usunięciu iżku.
Jej większą część tworzy dno komory czwartej, zwane do te m r ów n o I egicznym(fssa rhomboidea), ograniczone konarami móżdżku, górnymi nenii cerebellares superiores)i d o I n y m i(pedunculi cerebellares infriores).
Dolna:powierzchni grzbietowej rdzenia przedłużonego, leżąca poza komorą czwartą, mającą w przedłużeniu odpowiedniej bruzdy rdzenia kręgowego b r u z dę p o ś r odą tylną(sulcus medianus posterior).
Po obu jej stronach znajduje się kolejno ze k smukły(fsciculus grdcilis)i klinowaty(fsciculus cuneatus), które ku e grubieją, tworząc guzek s mokły(tuberculum gracile)i guzek klin o w atyrculum cuneatum).
iwierzchnia dołu równoległobocznego w części górnej jest utworzona przez most, :zęści dolnej przez rdzeń przedłużony.
Oddzielają je od siebie poprzecznie biegnące żki rdzeniowe komory czwartej(striaemedullarestentriculiquarti).
Przez długość dołu równoległoboeznego biegnie bruzda pośrodkowa, a po jej obu stronach iosłość przyśrodkowa, w której odcinku górnym wypukła się w z go re k 1 w a r z o(coWculus fcialis), a w dolnym poniżej prążków rdzeniowych-trójkąt n. i ę z yk owego(trigonum n. hgpoglossi).
Bocznic od tego ostatniego znajduje się ar, w którymleżą jądra n.
X(ID), zwany trójkątem n. błędnego(trigonum n.
J Jeszcze bardziej z boku i ku górze, na granicy mostu i rdzenia przedłużonego, leży e p r z e d s i o n k o w e(arce vestibularis), zawierające jądra części przedsionkowej n. dsionkowo-ślimakowego.
Najbardziej u góry i bocznic znajduje się w moście charakGczniezabarwione miej s c e s in a w e(locus coeruleus).
fota szara w rdzeniu przedłużonym i moście nie zajmuje tak jednolitego obszaru lżeniu kręgowym, lecz miesza się z włóknami nerwowymi.
Powstaje w ten sposób r siatkowaty(frmatio reticularis), zajmujący znaczną część rdzenia przędnego, mostu i śródmózgowia.
obrębie oliwki rdzenia przedłużonego leży j ądr o dolne oliwki(nucleusolivarisior)wraz z j ądrami dodatkowymi(nuclei olitcres accessorii).
Wysyła ono:szość swych aksonów do móżdżku, podobnie jak j ądra mostu(nuclei pontis), .
leżące w części brzusznej mostu.
W rdzeniu przedłużonym, w guzku smukłym znajduje się jądro smukłe(nueleus gracilis), a w guzku klinowatym-jądro klinowate(rucleus cunedhs).
Kończą się w nich włókna czuciowe pęczka smukłego i klinowatego, rozpoczynają się zaś biegnące do wzgórza włókna w s tęgi p r z y ś r o dkowejOemniscus medialis):te otatnie przechodzą na przciwległą stronę w dolnym odcinku rdzenia przedłużonego, tworząc s k r z y z o w a nie w s łęg(decussdtio lemniscoruni).
W moście i rdzeniu przedłużonym mieszczą się j ądra nerwów c z as z k owych(V-XII)ruchowe, autonomiczne i czuciowe.
J ą d r a r u eh o we(nuclei motorii)nerwów:trójdzielnego(V), odwodzącego OT i twarzowego(WIO leżą w obrębie mostu.
Jądrem ruchowym wspólnym dla nerwów:Językowo-gardłowego 00, błędnego(O i korzeni czaszkowych nerwu dodatkowego(XI)Jest leżące w rdzeniu przedłużonym jądro dwuznaczne Oucleus dmbiguus).
Ponadto w rdzeniu przedłużonym widać również jądro ruchowe n. podjęzykowego CU), które zajmuje znaczną część trójkąta n. podjęzykowego w dnie komory czwartej.
Jądra autonomiczne, czyli przywspółczulne(nuclei autonomici s. parasgmpdthici), wysyłają autonomiczne włókna przedzwojowe tylko do niektórych nerwów czaszkowych(VII, IX, X).
L-okalizacja znacznej części tych jąder nie jest dokładnie ustalona, zwyiątkiem j ądra grzb te to w ego n. błędnego(nucleusdorsalisn, fagi), leżącego w trójkącie n. błędnego.
Do jąder czuciowych nerwów czaszkowych należą ciągnące się na znacznej przestrzeni, od śródmózgowia do rdzenia kręgowego:1)jądra czuciowe nerwu trójdzielnego jądro śródmózgowiowe, jądro czuciowe górne i jądro rdzeniowe), 2)jądro samotne(n. VII, IX, X)i 3)jądra n. przedsionkowa-ślimakowego(VIT.
Wśród tych ostatnich, rozmieszczonych na pograniczu mostu i rdzenia przedłużonego, rozróżnia się 4 j ą d r a p r z e ds i o n k o w e(nuclei testibulares)-przyśrodkowe, boczne, górne i dolne oraz dwa ś li m a k o w e(nuclei cochledres)-brzuszne i grzbietowe.
Większość aksonów z jąder ślimakowych biegnie poprzecznie, tworząc w dolnej części mostu ci a ł o c z w o r o b o c zne(corpus mpezoideum), w którym znajdują się między innymi jądra ciała czworobocznego.
W nich rozpoczyna się znaczna część włókien dalszej części drogi słuchowej, tworzących w s 1 ę gę b o c z ną Oemniscus lateralis).
Oprócz tego przez most i rdzeń przedłużony biegną liczne drogi mózgowa-rdzeniowe i rdzeniowa-mózgowe.
Nlajwiększy obszar wśród nich zajmuje droga k o r owo-rdzeni o w a, czyli p i r a m id owa Oractus corticospinclis s. pgramidalis).
W części brzusznej mostu tworzy ona pęczki podłużne, a w rdzeniu przedłużonym widoczną na powierzchni brzusznej piramidę rdzenia przedłużonego.
MÓŻDŻEK.
KOMORA CZWARTA.
UWAGI FILOGENETYCZNE.
Móżdżek mają wszystkie kręgowce.
Jego zasadnicza funkcja polega na odruchowej koordynacji ruchów, jak również na kontroli postawy zwierzęcia i regulowaniu napięcia Oonus)jego mięśni szkieletowych.
Wielkość i'budowa móżdżku zależą od stopnia zróżnicowania budowy i czynności układu mięśniowego.
W toku swego rozwoju rodowego móżdżek podlegał zmianom, podczas których do flogenetycznie najstarszych struktur móżdżku starego(archicerebellum)przyłączyły się powstające później części móżdżku dawnego(paleocerebellum)i dopiero u ssaków części móżdżku nowego(neocerebellum).
Smoczkouste(Cgclostomdta).
W gromadzie smoczkoustych u minoga-zwierzęcia o prymitywnej budowie i prostej czynności układu mięśniowego-móżdżek jest tworem drobnym:ma on kształt wąskiej listwy, tworzącej łuk wzdłuż przedniej krawędzi stropu komory czwartej, blisko śródmózgowia.
Z tyłu listwa ta łączy się z blaszką naczyniówkowa-nabłonkową komory.
Listwa móżdżku, przechodząc w ściany boczne komory, łączy się obustronnie na wysokości wejścia nerwu V z polarni przedsionkowa-boczny m i(arece testibuloluerdles), zawierającymi jądra końcowe przednich nerwów linii bocznych oraz nerwów VIII i W.


udowa mik r os ko p owa.
Listwa móżdżku minoga składa się z dwóch warstw:s i n o w e j(stratum moleculdre), która oprócz małych komórek wielobiegurowych*rą głównie włókna nerwowe, wychodzące z pól przedsionkowa-bocznych, częściowo iżowane, oraz warstwy ziarnistej(strułam grmulosum), w której wśród nych komórek ziarnistych są rozproszone duże pierwotne komórki gruszkowate de rozgałęzionych dendrytach.
i móżdżku dochodzą włókna nerwowe z kilku źródeł:z sąsiednich jąder krańcowych*w linii bocznych, z jąder nerwu trójdzielnego i przedsionkowa-ślimakowego, a po:z rdzenia kręgowego, tyłomózgowia, śródmózgowia i z podwzgórza.
Jednocześnie łżek wysyła impulsy przez włókna własne do jąder podmóżdżkowych(odpowiadają jądrom głębokim móżdżku ssaków), do rdzenia przedłużonego i do śródmózgowia.
Na mywaną przez móżdżek czynność koordynowania ruchów zwierzęcia mają więc.
MesencephalonSELACHIA*"Tectum oot.
fłEPTlLlA*******************************************.
ssura I.
MAMMALIA.
Fiss ula.
Teg meritum.
Gortex ce łeb li.
Nucleus rubel.
Tractus vesti bul osę i naj i s.
Tractus vesti bul osę i naj i sA z 1.
łó(othalamus.
*Nucleus vestibularis.
latera lis.
'Nucleus yestibularis.
Nucleus spinalis n.
V.
Oortex cerebri.
V A V\.
a Nucleus pontis.
\\A V.
%Nucleus olwaris.
**Nueleus vestibularis.
Nucleus spinalis n.
V.
124.
Schemat budowy móżdżku kręgowców i najważniejsze drogi nerwowe:rząd*--żarłacze, rząd środkowy-gady, rząd dolny-ssaki.
Kolumna lewa-przekroje o 4 Kowe, prawa-móżdżek:widok od góry.
Archicerebellum-zakreskowanenie, pdldeocerebellum-nie zakreskowane, neocerebellum-zakreskowane poprzee, strzałki oznaczają kierunek przebiegu głównych połączeń móżdżku(wzorowane na Cordierze).
wpływ bodźce dochodzące z narządu zmysłu wzroku i przedsionkowa-ślimakowego, bodźce doprowadzane z linii bocznych oraz z zakończeń nerwów czucia głębokiego w mięsniach szkieletowych.
Żarłacze(Selachid).
Żarłacze, należące do gromady ryb chrzęstnoszkieletowych, mają układ mięśniowy bardziej złożony niż smoczkouste oraz ruchy szybsze i bardziej skomplikowane.
Narządom ruchu odpowiada stosunkowo duży móżdżek mający budowę bardziej złożoną niż u smoczkoustych(ryc.
1241.
Składa się on z dużej części środkowej, stanowiącej trzon móżdżku(corpus cerebelli)i z dwóch części bocznych-uszek m o z d z k u(durimJae cerebelli).
Trzon móżdżku powstaje przez workowate wypuklenieściany grzbietowej tyłomózgowia wtórnego:ten spłaszczony worek zawiera zachyłek grzbietowy komory czwartej.
Pod trzonem móżdżku, w obie strony, wzdłuż krawędzi zachyłków bocznych komory czwartej biegną dwa wały uszek móżdżku:wały tylne otaczają zachyłki boczne komory z przodu, z boku, z tyłu i wzdłuż tylnych krawędzi zachyłków zbliżają się następnie ku linii pośrodkowej, skąd kierują się jeszcze dalej ku tyłowi(kaudalnie).
Budowa mikroskopowa móżdżku u żarłaczy jest bardziej zróżnicowana niż u smoczkoustych.
Można w nim wyróżnić oprócz warstwy zewnętrznej, d r o b i n o w e j(stratum moleculare), i warstwy wewnętrznej, ziarnistej(strdtum granuldre), warstwę ś r o d k o w ą, złożoną z jednego lub dwóch pokładów komórek gruszkowatych.
Warstwa drobinowa zawiera małe komórki wielobiegunowe.
W niej rozgałęziają się dendryty komórek gruszkowatych oraz wnikają do niej i biegną równolegle do powierzchni móżdżku neuryty komórek ziarnistych warstwy wewnętrznej.
Stosunek móżdżku żarłaczy do innych ośrodków mózgowia jest podobny jak u smoczkoustych, między innymi podobny jest jego związek z jądrami linii bocznych:dochodzą do niego ponadto aksony oliwek.
Gady.
(Reptilid).
U gadów, zwierząt przeważnie lądowych, zanikają prawie całkowicie uszka móżdżku, których istnienie u ryb było związane z ośrodkami linii bocznych:tych bowiem zwierzęta lądowe nie mają.
U różnych gadów wielkość i kształt móżdżku znacznie się różnią i różnice te wiążą z budową i czynnością narządów ruchu.
Najmniejszy móżdżek mają gady pozbawione kończyn, np. węże:jest on słabo rozwinięty u pełzających jaszczurek:u nich móżdżek ma kształt pojedynczej płytki, wyrastającej z grzbietowej ściany tyłomózgowia wtórnego(ryc.
IZA).
Wolna krawędź płytki łączy się z blaszką naczyniówkowa-nabłonkową stropu komory czwartej.
U k r o k o d y I i móżdżek jest większy i ma postać kaptura, którego krawędź przednia wyrasta w pobliżu śródmózgowia, tylna zaś łączy się z blaszką naczyniówkowa-nabłonkową komory czwartej(ryc, 124 i 1251.
Do środka kaptura, podobnie jak u żarłaczy, wnika zachyłek grzbietowy tej komory.
Na powierzchni móżdżku pojawiają się bruzdy poprzeczne, odpowiadające pierwszym zarodkowym szczelinom móżdżku ssaków.
W pobliżu Krawędzi tylnej kaptura powstaje s zez e lina tylna-b o c zna(fssurd postero(afera.
Corpus cerebelli.
Parafloccułus---.
-Fissura secunda.
-:Fissura posterolateralis.
**sMedulla oblongata.
Ryc.
125. Móżdżek młodego aligatora(wg Larsella).


która od trzonu móżdżku oddziela jego tylną część przybrzeżną, odpowiadającą iwi grudkowa-kłaczkowemu móżdżku ssaków.
Jej części boczne, okalające końce ylków bocznych komory czwartej, stanowią pozostałość zanikających uszek:noszą nazwę k ł a c z k o w(focculi)i odpowiadają kłaczkom móżdżku ssaków.
Na powierz trzonu móżdżku, blisko jego szczytu tworzy się bruzda odpowiadająca s z c z e I i n i eg i e j(ńssurd secunda)móżdżku ssaków.
udowa mikroskopowa móżdżku gadów również jest już bardzo zbliżona do ztury móżdżku ssaków.
Blaszka(płyta)móżdżku składa się z trzech warstw:linowej, zwojowej i z warstwy ziarnistej(ryc.
1261. Poszczególne warstwy są zbudowaodobnie jak w móżdżku ssaków.
3 j li.
Bvyxżę.
4 eó-X-cjĄ****.
warstwa drobinowa warstwa zwojowa warstwa ziarnista.
-Floccutus.
Nucleus cerebellimedialisNucleus cerebellilateral is.
Nucleus sensoriussuperior n.
V-Nucleus reticularisanterior.
W 16.
komora czwarta 126.
Przekrój poprzeczny przez móżdżek i nakrywkę(tegmenhm)aligatora(wg Beccariego).
wyższych gadów, krokodyli, powstaje ponadto pod warstwą ziarnistą warstwa istoty*i, złożona z włókien nerwowych.
Warstwa ta nie zawiera jednak jeszcze jąder okich móżdżku, pojawiają się one dopiero u ssaków:u gadów zastępują je jeszcze duże a móżdżkowe przyśrodkowe i boczne Oyc, l 26).
lóżdżek gadów łączy się z innymi częściami ośrodkowego układu nerwowego włóki nerwowymi dośrodkowymi, doprowadzającymi impulsy nerwowe do móżdżku, iłsami odśrodkowymi, prowadzącymi impulsy z móżdżku do innych części mózgowia o dośrodkowych należą:1)wiązki włókien rdzeniowa-móżdżkowych, przednia i tylna, ***na wychodzące z jąder opuszkowych i z oliwek oraz 3)z jąder ślimakowych*howych)Włókna jąder przedsionkowych(zmysłu statycznego)kończą się w jądrach 4 żkowych przyśrodkowych oraz w kłaczkach móżdżku:ponadto dochodzą do móżdżyłóknazaczynające się w p o kry w i e w z r o k owe j(tectum opticum).
9 ókna odśrodkowe wychodzą z jąder móżdżkowych i biegną do śródmózgowia przez fazujące się konary przednie móżdżku:w śródmózgowiu kończą się one w tworze sowatym na neuronach, odpowiadających komórkom jądra czerwiennego ssakówadtoz móżdżku wychodzą włókna do tworu siatkowatego tyłomózgowia oraz do jądra dsionkowego bocznego.
Ssaki(Mdmmdlid).
U ssaków móżdżek osiąga najwyższy szczebel rozwoju rodowego przy czym jego ewolucja z móżdżku gadów wiąże się z powstaniem mostu z jego jądrami Ouclei pontis).
Do ewolucji móżdżku ssaków przyczynia się również powstanie w rdzenia mózgowiu dużych jąder oliwki.
Zarówno z jąder mostu, jak i z jąder oliwki biegną do móżdżku włókna nerwowe, tworzące drogę mostowa-móżdżkową i oliwkowa-móżdżkową.
W następstwie powyższych zmian w móżdżku ssaków rozrastają się silnie te jego części, do których docierają obie te drogi.
Dotyczy to głównie jego części bocznych, uwypuklających się stopniowo w postaci p o ł k u i m o z d z k u(hemisphaeria cerebelli).
Powoduje to jednocześnie wyodrębnienie się wolniej rosnącej części środkowej trzonu móżdżku w postaci rab a k a Oermis cerebelli).
Rozrastanie się móżdżku obejmuje przede wszystkim warstwy zewnętrzne, zawierające korę, co z kolei powoduje fałdowanie się tych warstw i tworzenie między fałdami s z c z e I in m o z d z ku(ńssuroecerebelli).
Proces ten rozpoczął sięjuż u wyższych gadów.
Stopień pofałdowania kory móżdżku oraz liczba występujących na jego powierzchni szczelin i bruzd, a zatem i liczba oddzielanych przez nie płatów i płacików, wzrasta w rozwoju rodowym ssaków.
Wzrastanie to charakteryzuje jednak duża zmienność.
Jest to jedna z przyczyn rieustalenia dotąd homologii między poszczególnymi szczelinami móżdżku u ssaków należących do różnych rzędów.
W wyniku badań porównawczych oraz embriologicznych można było jednak stwierdzić, że u wszystkich ssaków powstają:1)s z c z e I in a ty In o-b o c z n a(ńssuraposteroluerdlis), oddzielająca od trzonu móżdżku pł a 1 gro dk ow o-kł a c z k o wy Oobus nodulqflocculdris), należący do najstarszych flogenetycznie części móżdżku IZ)s z c z e I i n a p i e r w s z a(ńssura prima), oddzielająca w obrębie trzonu płat przedni od tylnego.
Fissura praeculminalis/zó'*Z Z.
-Fissura prima.
Parafloccu(us.
se Fiocculus.
ćsc, , Fissura secunda.
X Yea e e, a-Fissura superior posterior\\Fissura praeppramidalisRyc.
127. Móżdżek dziobaka(Ornithorhgnchus).
Widok odgóry(wzorowane na Jansenie i Brodalu).
Już u ssaków najniższych, tj. u stekowców, móżdżek ma liczne szczeliny(ryc, 120, nie widać jednak jeszcze wyodrębnionych półkul:u owadożernych nietoperzy szczeliny są mniej liczne, ale zarysowują się już wyraźne półkule(ryc.
IZB).
Najwyższy szczebel zróżnicowania powierzchni móżdżku obserwuje się u małp człekokształtnych i u człowieka, chociaż silnie sfałdowany jest również móżdżek ssaków wodnych(takie sarno zjawisko występuje w ich półkulach mózgu).
Istotnie nową cechą móżdżku ssaków jest jego zwarta budowa, gdyż przestrzeń, którą u gadów zajmował zachyłek grzbietowy komory czwartej, wypełnia w dużej części istota biała móżdżku.
Oprócz tego istota ta wnika do wszystkich jego zakrętów.
W istotę białą móżdżku zostały wciągnięte jądra podmóżdżkowe i noszą w nich nazwę j ą d e r(g ł ę b okich)móżdżku.


Floccu I usFissu ta epyramidalisula secunda Pyramis.
ulus simplex.
JLobulussemilunaris. .
SUDTIOFLobulus-SBfOłlJftBTłS 1018(30(.
/z'2:6 z'z e.
Z z Z.
lncisura cerebelli anterior.
Ala lobuli centralis Lobulus quadrangularis-.
Z/Foliom yermis.
Mesencepha łon.
Lobulus semilurarisSUDBTłOTLobulus semilunaris interior.
Paratloccu I us.
--N. VIII e Uvuła.
8.
Móżdżek nietoperza(Corgnorhinus sp.
). Widok od tyłu(wg Jansena i Brodata).
BUDOWA ZEWNĘTRZNA MÓŻDŻKU Ukształtowanie ogólne ożenię.
Móżdżek(cerebellum)zajmuje większą część tylnego dołu d, leżąc ku tyłowi(dorsalnie)od rdzenia przedłużonego, mostu mózgowia.
Od góry przykrywa go wypustka opony twardej, zwana iłem móżdżku.
xałt i wielkość.
Móżdżek ma w przybliżeniu kształt elipsoidy jeżonej od góry ku dołowi.
Dłuższa oś tej elipsoidy, długości około*m, biegnie w kierunku poprzecznym.
Wymiar strzałkowy móżdżmosi 5-6 cm, a wymiar pionowy-około 5 cm.
vierzchnie i brzegi móżdżku.
W móżdżku rozróżnia się powierz górną i dolną.
Lobulus centralis.
-Fissura praeculminalis.
-Gul mer.
Fissura prima.
Fiss ula SUDBTŻO(pasteli ot.
Fissura horizon-talis cerebelli.
lncisura cerebelli posterior Declwe Ryc.
129. Móżdżek, powierzchnia górna.
Widok od góry i nieco z tyłu.
Lobu I ussemilunaris superiorLobuj ussemilunaris interior'Pytam is.
Lobulus gracilis e.
Lobulus bwenter--ś.
lncisura cerebelli posterior.
Tonsilla cerebelli.
Tonsilla cerebelliel.
I es le.
-Tuber vermis-Fi ssu ta postpyra mi dal is-Sulcus paramedianus-Fissura horizontaliscerebelli-Fissura interior posterior-Fissura interior anterior-Fissu ta retrotonsill arf s.
-Fissura secunda. .
Uvula.
isura cerebelli anterior.
Ryc.
130. Móżdżek, powierzchnia dolna.
Widok od dołu i nieco z tyłu.
Powierz eh nią go rn a(fqcies superior:rgc, 129)jest najwyższa w płaszczyźnie pośrodkowej, ku bokom natomiast obniża się równomiernie.
Styka się ona z powierzchnią dolną po bokach i z tyłu w łagodnie zaokrąglonym brzegu tylnym(morgo posterior), a z przodu-w wyraźnym i ostrzejszym brzegu przednim(morgo onterior).
Brzegi te łączą się z sobą w kątach bocznych(mguli latercles).
W brzegu przednim znajduje się głębokie wcięcie przednie(mcisuracerebelli dnterior), w które wsuwają się:blaszka pokrywy i konary górne móżdżku.
Podobne, lecz nieco węższe i ostrzejsze wcięcie tylne(incisura cerebelli posterior)dzieli w płaszczyźnie pośrodkowej brzeg tylny móżdżku na dwa łukowate odcinki.
Do wcięcia tylnego wpukla się jedna z wypustek opony twardej, sierp móżdżku(patrz dalej).
Powierzchnia dolna(fqcies interior:ryc, 130)jest znacznie większa od górnej.
Znajduje się na niej podłużnie biegnące, nieparzyste wgłębienie, zwane d o lin k ą m o z dż k u(tdllecula cerebelli).
Przylega ono z przodu do rdzenia przedłużonego i do komory czwartej:z tyłu zaś wchodzi do niej poprzednio wspomniany sierp móżdżku.
Po obu stronach dolinki powierzchnia dolna silnie się uwypukla odpowiednio do kształtu łuski kości potylicznej, do której przylega na znacznej przestrzeni, oddzielona tylko oponami mózgowia.
Robak i półkule móżdżku.
W móżdżku rozróżnia się trzy części zasadnicze:mniejszą, środkową, zwaną r o b a kle m(termis), i dwie większe, boczne-półkule móżdżku Oemisphaeria cerebelli).
Podział ten, zaznaczający się już we wczesnych okresach rozwoju osobniczego i rodowego, występuje wyraźnie tylko na powierzchni dolnej móżdżku.
Tutaj w kierunku strzałkowym po obu stronach dolinkibiegnie parzysta bruzda p r z yp oś rod k owa(sulcus pdrdmedianus), która oddziela leżący w głębi dolinki robak dolny Oermisinterior)od znacznie większych półkul móżdżku.
Na powierzchni górnej część środkowa, nosząca nazwę robaka górnego Oermis superior), .


oardziej wypukła od półkul, lecz granica między nimi nie jest żnie zaznaczona:przeprowadza się ją umownie w przedłużeniu ł przypośrodkowych.
kręty i szczeliny móżdżku.
Na powierzchni móżdżku jest widoczny izereg wąskich blaszek, zwanych z a k r ę 1 a m i(folia cerebellik są ułożone przeważnie równolegle, w kierunku poprzecznym, odednio do przebiegu oddzielających je szczelin(fssurde cerę.
k r ę 1 y m o z d z k u, w przeciwieństwie do zakrętów półkul mózgu, są bardzo wąskie ł run).
Przebiegają przeważnie z jednej półkuli na drugą, przechodząc przez robaka.
i szczególnie widoczne na powierzchni górnej, gdzie nie ma wyraźnie zaznaczonej ią między robakiem a półkulami.
Natomiast na powierzchni dolnej zakręty są*nie podzielone obiema bruzdami przypośrodkowymi na grupę należącą do robaka ią boczne, znajdujące się na półkulach.
Zakręty robaka, leżące w głębi dolinkiiku, biegną w kierunku poprzecznymi, a zakręty półkul mają przebieg przeważnie aty.
rócz zakrętów powierzchownych, przylegających do powierzchni górnej lub dolnej iku, istnieje wiele zakrętów ukrytych w głębi szczelin.
Ich liczba jest bardzo znaczna nie na powierzchni móżdżku oraz w jego szczelinach znajduje się około 400-600 łów.
c ze I iny m o z d z ku mają bardzo różną głębokość(2-35 mm).
Najpłytsze z nich tlą tylko w zakręty powierzchowne.
Głębsze zaś mają liczne odgałęzienia, które elają poszczególne zakręty ukryte.
Niektóre z tych szczelin, zwane głównymi icząją w obrębie robaka i w półkulach tzw. płaciki((obuli), w skład których dzi po kilkanaście lub kilkadziesiąt zakrętów.
mary móżdżku.
Móżdżek łączy się z sąsiednimi częściami mózgowia ośrednictwem trzech pasm istoty białej, zwanych konarami rnóżdżiąto:k on ary do In e(pedunculi cerebellares inferiores), wchoedo móżdżku z rdzenia przedłużonego, konary środkowe?
**culi cerebellares medii), łączące most z móżdżkiem, oraz k o n a:o rn e?(pedunculi cerebellares superiores), biegnące w kierunku IOOZĘOWIB.
mar dolny móżdżku.
Pojawia się w rdzeniu przedłużonym yżei guzka smukłego i klinowatego.
Ku górze szybko powiększa się orzy na powierzchni rdzenia przedłużonego wyniosłość uwypuk*ąsię w stronę tylna-boczną.
Wyżej, w miejscu gdzie komora czwarta zy zachyłek boczny, konar dolny móżdżku biegnie w jego dnie, ielony od powierzchni rdzenia przedłużonego j ądrami nerwu przed sowo-ślimakowego.
Nad zachyłkiem bocznym większość włókien 7 owych konara dolnego zagina się ku tyłowi, wchodząc do móżdżku łzy konarem środkowym a górnymć.
lała powrózkowate(corpord res(Oormid)amiona mostu(brdchia pontis), konary mostowe móżdżku(pedunculi cerebellaresii)amiona łączące(brachia coniunctitd)worzą one ciało powrózkowate(corpus rest(formę)w ścisłym tego słowa znaczeniu włókien konara dolnego natomiast biegnie bardziej przyśrodkowo wnikając do iku między wyściółką komory czwartej a konarem górnym jako ciało przypowróztc argus iuatorestqorme).
Konar środkowy móżdżku.
Stanowi boczne przedłużenie części brzusznej mostu.
Od zewnątrz jest widoczna jego trójkątna powierzchnia brzuszna, ograniczona u góry i u dołu przez zakręty półkuli móżdżku.
Konar górny móżdżku.
Jest mniejszy od pozostałych.
Oba konary górne, prawy i lewy, po wyjściu z móżdżku biegną zbieżnie do części grzbietowej mostu oraz do śródmózgowia.
Między konarami górnymijest rozpięta cienka blaszka istoty białej, z a sto n a rd z e n i owa go rn a(telum medullare superius:patrz dalel.
Konary górne, środkowe i dolne wchodzą do móżdżku wspólnie nad zachyłkiem bocznym komory czwartej.
Przecinając je w tym miejscu, otrzymuje się obustronnie owalne pole przekroju węższe po stronie przyśrodkowej, szersze z boku.
Jego boczną część zajmuje szeroki konar środkowy.
W części przyśrodkowej biegnie konar górny.
Większość zaś włókien konara dolnego zajmuje część pośrednią pola przekroju, wnikając między konar środkowy i górny.
Blaciki móżdżku.
Głębsze szczeliny, jak już wspomniano, dzielą zarówno robak, jak i półkule móżdżku na części, zwane płacikami.
W skład każdego z nich wchodzi wiele zakrętów.
Nazwy płacików, różne dla robaka i półkul, zostały utworzone w XIX wieku przez Reda.
Blaciki robaka.
Na obu powierzchniach robaka rozróżnia się 9 płacików:5 na powierzchni górnej(ryć, l 29 k języczek móżdżku(lingulacerebelli), płacik środkowy(lobulus centralis), czub(culmen), spadzistość(declite)i liść robaka(flium termis)oraz 4 na powierzchni dolnej(ryc, l 3 Ok guz robaka(tuber termis), piramida robaka(pgrdmis termis), czopek robaka(utula termis)i grudka(nodulus).
Odróżnienie poszczególnych płacików na powierzchni jest często bardzo trudne.
Ł-atwiej jest je rozpoznać na przekroju w płaszczyźnie pośrodkowej:widać wówczas Oyc.
13 l), że z istoty białej, tworzącej ku tyłowi od wierzchu komory czwartej ciało rdzenne wychodzą dwa główne pnie:pionowy i poziomy.
Najczęściej Języczek móżdżku, płacikśrodkowy i czub odchodzą od pnia pionowego, grudka-bezpośrednio od ciała rdzennego móżdżku, a pozostałe części robaka-od pnia poziomego, czopek i piramida z jego powierzchni dolnej, a spadzistość, liść robaka i guz robaka powstają z podziału końcowego odcinka pnia poziomego na dwie lub trzy części.
1.
Je zy czek mó żdżk u(lmgula cerebelli).
Składa się z kilku tylko poprzecznych zakrętów.
Jego przednia powierzchnia przylega do zasłony rdzeniowej górnej, a tylna do płacika środkowego.
2.
Płacik środkowy(lobulus centrdlis).
Również stosunkowo nieduży, jest od przodu od strony Języczka odgraniczony'szczeliną przedśrodkową(fssuraprdecen(rclis), zwaną również z aj ę z yczk ową(postlinguloris), a od tyłu od strony czuba-szczeliną zaśrodkową, czyli przedczubową(fssurd postceruraliss, proeculmmolis).
3.
Czub(culmen).
Jest największym płacikiem górnej powierzchni robaka.
Jest to jednocześnie jej najwyższe wzniesienie, dochodzące aż do przedniego wcięcia móżdżku i przykrywające od tyłu płacik środkowy.
Kilka drugorzędnych szczelin dzieli czub na 49.
!zasłona rdzeniowa(lub rdzenna)przednia(oelum medullare anterius).


iecznych zakrętów.
Od przodu odgranicza go poprzednio wspomniana szczelina lczubowa, od tyłu zaś-szczelina pierwsza(fssurc prima).
S pad zis łoś ć(declite).
Jest zwykle nieco mniejsza od czuba.
Odpowiednio do y obniża się ona stopniowo ku tyłowi, w kierunku wcięcia tylnego móżdżku.
L i ś ć r o b a k a(flium termis).
Jest tworem bardzo małym, występującym niestałe.
j w 308 przypadków pojawia się on jako oddzielna część móżdżku.
Zwykle natomiast ik gdyby przyczepiony do spadzistości lub guza, nieraz nie uwidaczniając się nawet na ątrz.
W blisko IO'%brak go całkowicie.
Ze względu na niewyraźne jego odgraniczenie órzy badacze proponują nie odróżniać spadzistości, liścia i guza robaka, określając te:wory wspólnym mianem spadzistości.
Fissura praeculminalis.
Lobulus centralis.
Fissura praecentralis.
We ummedullare sup, ingula cerebelli.
Corpusmedulla re.
Nad ul us.
Fissu ta posterolate ta lis.
Cu lmen.
Fissura prima.
e-Declwe.
84 c Fissura horizontalis cerebelli.
-Tuber yermis.
Fi ssura postpyramida lis.
Fissu ta secunda 131.
Przekrój strzałkowy robaka móżdżku.
Istota biała oznaczona barwą czarną, kora, przedniego-kreskami pionowymi, kora płata tylnego--kropkami, kora płata grudkowa-kłaczkowego-kratkowana(wg Clary).
Guz robaka(tuber termis).
Leży przy końcu tylnym dolinki móżdżku poniżej zistości liścia.
Począwszy od guza rozpoczyna się szereg płacików robaka dolnego P ir a mi da r o b a k a(pgrdmis termis).
Zaznacza się swym trójkątnym zarysem, o 4 owanym niejednakową wielkością jej zakrętów, które w kierunku od guza robaka*zopkowi stają się coraz dłuższe.
Od tyłu, od strony guza piramidę ogranicza*elina z apiramidowa(ńssura postpgramidolis), z przodu zaś na granic)jękiem znajduje się s z c z e li na druga(ńssurd secunda).
V z o p e k r o b a k a(utula termis).
Kryje się w głębi między półkulami móżdżku.
Bek czego na dnie dolmki widać tylko wąski pasek jego powierzchni zewnętrznej elity czopka, dość głębokie w płaszczyźnie pośrodkowej, z boku stają się płytsze, nie odząc przeważnie do półkul móżdżku.
W anatomii porównawczej nosi ona nazwę szczeliny przedpirarnidowej(ńssur@pgramidalis).
9.
G r u d k a Oodulus).
Jest najmniejszą częścią robaka dolnego, położoną najbardziej z przodu.
Jej powierzchnia górna-przednia przylega bezpośrednio do komory czwartej tworząc część jej stropu(patrz dalej).
Grudkę oddziela od czopka ńlogenetycznie bardzo stara szczelina tylna-boczna(fssura posteroldteralis).
Blaciki półkul móżdżku.
Na obu powierzchniach półkul móżdżku, podobnie jak na robaku, znajduje się przeważnie 9 płacików.
Pięć z nich:przewiązka języczka(tinculum lingulae), skrzydło płacika środkowego(dla lobwli centralis), płacił czworokątny Oobwus qwdrangularis), płacik prosty(lobulus simplez)i płacik półksiężycowaty górny(lobulussemilundris superior)leży na powierzchni górnej:cztery zaś pozostałe:płacik półksiężycowaty dolny(lobulus semilunaris interior), płacikdwubrzuścowy(lobulus bitenter), migdałek móżdżku(tonsilla cerebelli)i kłaczek(focculus)tworzą powierzchnię dolną.
Blaciki powierzchni górnej od płacików powierzchni dolnej oddziela szczelina pozioma móżdżku(ńssura horizontdlis cerebelli).
Jest ona głębsza od pozostałych szczelin:miejscami wnika do półkul na głębokość dochodzącą do 3, 5 cm.
Na całej długości szczelina pozioma biegnie w pobliżu tylnego zaokrąglonego brzegu móżdżku.
Jej odcinek boczny, dłuższy znajduje się na powierzchni dolnej półkuli, a mniejszy, przyśrodkowy-na powierzchni górnej.
W kierunku przyśrodkowyrn.
4 teł 8%fet łs 3 O ej QRQ 444 ścj.
S?
Yęł 9?
'J cj.
Robak(oermis).
Języczek móżdżku(lingula cerebelli)Czub(culmen).
Grudka(nodulus).
Tabela I Blaciki i szczeliny móżdżku.
Półkula móżdżku(hemisphaerium cer eb clij).
Przewiązka Języczka(tinculum lmgulae)Skrzydło płacika środkowego(ala(obuli centrolis)Blacik czworokątny(lobulus quadranguloris).
Szczelina pierwsza(ńssuru prima).
Spadzistość(declite)liść robaka Owium termts).
Blacik prosty(lobulus simplea)Blacik półksiężycowaty górny(lobulus semilunaris superior).
Szczelina pozioma móżdżku(fssuru horizon(alis cerebelli).
Guz robaka Ouber termis)Piramida(pgrdmis)Czopek(utula).
Blacik półksiężycowaty dolny(lobulus semilunortsinterior)Blacik dwubrzuścowy(lobulus bitenter)Migdałek móżdżku(tonsilla cerebe lit).
Szczelina tylna-boczna(ńssurc posterolueralis).
Kłaczek Olocculus).


ilma pozioma móżdżku staje się płytsza i kończy się w obrębie ul lub też przechodzi na powierzchnię robaka.
nieważ wiele szczelin oddzielających poszczególne płaciki przechorzezrobak móżdżku z jednej półkuli do drugiej, przyjęto, że każda ś robaka ma swój odpowiednik w odnośnych półkulach, tak jak to dstawia załączona tabela.
Przewiązka Języczka(tinculum lmgulae)jest to twór zwykle nieduży tu trójkątnego, łączący się z języczkiem móżdżku, w który przechodzi bez wyraźnej:y.
Niemal w połowie przypadków brak jest przewiązki, a czasami odchodzi ona nie yczka, lecz od płacika środkowego.
Skrzydło płacika środkowego(ale(obuli centralis)tworzy jak gdyby łażenie płacika środkowego w obrębie półkuli móżdżku.
Razem z przewiązką zka, lub też samodzielnie, przykrywa ono od tyłu konar górny móżdżku.
PI a cik czworokątny(lobulus quadrdngularis), nazywany także częścią przepłacikaczworokątnego(pers anterior(obuli quadrangulris), łączy się od strony rolkowej z czubem robaka, z którym wspólnie ogranicza wcięcie przednie móżdżku.
P ł a c i k p r o s 1 y(lobulus simplea), zwany również częścią tylną płacika czworokąt przechodzi bez wyraźnej granicy na powierzchnię górną robaka, łącząc się z jego dstością.
Z przodu od płacika czworokątnego oddziela go głęboka szczelina w s z a(ńssura prima), zwana również szczeliną górną przednią(ńssura superiortor).
Z tyłu płacik prosty jest ograniczony szczeliną górną tylną(fssurdtor posteriork jest ona dość głęboka w obrębie półkul, natomiast przechodząc na nzchnię robaka staje się zupełnie płytka lub zanika całkowicie.
Blacik półksiężycowaty górny(lobulus semilundris superior)zajmuje-boczną część powierzchni górnej półkuli móżdżku, przechodząc w niewielkim tu również na powierzchnię dolną.
Od strony przyśrodkowej łączy się zwykle aktem za pośrednictwem jednego do trzech zakrętów.
Blacik półksiężyca waty dolny Oobulus semilundris interior)należy do rdziej zmiennych co do wielkości.
Znajduje się on prawie w całości-oprócz małego ka przyśrodkowego-na powierzchni dolnej móżdżku.
Bruzda przypośrodkowamicza go wyraźnie od leżących w obrębie robaka guza i piramidy.
Od płacika*iężycowatego górnego oddziela go szczelina pozioma móżdżku.
Płac i k d w ub r z u ś c o wy(lobulus bitemer)jest szerszy, lecz krótszy od płacika iężycowatego dolnego, który go otacza z tyłu i od boku.
Część przyśrodkowa płacika.
Ala lobuli centralisLobuj usquadrangularis*Moduł us ibulus simplex.
Lobulusnaris superiorLobułusunarisinterior Uvu(ge J Lobulus bwenter---.
Lobu I us eentralis.
eJZ Z/Tonsilla cerebelli.
Ryc.
132.
Lingu/a cerebelliZ Z.
Velum medullaresuperius-Pedunculus cerebellarissuperiorPedunculus cerebellaris interior.
-Pedunculuscerebellaris medius-Fissura horizontalis cerebelli.
*cc u*u s-Pedunculus flocculi\Velum medullareimali us óżdżek.
Widok od przodu.
ąwubrzuścowego łączy się w bruździe przypośrodkowei z piramidą, część boczna zaś dochodzi do szczeliny poziomej móżdżku.
Między płacikiem półksiężycowatym dolnym a dwubrzuścowym występuje nie mający oąpowiednika w obrębie robaka płacik smukły(lobults gracilis), ograniczony szczeliną dolną tylną(ńssurainńeriorposteriorji szczeliną dolną przednią gssura interior dnterior).
Blacik ten ma bardzo zmienną budowę i zwykle bywa uważany za część jednego z płacików sąsiednich.
ł.
Migdałek móżdżku Oonsilla cerebelli)uwypukla się z boku od czopka po przyśrodkowo-przedniej stronie płacika dwubrzuścowego, od którego oddziela go szczelina z amigd alkowa(fssurd retrotonsillaris).
Zakręty migdałka mają na powierzchni kierunek przebiegu zasadniczo strzałkowy:po stronie przyśrodkowej kończą się one w bruździe'przypośrodkowej, nie łącząc się z zakrętami czopka.
Oba migdałki znaczną częścią swej powierzchni zewnętrznej przylegają do rdzenia przedłużonego oraz do otworu wielkiego.
W chorobach, które powodują wzmożone ciśnienie wewnątrz jamy czaszki(np. guzy, wodogłowie), migdałki na skutek swego położenia mogą zostać wklmowane w otwór wielki.
Powoduje to ucisk na rdzeń przedłużony i w większości przypadków śmierć chorego.
9.
Kłaczek Oloccaulus)jest to drobny twór dość znacznie oddalony od swego odpowiednika w obrębie robaka, tj. od grudki.
Kłaczek składa się z kilkunastu wachlarzowato ułożonych zakrętów, leżęcych z boku od nerwu przedsionkowa-ślimakowego między płacikiem dwubrzuścowym a konarem środkowym móżdżku.
W stronę przyśrodkowąkłaczek przechodzi w cienki k o n a r k ł a c z k a(pedunculusfocculi), zrastający się z konarem dolnym móżdżku.
Bierze on udział w ograniczeniu zachyłku bocznego komory czwartej(patrz dalej).
Przy końcu bocznym kłaczka lub bezpośrednio przed nim spotyka się niekiedy kilka podobnie wyglądających blaszek, tworzących tzw. k laczek do dat k o wy(focculus uccessorius s, porofoccułus).
Płaty móżdżku Podany wyżej podział móżdżku, oparty na różnej głębokości szczelin, ma znaczenie tylko topograficzne.
Dlatego też opracowano kilka innych podziałów, które uwzględniają wyniki badań rozwojowych, anatomoporównawczychoraz fizjologicznych.
Na ich podstawie rozróżnia się w obrębie móżdżku(ryc, 133, 134)trzy większe jednostki strukturalne:1)płat przedni(lobus anterior), 2)płat tylny(lobus posterior)i 3)płat grudkowa-kłaczkowy(lobus nodulqfoccularis).
Płat przedni i tylny tworzą wspólnie trzon móżdżku(corpus cerebelli).
Płat przedni(lobus anterior).
Zajmuje znaczną część górnej powierzchni móżdżku:sięga on od zasłony rdzeniowej górnej aż do szczeliny pi er w s z ej(ńssuraprima).
Do płata przedniego zalicza się w obrębie robaka:j ę z yc ze k móżdżku(lmguld cerebelli), płacik środkowy(lobulus centralis)i czub(culmen), a na półkuli leżące w ich przedłużeniu wędzidełko języczka(mnculum lingulae), skrzydło płacikaśrodkowego-(dla(obuli centralis)i płacik czworokątny(lobulus quddrangularis).
Granice między robakiem a półkulami na powierzchni płata przedniego są zupełnie umowne, gdyż poszczególne szczeliny i zakręty przechodzą tu nieprzerwanie z półkul móżdżku do robaka.
Płat Giny Oobus posterior).
Stanowi a człowieka największą część móżdżku.
Na górnej powierzchni oddziela go od płata przedniego szczelina pierwsza, na dolnej od płata grudkowa-kłaczkowego-szczelina tylna-boczna.
W odniesieniu do człowieka zamiast płat przedni i płat tylny należałoby właściwie używać nazw:płat górny oraz płat dolny.
13 Anatomia człowieka t. TV.
193.


la lobuli centralisibulus quadrangularisculmen cobol us simplex.
Declve*u***ti****ci**Kalium ver@łS.
133.
Powierzchnia górna móżdżku.
Płat przedni oznaczony kreskami pionowymi, płaty tylny kropkami.
Tuber vermis-.
Jus semilunarisimerior**us semilunarisSUDBTlOT'obulus bwenter.
*onsilla cerebelli.
Lobulus centralis.
Lobulus centralisLobuj us semilunaris interior.
Foliom vet.
Uvulaflocculus.
I Pedunculus floccu li 134.
Powierzchnia dolna móżdżku.
Fissura horizontalis cerebelli.
Nadoi us.
łat tylny oznaczony kropkami.
Płat grud.
kawo-kłaczkowy-kratkowany.
Fissura post pytam idalis-Pyramis.
-Fissura prima.
Fissurahorizortalis-cerebelli.
--Fissura posterolateralis.
łat grudkowa-kłaczkowy(lobus nodulqńoccularis).
Oddzielony od a tylnego szczeliną tylna-boczną, zajmuje u człowieka tylko mewie(przednią część powierzchni dolnej móżdżku.
W jego skład wchodzi ad k a(nodulus)i parzysty kłaczek(ńocculus).
ik Już wspomniano, płat grudkowa-kłaczkowy jest Mogenetycznie najstarszą częścią 4 żku Rrchicerebellum).
Płat przedni oraz piramidę i języczek płata tylnego zalicza się aóżdżku starego(paleocerebelhm), pojawiającego się również wcześnie w rozwoju enetycznym.
Natomiast większa część płata tylnego, określana często jako płat KoW, rozwija się dopiero u ssaków, tworząc m o żdż e k n o w y(neocerebellum).
a 8 o zaznaczyć, że niektóre procesy chorobowe dotyczą w odmiennym stopniu starego Wego móżdżku.
Na przykład w zaniku oliwkowa-mostowa-móżdżkowym(atrophiagon(ocerebellaris)zmianom ulega "móżdżek nowy", a części Mogenetycznie starsze isłJą prawidłowe albo tylko nieznacznie zmienione.
Potwierdza to pogląd, że istnieją eneWcznie różne części móżdżku, odmienne pod wieloma względami.
Należy jednak vać sobie sprawę z tego, że granice między nimi nie są ostre, gdyż szczególnie esejach pogranicznych przenikają się one nawzajem.
BUDOWA WEWNĘTRZNA MÓŻDŻKU Rozmieszczenie istoty szarej i białej w móżdżku jest znacznie prostsze niż w innych częściach tyłomózgowia.
Istota szara zarówno na wypukłościach, jak i w głębi szczelin pokrywa całą powierzchnię zewnętrzną jednolitą warstwą grubości 1-2 mm:nazywa się ją korą móżdżku(cortea cerebelli).
Wewnątrz znajduje się istota biała, tworząca c i a to r d z e n n e(corpus medulldre), z którego wybiegają w kierunku powierzchni zewnętrznych cienkie b I a s z k i b i a ł e(laminie dlbde).
W ciele rdzennym leżą śparzyste skupienia istoty szarej, zwane jądrami m óż dż ku(nuelei oerete(li).
śł 86********ą 84 Ę:G.
-Fissura prima.
Wers Ju/a Wssura 5 oslerolateralls.
Ryc.
135.
Rozmieszczenie filogenetyczne różnych obszarów kory móżdżku na jego powierzchni:drchicerebellum oznaczone barwą czarną, pdlaeocerebellum-skośną kratką, neocerebellum-białe.
194.
Cortex cerebelli.
-Nucłeus denłatus-Qorpus medullare*d ą*ą.
Ryc.
136. Przekrój strzałkowy półkuli móżdżku.
Blaszki te, przykryte istotą szarą kory, tworzą na przekroju strzałkowym robaka tzw. drzewo życia(drbor titae).
Nazwa jest spowodowana ich podobieństwem do rozgałęzień tui, uważanej dawniej za "drzewo życia".
1 OK.


*smedullare---Nucleus fastig i i Nucleus głobosus.
i f.
Ryc.
137. Przekrój poziomy móżdżku.
warstwa drobinowa.
i warstwa ziarnista.
ł'blaszka biała.
Nucleusemboliformisnucleus-den ta tus.
Cortex cerebelli.
Ryc.
138. Przekrój poprzeczny przez zakręt móżdżku.
Mikrofotografia.
Kora móżdżku Korze móżdżku(cortea cerebelli)można wyróżnić trzy warstwy:OęUzną-drobinową(strotum moleculare), środkową-zwojową Wum gmgliowre)i wewnętrzną-ziarnistą(stratum granulo sum).
Warstwa drobinowa.
W warstwie drobinowej znajdują się trzy komórek nerwowych:gwiaździste małe, gwiaździste duże i kozkowe(ryc, l 39).
*4 X 4 śę ę%.
O Y-jąrjp jg 54%Ę irP'8.
@F 4 ii x'13 rd.
O O W.
O O r A-cj.
O O Sć BQ.
śżW 48 by.
5314 O.
b 4 Q fet.


morki gwiaździste małe(neurocgti stellati partii.
Wyją głównie w części zewnętrznej warstwy drobinowej.
Są to drobne rki wielobiegunowe, o cienkim aksonie i krótkich dendrytach.
Ich i przebiega najczęściej horyzontalnie i oddaje nieliczne, ledwo:zne odgałęzienia, które kończą się przeważnie na dendrytach gek gruszkowatych, ponadto również na komórkach koszyczchi gwiaździstych.
Do komórek gwiaździstych dochodzą aksony ronów różnego typu, głównie jednak z komórek ziarnistych.
morki gwiaździste duże(neurocgti stelloti mogni).
Są oszone głębiej.
Ich wielkość wynosi od 10 do 20 urn.
Mają one długie, ro rozgałęzione dendryty oraz cienki akson, który rozkrzewia się arstwie drobinowej.
Aksony tych komórek mogą sięgać aż dołowego bieguna komórki gruszkowatej.
Połączenia ich są na ogół bne do połączeń komórek gwiaździstych małych.
imórki koszyczkowe(neurocgti corbiferi).
Znajdują się one jaźnie w głębszej części warstwy drobinowej:niektóre z nich rają się między komórki gruszkowate.
Dendryty komórek koszyczrchsą przeważnie zwrócone ku powierzchni kory móżdżku.
Długi n biegnie równolegle do warstwy komórek gruszkowatych i oddaje nice, które oplatają komórki gruszkowate i tworzą na ich powierz charakterystyczne, koszyczki"(ryc.
1401. Akson pojedynczej ko.
akson komórki koszyczkowej.
komórki gruszkowate W Obraz zakończeń aksonu komórki koszyczkowej na komórkach gruszkowatych(wg Jansena i Brodala).
si koszyczkowej wraz ze swoimi odgałęzieniami obejmuje znaczną ę komórek gruszkowatych.
Włókna dochodzące do komórek koszywychsą przeważnie aksonami komórek ziarnistych.
imórki gwiaździste i koszyczkowe oraz komórki Golgiego znajeesię w warstwie ziarnistej należą do neuronów hamujących.
Ich nr kończą się synapsami głównie na dendrytach i perykarionachórek gruszkowatych.
Warstwa zwojowa.
Warstwa zwojowa(stratum ganglionare)skłaę głównie z komórek gruszkowatych(komórek Purkinjego)ułożo.
rych pojedynczo.
Są to komórki duże, kształtem przypominające gruszkę, o wymiarach od 50 do 75 urn.
Są gęsto rozmieszczone, w liczbie około 500 na I mm'warstwy zwojowej.
Cytoplazma komórek gruszkowatych zawiera liczne drobne grudki zasadochłonne Oigroid), które sięgają aż do głównych dendrytów.
W cytoplazmie tych komórek nie występuje charakterystyczny dla innych neuronów barwnik zużycia-lipofscyna.
Komórki gruszkowate są bardzo wrażliwe na niedotlenienie i inne czynniki toksyczne, takie jak alkohol lub arsen.
Do warstwy drobinowej komórka gruszkowata wysyła jeden lub więcej dendrytów, rozgałęzionych w płaszczyźnie prostopadłej do długiej osi zakrętu, w postaci jakby wachlarza.
Gałązki dendrytów są pokryte gęsto kolcami powiększającymi znacznie powierzchnię komórki gruszkowatej.
Akson komórki gruszkowatej biegnie przez warstwę ziarnistą kory móżdżku i wchodzi do istoty rdzennej:początkowo jest on otoczony bezpośrednio przez komórki glejowe(patrz dalej), ale jeszcze w obrębie warstwy ziarnistej uzyskuje osłonkę mielinową.
Oddaje on bocznice kończące się w warstwie ziarnistej oraz na innych komórkach gruszkowatych.
Pod, a częściowo również nad, komórkami gruszkowatymi tworzą one sieć włókien rdzennych.
Aksony komórek gruszkowatych przeważnie kończą się synapsami na komórkach jąder móżdżku, na które jako neurony GABA-ergiczne wpływają hamująco.
Do perykarionów komórek gruszkowatych i do ich dendrytów dochodzą aksony kończące się synapsami zarówno hamującymi(włókna pnące, aksony komórek gwiaździstych i koszyczkowych), jak i pobudzającymi(aksony komórek ziarnistych).
3.
Warstwa ziarnista.
Warstwa ziarnista(strotum granulosum)zawiera:komórki ziarniste małe, komórki ziarniste duże, komórki horyzontalne Lugaro i komórki Golgiego.
Komórki ziarniste małe(grmoneurocgti perm).
Są one najliczniejsze.
Ich liczba wynosi około 2, 4 mln w I mm?, średnica od 5 do 8 urn.
Cytoplazma tych komórek tworzy wąski rąbek dookoła ciemno barwiącego się jądra komórkowego.
Mają najczęściej 34 dendryty, z których każdy tworzy kilka krótkich szponowatych wypustek końcowych, splatających się z podobnymi wypustkami lub perykarionamiinnych komórek ziarnistych małych albo też z zakończeniami włókien kiciastych(p. dalej).
Wraz z nimi tworzą one charakterystyczne kłębuszki móżdżkowe.
W kłębuszkach tych znajdują się zakończenia dendrytyczne komórek ziarnistych małych, neuryty dużych komórek ziarnistych i tzw. włókna kiciaste.
Wysoce charakterystyczną cechą kłębuszków móżdżkowych jest duże nagromadzenie w nich mitochondriów.
Aksony komórek ziarnistych małych sięgają przez warstwę komórek zwojowych do warstwy drobinowej, aby rozwidlić się tam na dwie gałązki, które biegną w kierunku przeciwnym, równolegle do długiej osi poszczególnych zakrętów, jako włókna poziome tworzące synapsy z dendrytami komórek gruszkowatych:tym samym komórki ziarniste małe przenoszą pobudzenie na duży obszar kory móżdżku.
K o mó r ki z i a r n i s te du z e(grmoneurocgtimdgni).
Są one szczególnie liczne w korze robaka i kłaczka.
Większość z nich ma akson.


d, silnie rozgałęziony w warstwie ziarnistej, gdzie tworzy synapsy farni komórek ziarnistych małych i z ich dendrytami.
Rozgałęzione ryty komórek dużych biegną w różnych kierunkach, część przez twe zwojową i drobinową pod powierzchnię kory, część rozkrzewia z warstwie ziarnistej.
ugi typ komórek ziarnistych dużych to komórki o długim aksonie, y kończy się w warstwie ziarnistej lub wnika do blaszki białej.
Silnie ałęzione dendryty tych komórek kończą się albo w warstwie ustej, albo wyżej między komórkami zwojowymi.
amorki horyzontalne Uugaro(ce(lulce horizontdles).
alt wrzecionowaty odróżnia je od innych komórek warstwy ziarnis'małego perykarionu wychodzą na obie strony długie przebiegające zontalnie dendryty.
Rozgałęziają się one głównie w warstwie ństej, a częściowo w warstwie zwojowej.
Akson komórki horyzont wraz z bocznicami przeważnie kończy się w warstwie ziarnistej.
o mó rk i G o Igle go.
Komórki te należą do największych komo gwiaździstych.
Znajdują się one w powierzchownych częściach rtwy ziarnistej.
Ich dendryty jednak kierują się głównie do warstwy iinowej, gdzie dochodzą do nich, łącząc się synapsami, włókna poległe.
Akson komórki Golgiego rozgałęzia się obficie w warstwie nistej.
łókna nerwowe dochodzące do kory móżdżku występują w dwóch jarach jako 1)włókna kiciaste i 2)włókna pnące.
włókno e.
DORÓB.
Ryc.
141. Komórka gruszkowata i włókno pnące.
łókna kiciaste(mszyste).
Są naliczniejszymi włóknami rdzen@, dochodzącymi do kory móżdżku.
Wychodzą one głównie z rdzenia(owego, jąder przedsionkowych i jąder mostu.
W blaszce białej każde:h dzieli się na 20 do 30 gałązek, które wnikają do warstwy ziarnistej.
i oddają tu liczne bocznice:kończą się one synapsami albo na powierzchni ciała komórek ziarnistych małych, albo na szponowatych zakończeniach ich dendrytów, tworząc wraz z nimi kłębuszki móżdżkowe.
Komórki ziarniste przekazują z kolei impulsy przez włókna równoległe do dużej liczby komórek gruszkowatych.
Włókna pnące.
Są głównie aksonami neuronów jąder oliwki.
Włókno pnące przez warstwę ziarnistą kory móżdżku wnika między komórki warstwy zwojowej i rozkrzewia się w postaci cienkich włókienek wzdłuż rozgałęzień dendrytów komórek gruszkowatych.
Na drobnych rozgałęzieniach włókna pnące tworzą synapsy z kolcami dendrytycznymi.
Obecnie przeważa pogląd, że w przeciwieństwie do włókien.
komórka pierzasta.
komórka gruszkowata.
mi kroglej'.
oligodendroglel ęjĘ Ęj.
oligodendroglej--ę.
minroglei.
*Y 244.
, komórka glejowa nabłonkowa.
's astrocyty plazmatyczne warstwy G-ziarnistej.
z-astrocyty-e-, , 'włókniste blaszki białej.
Ryc.
142. Tkanka glejowa móżdżku(wzorowane na Jakobie, Jansenie i Brodalu).


:tych włókno pnące przekazuje impulsy tylko do pojedynczych(lub)komórek gruszkowatych móżdżku.
iówione wyżej neurony móżdżku, ich dendryty i aksony oraz lezienia włókien dochodzących do móżdżku z innych części ośrod*goukładu nerwowego tworzą układy bardzo złożone.
W układach włókna kiciaste są czynnikiem doprowadzającym impulsy nerę do dużych obszarów kory móżdżku, natomiast włókna pnące do pojedynczych lub najwyżej kilku komórek gruszkowatych, dając w ten sposób o topografii czynnościowej móżdżku.
ą.
W korze móżdżku występują wszystkie typowe dla istoty szarej irki glejowe:astroeyty, oligodendryty i komórki mikrogleju.
Poi znajdują się tu również komórki glejowe charakterystyczne tylko j części ośrodkowego układu nerwowego.
Są nimi komórki pierzasrgrnannai Pananasa oraz komórki nabłonkowe Golgiego(ryc, l 42).
irnórki glejowe pierzaste Bergmanna i Fananasaogliocgti).
Występują w warstwie drobinowej móżdżku.
Ich długie astki protoplazmatyczne są skierowane na zewnątrz w kierunku erzchni móżdżku.
imórki glejowe nabłonkowe Golgiego(gliocgti epitles)występują obficie w warstwie zwojowej między komórkami rkowatymi.
Długie wypustki tych komórek dochodzą do powierz zewnętrznej kory móżdżku, gdzie wraz z wypustkami astrocytównatycznych splatają się w glejową błonę graniczną ze*rzną(membrano limitns gliae eaterno), oddzielającą korę iżku od tkanki łącznej opony twardej.
Komórki glejowe nabłonesą ubogie w cytoplazmę i zawierają ciemno barwiące się jądro:leżą iomiędzy komórkami gruszkowatymi.
Ich wypustki, skierowane do erzchni zewnętrznej, tworzą podobne do stopek rozgałęzienia.
ć tych rozgałęzień kończy się w postaci tzw. włókien podporowych aczyniach włosowatych.
Jądra móżdżku ciele rdzennym móżdżku znajdują się 4 parzyste jądra, z których Jądro zębate, jądro czopowate i jądro kołkowate leżą w półkulach, yarte, jądro wierzchu, w robaku.
Oększości ssaków rozróżnia się nie 4, lecz tylko 3 jądra móżdżku.
Jądro bo c z neus luerdlis)odpowiada mniej więcej jądru zębatemu u człowieka.
J ą d r o w s ueOucleus interpositus)jest w zasadzie odpowiednikiem jąder, czopowatego i kulłego, a j ą dr o przy środkowe(nucleus medialis)-jądra wierzchu.
To ostatnie, Bogenetycznie najstarsze, ma liczne powiązania z płatem grudkowa-kłaczkowym.
@ieWcznie najmłodsze jądro zębate(jądro boczne)rozwjja się równomiernie z roznpółkul móżdżku i mózgu.
@ro zębate(nucleus dentatus).
Leży w przyśrodkowej części ciała mego półkuli móżdżku za tylną ścianą komory czwartej, którą pukla powyżej zachyłku bocznego.
Jądro zębate pod względem.
budowy przypomina jądro oliwki.
Ma ono kształt silnie pofałdowanego woreczka, którego otwór, zwany wnęką j ądr a zębatego(hilumnuclei dentmP), jest skierowany w stronę przyśrodkową i częściowo ku przodowi.
Zarys jądra zębatego na przekrojach zarówno czołowych, poziomych, jak i strzałkowych jest w przybliżeniu owalny.
Największy wymiar przednio-tylny wynosi 15-20 mm, poprzeczny 8-10 mm, a pionowy 812 mm, grubość zaś istoty szarej jądra zębatego mieści się w granicach 0, 3-0. 5 mrn.
Nucleus emboOformis 1\.
Hilurn nuclei dentall**'.
:hilus nuclei dentoti.
Nucleus gtobosus.
-Nucleus fastigii.
Ryc.
143. Jądra móżdżku w przekroju poziomym(wg Brausa).
W jądrze zębatym rozróżnia się dwie blaszki(bądź na przekroju dwie odnogikgórna-boczną, skierowaną w stronę powierzchni górnej móżdżku, i dolna-przyśrodkową, zwróconą do jego powierzchni dolnej.
Na ogół blaszka górna-boczna ma fałdy wyższe niż dolna-przyśrodkowa.
Sfałdowanie jądra zębatego jest właściwe nie tylko człowiekowi, ale również małpom człekokształtnym.
U niższych małp jest ono słabiej wyrażone bądź też nie występuje wcale, a jądro zębate tworzy jednolitą bryłkę istoty szarej.
Jądro zębate, podobnie jak wiele innych ośrodków mózgowia(gałka blada, istota czarna jądro czerwienne), zawiera znaczne ilości żelaza.
Stwierdza się go szczególnie dużo w części przednio-bocznej jądra, uważanej za flogenetycznie młodszą.
Część tylna-przyśrodkowa(flogenetycznie starsza)jest uboższa w żelazo, podobnie jak pozostałe jądra móżdżku:część ta charakteryzuje się poza tym wcześniejszą mielinizacją i nieco większymi rozmiarami komórek nerwowych.
K o morki re rwowe.
W jądrze zębatym odróżnia się dwa typy komórek:główne i dodatkowe.
Komórki główne są liczne, układają się szeregami:średnica ich wynosi 30-40 urn.
Ziarnistości tigroidu są w nich ułożone współśrodkowo, dookoła wyraźnie widocznego jądra.
Aksony komórek głównych biegną przeważnie przez konar górny poza obręb móżdżku:liczne zaś i silnie rozgałęzione dendryty kierują się w stronę powierzchni zewnętrznej jądra:dochodzą do nich aksony komórek gruszkowatych kory móżdżku które działają hamująco na neurony jądra zębatego.
Ponadto do jądra zębatego dochodzą również bocznice długich dróg móżdżkowych, zdążających z innych części mózgowia do kory móżdżku.
W wyniku tego w jądrze zębatym, podobnie jak w pozostałych jądrach.


żłęu odbywa się integracja pobudzeń z różnych części mózgowia i hamowania stawanego aktywnością komórek gruszkowatych kory móżdżku.
**d*dd*k owe*ąd*d z*ba*ego, s*ozkowd*e*ub wrzec*onowa*e, są znacz*egze(10-31 pm).
Mają one cienką warstwę protoplazmy oraz nieliczne, delikatne s rozgałęzione dendryty.
Akson jest krótki i dzieli się już w obrębie jądra zębatego na gątązki.
Bywają jednak w jądrze zębatym również komórki mniejsze z aksonami.
powierzchnia.
, . zew*z nd jądra zębatego.
komórka do-a a*wa.
komórki główne.
powierzchnia wewn ętrzrAjądta zębatego aksony komórek głównych.
Z/Z/Z/z Z Z Z.
Z aksony komórek gruszkowatych kory móżdżku\\.
(wzorowane na Jakobie).
ądro czopowate(nucleus embolińrmis).
Przyśrodkowo od jądra atego znajduje się jądro czopowate.
Na większości przekrojów*io*ch*a ono ksz*a**aczugi, k*k*ec g*bszy jes*zwrocokuprzodowi.
Wymiar poprzeczny części zgrubiałej jądra czopowatewynosi 34 mm, części cienkiej 0, 2-0, 5 rnrn, wymiar strzałkowy 16 mm.
, o mor ki ne r w o w e jądra czopowatego są zasadniczo podobne do komórek jądra dego:komórki dodatkowe występują tu jednak w mniejszej ilości niż w jądrze atym.
Aksony komórek główych jądra czopowatego wchodzą przeważnie do konara jego móżdżku.
ądro kulkowate(nucleus globosus).
Przyśrodkowo od jądra czopotego jest rozmieszczona istota szara o nieregularnych kształtach, .
tworząca jądro kołkowate.
Nazwę swą zawdzięcza ono charakerystycznymkulistym uwypukleniom, widocznym na przekrojach móżdżku.
Długość jądra kołkowatego wynosi w wymiarze strzałkowym około 12-15 mm, w wymiarze poprzecznym-do 3 mm, a w pionowym-16 mm.
Na przekrojach czołowych jądro kulkowate jest widoczne w postaci kilku grup komórek:na niektórych skrawkach są one zupełnie od siebie oddzielone, na innych zaś łączą się cienkimi mostkami istoty szarej.
Poszczególne części jądra są na przekrojach najczęściej okrągławe lub owalne.
K o m o r k i n e r w o w e.
Jądro kołkowate zawiera grupami ułożone komórki, podobne do komórek jądra czopowatego.
Aksony komórek głównych podążają prawdopodobnie zarówno do pęczków móżdżkowa-opuszkowych, jak i do konara górnego móżdżku.
Jądro wierzchu(nucleus fqstigii).
W istocie białej robaka niedaleko płaszczyzny pośrodkowej leży jądro wierzchu.
Ma ono kształt nieco spłaszczonej elipsoidy, ciągnącej się od języczka móżdżku i płacikaśrodkowego aż do piramidy.
Przedni, obły koniec jądra znajduje się w pobliżu komory czwartej, od której oddziela go wąska warstwa istoty białej oraz wyściółka:tylny koniec jest postrzępiony na kilka węższych pasm.
Największy wymiar strzałkowy jądra wierzchu wynosi 9-10 mm, poprzeczny-5-6 mm, a pionowy-34 mm.
Od strony przedniej, tylnej, przyśrodkowej i górnej Jądro wierzchu jest wyraźnie ograniczone istotą białą:natomiast bocznic, gdzie przylega do niego jądro kołkowate, i od dołu, gdzie znajduje się jądro przedsionkowe górne, granica nie jest tak ostra.
Komórki nerwowe.
W części przyśrodkowej jądra wierzchu widać liczne, gęsto skupione komórki mniejsze.
W części bocznej jądra leżą komórki większe, wielobiegunowe podobne do komórek głównych jądra zębatego.
Ich aksony podążają przeważnie do jąder przedsionkowych oraz do tworu siatkowatego rdzenia przedłużonego.
Istota biała.
Drogi móżdżku Istota biała móżdżku tworzy ciało rdzenne(corpus medullare), dochodzące do znacznych rozmiarów w obu półkulach, a stosunkowo małe w obrębie robaka.
Z ciała rdzennego wybiegają w kierunku powierzchni zewnętrznych móżdżku wąskie uwypuklenia istoty białej, wnikające do poszczególnych zakrętów:nazywamy je b las z k a mi b i a ty m i(laminie albde).
Większość z nich rozgałęzia się drzewiasta, dzieląc się na ciensze blaszki drugiego rzędu.
W istocie białej móżdżku znajdują się biegnące w różnych kierunkach włókna nerwowe, które tworzą szereg dróg nerwowych.
Rozróżnia się:1)d r o g i w ł a s n e, które rozpoczynają się i kończą w obrębie móżdżku, 2)drogi doprowadzające(domóżdżkowe)i 3)drogi odpraw a d z a j ą c e(odmóżdżkowe).
Drogi doprowadzające i odprowadzające łączą móżdżek z innymi częściami ośrodkowego układu nerwowego.


Drogi własne móżdżku i dróg własnych móżdżku należą:1)połączenia kory móżdżku z jej mu, 2)połączenia między poszczególnymi jądrami móżdżku i 3)ezenia między różnymi częściami kory móżdżku.
Połączenia kory móżdżku z jego jądrami.
Są one utworzone przez aksony komórek kowatych kory.
Do jądra wierzchu dochodzą włókna rozpoczynające się w korze:a i kłaczków, do jądra zębatego-biorące początek w obrębie półkuli.
Do tałych dwóch jąder:czopowatego i kulkowatego, biegną włókna z podłużnego pasa móżdżku, leżącego na pograniczu półkul i robaka.
Nie można jednak wykluczyć, że i jądro, oprócz aksonów komórek gruszkowatych, pochodzących przeważnie z jedtylkopola kory, otrzymuje także pewną ich liczbę z innych okolic.
Połączenia między poszczególnymi jądrami móżdżku.
Są one najmniej zbadane.
za się do nich, między innymi, włókna spoidłowe, które łączą ze sobą jądra wierzchu.
Połączenia między różnymi częściami kory móżdżku.
Są one dość liczne.
Część h znajduje się w korze móżdżku, część zaś bezpośrednio pod nią.
W istocie białej na te biegną poprzecznie do zakrętów, a więc u człowieka zasadniczo w płaszczyźnie łkowej:są to włókna kot arzeniowe, nie przechodzące prawdopodobnie do tej połowy móżdżku.
Rozróżnia się włókna kojarzeniowe krótkie i długie:krótkie negają w kształcie litery U, łącząc zakręty sąsiednie:długie zaś biegną między etanu bardziej odległymi.
Włókna kojarzeniowe długie nie występują prawdopodobrobrębie robaka.
czne włókna s poidło we łączą ze sobą obie półkule móżdżku.
Większa ich część uje się w postaci spoidec przednio-górnego i tylna-dolnego:to ostatnie przebiega siedztwie jąder wierzchu.
Drogi doprowadzające móżdżku rogi doprowadzające(domóżdżkowe)biegną z różnych części ośrodzegoukładu nerwowego, kończąc się w korze móżdżku, jak również lejowa w jego jądrach.
Rozróżnia się w tej grupie drogi filogenetycz.
s tectocerebellarisspinocerebellarisanten ot armato reticularisstibulocerebellarislucłei vestibulares.
spinocerebellaris, . poste tiar.
-Lamina tecti.
Tractus retcu(o-cerebellaris Nucłei pontis.
Tractus cuneoce rebelia lis Nucleus cuneatus'dcce*s*us-Fasciculus cuneatus.
145 Drogi doprowadzające móżdżku:a flogenetycznie stare, b fi.
OOWC.
-Cortex cerebri.
-Tractus corticooo minus.
-Tractus pomoce rebelia lis.
Tractus olwocerebellaris-Nucłeus ołwaris.
I ogenetycznie.
nie stare oraz drogi nowe.
Drogi stare, właściwe wszystkim kręgowcom, należą do najdawniejszych połączeń ośrodkowego układu nerwowego.
Przekazują one bezpośrednio lub pośrednio impulsy nerwowe z receptorów oraz z pierwotnych ośrodków integracji do móżdżku.
Do połączeń tych zalicza się przede wszystkim drogę przedsionkowa-móżdżkową oraz drogi rdzeniowa-móżdżkowe.
Do połączeń Mogenetycznie nowych, właściwych ssakom, należy droga mostowa-móżdżkowa i droga oliwkowa-móżdżkowa.
Drogi flogenetycznie stare kończą się zasadniczo w płacie grudkowa-kłaczkowyn, w płacie przednim oraz w piramidzie i języku płata tylnego, a więc w obrębie d a w n eg o i s 1 a r e g o m o z d z k u(orchiceretellum et paleocerebellum).
NatomiastdogTflogenetycznie nowe dochodzą do no w ego m o z dż ku(neooerebelluni).
Drogi domóżdżkowe flogenetycznie stare.
Do tej grupy oprócz 1)drogi przedsionkowa-móżdżkowej oraz 2)dróg rdzeniowa-móżdżkowych zalicza się również 3)drogę klinowo-móżdżkową, 4)drogę jądrowa-móżdżkową oraz drogi rozpoczynające się w pierwotnych ośrodkach integracji pnia mózgu w tworze siatkowatym, w blaszce pokrywy i w jądrach dodatkowych oliwki:są to:5)droga siatkowa-móżdżkowa, 6)droga pokrywowo-móżdżkowa oraz 7)droga oliwkowa-móżdżkowa dodatkowa.
1.
D raga prze d sionko w o-móż dżk owa(trcctus testibulocerebellaris).
Należy do Mogenetycznie najstarszych połączeń móżdżku.
Jej włókna rozpoczynają się w jądrach przedsionkowych oraz w zwoju przedsionka.
Biegną one przez część przyśrodkową konara dolnego móżdżku, zwaną ciałem przypowrózkowym, kończąc się w jądrze wierzchu oraz w płacie grudkowa-kłaczkowym:niektóre włókna dochodzą również do płata przedniego lub tylnego w obrębie robaka.
Drogą przedsionkowa-móżdżkową docierają do kory móżdżku impulsy nerwowe z receptorów przedsionka oraz kanałów półkolistych tej samej strony.
Niektóre jednak włókna przedsionkowa-móżdżkowe dochodzą również do jąder wierzchu(obustronnie).
2.
Drogi rdzeniowa-móżdżkowe(trdctus spmocerebellares), tylna i przednia.
Jak już wspomniano, prowadzą one głównie impulsy nerwowe z narządów ruchu.
Droga rdzeniowa-móżdżkowa tylna Oractus spinocerebe(Idris posterior)biegnie przez rdzeń kręgowy i rdzeń przedłużony, a następnie przez część środkową konara dolnego kierując się do móżdżku.
Większość jej włókien kończy się w obrębie kory robaka.
Są to przeważnie włókna nie skrzyżowane, przekazujące informacje głównie z kończyny dolnej tej samej strony, chociaż istnieje pewna liczba włókien skrzyżowanych, kończących się w przeciwległej połowie móżdżku.
Droga rdzeniowa-móżdżkowa przednia Oractus spmocerebelloris dn(erior)po przejściu przez rdzeń kręgowy, rdzeń przedłużony i most owija się dookoła konara górnego móżdżku, a następnie dochodzi do kory móżdżku w obrębie płata przedniego.
3.
Droga klinowo-móżdżkowa(trdctus cuneocerebellaris)jest utworzona z włókien nerwowych, rozpoczynających się w jądrze klinowatym dodatkowym.
Wchodzą one do móżdżku przez konar dolny, kończąc się--podobnie jak droga rdzeniowa-móżdżkowa tylna-w obrębie pdleocerebellum.
Droga klinowo-móżdżkowa pośredniczy w przekazywaniu impulsów nerwowych z kończyny górnej i szyi do móżdżku, będąc jak gdyby przedłużeniem pęczka klinowatego.
4.
Droga j ądrowo-móżdżkowa Oruchs nucleocerebe(Idris)łączy jądra nerwu trójdzielnego oraz jądro samotne z korą móżdżku.
5.
D raga s i a 1 k owo-m o żd z k o w a(trdctus reticulocerebellaris).
Rozpoczyna się w jądrach tworu siatkowatego, głównie zaś w jądrze bocznym oraz w komórkach rdzenia.


*użonego, leżących w pobliżu szwu.
Włókna siatkowa-móżdżkowe biegną przeważ zez konar dolny móżdżku, częściowo również przez konar środkowy i górny.
3 r o g a p okryw owo-móż d żk owa(tractus tectocerebellaris)wnika do móżdżgórykończąc się w obrębie robaka.
aroga oliwkowa-móżdżkowa dodatkowa(trdctus olitocerebellaris acius)rozpoczyna się w jądrach dodatkowych oliwki i wchodzi do móżdżku przez jego dolny.
Kończy się w korze robaka w postaci włókien pnących.
agi domóżdżkowe filogenetycznie nowe.
Powstały jednocześnie:wojem kory mózgu.
Rozróżniamy w tej grupie:1)d ro gę m o so-móżdżkową i 2)drogę oliwkowa-móżdżkową.
D raga mo sto w o-móż dżk o w a(tractus pontocerebellaris).
Bierze początek fach mostu.
W większości jej włókna przechodzą na stronę przeciwległą i wnikają do:a środkowego móżdżku.
Kończą się one prawdopodobnie w obrębie całej kory żku z wyjątkiem Mogenetycznie najstarszego płata grudkowa-kłaczkowego.
Doją więc one zarówno do móżdżku starego, jak i do nowego, chociaż ostatnich jest*e w*ce*.
aga mostowa-móżdżkowa jest drugim neuronem układu dróg, przekazujących lsy nerwowe z kory mózgu do móżdżku, której pierwszym neuronem jest droga co-mostowa.
*ókna mostowa-móżdżkowe, stanowiące zasadniczą część konara środkowego móżdżkładająsię w trzy pęczki:górny, dolny i głęboki.
Pęczek górny tworzą górne włókna zeczne mostu.
Biegną one do boku i ku dołowi bardziej powierzchownie od pozosh.
Dochodzą głównie do płacików dolnej powierzchni półkuli móżdżku.
Pęczek dolny odzi z powierzchownie leżących poprzecznych włókien mostu dolnych.
W móżdżku oardziej przyśrodkowo i niżej od pęczka górnego, kończąc się ostatecznie w zakrętach erzchni dolnej półkuli, bliżej robaka.
Pęczek głęboki zawiera większość głębiej lanych włókien poprzecznych mostu.
Kierując się do boku leży po przyśrodkowejJe pęczka górnego, od którego otrzymuje część włókien i następnie dochodzi do mych obszarów powierzchni górnej móżdżku.
D r o g a oliwko w o-mó żdżk owa(trdctus olmocerebellaris).
Rozpoczyna się zeciwległym jądrze oliwki i biegnie w konarze dolnym módżku przyśrodkowo od drogi mowo-móżdżkowej tylnej.
W ciele rdzennym jej włókna leżą z boku od jądra zębatego uż nie w postaci skupionego pęczka, lecz jako szereg wiązek podążających do kory dżku.
ikończenia włókien oliwkowa-móżdżkowych znajdują się głównie w korze półkul.
Na*tawie badań doświadczalnych stwierdzono, że włókna rozpoczynające się w poególnychczęściach jąder oliwki wnikają do ściśle określonych okolic móżdżku.
lbrzymia większość włókien oliwkowa-móżdżkowych to włókna krzyżujące płasznępośrodkową w rdzeniu przedłużonym, a jedynie tylko nieliczne pęczki pozostają po wnet stronie.
Kończą się one w korze móżdżku jako charakterystyczne włókna pnące.
@elka część włókien oliwkowa-móżdżkowych dochodzi również do jąder móżdżku.
We ólnych pęczkach z włóknami oliwkowa-móżdżkowymi znajduje się pewna ilość den o przeciwnym kierunku przebiegu(włókna móżdżkowa-oliwkowe).
Drogi odprowadzaj ące móżdżku Bogi odprowadzające(odmóżdżkowe:ryc, 146)rozpoczynają się eważnie w jądrach móżdżku.
Tworzą one:1)pęczki móżdżwo-opuszkowe, biegnące w konarze dolnym móżdżku do jąder:edsionkowych i do tworu siatkowatego, oraz 2)konar górny i z d z k u, kończący się w jądrze czerwiennym i wzgórzu, jak również obrębie tworu siatkowatego.
1.
P ę c z ki mó z dżk owo-o p u s zk owe Obsciculi cerebellobulbdres).
Opuszczają móżdżek przez konar dolny.
Są to połączenia flogenetycznie stare, biorące początek w jądrze wierzchu i w korze urchicerebellum.
Część z nich, zawierająca włókna nie skrzyżowane, biegnie w ciele przypowrózkowym, gdzie ulega przemieszaniu z włóknami drogi przedsionkowa-móżdżkowej.
Większość jednak włókien, pochodząca głównie z przeciwległego jądra wierzchu, zatacza łuk dookoła konara górnego móżdżku i wchodzi do głównej części konara dolnego jako pęczek ha czy k o w a ty(fqsciculus uncinatus).
Tractus cele bellothalamicus.
Tractus cerebe I loro brali sTractus cerebelloretcularis.
SUDCTIOFFormatio reticularisyractus cerebellovestibularisNucie i vestibularesTractus cerebe lloreOc ula lis interior.
Tha lamus.
Nucleus rubel Pedunculus cerebelłarissupe*Nucleus dentatus.
Tractus cele bel loretcularismedialisFasciculi cerebelłobu(ba zes.
Ryc.
146. Drogi odprowadzające móżdżku.
Zarówno włókna ciała przypowrózkowego, jak i pęczka haczykowatego dochodzą do jąder przedsionkowych jako a)d ro ga mó z dżk owo-p r ze ds i on k ow a(tractus cerebellotestibuloris)oraz do tworu siatkowatego rdzenia przedłużonego jako b)droga móżdżkowa-siatkowa dolna((roctws cerebelloreticularis interior).
2.
Konar górny móżdżku(pedunculus cerebellaris superior).
Jest utworzony przez włókna nerwowe, rozpoczynające się w jądrze zębatym oraz w jądrze czopowatymi kołkowatym.
Większość z nich przechodzi w śródmózgowiu na stronę przeciwległą w skrzyżowaniu konarów górnych móżdżku(decussatio pedunculorumcerebellarium superioruml.
Dalej biegną one w kierunku śród-i międzymózgowia, kończą się w jądrze czerwiennym i we wzgórzu(głównie w jego jądrze brzusznym pośrednimi:tworzą one:a)drogę móżdżkowa-czerwienną(tractus cerebellorubralis)i b)dr o gę móżdżków o-w z gór zow ą Oractus cerebellothdlamicus).
Oprócz włókien skrzyżowanych, podążających w stronę międzymózgowia(włókna wstępujące skrzyżowane), konar górny móżdżku ma również włókna wstępujące nie skrzyżowane oraz włókna zstępujące.
Włókna wstępujące nie skrzyżowane kończą się głównie w tworze siatkowatym śródmózgowia łącznie z istotą szarą, otaczającą wodociąg mózgu:zstępujące zaginają się ku dołowi i dochodzą do komórek tworu siatkowategomostu oraz rdzenia przedłużonego jako c)droga móżd żk o w o-s ta tk o w a go rn a Oractus cerebelloreticuloris superior')oraz do jąder oliwki.
Oprócz dróg móżdżkowa-siatkowych, przechodzących przez konary móżdżku górny i dolny, istnieją prawdopodobnie również włókna móżdżkowa-siatkowe w konarze środkowym móżdżku:nazywamy je drogą móżdżkowa-siatkową środkową OrucOs cereb eWoreticulori s melin s).
000.


Uwagi fizjologiczne i kliniczne kalizacia czynnościowa w korze móżdżku jest zdeterminowana umiejscowieniem iczeń różnych dróg nerwowych do niej dochodzących, tak więc aferentacja z narządu sionkowego dochodzi głównie do płata grudkowa-kłaczkowego, a z rdzenia kręgowe pośrednio lub bezpośrednio do płata przedniego i dolnej części robaka.
dania elektrofizjologiczne potwierdziły powyższe dane i pozwoliły ustalić mapy*h projekcji czuciowych do móżdżku.
iwodowe stosowanie bodźców powoduje w pewnych okolicach móżdżku zmiany icjału elektrycznego.
Okolice te noszą nazwę pól czucia somatycznego(ryc, 147:pole m D znajduje się w płacie przednim oraz w płacie prostym, a pole li(aren U)na.
147.
Pola czucia somatycznego w móżdżku.
U góry oznaczone kropkami pole 1, u dołu pole 11:objaśnienie w tekście(wg Snidera i Stowella).
erzchni dolnej płata środkowego móżdżku oraz w płacie tylnym.
Impulsy nerwowe Ba I docierają z jednoimiennej połowy ciała, a do pola li zarówno z jednej strony, jak rugiej.
W obu powyższych okolicach istnieje, jak stwierdzono badaniem elektrońzicznym, dość ścisła lokalizacja somatotopowa, przy czym w polu I najniżej.
W. óbie płacika prostego, docierają impulsy z głowy, najwyżej zaś---z kończyny dolnej.
*u czucia somatycznego li układ jest odwrotny.
Na powyższe pola móżdżku, oprócz Worów, rzutują również pola czuciowe kory mózgu O i U)i to w ten sposób, że pole(owe projekcji twarzy pokrywa się z takim samym polem móżdżku.
Również erunku odwrotnym z obu pól czucia somatycznego w móżdżku przekazywane są Osy do określonych okolic czuciowych i ruchowych kory mózgu.
W ten sposób Iwanie poszczególnych okolic ciała na móżdżek jest ściśle powiązane z rozłożeniem Śorch pól w korze mózgu.
Podobnie badaniami elektrofizjologicznymi stwierdzono:powiązanie między receptorami słuchu i wzroku a ich reprezentacjami czuciowymi rze móżdżku oraz w korze mózgu, ikalizacja czynnościowa zależy jednak nie tylko od rozmieszczenia w korze móżdż.
ku zakończeń dróg domóżdżkowych.
Również ważne jest to, do którego z jąder móżdżku dany obszar kory wysyła aksony, wpływające z kolei na różne ośrodki pnia mózgu.
Jak wykazano doświadczalnie, aksony komórek gruszkowatych robaka dochodzą do jąder wierzchu, aksony z podłużnego obszaru kory leżącego obok robaka kończą się w jądrze czopowatym i kołkowatym, a główne obszary półkul rzutują do jądra zębatego.
Lokalizacja połączeń odkorowych móżdżku sugeruje więc lokalizację czynnościową w postaci trzech podłużnych pasów:przyśrodkowego, pośredniego i bocznego.
Biorąc pod uwagę połączenia eferentne powyższych jąder można przypuszczać, że pas przyśrodkowywywiera wpływ na jądra przedsionkowe i twór siatkowaty rdzenia przedłużonego, pas pośredni na jądro czerwienne i twór siatkowaty śródmózgowia, a pas boczny poprzez wzgórze na ciało prążkowane i korę mózgu.
Przez długi czas uważano, że móżdżek jest, niemą"częścią mózgowia, ponieważ drażnienie go prądem elektrycznym nie wywołuje wrażeń czuciowych ani też tak wyraźnych ruchów jak drażnienie kory mózgu.
Usunięcie całego móżdżku lub większych jego obszarów upośledza jednakże motorykę, a drażnienie go może hamować lub rzadziej pobudzać ruchy sterowane przez ośrodki znajdujące się w korze i pniu mózgu.
Móżdżek stanowi ważny ośrodek włączony w różnorodne obwody neuronalne, które regulują mechanizmy równowagi, napięcie mięśni i precyzyjną koordynację czynności ruchowych.
W związku z tym uszkodzenie móżdżku może powodować:1)zaburzenia równowagi, 2)zaburzenia napięcia mięśni i odruchów mięśni własnych oraz 3)zaburzenia koordynacji ruchów, spowodowane przede wszystkim nieprawidłową współpracą mięśni synergistycznych i antagonistycznych.
I.
Zaburzenia równowagi.
Statyczne i dynamiczne zaburzenia równowagi przy chorobach móżdżku są spowodowane głównie uszkodzeniem części Mogenetycznie najstarszej płata grudkowa-kłaczkowego.
Do niego bowiem głównie docierają bezpośrednio lub za pośrednictwem jąder przedsionkowych impulsy z narządu przedsionkowego.
Przy chorobach tej części móżdżku szczególnie wyraźnie uwidaczniają się takie objawy, jak chwianie się, padanie do tyłu lub zataczanie się przy słaniu(astazja)i przy chodzeniu(abazja).
Objawy te, w przeciwieństwie do podobnych, pojawiających się po uszkodzeniu sznurów tylnych rdzenia kręgowego, nie nasilają się po zamknięciu oczu.
Zaburzeniom równowagi mogą towarzyszyć przy chorobach płata grudkowa-kłaczkowegozawroty głowy i nudności.
2.
Zaburzenia napięcia mięśni i odruchów własnych.
Pojawiają się przy dużych uszkodzeniach móżdżku.
Występują one zwykle w postaci ipsilateralnego obniżenia napięcia(hipotonii)i osłabienia odruchów.
Uważa się, że hipotonia towarzysząca uszkodzeniom móżdżku jest spowodowana zniesieniem wpływu torującego, jaki móżdżek wywiera na twór siatkowaty przez swoje połączenie eferentne.
U zwierząt doświadczalnych podobny efekt otrzymywano po usunięciu kory móżdżku, leżącej na półkuli w sąsiedztwie robaka(car(ea paratermolis).
Natomiast usunięcie kory robaka w zakresie płata przedniego powodowało wzmożenie odruchów i napięcia.
Zdaniem innych płat przedni ma wywierać wpływ zarówno hamujący, jak i torujący.
Stwierdzono, że jeśli pobudza się jakiś izolowany obszar zakrętu przedśrodkowego kory mózgu(z którego idą impulsy do określonej kończyny), a jednocześnie powstaje impuls w odnośnym polu płata przedniego móżdżku-to wówczas pobudzenie idące z kory mózgu zostaje przytłumione.
3.
Zaburzenia koordynacji ruchów.
Pojawiają się w chorobach móżdżku, są spowodowane głównie brakiem współpracy mięśni synergistycznych i antagonistycznych, zwanej asynergią.
Przy uszkodzeniach robaka zaburzenia te dotyczą głównie mięśni tułowia, a w schorzeniach półkul---mięśni kończyn.
Granica między tymi czynnościowo odmiennymi obszarami kory móżdżku nie jest jednak ostro zaznaczona.
Na skutek uszkodzenia półkul móżdżku ruchy kończyn stają się nieprawidłowo skoordynowane, niezborne(ataksja).
Są one najczęściej zbyt obszerne:gdy polecamy choremu dotknąć palcem jakiegoś punktu, palec mija wyznaczony cel lub, rzadziej, nie osiąga go(dysmetria).
Jednocześnie występuje, zwłaszcza w końcowej fazie ruchu wyraźne drżenie(drżenie zamiarowe).
Pojawiają się również trudności w płynnym i szybkim wykonywaniu ruchów naprzemiennych, np. nawracania i odwracania przedramienia(dysdiadochokineza).
Ponadto mogą występować takie objawy, jak:zaburzenia ruchów gałek ocznych, oczopląs oraz mowa skandowana, spowodowana brakiem koordynacji mięśni związanych z mową.


mo obszernego piśmiennictwa dotyczącego funkcji móżdżku nie stworzono dotych.
eorii, która w sposób jednolity tłumaczyłaby jego złożone czynności.
Uważa się, że n włączony w szereg mechanizmów zwrotnych, ustalających prawidłowy przebieg iości ruchowych.
Móżdżek nie działa samodzielnie, lecz w łączności z funkcjami rycznymi, zapoczątkowanymi w innych częściach ośrodkowego układu nerwowego.
wadzą jak gdyby, poprawkę"do czynności ruchowych, opartą na mechanizmach żenią zwrotnego, wyrównującą bezwładność kończyny lub całego ciała oraz wpływ iężkości.
KOMORA CZWARTA amora czwarta(tentriculus qwrtus)jest to wydłużona w kierunku airy ku dołowi jama tyłomózgowia, wypełniona za życia płynem*gowo-rdzeniowym.
Leży ona przed móżdżkiem, do tyłu od mostu:enia przedłużonego.
Kształtem przypomina czterościenną piramidę, ej podstawa spoczywa z przodu na powierzchni grzbietowej rdzenia idłużonego i mostu, a szczyt jest skierowany ku tyłowi, w stronę:dżku(ryć, l 48), amora czwarta jest najszersza w części środkowej na granicy mostu zenia przedłużonego, gdzie uwypukla się z niej dokoła konarów ach móżdżku parzysty zachyłek boczny.
Ku górze komora czwarta za się, przechodząc w wodociąg mózgu.
Również ku dołowi staje się.
Tela choroidea'yentrieuli terO?lexus choroideusyentriculitertii 7 ieauctus celebr i.
Pons.
*as ił aris.
Tela choroidea*entriculi auartiśrturd mediana*entriculi ąuarti.
Medulła oblongata.
Canalis centralis.
V, cerebri mama.
-Sinus rectusVetom medullare superius-86 Ventriculus quartus.
-Fdstig tum.
-Nodulus.
Plexus choroideus, -yentriculi quarti-Cisterna cerebellomedullaris-Arachnoidea.
Dura mater.
Pia materl 48.
Przekrój strzałkowy tyłomózgowia.
Barwą czerwoną oznaczono oponę miękką oponę pajęczą i tkankę naczyniówkową komory czwartej(wg Nochstettera).
ona coraz węższa i w dolnej części rdzenia przedłużonego przechodzi w kanał środkowy.
W komorze czwartej rozróżnia się dwie ściany:przednią--dno komory czwartej, i tylną, tworzącą jej strop.
Dno komory czwartej Dno komory czwartej, na ogół dość płaskie, jest utworzone przez powierzchnię grzbietową mostu i część górna-przyśrodkowa powierzchni grzbietowej rdzenia przedłużonego.
Ze względu na swój charakterystyczny kształt nosi ono nazwę d o lu r ów n o I e glob o c z n ego(fossd rhomboidea).
Jego budowa została podana przy opisie rdzenia przedłużonego i mostu.
Strop komory czwartej Strop komory czwartej składa się z dwóch części:górnej i dolnej, które łączą się ze sobą pod ostrym kątem w krawędzi wrzynającej się w móżdżek, zwanej w i e r z c h e m Oqstigium).
Część górna.
Część górną stropu komory czwartej tworzą:konary górne móżdżku i rozpostarta między nimi zasłona rdzeniowa górna.
Konary górne móżdżku(pedunculi cerebellores superiores), prawy i lewy, biegną zbieżnie od móżdżku(gdzie są oddalone ud siebie o około I cni w kierunku śródmózgowia.
Ich powierzchnia zewnętrzna jest widoczna poniżej wzgórków dolnych blaszki pokrywy.
Graniczy ona od strony przyśrodkowej z zasłoną rdzeniową górna, a z boku--z konarem móżdżku i z trójkątem wstęgi(patrz dalej).
Z a s łon a rd ze ni o w a gór n a Oelum medullore superius)jest to cienka(około 0, 5 mm grubości)nieparzysta blaszka trójkątna, szersza u dołu, węższa u góry, rozpostarta między konarami górnymi móżdżku.
Brzeg dolny łączy ją z istotą białą móżdżku, kąt górny zaś jest skierowany w stronę blaszki pokrywy.
Od kąta górnego podażą ku górze w płaszczyźnie pośrodkowej pasmo istoty białej(niekiedy rozdzielone na 2-3 wiązki), zwane wędzidełkienn zasłony rdzeniowej górne j Urenulum celi medullaris swperioris).
Wsuwa się ono między wzgórki dolne blaszki pokrywy(patrz dalej).
Zasłona rdzeniowa górna jest zbudowana z istoty białej, pokrytej w Ę dolnych cienka warstwą istoty szarej, w której można spostrzec czasami bardzo płytkie poprzeczne bruzdy.
Część dolna.
Część dolna stropu komory czwartej jest utworzona przez:grudkę robaka, zasłony rdzeniowe dolne oraz tkankę naczyniówkową komory czwartej.
zasłona rdzeniowa(lub rdzenna)przednia(telum medullare uiderius).


r u d k a Oodulus).
Swą powierzchnią górną i przednią wpukla się poniżej wierzchu do komory czwartej.
Powierzchnia górna grudki, bawiona istoty szarej, przylega bezpośrednio do wyścióki komory, muast powierzchnię przednią pokrywa istota szara oraz tkanka zyniówkowa(patrz dalej).
asłona rdzeniowa dolna Oelum medullare inńerius).
Jest to tka, parzysta blaszka istoty białej, łącząca się od strony przyśrodzejz grudką robaka, a od boku z konarem kłaczka.
Jej brzeg tylny, nikły, przechodzi w istotę białą móżdżku, a brzeg przedni-w naiektkanki naczyniówkowej komory czwartej(patrz dalej).
Z dwóch aerzchni zasłony rdzeniowej dolnej górna, wysłana ependymą, rzy dolną ścianę zachyłku bocznego komory czwartej, a dolna, ryta oponą miękką, przylega do migdałka móżdżku.
k a n k a n a c z yn i o w k o w a(felc choroidea).
Poniżej grudki raba zasłon rdzeniowych dolnych strop komory czwartej jest pozbawiony nki nerwowej, a jako pozostałość pierwotnej ściany tyłomózgowia jduje się tu tylko pojedyncza warstwa nabłonka?, zrośnięta z opona*kką, wpuklona między dolną powierzchnię móżdżku a rdzeniomózńe.
Powyższą blaszkę opony miękkiej razem z warstwą nabłonka, też bez niej, nazywa się tkankę naczyniówkową komory czwartej a choroidea ventriculi qwrW.
Ilaszka nabłonkowa tkanki naczyniówkowej ma kształt trójkąta, rego brzeg górny przechodzi w grudkę robaka i zasłony rdzeniowe ne, a oba brzegi boczne, prawy i lewy, łączą się z rdzeniem przed onym.
Po oderwaniu tkanki naczyniówkowej w miejscu przejścia jej Ranka w twory sąsiednie powstaje wąski, biały pasek, zwany 1 a ś m a m o ry c zw ar te j(taenia tentriculi qudrti).
tkanki naczyniówkowej do światła komory uwypuklają się palczasta gałęzione, wężykowate wyniosłości, pokryte wspomnianą warstwą Ranka.
Uwypuklenia te, zawierające wewnątrz tkankę łączną wraz cznymi naczyniami krwionośnymi opony miękkiej, nazywają się lotem naczyniówkowym komory czwartej(pleaus oho(eus tentriculi qudrti).
Ma on kształt litery T o podwójnym ramieniu nowym.
Ramię poziome tej litery biegnie wężykowata wzdłuż dol:o brzegu grudki i zasłony rdzeniowej dolnej do zachyłku bocznego nory czwartej.
Tutaj jego końcowy odcinek obustronnie wydostaje przez otwór boczny(patrz dalej)na powierzchnię brzuszną móz@a.
Ramię pionowe litery T, czyli odcinek splotu przebiegający Raszczyżnie strzałkowej, jest parzyste, przy czym część prawa jest lalona od lewej w większym stopniu u góry niż u dołu, gdzie biegną*tuż obok siebie, dochodząc niemal do dolnego kąta komory czwartej.
We wczesnych okresach życia płodowego nabłonek tkanki naczyniówvej oddziela światło komory czwartej od przestrzeni leżących na.
zasłona rdzeniowa(lub rdzenna)tylna(nelum medullare posterius)nabłonek ten nosi nazwę blaszki naczyniówkowa-nabłonkowej(lamina choroided aeliolis).
zewnątrz mózgowia.
Później dopiero(w 34 miesiącu życia płodowego)tworzą się w nim otwory, przez co komora uzyskuje połączenia z jamą podpajęczynówkową:jeden z nich, nieparzysty otwór pośrodkowykomory czwartej(apertura mediano oentriculi qwrtP), mający średnio 8 run w wymiarze strzałkowym i 5-6 mm w wymiarze poprzecznym, leży w dolnym końcu komory czwartej przy brzegu zasuwki.
Dwa symetryczne otwory bo c z ne k om o ry czwartej(aperturde lmerdles tentriculi qudrti')znajdują się przy obwodowych końcach zachyłków bocznych.
Zachyłki komory czwartej.
Komora czwarta ma kilka zachyłków.
Do największych należy poprzednio wspomniany parzysty zachyłek boczny oraz zachyłek wierzchu.
Zachyłek boczny(recessus lateralis tentriculi quarti).
Obustronnie stanowi długie wąskie uwypuklenie komory czwartej, owijające się dookoła konara dolnego móżdżku.
Jego końcowy odcinek jest widoczny na powierzchni podstawnej mózgowia między kłaczkiem, migdałkiem, konarem środkowym móżdżku oraz rdzeniemi przedłużonym.
Przykrywają go tu częściowo włókna korzeniowe nerwu językowo-gardłowego i błędnego.
Z zachyłku bocznego przez otwór boczny komory czwartej wydostaje się część splotu naczyniówkowego, zwana koszyczkiem Bochdaleka.
Zachyłek wierzchu(recessus fqstigii).
W okolicy wierzchu komora czwarta wcina się ostro w istotę białą móżdżku, tworząc wąski, lecz dość długi w wymiarze poprzecznym zachyłek wierzchu.
Jego część środkowa leży między zasłoną rdzeniową górną od góry a grudką robaka od dołu, parzysta część boczna jest zaś ograniczona konarem górnym móżdżku i zasłoną rdzeniową dolną.
W dolnym końcu komory czwartej mogą znajdować się dwa drobne zachyłki, przedzielone z as u w ką(obca).
Przedni, leżący przy ujściu kanału środkowego, nosi nazwę komory Ar an ej u s za, tylny, występujący niestałe, nazywamy za chyl k i e m p ozazasuwk owym.
Streszczenie Móżdżek(cerebelhm)wypełnia większą część dołu tylnego czaszki, leżąc grzbietowa od rdzenia przedłużonego i mostu.
Składa się z nieparzystej części środkowej, zwanej robakiem(nermis cerebelli), i parzystych p ot k ul móż dżk u(hemisphaeria cerebelli).
Ich powie r ze hni a górn a(fciessuperiorjiestbardziej płaska.
Na p o wie r zchnidolnej Oqcies interior)znajduje się wgłębienie, noszące nazwę dolinkim o z d z k u Odlleculd cerebelli).
Obie powierzchnie półkul i robaka są podzielone znaczną ilością poprzecznie przebiegających s zez e lin mó żdż ku(fssurae cerebelli)na wąskie blaszki, czyli zakręty móżdżku(folia cerebelli).
Na podstawie przebiegu niektórych głębszych szczelin dzielimy robaka i półkule na szereg płacików, z których każdy ma odrębną nazwę.
Do flogenetycznie najstarszych części móżdżku, mających połączenie z narządem przedsionkowym, należą:znajdująca się najbardziej z przodu na powierzchni dolnej robaka gr u dk a(nodulus)i leżący w obrębie półkuli, charakterystycznie postrzępiony k ł a c z e k Olocculus).
Wspólnie tworzą one Mogenetycznie najstarszy(archicerebellum), posiadający liczne połączenia z jądrami przedsionkowymi płat grudko w o-k la c z k o w y(lobus nodulqfoccularis).
Pozostała większa część móżdżku, zwana Jego trzonem(corpus cerebelli), zawiera zarówno płaciki filogenetycznie starsze.
'fdramen Mdgendw?fordmmd Lwschkae.


rcerebellum), do których docierają dość liczne włókna z rdzenia kręgowego jak enetycznie młodsze(neocerebellum)powiązane poprzez jądra mostu z korą mózgu.
wierzchnia móżdżku jest pokryta istotą szarą, tworzącą k o re mó żdż ku(corteawij).
Głębiej znajduje się istota biała, zwana ciałem rdzennym(corpus medtdodktórej do wszystkich zakrętów wnikają cienkie b I a s z k i b i a ł e(lammae albde).
jątrz istoty białej, po obu stronach, znajdujemy skupiska istoty szarej jądra żku.
Największe z nich, j ą d r o z ę b a 1 e(nucleus dentatus), leży najbardziej bocznic.
wdziej przyśrodkowo, w obrębie robaka jest widoczne j ąd r o w i e r z c hu(nucleusii*.
Pomiędzy nimi leżą:jądro czopowate(nucleus emboliformis)i jądro:ow ate(nucleus globosus).
iżdżek łączą z tworami sąsiednimi trzy pary pasm istoty białej, zwane konarami żku.
Konary m óżdż ku do In e(pedunculi cerebellares inferiores)tacza rnóżzrdzeniem przedłużonym, k o nary ś rod k o w e(pedunculi cerebellares medii)mostem, a konary górne(pedtucauli cerebellares superiores)ze śródmózm.
Przez konary dolne wnikają przede wszystkim drogi rozpoczynające się w narzaprzedsionkowym, w jądrach przedsionkowych, w rdzeniu kręgowym i w jądrach d.
Przez konary środkowe wchodzą do móżdżku drogi mostowa-móżdżkowe, przesy:impulsy nerwowe z kory mózgu.
Konary górne zawierają głównie włókna odmóżdż, biorące początek w jądrze zębatym, dochodzą one w swej większości do wzgórza.
imora czwarta(tentriculus qudrtus).
Jest częścią układu komorowego mózgowia, ku górze przechodzi w wodociąg mózgu, a ku dołowi--w kanał środkowy rdzenia twego.
Jej przednią ścianę stanowi d ot ró w n o I eg to b o c z n y(fbssd rhomboideo)rzony przez most i rdzeń przedłużony.
Tylną ścianę, czyli strop komory czwartej cinku górnym tworzą:konary górne móżdżku, zasłona rdzeniowa górna m medullore superius)oraz mała część móżdżku.
W odcinku dolnym ściana tylna ny czwartej zawiera oprócz móżdżku parzysta zasłonę rdzeniowa dolna mmedullare inferius)i tkankę naczyniówkowa komory czwartej(telandea ventriculi qudrti).
W tkance naczyniówkowej znajdują się trzy otwory-parzys:w ór boczny komory czw artej(apertura ldteralis oentriculi qudrti)i niepayot w o r p o ś r o dk o w y(apertura mediano tentriculi quarti).
Z tkanki naczyniowjwpuklasiędokomory pokrytynabłonkiern sp I o 1 na c z y ni ów k o wy k o nn o ry a r 1 e j(pleaus choroideus uentriculi quarti).
ŚRÓDMÓZGOWIE.
UWAGI FILOGENETYCZNE wszystkich kręgowców śródmózgowie początkowo rozwija się jednakowo i w pierwaokresie swego rozwoju tworzy szeroką, cienkościenną, krótką cewę.
Jej ściany ne, podobnie jak w cewie rdzeniowej, dzieli b r uzda gr a nic zna(sulcus limitans)flaszki skrzydłowe(laminie alares)i blaszki podstawce(lominde(es).
Blaszki skrzydłowe, zrastając się z sobą w grzbietowej linii pośrodkowej, tworzą Jvwę ś r odmo z go w i a(tectum mesencephali):blaszki podstawne, zrastając stpibnie po stronie brzusznej, tworzą jego na k ryw k p(tegmentum).
Pokrywę dzieli ieJowa bruzda pośrodkowa na dwie symetryczne blaszki bliźniacze(lammae@@ae).
W ciągu dalszego okresu rozwoju w kształtowaniu się i różnicowaniu Owzgowia u różnych kręgowców, niższych i wyższych, występują znamienne roziKr 3 waśródmózgowia(teetum mesencephali).
U kręgowców niższych w pokrywie*z 4 się, wychodzące z siatkówki oka, włókna nerwów wzrokowych:pokrywa jest dla Końcowym ośrodkiem przyjmującym impulsy wzrokowe.
W związku z tym nosi ona vę pokrywy wzrokowej(tectum opticum).
U smoczkoustych i ryb chrzęstna cle(owych pokrywa tworzy strop obszernej komory śródmózgowia.
U smoczkoustych część środkowa zachowuje budowę nabłonkową i tworzy błonę naczyniówko jabłonkową.
Część pozostała dzieli się na dwa symetryczne p ł a ty w z r o k ow e Uobi.
optici).
U ryb chrzęstnoszkieletowych błony takiej nie ma i pokrywa składa się tylko z dwóch symetrycznych płatów wzrokowych.
Płaty te w związku ze swą funkcją mają budowę mikroskopowa bardzo złożoną.
Już u ryb każdy płat składa się z W równoległych warstw na przemian komórek nerwowych i włókien nerwowych, u gadów warstw tych jest 14(u ptaków nawet l 5).
Warstwę powierzchowną tworzą włókna nerwu wzrokowego:w warstwach głębszych tworzą one gęsto rozgałęzione drzewka końcowe z synapsami na neuronach pokrywy.
Aksony tych komórek wychodzą z płatów wzrokowych do innych ośrodków nerwowych(patrz dalej).
U ssaków do pokrywy śródmózgowia(do jej wzgórków górnych)docierała tylko niektóre włókna nerwów wzrokowych, inne kończą się w ciała c h k o la nk o w a ly eh b o c z n y c h(corpora geniculalo laterdlia)w międzymózgowiu.
U niższych kręgowców do pokrywy wzrokowej dochodzą prócz nerwów wzrokowych również włókna z rdzenia kręgowego oraz włókna z jąder nerwów trójdzielnych doprowadzające bądżce czucia ogólnego.
V kręgowców wyższych włókna te dochodzą głównie do wzgórza w międzymózgowiu.
U ryb chrzęstnoszkieletowych z płatów wzrokowych przed przejściem ich w nakrywkęwpuklają się obustronnie w stronę komory zgrubienia podłużne jako w a ty p o łk o I i s te(torf semicirculares).
Te same twory u gadów wrastają znacznie silniej do światła komory aż do zetknięcia się i zrośnięcia ze sobą w płaszczyźnie pośrodkowej(ryc, l 5 O).
Powoduje to zaciskanie i następnie zanik grzbietowej części światła komory i przekształcenie jego części brzusznej w stosunkowo wąski przewód wodociąg m o zg u(aquaeducOscerebri).
U niektórych gadów(węże)wały te rozrastają się silniej ku tyłowi i wysuwają się poza właściwe płaty wzrokowe.
Te wysunięte ku tyłowi części wałów stanowią zawiązki wzgórków dolnych(colliculi mńeriores)pokrywy, natomiast do przodu od nich leżące części pokrywy tworzą w z g o r k i g o r n e(colhculi superiores).
U ssaków wzgórki dolne znajdują się na powierzchni pokrywy i są równie duże jak wzgórki górne.
Włókna wychodzące z neuronów warstw głębokich pokrywy tworzą u wszystkich kręgowców pęczki pokrywowo-rdzeniowe i pokrywowo-opuszkowe:część tych włókien wchodzi do parzystego pęczka podłużnego przyśrodkowego(fasciculus(ongi(udinolis medialisk włókna te biegną do jąder ruchowych tyłomózgowia i rdzenia kręgowego:u niższych kręgowców sa to głównie drogi ruchowe zstępujące.
W pokrywie kręgowców niższych bezpośrednio pod powierzchnią wewnętrzna komory śródmózgowia, a u wyższych do boku od wodociągu mózgu znajdują się symetryczne zgrupowania komórek jednobiegunowych.
Tworzą one j ąd r o ś ró dm o z go w i o we nerwu trójdzielnego(nucleus mesencephalicus nerm trigemiu).
Ich aksony są wypustkami czuciowymi, a komórki, z których wychodzą, odpowiadała komórkom zwojowym, zachowanym w rdzeniu kręgowym kręgowców niższych.
Włókna te dołączają się do włókien ruchowych nerwu trójdzielnego i tworzą w unerwionych przez nerw mięsniach zakończenia czucia głębokiego, ponadto oddają bocznice do jąder ruchowych tego nerwu.
W a ty p o łk o I i s 1 e Oori semicirculares)zawiązują się już u ryb chrzęstnoszkieletowych i silnie rozwijają się u gadów, u których przekształcają się w zaczątek wzgórków dolnych.
W istocie szarej wałów kończą się włókna wychodzące z ośrodków słuchowych tyłomózgowia----zorganizowane we wstęgi b o c z ne(lemnisci lu(era(es), u niższych kręgowców wodnych ponadto włókna wychodzące z jąder linii bocznych.
U ssaków część włókien słuchowych kończy się w ciałach kolankowatych przyśrodkowych(corpora geniculua medialia).
U ryb chrzęstnoszkieletowych z wałów półkolistych wychodzą włókna do móżdżku(fbsciculi tectocerebellares).
Nakrrwka Oegmentum).
Zawiera w swych częściach przyśrodkowych, stanowiących przedłużenie pól somatyczna-ruchowych tyłomózgowia(patrz wyżej), jądra ruchowe nerwów III i IV(okoruchowego i bloczkowego).
U gadów jądro nerwu okoruchowegoróżnicuje się na dwa ośrodki:na jądro wielkokomórkowe dla mięśni zewnętrznych(poprzecznie prążkowanych)gałki ocznej i na jądro drobnokomórkowe dla włókien przedzwojowych, zaopatrujących mięśnie wewnętrzne gładkie oka.
Nlakrywka zawiera ponadto tw o r s tatko waty ś r odmo z gow i a Obrmdtio reticularis mesencepholi).
Jego przeważnie duże komórki nerwowe są u kręgowców niższych rozmieszczone luźno, u gadów natomiast skupiają się już w zwarte j ądro czerwienne(nucleus ruber)podobnie u ptaków i ssaków.
U ssaków jądro to różnicuje się dalej i dzieli się na jądro.


ikomórkowe Mogenetycznie stare(orchirubrum), z którego wychodzą drogi czerw-rdzeniowe, i na jądro drobnokomórkowe nowe(neorubrum)z jego krótkimi mi zstępuj ąeymi.
powyższych jąder nakrywki śródmózgowia dochodzą włókna z jąder głębokich j(ę(cj.
-W W.
-*erebe*u*.
Tectum opticum.
-łO(I SSOBCTCUIBTBS.
-W j/(.
Lobus interior hypotha łam i.
My pophys i s 49.
Przekrój poprzeczny:u góry--przez przedni zachyłek móżdżku, w środku przez ózgowie i u dołu przez płat dolny podwzgórza u żarłacza Acanthias tulgaris(wg Kappersa).
Tectum opij.
C 9 Oł.
*us semicircularis-Sulcus limitans.
-jądro n. III.
eamentum.
W Przekrój poprzeczny przez śródmózgowie aligatora(wg mikrofotografii Uordiera).
Nakrywka w swoim odcinku przednim, na granicy z międzymózgowiem, zawiera j ą dr o miedz y k o nar o w e(nucleusinterpeduncularis):kończą się w nim włókna dróg węchomózgowia, wychodzących z jąder uzdeczki międzymózgowia.
U kręgowców niższych jest to jądro stosunkowo duże.
W części tylnej nakrywki gadów(również i płazów)znajduje się obustronnie j ą d r o c i e ś n i(nucleus isthmi).
U gadów jądro cieśni otrzymuje włókna z płatów wzrokowych pokrywy(fsciculus tectoisthmicus)i włókna słuchowe ze wstęgi bocznej z jąder przedsionkowych.
Jądro cieśni jest u nich ośrodkiem koordynacji bodźców wzrokowych, słuchowych i zmysłu statycznego, spełnia więc ważną funkcję w orientacji zwierzęcia w przestrzeni.
U ssaków wdłuż brzusznej powierzchni nakrywki włókna dróg piramidowych(korowa-rdzeniowych)oraz włókna korowa-mostowe i korowa-jądrowe tworzą grube zwarte pęki włókien rdzennych, skupione w dwie symetryczne o d n o g i m o z g u(crura cerebri).
Grzbietowa od nich w nakrywce powstają skupienia komórek nerwowych, zawierające po urodzeniu pigment.
Skupienia te tworzą i st o 1 ę c z a r n ą(substantia nigra).
STOSUNKI OGÓLNE Położenie i długa oś śródmózgowia.
Śródmózgowie jest to krótki i stosunkowo wąski odcinek pnia mózgu, leżący we wcięciu namiotu oraz przykryty od tyłu półkulami mózgu i móżdżkiem.
W jego skład wchodzą:konary mózgu(pedunculi cerebri), leżące po stronie brzusznej, i zajmująca część grzbietową, pokrywa śród mózgów i a(tectum mesencephdW.
Długa oś śródmózgowia ma kierunek nieco skośny, zbliżony jednak do linii pionowej, podobnie jak oś rdzenia przedłużonego i mostu(oś Meynerta).
Na granicy z międzymózgowiem kierunek przebiegu długiej osi mózgowia ulega załamaniu i od tego miejsca biegnie już poziomo(o ś F o re la).
Granice.
Granice zewnętrzne śródmózgowia są wyraźnie zaznaczone u płodów:z wiekiem zacierają się trochę i nabierają przebiegu nieco falistego.
G r a n i c a d o I n a, oddzielająca śródmózgowie od tyłomózgowia, ma kształt elipsy.
Z przodu biegnie ona wzdłuż górnego brzegu mostu, z tyłu zaś przechodzi na trójkąt wstęgi i kończy się poniżej wzgórków dolnych pokrywy, co odpowiada w przybliżeniu miejscu wyjścia nerwów b(oczkowych z mózgowia.
G r a n i c a g o r n a, oddzielająca śródmózgowie od międzymózgowia, otacza od tyłu ciało suteczkowate i biegnie wzdłuż brzegu pasma wzrokowego aż do ciała kolankowatego przyśrodkowego, które omija łukowato od dołu.
Stąd podąża w stronę przyśrodkową między wzgórzem a ramieniem wzgórka górnego, przechodząc dalej za tylną ścianę komory trzeciej ku przodowi od górnych wzgórków blaszki pokrywy.
BUDOWA ZEWNĘTRZNA ŚRÓDMÓZGOWIA W śródmózgowiu, podobnie jak w moście oraz w rdzeniu przedłużonym, rozróżnia się dwie powierzchnie:brzuszną i grzbietową.
Powierzchnia brzuszna(ryc, l 5 l).
Powierzchnię brzuszną śródmóz.
O I O.


+, utworzoną przez konary mózgu, uwypuklają parzyste, grube a istoty białej, zwane odnogami mózgu(crurd cerebri).
ją one rozbieżnie pod kątem 7 O-BO"od górnego brzegu mostu do ił mózgu, do których wnikają nad pasmami wzrokowymi.
U dołu, anicy z mostem, obie odnogi, prawa i lewa, są oddzielone od siebie wąską szczeliną szerokości około 2 mm:natomiast u góry, iedztwie pasma wzrokowego, odległość między nimi jest znacznie:za.
Na powierzchni odnóg widoczne są przebiegające mniej więcej olegle podłużne, płytkie bruzdy, ograniczające pasma włókien owych.
Miejscami są one przykryte stosunkowo nielicznymi właz poprzecznymi.
:dzy odnogami mózgu znajduje się głęboki dół międzykonay(fossq interpeduncularis), ograniczony z przodu ciałami sutecz tymi, a od strony tylna-dolnej górnym brzegiem mostu.
Przednia.
n*und i bul uO 8.
ter c*nereum.
ictus opticus.
mtia perforata posterior.
Fu lwnarGros cerebri Po ns.
Ryc.
151.
Corpus mamillareN, oculomotoriusCorpus gen icu fatum I afera leCorpus geniculatum mediałe.
Powierzchnia brzuszna mostu, śrudmozgowia i podwzgórza.
ją część dołu międzykonarowego tworzą niewielkie zachyłki:*ek przedni(recessus anterior)wnika od tyłu między oba ciała zkowate, zachyłek tylny(recessus posterior)jest zaś przykryty kłym górnym brzegiem mostu.
W głębi dołu międzykonarowegoczworoboczne lub trójkątne pole, przedzielone w płaszczyźnie dkowej bruzdą na prawą i lewą połowę.
Pole to, ze względu na uiące się w nim otworki dla naczyń krwionośnych, nosi nazwę ly d z i u rk owa n ej tyln ej(substontia perforota posterior).
W dziurkowaną tylną odgranicza od odnogi mózgu parzysta, ąca w dole międzykonarowym bruzda przyśrodkowa odmózgu?(sulcus mediolis cruris cerebri).
Wychodzą z niej, .
dstawa konara(bdsis pedunculi)uzda okoruchowa(sulcus oculomotorius).
N. opticus.
-Chiasma opticum.
w odległości kilku milimetrów od górnego brzegu mostu, nici korzeniowe nerwu o karu eh owego(n. oculomotorits).
Tworzą one zwykle dwie grupy:przyśrodkową i boczną, które jeszcze w obrębie dołu międzykonarowego łączą się ze sobą.
Z boku i od tyłu powierzchnia zewnętrzna odnogi mózgu jest ograniczona bruzdą biegnącą od ciała kolankowatego przyśrodkowego u góry aż do móżdżku:w odcinku śródmózgowiowynn nosi ona nazwę b r u z d ybo c z ne j o dn o gi m o zgu(sulcus loterolis cruris cerebri).
Powierzchnię brzuszną śródmózgowia mogą krzyżować niestałe występujące wiązki włókien poprzecznych(ryc, 1521. taśma mostu i droga kanarowa poprzeczna.
Ta ś ma m ostu(taenia pontis)rozpoczyna się w dole międzykonarowym, w pobliżu górnego brzegu mostu, skąd biegnie mniej więcej poprzecznie krzyżując odnogę mózgu:w bruździe bocznej odnogi zagina się ku dołowi wchodząc między konary móżdżku górny i środkowy.
Część włókien taśmy mostu może biec dalej ku tyłowi do zasłony rdzeniowej górnej.
Droga kanarowa p o przecz na Oractus peduncularis transtersus)znajduje sie wyżej od taśmy mostu.
Biegnie ona od ciała kolankowatego przyśrodkowego do dołu międzykonarowego, krzyżując górną część odnogi mózgu.
Pasmo to, występujące u człowieka mniej więcej w 3 T%i przypadków, bywa zaliczane zwykle do połączeń odruchowych drogi wzrokowej(korzeń dodatkowy pasma wzrokowego, patrz dalej).
Tractus peduncularis-, transyersus(zał. ).
Gros cerebri-.
Fyc.
152. Pień mózgu.
Widok od strony lewej.
Schematycznie oznaczono przebieg taśmy mostu i drogi kanarowej poprzecznej(wg Glacy).
pęczek Spitzki.
Pons-.
Medulla oblongata-.
-Lamina tecti-Sulcus lateralis cruriscelebr i Taenia pontis war.
)Pędu ncu i us cerebel larissuperior.
Pedunculus cerebellar*s me*us.


nierzchnia grzbietowa(ryć.
1531.
Powierzchnię grzbietowa śródgowiatworzą należące do pokrywy:1)blaszka pokrywy i 2)ramiona Irków oraz 3)trójkąt wstęgi, bądący częścią konarów mózgu.
łaszka pokrywy(laminą tecti).
Ma 4 charakterystyczne uwyenia, zwane wzgórkami.
Są one ułożone parami, po obu stronach zczyzny pośrodkowej.
Nazywamy je, odpowiednio do ich położenia, Irkami górnymi oraz wzgórkami dolnymi.
z go r k i go r n e(colliculi superiores).
Mają one kształt nieco owali osi długiej, biegnącej skośnie w bok i ku górze.
Wzgórki dolne iculi inferiores)są mniejsze i bardziej wypukłe.
Ich kształt przypoi wycinek kuli, którego średnica u podstawy wynosi około 5 nnrnt.
Stria s thalam i.
Trigonumabenulae*m*ss ula mula rum Brach tum 3 UD 3 TłOTłS.
SU(800(Brach tum inferiorislemnisciis interior och learis.
Venticulus W 53.
Powierzchnia grzbietowa środmuzgowia i tworów sąsiednich.
Usunięto półkule mózgu i móżdżek.
górki prawe od lewych oddziela przebiegająca w płaszczyźnie pośrodkowej płytka*eroka bruzda podłużna.
W jej dolny rozszerzony koniec wchodzi, znane nam z opisu ózgowia, wędzidełko zasłony rdzeniowej górnej.
Przy końcu górnym bruzda podłuż szerzą się w trójkątne pole, ograniczone po bokach przez wzgórki górne, a z przodu należące do międzymózgowia spoidło tylne.
Część środkową tego pola, na której 7 wa szyszynka, nazywamy trój kątem po ds z ys z ynk owym(trigonum sube)Między wzgórkami górnymi a dolnymi przebiega bruzda poprzeczna.
Miejsce rm krzyżuje się ona z bruzdą pionową, nosi nazwę pola kwadratowego blaszki Wyó.
jmiona wzgórków(truchta colliculorum).
Od każdego ze rków pokrywy biegnie bocznic pasmo istoty białej, zwane ramie wzgórka:rozróżnia się więc po obu stronach ramię wzgórka ego i ramię wzgórka dolnego.
aszka czworacza(lamina quddrigemincj).
Ventriculus Wł.
Corpus bineale.
Fu lwnar.
Corpus genicclatum lateraleCorpus geniculatum medialeGros cerebriSulcus lateralis cruris cerebriFrenułum yeli medullarisSUDSfłOfłSVelum medullare superiusPedunculus cerebellarisSUOB(106 Pedunculus cerebellaris med i us.
R amię w z go rk a go r n ego(brachium colliculi superioris).
Jest widoczne na powierzchni pnia mózgowia między poduszką wzgórza(od góry)a ciałem kolankowatym przyśrodkowym(od dołu)w postaci pasma grubości około 2 mm, zwężającego się stopniowo w kierunku bocznym.
Po stronie przyśrodkowej łączy się ono ze wzgórkiem górnym blaszki pokrywy, bocznic zaś przechodzi w pasmo wzrokowe oraz w ciało kolankowate boczne.
Ramię w zgó rk a d o In ego?(brachium colliculi inńerioris)jest krótsze i znacznie grubsze od ramienia wzgórka górnego.
Rozpoczyna się ono po stronie bocznej wzgórka dolnego i biegnie skośnie w bok oraz ku górze, kończąc się w ciele kolankowatym przyśrodkowym.
Ramię wzgórka dolnego od strony górna-przyśrodkowej graniczy ze wzgórkiem górnym, a od strony dolna-bocznej-z trójkątem wstęgi.
Trój kąt wstęgi Origonum lemnisci).
Poniżej ramienia wzgórka dolnego znajduje się pole, zwane trójkątem wstęgi.
Jest ono ograniczone od przodu bruzdą boczną odnogi mózgu oraz jej przedłużeniem ku dołowi, które oddziela trójkąt wstęgi od konara środkowego móżdżku.
Dwa pozostałe boki trójkąta, górny i dolny, są mniej wyraźnie zaznaczone.
Bok górny graniczy ze wzgórkiem dolnym i jego ramieniem, a bok dolny-z konarem górnym móżdżku.
Nazwa trójkąta wstęgi pochodzi od przebiegających w tym miejscu powierzchownie włókien nerwowych wstęgi przyśrodkowej oraz wstęgi bocznej.
Znajdujące się wśród nich skupisko istoty szarej, zwane j ąd rem tylnym wstęgi b ocznej(nucleus lemnisciluerdlis posterior)uwypukla niekiedy powierzchnię trójkąta, tworząc mała owalną wyniosłość.
Poniżej wzgórków dolnych pokrywy, po obu stronach wędzidełkazasłony rdzeniowej górnej wychodzi z mózgowia nerw bloczkowy(n. trochledris), który następnie biegnie w kierunku bocznym po powierzchni trójkąta wstęgi.
Jego przebiegowi odpowiada w przybliżeniu granica między tyłomózgowiem a śródmózgowiem.
wonocuc mózcu.
Wodociąg mózgu?(oquoeductus cerebri)jest wąskim przewodem długości około 15-20 run, łączącym komorę trzecią z komorą czwartą.
Biegnie on nieco łukowato na granicy między blaszką pokrywy a konarami mózgu.
Podobnie jak komory, pokrywa go wyściółka otoczona istotą szarą środkową(patrz dalej).
Światło wodociągu mózgu zmienia się w swym przebiegu zarówno co do wymiarów, jak i kształtu(ryć.
150.
W odcinkach końcowych(dolnym i przednio-górnym)na przekroju poprzecznym wodociąg ma najczęściej kształt trójkątny lub zbliżony do litery T:można tu rozróżnić trzy ściany:jedną grzbietową i dwie boczne.
W odcinku.
ć ramię czworacze górne(brdchium quddrigemmum superius)?ramię czworacze dolne(macham qwdmgemmum mferius)?wodociąg śródmózgowia(oqudeductus mesencephali).


swym wodociąg mózgu jest nieco szerszy i na przekroju poprzecznym przybiera czaj kształt sercowal lub owalW.
Wzdłuż wodociągu w kierunku podłużnym y bruzdy, które oddzielają od siebie jego poszczególne ściany.
Najwyraźniej zaznacza izda pośrodkowa, będąca przedłużeniem bruzdy pośrodkowej dołu równoległobocz.
54.
Przekroje poprzeczne wodociągu mózgu:a w pobliżu komory trzeciej, b----na zośei wzgórków górnych pokrywy c na wysokości wzgórków dolnych pokrywy d---w pobliżu komory czwartej(wg Gerlacha).
dociąg mózgu ma niewielkie, zwykle dostrzegalne tylko pod lupą, uwypuklenia e wcięciem zaspoidłowym i wcięciem przedcieśniowym.
W cip ci e za s p o i dł o w eara postommissuralis)test pozostałością istniejącego w życiu płodowym zachyłku amej nazwie.
Leży ono na grzebietowej ścianie wodociągu mózgu, w pobliżu miejsca, przechodzi on w komorę trzecią.
Wcięcie to jest odgraniczone od przodu spoidłennm mózgu.
Wcięcie przedcieśniowe Oncisura proeisthmica)znajduje się nym odcinku wodociągu mózgu jako rozszerzenie bruzdy pośrodkowej, oddzielającej uzchnie boczne.
Uważa się, że powstało ono z zachyłku przedcieśniowego, wyjącego w życiu płodowym na granicy śródmózgowia i cieśni tyłomózgowia.
any wodociągu mózgu charakteryzują się znaczną zmiennością:niekiedy zrastają się niejscami ze sobą za pomocą listewek istoty białej.
W niektórych przypadkach kamy się z całkowitą niedrożnością wodociągu mózgu, która może być spowodowana farni chorobowymi lub zaburzeniami rozwoju.
BUDOWA WEWNĘTRZNA ŚRÓDMÓZGOWIA śródmózgowiu rozróżniamy:1)o dn og i mó z gu(cruro cerebri)iakrywkę(tegmen(um), które wspólnie tworzą konary rnó z*edunculicerebri)oraz 3)p ok ryw ę śró dm o z go w i a(tectum meephali).
-Tectum mesencephaliAquaeductus cerebnTeg meritum Substantia nigra Gros cerebri.
Ryc, 155.
Przekrój poprzeczny śródmózgowia.
Schemat.
Odnogi mózgu tworzą parzystą przednią warstwę śródmózgowia.
Warstwę środkową stanowi nakrywka, widoczna od zewnątrz w dole międzykonarowym oraz w obrębie trójkąta wstęgi.
Nakrywkę od odnóg mózgu obustronnie oddzielają:bruzdy odnóg, przyśrodkowa i boczna, oraz skupiska komórek nerwowych, zwane istotą czarną(substmtidnigrd).
Tylną warstwę śródmózgowia tworzy pokrywa, w skład której wchodzą znane nam już:blaszka pokrywy(lamino tecti)oraz ramiona wzgórków(brdchia colliculoruni).
Odnogi mózgu Odnoga mózgu(crus cerebri)jest to parzysty twór, mający na przekroju poprzecznym kształt półksiężyca:zawiera włókna nerwowe, które w swej większości przechodzą tędy z torebki wewnętrznej(patrz dalej)do części brzusznej mostu.
Włókna te rozpoczynają się w komór.
Tractus pa rietotemporooecipitopontinusTractus co rOcon ucled lis lateralis.
Tractus corticospinalis.
15 Anatomia człowieka t. TV.
Tractus frontopontinus.
Tractus frontopontinusI Tractus corticonuclearis medialis.
Ryć.
156. Umiejscowienie dróg nerwowych odnóg mózgu na przekroju poprzecznym(wzorowane na Ransonie i Clarku).
kach kory mózgu, a kończą się w rdzeniu kręgowym, w jądrach ruchowych nerwów czaszkowych oraz w jądrach mostu i w tworze siatkowatym pnia mózgu.
Odpowiednio do tego określa się je mianem:1)drogi k o r o w o-rdzeniowej Oruchscorticospindlis), 2)drogi korowa-j ądrowej Ordctus corticonuclearis), 3)drogi koro w o-mostowej Oructus corticopontinus)i 4)drogi k o r owo-si a tk o w e j(trdctus corticoreticuldris).
Włókna korowa-rdzeniowe są najliczniejsze:zajmują one przyśrodkowe Kodnogi mózgu i zaopatrują mięśnie tułowia i kończyn.
Ra ogół uważa się, że włókna podstawa konara(bdsis pedunculi), część przednia konara(pars anterior pedunculi).
995.


vo-rdzeniowe unerwiąiące kończynę dolną leżą bardziej z boku niż włókna dla ta i kończyny górnej.
tókna korowa-mostowe biegną po obu stronach drogi korowa-rdzeniowej iż przyśrodkowej i bocznej części odnogi mózgu.
Przyśrodkową', zajmują włókna iczynające się w płacie czołowym:tworzą one drogę czołowo-mostową vsńontopon(mus).
W skład bocznej%-odnogi wchodzą włókna, które biorą początek zastałych płatach półkuli mózgu i tworzą drogę ciemieniowa-potylic zkro n ja w o-m o s 1 o w ą(trdctus parietooccipitotemporopontinus).
tok na koro wo-j ądrowe biegną przeważnie w przyśrodkowej części odnogi u, chociaż znaczna ich liczba ulega przemieszaniu z włóknami korowa-rdzeniowymi owo-mostowymi.
Dejerine(1914)rozróżnia dwa skupienia włókien korowa-jądch, które nazywamy drogą korowa-jądrową przyśrodkową(tractus:onucledris medidlis)i b o c z ną Ordctus eorticonucledris laterdlis:ryc.
Mój.
łókna korowa-siatkowe biegną ku dołowi, rozproszone zarówno w odnodze nakrywce konarów.
mogi mózgu są tworem flogenetycznie nowym, istniejącym tylko u ssaków.
Najsilniej izwmięte u człowieka, u którego zajmują 20%konarów mózgu, natomiast np. baczy tylko z jĄ'.
Nakrywka'przednim obszarze nakrywki(tegmentum)na granicy z odnogą:gu znajduje się:1)szerokie pasmo istoty czarnej', 2)z tyłu zaś toczeniu wodociągu mózgu istota szara środkowa.
Między i dwoma tworami widać szereg innych:3)twór siatkowaty, 4)ro czerwienne, 5)jądro międzykonarowe oraz 6)pętiwłókien nerwowych, biegnące przeważnie w kierunku luźnym.
Istota czarna'(substmtia nina).
Jest dość grubą i szeroką blaszką ano zabarwionej istoty szarej, oddzielającej po obu stronach odnogę gu od nakrywki.
Ciągnie się przez całą długość śródmózgowia, *i końcowymi odcinkami wnikając do międzymózgowia oraz do J skład istoty czarnej wchodzą dwie warstwy, różniące się zabarniemi budową mikroskopową.
Grzbietowa, od strony nakrywki, jduje się warstwa zbita, zwana tak ze względu na gęste roz*szczeniekomórek nerwowych.
Do przodu od niej, wpuklając się idnogę mózgu, leży warstwa statków ata o luźnym układzie norek.
(ar s twa zbita, czyli czarna(zona compacta s. nigra).
Nla przekroju poprzeczitworzy ciemne, nieregularnie przerywane pasmo.
Jej komórki nerwowe, gęsto aione w oddzielne grupy, mają przeważnie kształt piramid dość znacznej wielkości ławami zwróconych ku odnodze mózgu.
Zawierają one duże, ciemno barwiące się nistości Nissla oraz znaczną ilość ciemnego barwnika, melaniny.
Pojawia się on dopie.
część tylna konara(pars posterior pedunculi)istota czarna bywa uważana za jeden z ośrodków nakrywki lub też za twór związany:ej z odnogą mózgu.
istota czarna Soemeringa(substantia nigra Soemeringi), jądro istoty czarnej(nucleus słoń(iae nigrae), jądro czarne(nucleus niger).
Substantia griseacentralisFormatio reticuJaris Nucleus rubel.
Substantia nigra(zona comoacćałSubstantia mgła(zona reticu larsJ.
1 KK.
Ryc.
157.
Przekrój poprzeczny śródmózgowia na wysokości wzgórków dolnych blaszki pokrywy.
Okolice zawierające żelazo(istota czarna i jądro czerwienne)zabarwione na niebiesko(paw, 48:wg Spatza).
ro w 4 roku życia, a w 1618 dochodzi do pełnego rozwoju, zajmując średnio*--*, ciała komórki.
Rozmieszczenie melaniny w poszczególnych komórkach nie jest jednak równomierne, a w niektórych nie stwierdza się go wcale.
W komórkach warstwy zbitej znajdują się stosunkowo duże ilości dopaminy, będącej ich substancją przekaźnikową.
Olszewski i Baxter(1954)dzielą warstwę zbitą istoty czarnej na trzy części oznaczane literami z, p, y.
W części z najbliżej odnogi mózgu znajdują się komórki mające tendencję do gromadzenia się w wyraźnie odgraniczone grupy.
Część p zawiera komórki ułożone w sposób nieregularny.
Część y, położona najbardziej z tyłu, występuje tylko w górnym odcinku śródmózgowia i w międzymózgowiu:tworzą ją komórki ułożone mniej więcej równolegle do powierzchni jądra czerwiennego(patrz dalej).
We wszystkich trzech częściach warstwy zbitej rozróżnia się łącznie kilkanaście grup komórkowych(Hasslerl 938).
W chorobie, zwanej drżączką porażenną(pardlgsis agitms), poszczególne grupy ulegają uszkodzeniu w ściśle określonej kolejności.
Warstwa siatkowata, czyli czerwona(zona re(icularis s. rubra).
Ma zabarwienie żółtawoczerwone, podobnie jak jądro czerwienne.
U osób starszych przybiera ona odcień różowobrunatny, co uwidacznia się zwłaszcza na preparatach wypłukanych z krwi i utrwalonych w alkoholu.
Warstwa siatkowata wysyła zębate wypustki w kierunku odnóg mózgu, wskutek czego granica między tymi tworami nie jest wyraźnie zaznaczona.
W górnym odcinku istoty czarnej warstwa siatkowata jest grubsza od warstwy zbitej.
Sięga ona również dalej w kierunku międzymózgowia, gdzie łączy się z gałką bladą.
Komórki nerwowe warstwy siatkowatej, rozproszone wśród włókien rdzennych, mają przeważnie kształt wrzecionowaty:zdarzają się jednak również okrągłe i o kształcie nieregularnym.
Są one na ogół nieco mniejsze od komórek warstwy zbitej.
Nie zawierała one większych ilości dopammy lub melaniny.
Natomiast w obu warstwach istoty czarnej znajduje się dużo żelaza, którego ilość może jeszcze bardziej powiększać się w niektórych stanach patologicznych, jak np. w chorobie Halleryordena-Spatza.
W fi I o ge ne z i e istota czarna powstaje dopiero u ssaków, a u Naczelnych uzyskuje znaczny rozwój, wyrażający się w najwyższym stopniu u człowieka.
Połączenia istoty czarnej.
W obrębie istoty czarnej znajdują się sploty oraz pasma włókien nerwowych, należące do różnych układów, które albo tylko przechodzą przez istotę czarną, albo też pozostają z nią w bezpośrednim związku.
997.


Aquaeductus cerebri. .
Fasciculus longitud i na lis, mad lali s.
Lemniscus lateralis-etos tegmentaliscentra lis ulus cerebellarisSUOCTiOF nniscus medialis.
Gros cerebri.
Nucleus.
dorsa lis rapt es.
Gommissura colliculorurn jot.
Gommissura colliculorurn jot.
Nucleus interpeduncularis.
Substantia grisea centralis.
ęy-ę'Pó--.
*z 6 łó.
Substantia grisea centralis.
Nucłeus colliculi inferioris.
Nucłeus n. trochlearis.
-Formatio reticularisDecussato pedunculorum cerebellarium superiorum.
Substantia nigra.
158.
Przekrój poprzeczny śródmózgowia na wysokości wzgórków dolnych pokrywy(paw, 48:wzorowane na Clarze).
-Nucleus coOicuO inferioris.
Nucleus mesencephalicusn, trigemini Nucleus n. trochlearis.
Formato retcularis.
Substanta nigra.
Nucleus interpeduncularisvArea tegmentalis ventralis Ryć.
159. Schemat budowy komórkowej do ryć.
158.
Z p o łącz eń d o p r o w ad z a j ący eh impulsy nerwowe do istoty czarnej najlepiej są znane drogi, które biorą początek w ciele prążkowanym(patrz dalej).
Rozpoczynają się one zarówno w tzw. pr ą z k o wi u(striatum), jak i w gał ce b I ad ej(globus pqllidusk część tych połączeń jest bogata w kwas gamma-aminomasłowyuważany za ich substancję przekaźnikową:kończą się one w warstwie siatkowatej.
Uważa się, że oprócz dróg z prążkowia i gałki bladej do istoty czarnej dochodzi wiele innych połączeń.
Wśród nich najczęściej wymienia się połączenia biorące początek w k o r z emózgu, w jądrze niskowzgórzowym, we wzgórkach górnych pokrywy i w j ądrach szwu(połączenia serotoninergiczne)oraz bocznice długich dróg wstępuj ących.
Większość aksonów wychodzących z warstwy zbitej istoty czarnej zdąża do pr a żkowia.
Ich substancją przekaźnikową jest dopamina.
W ten sposób istota czarna i prążkowie są nawzajem połączone drogami nerwowymi o odmiennej swoistości biochemicznej.
Od ich interakcji zależy prawidłowe napięcie mięśni i hamowanie pewnych typów ruchów mimowolnych.
Oprócz aksonów biegnących z istoty czarnej do prążkowia istnieją również połączenia wstępujące dopaminergiczne, które zdążają do innych struktur, a zwłaszcza do układu limbicznego(patrz dalej).
Odrębną grupę stanowią połączenia istoty czarnej ze wzgórzem.
Rozpoczynała się one w warstwie siatkowatej i dochodzą głównie do jądra brzusznego przedniego i częściowo brzusznego pośredniego wzgórza.
W przeciwieństwie do połączeń poprzednich nie sa to połączenia dopaminergiczne.
2.
Istota szara środkowa(substantid grisea centrmis).
Otacza wodociąg mózgu, na przekroju poprzecznym ma kształt serca karcianego zwróconego ostrym końcem ku przodowi(ryć.
IM).
W jej przedniej części znajdują się jądra nerwów czaszkowych IV i 111:j ądro nerwu b I o c z k o w ego(nucleus n. trochledris)leży na wysokości wzgórków dolnych pokrywy, a jądra nerwu okoruchowego(nuclei nt.
oculomotorii)są rozmieszczone w górnym odcinku śródmózgowia.
Ko morki nerwowe istoty szarej środkowej, poza jądrami nerwu okoruchowego oraz nerwu bloczkowego, są na ogół małe lub średniej wielkości.
Łączą sę one w kilka grup tworzących jądra istoty szarej środkowej, wśród których najbardziej znane jest jądro Darkszewiczai jądro grzbietowe szwu.
Jądro spoidła tylnego jądro Darkszewicza)znajduje się w górnym odcinku śródmózgowia grzbietowa-bocznic od jąder nerwu okoruchowego i grzbietowa od pęczka podłużnego przyśrodkowego.
Zawiera ono wydłużone komórki średniej wielkości, barwiące się ciemno metodą Nissla.
Ich długa oś jest ułożona zasadniczo w kierunku równoległym do powierzchni istoty szarej środkowej.
Przypuszcza się, że większość włókien nerwowych, wychodzących z tego jądra podąża do spoidła tylnego.
Jądro grzbietowe szwu(nucleus dorsalis rqhes), zbudowane z ciemno barwiących się, dość dużych komórek nerwowych, leży w brzusznej części istoty szarej środkowej, w górnym odcinku mostu oraz w dolnym śródmózgowiu(ryc.
1591.
Jest ono jednym z największych skupisk komórek bogatych w serotoninę, które wysyłają aksony wstępujące do dużych obszarów przodomózgowia.
Zniszczenie jądra grzbietowego szwu powoduje znaczny spadek stężenia serotoniny w półkulach mózgu.
Powyżej skrzyżowania konarów górnych móżdżku komórki jądra grzbietowego szwu przechodzą w nieco odmienne komórki, leżące w tworze siatkowatym w pobliżu płaszczyzny pośrodkowej.
O(szewski i Baxter(1964)nazywają je, razem z komórkami jądra grzbietowego szwu, j ąd re m na db I o c zk owym(nucleus supratrochlearis)ze względu na ich stosunek do jądra nerwu b(oczkowego.
W ł o k n a n e r w o w e mielinowe występują w istocie szarej środkowej w stosunkowo niewielkiej ilości, co stanowi cechę charakterystyczna tej okolicy, wyróżniająca ja od sąsiednich części nakrywki i blaszki pokrywy.
Włókna przebiegające wzdłuż wodociągu.


ju tworzą w istocie szarej środkowej pęczek podłużny grzbietowy(fqsuslongitudinulis dorsulis).
Rozpoczyna się on w podwzgórzu, skąd przez śródnózebiegnie aż do istoty szarej środkowej tyłomózgowia.
Jest on jedną z dróg układu iomicznego, łączących ośrodki wegetatywne pnia mózgu.
Twór siatkowaty(frmdtio reticularis).
Większą część nakrywkiarów zajmuje twór siatkowaty, leżący w przedłużeniu tworu siatko ego mostu.
Z szeregu znajdujących się tu jąder należy wymienić:o pośrodkowe szwu, pole nakrywkowe brzuszne i jądro śródmiążVC.
włókna wzgórzowo-korowe nieswoiste.
Radiatio acustica.
Nucleus corporisgeniculati medialis, Lemniscus lateralis.
W W/7 Tractus spinobulbaris--.
ądro środkowe górne(nucleus centralis superior)jole Tsaia(dren Tsoi)ądro Cajala.
włókna wzgórzowo-korowe swoi steNucleus thalami-yentralis posterior.
-Lemniscus medialis.
100.
Schemat połączeń układu siatkowatego pobudzającego.
Twór siatkowaty oznaczony barwą czarną(wg Erencha).
dro pośrodkowe szwu(nucelus medimus raphes).
Jądro leżące głównie iście, w śródmózgowiu zajmuje niewielką, przyśrodkowa część nakrywki.
Jest anie jak jądro grzbietowe szwu, jednym z głównych ośrodków serotoninowych pnia U ił e na k rywk owe br z uszne?(area tegmeuqlis tentralis).
Leży w przyśrod-brzusznej części nakrywki, bocznic od jądra mipdzykonarowego(patrz dalej)i ku łowi od niego(ryc, l 62).
W polu tym znajdują się komórki zawierające, podobnie jak@ki istoty czarnej, stosunkowo znaczne ilości dopammy.
Aksony tych neuronów 4 do międzymózgowia i do półkul mózgu, przede wszystkim jednak do układu CZIICĘO, dro śródmiąższowe?(nucleus intestitialis).
Leży w górnym odcinku śródowiamiędzy włóknami pęczka podłużnego przyśrodkowego.
Grzbietowa i od strony jodkowej przylega do niego istota szara środkowa, w której znajduje się jądro spoidła.
tylnego.
Komórki nerwowe jądra śródmiąższowego są przeważnie średniej wielkości wielobiegunowe.
Od komórek jąder sąsiednich różnią się nieco większymi wymiarami.
Jądro śródmiąższowe ma prawdopodobnie związek z ruchami gałek ocznych w kierunku pionowym i obrotowym.
Połą c ze nią i znaczenie czynnościowe tworu siatkowatego zostały omówione już poprzednio.
Tutaj wspomnimy tylko o układzie siatkowatym pobudzającym.
Układ siał k o waty p u bud za j ą cy(ryc, lóO).
Rozpoczyna się w tyłomózgowiu.
Główne jogu ogniwa znajdują się w przyśrodkowej części tworu siatkowatego nakrywki, jak również w niskowzgórzu oraz w niektórych jądrach wzgórza.
Układ ten otrzymuje impulsy nerwowe przez bocznice długich dróg wstępujących i przekazuje za pośrednictwem krótkich neuronów do międzymózgowia:stąd kierują się one dalej do układu limbicznego i do kory mózgu.
Impulsy nerwowe z receptorów mogą więc docierać do kory mózgu nie tylko przez znane od dawna układy długich dróg czuciowych, ale również i przez neurony układu siatkowatego pobudzającego.
Drażnienie tego układu powoduje w korze mózgu zmiany elektroencefalograficzne, podobne do tych, jakie występują przy przejściu ze snu do czuwania:obustronne zaś jego przecięcie wywołuje u zwierzęcia doświadczalnego senność lub stan osłupienia(stupor).
Układ siatkowaty pobudzający odgrywa prawdopodobnie poważną rolę w regulowaniu snu i czuwania oraz ma istotny związek ze świadomością.
Powyższy opis jest znacznym uproszczeniem.
W rzeczywistości znajduje się tu wiele ośrodków i dróg nerwowych o nieraz antagonistycznym działaniu.
4.
Jądro czerwienne(nucleus ruber).
Leży w górnym odcinku śródmózgowia oraz w tylnym-międzymózgowia.
Dolny koniec jądra czerwiennego łączy się z konarem górnym móżdżku, będąc jak gdyby jego przedłużeniem:koniec przednio-górny zaś znajduje się w nisko wzgórzu(patrz dalej).
Na przekroju poprzecznym śródmózgowia jądro czerwienne uwidacznia się jako twór okrągławy, o barwie bladoczerwonej.
Od strony brzusznej graniczy on z cienką warstwą tworu siatkowatego, leżącą za istotą czarną, a bocznic przylega do wstęgi przyśrodkowej.
Grzbietowa jądro czerwienne jest oddzielone od istoty szarej środkowej i od pęczka podłużnego przyśrodkowego przez komórki i włókna nerwowe tworu siatkowatego:po stronie przyśrodkowej jądra znajdują się zaś:pęczek tyłozgięty, włókna korzeniowe nerwu okoruchowego oraz skrzyżowania nakrywki.
Jądro czerwienne składa się z dwóch części, różniących się budową komórek nerwowych:nazywamy je częścią wielkokomórkową i drobno komórkową.
Część wielkokomórk owa(pars magnocellularis).
Część Mogenetycznie stara zwana pdleorubrum, występuje niemal u wszystkich kręgowców.
U niższych ssaków osiąga ona znaczne rozmiary:natomiast u człowieka zajmuje tylko mały dolny odcinek jądra czerwiennego.
Znajduje się tu niewielka liczba dużych komórek nerwowych, które pod względem budowy przypominają komórki ruchowe.
Część drobnokomórk owa(pars paroocellularis).
Część Mogenetycznie nowa neorubrum, osiąga u człowieka znaczny stopień rozwoju, zajmując niemal całe jądro czerwienne.
Znajdujące się w niej komórki nerwowe są przeważnie średniej wielkości.
Na przekroju poprzecznym mają one kształt trójkątny, gwiazdkowaty lub gruszkowaty zawierają ziarnistości tigroidu, znacznie drobniejsze i mniej wyraźnie odgraniczone niż komórki paleorubrum.
Między komórkami nerwowymi jądra czerwiennego znajdują się dość liczne komórki gleju oraz wiązki włókien rdzennych, tworzące miejscami blaszki istoty zbitej.
Blaszki te.
reticular activiting system.


Fasciculus longitudinalis medialis.
hium colliculi inferioris.
Gros cerebri.
161.
Przekrój poprzeczny śródmózgowia na wysokości wzgórków górnych pokrywy.
Substartia grisea centralis Substanta grisea collicu li superioris.
Nucleus autonomicus rn, ocułomotorii. .
Nuci eus pri net pal i sKć:są n. oculomotoriiNucleus centralis--n. oculomotorii.
**i*Wea tegmentalis ventralis.
Aquaeductus cerebriSubstartia grisea centralis Substantia grisea colliculi superioris.
*ussd*łegmen(*en*ra*s.
I'Z Z z Z.
z eó 4'4@.
Nucleus rubel.
c'4.
Nuclei n. oculomotoriiDecussatio tegmerti*d*rsa*snucleusmesencephalicusn, trigeminiForma to reticularis.
Substanti a rug ta.
Ryć.
162. Schemat budowy komórkowej do ryć.
161.
dzielą neorubrum na trzy części:dolną(kaudalną), grzbietowa-przyśrodkową i przednią(rostralną).
Część dolna, największa, leży w śródmózgowiu, pozostałe dwie znajdują się w niskowzgórzu.
P o ł ą c z e n i a.
Drogi doprowadzające w większości dochodzą do jądra czerwiennego przez konary górne móżdżku(pedunculi cerebellores superioresk biorą one początek we wszystkich jądrach móżdżku z wyjątkiem jądra wierzchu.
Na podstawie badań doświadczalnych przypuszcza się, że do jądra czerwiennego docierają również drogi nerwowe, rozpoczynającesięw korze mózgu, istocie czarnej, twór ze siatkowatymśródmózgowia i w górnych wzgórkach pokrywy.
D r o g i o d p r o w a d z a j ą c e.
Dodrógzstępującychjądraczerwiennegonależą:droga czerwienna-rdzeniowa(troctus rubrospinolis), droga czerwienna-siatkowa(Ouctus rubroreticularis)i droga czerwienna-oliwkowa Oractusrubroolitdris).
Droga czerwienna-rdzeniowa rozpoczyna się w części wielkokomórkowejjądra.
Jej włókna przechodzą do przeciwległej połowy nakrywki, tworząc s k r z yżowaniebrzuszne nakrywki(decussotio(egmenti tentrdlis):następnie zaś zaginają się ku dołowi, biegnąc w dolnym odcinku śródmózgowia przed skrzyżowaniem konarów górnych móżdżku.
Niżej w tyłomózgowiu włókna czerwienna-rdzeniowe przesuwają się stopniowo w kierunku bocznym i następnie wnikają do sznura bocznego rdzenia kręgowego.
Droga czerwienna-siatkowa składa się z włókien kończących się w tworze siatkowatym śródmózgowia i tyłomózgowia.
Droga czerwienna-oliwkowa biegnie w obrębie drogi środkowej nakrywki.
Włókna dróg wstępuj ący eh wychodzą z części drobnokomórkowej jądra czerwiennego.
Większość z nich kończy się we wzgórzu, w jego jądrze brzusznym pośrednim.
Czynność.
Jądro czerwienne jest ośrodkiem pozostającym pod silnym wpływem móżdżku, z którego otrzymuje najwięcej włókien nerwowych.
Jego uszkodzenie może wywołać ruchy mimowolne, a przede wszystkim drżenie zamiarowe.
5.
Jądro międzykonaroweB(nucleus interpeduncularis).
W dolnym odcinku nakrywki przyśrodkowo od istoty czarnej znajdują się grupy komórek, tworzące jądro międzykonarowe będące właściwie zespołem kilku jąder.
Należy ono do Mogenetycznie najstarszych ośrodków śródmózgowia, gdyż występuje u wszystkich kręgowców.
Ze względu na połączenia jądro mipdzykonarowe bywa zaliczane do układu limbicznego:u człowieka jądro to ma niewielkie rozmiary.
Komórki jądra międzykonarowego są małe, słabo barwiące się metoda Nissla.
Układają się one w większą grupę pośrodkową i mniejszą, parzystą grupę boczną.
Podział ten, wyraźny u wielu zwierząt, u człowieka jest słabo zaznaczony.
P o ł ą c z e n i a.
Większość włókien dochodzących do jądra międzykonarowego rozpoczyna się w obrębie międzymózgowia:w jądrach ciała suteczkowatego i w jądrach uzdeczkktworzą one drogę sute c z k owo-między k o nar ową(tructusmomilloinłerpedunculdris)oraz drogę uzdę cz kawo-miedz ykonarową(tractus habenulointerpeduncularis), wcinającą się od strony przyśrodkowej w jądro czerwienne.
Włókna wychodzące z jądra międzykonarowego biegną przeważnie ku tyłowi, kończąc się w obrębie tworu siatkowatego oraz istoty szarej środkowej.
6.
Pęczki włókien nerwowych.
Do dróg nerwowych, przebiegających przez nakrywkę konarów, przeważnie w kierunku podłużnym.
ć decussutio ForeW'jądro międzyodnogowe Oucleus intercruralis), zwój międzykonarowy(gang(jon interpedunculare)pęczek tyłozgięty, czyli Meynerta(fbsciculus retrqfleaus s. lMegnerti).


ą:a)konary górne móżdżku, b)wstęga przyśrodkowa, c)wstęga ja, d)pęczek podłużny przyśrodkowy i e)droga środkowa nakryinarygórne móżdżku(pedunculi cerebellores superiores).
gją z górnego odcinka mostu do śródmózgowia.
Na wysokości Irków dolnych pokrywy włókna ich przechodzą przeważnie na ięprzeciwległą, tworząc skrzyżowanie konarów górnych, d żk u(decussdtio pedunculorum cerebellarium superiorum).
Pój skrzyżowania podążają one ku górze w postaci pasma istoty białej, chodzącego na wysokości wzgórków górnych w jądro czerwienne lóD.
Część włókien kończy się w jądrze czerwiennym, pozostałe zaś iżają dalej do wzgórza.
rócz włókien wstępujących, które biegną do jądra czerwiennego i do międzymózi, w konarze górnym móżdżku znajdują się, jak już wspomniano, również włókna ujące, które schodzą ku dołowi, do mostu oraz do rdzenia przedłużonego, oraz zne włókna nie skrzyżowane.
stęga przyśrodkowa(lemniscus medidis), w skład której odzą przede wszystkim włókna rozpoczynające się w jądrze smoki klinowatym, na wysokości wzgórków dolnych znajduje się rzednio-bocznej części nakrywki.
Rozróżnia się tu część przednią jgi przyśrodkowej, leżącą bezpośrednio za istotą czarną, oraz część ą, która przylega do powierzchni mózgowia w trójkącie wstęgi.
Na okości wzgórków górnych wstęga przyśrodkowa przesuwa się ku wi, grubiejąc nieco w wymiarze strzałkowym.
Leży tu ona między em czerwiennym od strony przyśrodkowej a ramieniem wzgórka jego od boku.
Obok włókien wstęgi przyśrodkowej(opuszko wzgórzowych)biegną włókna wstęgi rdzeniowej(drogi rdzevo-wzgórzowej)oraz wstęgi trójdzielnej(drogi jądrowzgórzowecj).
stęga bo czna(lemniscus lateralis).
Zawiera głównie włókna p słuchowej.
Począwszy od górnego odcinka mostu zaginają się one yłowi i stopniowo oddalają się od wstęgi przyśrodkowej, kierując się nonę jądra wzgórka dolnego.
Część wstęgi bocznej kończy się iwyższym jądrze, a część podąża dalej przez ramię wzgórka dolnego jata kolankowatego przyśrodkowego.
W śródmózgowiu do wstęgi mej dołączają się włókna drogi rdzeniowa-pokrywowej, biegnące*ższych odcinkach mózgowia wspólnie z drogą rdzeniowa-wzgórzoęczek podłużny przyśrodkowy(fosciculus longitudinalisiulis).
Jest to flogenetycznie stare pasmo włókien nerwowych, nące się od górnego odcinka śródmózgowia, gdzie rozpoczyna się drze śródmiąższowym, aż do części szyjnej rdzenia kręgowego.
Na m przebiegu w pniu mózgu leży ono bezpośrednio przed istotą szarą kawą.
śródmózgowiu na wysokości wzgórków górnych(ryć 161)pęczek podłużny przyśrodtworzy skośnie ustawioną blaszkę istoty białej, która w obrębie szwu styka się.
z jednoimienną blaszką strony przeciwległej, układając się wspólnie w kształcie litery V, skierowanej szczytem ku przodowi.
Między obu pęczkami, prawym i lewym, leża jądra nerwu okoruchowego.
Niżej, na wysokości wzgórków dolnych włókna pęczka podłużnego przyśrodkowego znajdują się bezpośrednio przed jądrem nerwu bloczkowego.
W moście i rdzeniu przedłużonym ograniczenie pęczka jest nieco mniej wyraźne, lecz znajduje się on.
5.
9+ś 6.
ee Z.
M. reclus medialis M. reclus laterallś.
-Nucleus inlerstitialis.
Nuclei n. oculomotorii.
Nucleus n. trochlearisFaso icu I us longitud i na i ismedia lis Nucleus n. abducentis.
Nuclei yesObulares.
N. vestibulocochlearis, pdrs yesObularis.
Ryc.
163. Połączenia pęczka podłużnego przyśrodkowego(wg Ransona i Clarka).
stale w pobliżu jąder ruchowych nerwów czaszkowych:jądra n. odwodzącego, które leży po stronie tylna-bocznej i jądra n. podjęzykowego, towarzyszącego mu od strony tylnej.
W dolnym odcinku rdzenia przedłużonego pęczek podłużny przyśrodkowy zostaje przesunięty do przodu przez krzyżujące się włókna wstęg i piramid:niżej wchodzi on do sznura przedniego rdzenia kręgowego.
W skład pęczka podłużnego przyśrodkowego wchodzą włókna nerwowe różnego pochodzenia:do najlepiej poznanych należą(ryc, 163)włókna rozpoczynające się w jądrach przedsionkowych i w jądrze śródmiąższowym:tworzą one drogę p rac dsionk owo-podłużną(tructus oestibulolonęitudinalis)i drogę śródmiąższowo-pedlu z n ą(tractus mterstitiolongitwlmdlis).
Włókna drogi przedsionkowa-podłużnej po wyjściu z jąder przedsionkowych podążają przez twór siatkowaty do pęczka podłużnego przyśrodkowego zarówno jednej, jak i drugiej strony.
Część z nich ulega podziałowi na gałąź wstępująca i zstępująca, większość jednak biegnie nie podzielona ku górze lub ku dołowi.
Włókna wstępujące.


łzą bezpośrednio do jąder n. odwodzącego, n. bloczkowego i n. okoruchowego.
ja zstępujące biegną w rdzeniu przedłużonym i w części szyjnej rdzenia kręgowego lra n. dodatkowego i do komórek ruchowych rogu przedniego.
ikna drogi śródmiąższowo-podłużnej rozpoczynają się w jądrze śródzowym, leżącym w obrębie tworu siatkowatego śródmózgowia.
Biegną one ku i, jako włókna zstępujące, które dochodzą do jąder ruchowych nerwów czasz eh, do komórek tworu siatkowatego oraz, zdaniem niektórych badaczy, również i do szyjnej rdzenia kręgowego.
ócz tego w pęczku podłużnym przyśrodkowym znajdują się włókna łączące jądra we nerwów czaszkowych między sobą, jak również włókma, które przebiegają przez k podłużny przyśrodkowy, nie należąc do zasadniczych jego układów.
y n n o ś ć.
Pęczek podłużny przyśrodkowy jest drogą nerwowa, przez którą odbywa iordynacja czynności mięśni głowy, szyi i gałek ocznych pod wpływem bodźców jących na zakończenia czuciowe kanałów półkolistych i przedsionka.
Silne drażtychreceptorów powoduje rytmiczne ruchy gałek ocznych, zwane oczopląsem igmus).
Oczopląs może powstawać także wskutek uszkodzenia pęczka podłużnego łódkowego, jak również pod wpływem wielu innych czynników.
górnym odcinku pęczka podłużnego przyśrodkowego biegną włókna związane ościowo z "ośrodkami skojarzonego spojrzenia w bok", umiejscowionymi w kurze a oraz w moście.
Uszkodzenie tych włókien uniemożliwia zwracanie gałek ocznych me, po której znajduje się ognisko chorobowe.
:o ga środkowa nakrywki(trdctus tegmentalis centrulis), ja w moście bezpośrednio za wstęgą przyśrodkowa, w śródmózuzostaje przesunięta ku tyłowi przez konar górny móżdżku i jądro aienne.
Włókna jej biegną tu przed istotą szarą środkową z boku od ka podłużnego przyśrodkowego.
Pokrywa śródmózgowia ównym składnikiem pokrywy śródmózgowia(tectum mesenceijjestblaszka pokrywy(lamindtecti), wktórej skład wchodzą Irki górne i wzgórki dolne różniące się między sobą budową nętrzną i czynnością.
We wzgórku dolnym znajduje się podkorowy lek słuchu--1)j ądro wzgórka dolnego(nucleus colliculiioris).
Wzgórek górny jest podkorowym ośrodkiem wzroku:zawlec 2)warstwy szare i białe wzgórka górnego(struta u et alba colliculi superioris), oddzielone od wzgórka dolnego m międzywzgórkowym.
Przed istotą szarą wzgórka górnego leży 3)lica przed p okrywowa(regla prdetectlis), zawierająca szeąder, z których część znajduje się w pobliżu międzymózgowia.
Jądro wzgórka dolnego(nueleus colliculi inńerioris), znajduj ace się lnej części blaszki pokrywy, ma kształt skośnie ustawionej dwuakłejsoczewki.
W związku z tym rozróżnia się jego dwie powierzchęzbietowo-boczną i brzuszna-przyśrodkową.
Są one pokryte istotą, tworzącą blaszki rdzenne(lominde medullares).
Na powieaigrzbietowa-bocznej leży blaszka rdzenna powierzchowna.
Powieaię brzuszna-przyśrodkową pokrywa blaszka rdzenna głęboka, .
ole przedpokrywowe(dren prdetectolis), okolica przedczworacza.
oddzielająca jądro wzgórka dolnego od tworu siatkowatego nakrywkii od istoty szarej środkowej.
Obie blaszki stykają się z sobą wzdłuż zaokrąglonych brzegów:bocznego i przyśrodkowego.
Przy brzegu bocznym blaszki rdzenne łączą się z wstęgą boczną, a po stronie przyśrodkowej przechodzą na stronę przeciwległą, tworząc s p o i d to w z g 6 r k 6 w d omy eh(commissura collindorum inferiorun).
W rozwoju rodowym jądro wzgórka dolnego rozwinęło się z istoty szarej, która u większości kręgowców wpukla się do światła komory śródmózgowia jako wał p o ł k o I i s 1 y(torus semicircularis).
U ssaków rozrasta się ona poniżej wzgórków górnych pokrywy, tworząc jej wzgórki dolne.
K o m o r k i jądra wzgórka dolnego są przeważnie małe i zawierają niewiele cytoplazmy słabo barwiącej się metodą Nissla.
Długie osie komórek, zwłaszcza w części dolnej jądra, saułożone przeważnie zgodnie z przebiegiem blaszek rdzennych, tj. od boku i przodu ku tyłowi oraz w stronę przyśrodkową.
Połączenia.
Najważniejszą z dróg doprowadzających jest wstęga boczna(lemniscus ldterdlis), w skład której wchodzą włókna rozpoczynające się w jądrach ciała czworobocznego, jądrach oliwki górnej i w jądrach wstęgi bocznej.
Włókna te wnikają do jądra wzgórka dolnego z różnych stron, głównie jednak z blaszki rdzennej głębokiej.
Wiele włókien wstęgi bocznej nie kończy się we wzgórku dolnym, lecz biegnie przez blaszkę rdzenną głęboką i spoidło wzgórków dolnych na stronę przeciwległą lub też przez blaszkę rdzenną powierzchowną wchodzi do ramienia wzgórka dolnego, kończąc się w ciele kolankowatym przyśrodkowym.
Oprócz wstęgi bocznej do jądra wzgórka dolnego dochodzą również włókna zstępujące które biorą początek w korze mózgu.
Drogi odprowadzające.
Większość włókien nerwowych, wychodzących ze wzgórka dolnego, podąża przez ramię wzgórka dolnego do ciała k o łan ko wat e go p r z y ś r o d k o w ego.
Są one jednym z ogniw drogi słuchowej, której ostatni neuron łączy ciało kolankowate przyśrodkowe z korą mózgu.
Część włókien eferentnych nie kończy się jednak w ciele kolankowatym bocznym, lecz biegnie dalej, aż do k o ry słuchowe t.
Z innych połączeń, rozpoczynających się w jądrze wzgórka dolnego, należy wymienić:włókna zdążające do w zgó rk a górnego oraz włókna biegnące we wstędze bocznej ku dołowi---w kierunku przeciwnym niż włókna drogi słuchowej:kończą się one w niżej położonych ośrodkach słuchowych.
Czynność.
Jądro wzgórka dolnego jest podkorowym ośrodkiem słuchu, pośredniczącym w przekazywaniu impulsów ze wstęgi bocznej do kory mózgu.
Oprócz tego odbywa się tu prawdopodobnie integracja niektórych odruchów wywoływanych przez bodźce słuchowe.
2.
Warstwy szare i białe wzgórka górnego(struta grised et alba colliculi superioris).
Wzgórki górne, w przeciwieństwie do dolnych, mai ąbudowę warstwową, czym przypominają korę móżdżku oraz korę mózgu.
Warstwowość ta jest jednak u człowieka, podobnie jak u większości ssaków, mniej wyraźna niż u innych kręgowców.
Warstwy wzgórka układają się mniej więcej równolegle do powierzchni.
Różnią się one między sobą liczbą komórek i włókien nerwowych, w szczególności zaś włókien z osłonką mielinową.
Przy dokładnym badaniu można stwierdzić we wzgórku górnym 7 na przemian ułożonych warstw istoty białej i szarej(ryc, 16411)warstwa brzeżna, 2)warstwa szara powierzchowna, 3)warstwa biała powierzchowna, 4)warstwa szara środkowa, 5)warstwa biała środkowa, 6)warstwa szara głęboka, 7)warstwa biała głęboka.
Granice między nimi nie są wyraźne, gdyż warstwy szare zawierają dużo włókien rdzennych i odwrotnie-w warstwach białych znajdują się liczne komórki nerwowe.
Dlatego też warstwy głębsze.


bardzo często są łączone w jedną wspólną tzw. warstwę wstęgi.
Wówczas wyróżnia ko 4 zasadnicze warstwy istoty szarej wzgórka górnego.
Warstwa br zezna(strotum zonole).
Cezy najbardziej na zewnątrz, zawiera*ie mielinowe i bezmielmowe włókna, rozpoczynające się w okolicy wzrokowej kory i.
Tworzą one drogę korowa-pokrywową zewnętrzną.
Między włóknami znajduj a się me, małe komórki nerwowe, układające się przeważnie poziomo.
Warstwa szara powierzchowna(struum griseum superfciale), inaczej ciała(stratum cinereum).
Jest grubsza od poprzedniej, zawiera nieco włókien twych rdzennych oraz komórki nerwowe większe i silniej barwiące się niż komórki.
64.
Warstwy istoty szarej wzgórka górnego:po lewej włókna nerwowe, po prawej morki zabarwione metodą Golgiego:I------warstwa brzeżna, 2 warstwa szara rzchowna, 3-warstwa biała powierzchowna, 4------warstwa szara środkowa zarstwa biała środkowa, 6---warstwa szara głęboka, 7 warstwa biała głęboka(wg Glacy).
wy brzeżnej.
Uważa się je na ogół za komórki kojarzeniowe, przekazujące impulsy twe, otrzymane z pasma wzrokowego i z kory mózgu, do warstw głębiej leżących.
Warstwa biała powierzchowna(struum album superfciale).
Zawiera włókna rdzenne, które wchodzą do niej prawdopodobnie przez ramię wzgórka go.
Ponieważ większość z nich przewodzi impulsy nerwowe z siatkówki, warstwę powierzchowną nazywa się warstwą wzrokową(strmum opticum).
W a rs 1 w a w s 1 ęg i(strułam lemnisci).
Jest odpowiednikiem pierwotnie 4 głębiej inych warstw(szara środkowa, biała środkowa, szara głęboka i biała głęboka).
ra ona komórki nerwowe różnej wielkości.
Między innymi znajdują się tu duże rki wielobiegunowe z wyraźnymi ziarnistościami tigroidu.
Tworzą one tzw. j ą d r o o w e w z go rk a go rn ego.
Rozpoczynają się w nich długie aksony, wnikające do wy białej głębokiej.
Otaczają one łukowato istotę szarą środkową i biegną do ych części ośrodkowego układu nerwowego tworząc drogę pokrywowo-rdzeniowa ywowo-siatkową.
Do warstwy wstęgi dochodzą włókna nerwowe z różnych kierunchznaczna część to przekazujące informacje z rdzenia kręgowego włókna rdzeniokrywoweoraz bocznice wstęgi przyśrodkowej.
Również do warstwy tej dochodzą i mózgu włókna drogi korowa-pokrywowej wewnętrznej, które mają być oddzialneza ruchy śledzenia gałek ocznych, oraz włókna ze wzgórka dolnego azujące informacje słuchowe.
racz komórek i włókien nerwowych we wzgórku górnym znajdują się również ae ilości gleju, co nadaje mu stosunkowo znaczną twardość.
Szczególnie dużo gleju w warstwach środkowych, w warstwie szarej głębokiej oraz na powierzchni ka górnego pod oponą miękką.
Połączenia.
Drogi doprowadzaj ące w większości pochodzą z trzech źródeł:1)z pasma wzrokowego, 2)z kory mózgu i 3)z dróg wstępujących pnia mózgu(drogi rdzeniowa-pokrywowej i wstęgi przyśrodkowej).
1.
Włókna nerwowe z pasma wzrokowego dochodzą do blaszki pokrywy przez ramię wzgórka górnego, a następnie wnikają do warstwy białej powierzchownej(wzrokowej)kończąc się głównie w jej obrębie oraz w warstwie szarej powierzchownej(popielatej).
Włókna wzrokowe(siatkówkowo-pokrywowe), bardzo liczne u niższych kręgowców, występują u ssaków, a zwłaszcza u Naczelnych, w stosunkowo mniejszej liczbie.
Świadczy to o mniejszej roli blaszki pokrywy w układzie wzrokowym Naczelnych.
2.
Z k o r y m o z g u zdążają włókna korowa-pokrywowe, rozpoczynające się w różnych obszarach korowych, głównie jednak w korze płata potylicznego.
Biegną one w ramieniu wzgórka wspólnie z włóknami pasma wzrokowego.
Jak już wspomniano, rozróżnia się drogę korowa-pokrywową zewnętrzną, kończącą się w warstwie brzeżnej, i drogę korowa-pokrywową wewnętrzną, dochodzącą do warstwy wstęgi.
3.
Włókna d rogi rdzeni owo-p ok rywow ej kończą się w warstwie środkowej białej iwwarstwach głębokich.
Razem znimi wchodzą bocznice w s tęgi p r z y środkowej oraz prawdopodobnie włókna biorące początek w jądrach czuciowych nerwu trój dzielnego.
Przekazują one impulsy czuciowe do istoty szarej wzgórka ĘOTOCĘO.
Oprócz tego dochodzą tu również włókna słuchowe, rozpoczynające się we w z g o r k u d o I n y m, jak również aksony komórek jąder móżdżku i nakrywki konarów.
D rogi od p ro w ad z aj ą ce rozpoczynają się w komórkach istoty szarej wzgórków górnych i podążają:1)do rdzenia kręgowego, 2)do jąder ruchowych nerwów czaszkowych oraz 3 jdo tworu siatkowatego:tworzą one drogę p ok ry w o w o-rdzeniową Oractustectospindlis), pokrywowo-j ądrową Oractus tectonucledris)i pokrywo wo-si a tk ową Orachs tectoreticularis).
U człowieka, w przeciwieństwie do niektórych niższych zwierząt, mniej jest włókien pokrywowo-rdzeniowych, natomiast przeważała krótkie włókna pokrywowo-siatkowe.
Włókna pokrywowo-rdzeniowe po wyjściu ze wzgórka górnego zataczała łuk dokoła istoty szarej środkowej, biegną dalej między pęczkiem podłużnym przyśrodkowyma jądrem czerwiennym i dochodzą do płaszczyzny pośrodkowej, tworząc z włóknami strony przeciwnej skrzyżowanie grzbietowe nakrywki(decussatio tegmentidorsalis k leży ono z tyłu od skrzyżowania włókien czerwienna-rdzeniowych.
Po drugiej stronie podążają one ku dołowi w sąsiedztwie pęczka podłużnego przyśrodkowegoa następnie razem z nim wnikają do rdzenia kręgowego.
Oprócz omówionych dróg nerwowych we wzgórku górnym rozpoczynają się prawdopodobnie również włókna podążające do innych ośrodków mózgowia:do wzgórza, jąder uzdeczki, jądra czerwiennego, istoty czarnej oraz móżdżku.
Uwagi fi logen etyczne.
O zynn oś ć.
Wzgórki górne blaszki pokrywy w rozwoju filogenetycznym powstały z pokrywy wzrokowej(tectum opticum).
U niższych kręgowców w pokrywie wzrokowej kończą się niemal wszystkie włókna pasma wzrokowego i zniszczenie tej części mózgowia powoduje u nich poważne zaburzenia wzroku.
U zwierząt tych pokrywa wzrokowa odpowiednio do znaczenia czynnościowego osiąga znaczne rozmiary.
Natomiast wzgórki górne ssaków są stosunkowo mniejsze.
Dochodzą do nich tylko niektóre włókna pasma wzrokowego, większość zaś włókien kończy się w ciele kolankowatym bocznym, należącym do międzymózgowia.
Podobnie w rozwoju rodowym zmniejsza się również liczba włókien rdzeniowa-pokrywowych na korzyść włókien rdzeniowa-wzgórzowych.
Z powyższego wynika, że znaczną część czynności pokrywy przejmują twory międzymózgowia.
U kręgowców niższych pokrywa wzrokowa jest ważnym ośrodkiem wzrokowym i czuciowym, natomiast wzgórki górne u człowieka i u innych ssaków spełniają funkcję ośrodka integracji niektórych odruchów, zachodzących głównie pod wpływem bodźców świetlnych lub czuciowych.
Drażnienie części środkowej wzgórka górnego u kota powoduje ruchy obrotowe głowy, a niekiedy również oczu, uszu, tułowia, a nawet.
'decussotio Megnerii.
239.


zyn, w stronę przeciwległą.
Uszkodzenie pokrywy u zwierząt doświadczalnych łza ocenę otaczającego środowiska i utrudnia przystosowanie się do niego.
Okolica przedpokrrwowa(regla prdetectalis).
Jest przedłużeniem*szarej wzgórka górnego w kierunku międzymózgowia.
Znajduje r niej kilka drobnych jąder(nuclei praetectd(es)o dokładnie tlonej lokalizacji.
Niektóre z nich wnikają do istoty szarej środj, inne zaś są w ścisłym związku ze spoidłem tylnym lub włóknami ja wzrokowego biegnącymi w ramieniu wzgórka górnego do śródfowia.
Przez okolicę przedpokrywową przechodzi łuk odruchu cy na światło(patrz dalej).
Jądra nerwów czaszkowych obrębie śródmózgowia leżą następujące jądra nerwów czaszko u jądro śródmózgowiowe nerwu trójdzielnego, jądro nerwu bloczegoi jądra nerwu okoruchowego.
Jądro śródmózgowiowe nerwu trójdzielnego(V)dro śródmózgowiowe nerwu trójdzielnego(nucleus mesencephdlit.
trigemini), rozpoczynające się w górnym odcinku mostu, w ob:śródmózgowia rozciąga się wzdłuż bocznej powierzchni istoty ą środkowej otaczającej wodociąg mózgu.
Zarówno jądro to, jak ące obok niego pasmo śródmózgowiowe nerwu trójelnegoOractus mesencephalicus n. trigemini)zmniejszają się mowo w kierunku międzymózgowia i na wysokości wzgórków ych blaszki pokrywy na przekroju poprzecznym są już widoczne o pojedyncze jego komórki.
Jądro nerwu bloczkowego ÓW)dro nerwu bloczkowego(nucleus n. trochledris)leży na tylnej, enkowato wyżłobionej powierzchni pęczka podłużnego przyśrodego, na pograniczu z istotą szarą środkową.
Jest ono widoczne na krojach poprzecznych śródmózgowia na wysokości wzgórków doli blaszki pokrywy.
imórki jądra nerwu bloczkowego są podobne do komórek ruchowych rdzenia wego.
Najczęściej nie tworzą one jednolitego słupa istoty szarej, lecz łączą się w 2-3 poprzedzielane przestrzeniami pozbawionymi komórek nerwowych.
, okna korzeniowe, rozpoczynające się w jądrze nerwu bloczkowego, ulegają żowaniu i wychodzą z mózgowia po stronie przeciwległej poniżej wzgórka dolnego si pokrywy.
Ich przebieg wewnątrz mózgowia jest bardzo złożony.
W pierwszym Ku, bezpośrednio po wyjściu z jądra nerwu bloczkowego, włókna korzeniowe:ają w stronę tylna-boczną, dochodząc do pasma śródmózgowiowego nerwu trójdziel.
ądro bloczkowe(nucleus trochlearis).
Ryc.
165.
Przekrój poprzeczny śródmózgowia na wysokości wzgórków dolnych blaszki pokrywy.
Schematycznie oznaczono przebieg włókien korzeniowych nerwu b(oczkowego(wg.
Villigera).
nego.
Od tego miejsca zaginają się one ku dołowi i biegną na krótkim odcinku podłużnie.
Dalej włókna korzeniowe zataczają łuk dokoła tylnej powierzchni istoty szarej środkowej i przechodzą na stronę przeciwległą, tworząc skrzyżowanie nerwów bloczka wych(decussmio nervorum trochlearium).
Stąd podążają skośnie ku tyłowi i ku górze do miejsca wyjścia z mózgowia.
Z powodu tak złożonego przebiegu poszczególne odcinki włókien korzeniowych są widoczne na różnych przekrojach poprzecznych najwyżej leży jądro nerwu i początkowy odcinek korzenia, najniżej-skrzyżowanie nerwów bloczkowych:miejsce wyjścia nerwów bloczkowych z mózgowia zajmuje natomiast wysokość pośrednią.
O z y n n o ś ć.
Jądro nerwu bloczkowego zaopatruje przeciwległy mięsień skośny górny oka, poruszający gałkę oczną w stronę boczną i ku dołowi.
Uszkodzenie jądra nerwu bloczkowego powoduje ograniczenie powyższych ruchów:u chorego występuje wówczas zez ku górze, najbardziej wyraźny przy patrzeniu w dół i w stronę boczną.
Jądra nerwu okoruchowego 010 Jądra nerwu okoruchowego(nuclei n. oculomotorii)leżą w przedniej części istoty szarej środkowej śródmózgowia na wysokości wzgórków górnych blaszki pokrywy.
U dołu dochodzą one czasami aż do jądra nerwu bloczkowego, a u góry i ku przodowi kończą się wraz z istotą szarą środkową, otaczającą wodociąg mózgu.
Rozróżnia się kilka jąder nerwu okoruchowego(ryc, 16611)jądro główne, czyli wielkokomórkowe, 2)jądro środkowe, 3)jądro ogonowe środkowe i 4)jądro dodatkowe, czyli autonomiczne.
1.
Jądro główne nerwu okoruchowego(nucleusprincipalisn, oculomotorii), zwane też wielkokomórkowym, jest pasem istoty szarej długości 5-8 mm.
W części dolnej oba jądra główne, prawe i lewe o przekroju poprzecznym w przybliżeniu owalnym, biegną równolegle do siebie po obu stronach jądra ogonowego środkowego.
Wyżej jądra główne nabierają kształtu bardziej trójkątnego:między nimi.
jądro okoruchowe Oucleus oculomotorius).


doje się jądro środkowe oraz jądra autonomiczne(ryć, lóó).
W górizęścijądro środkowe zanika, a jądra głównie zbliżają się do siebie.
i morki nerw o we jądra głównego są podobne do komórek ruchowych rdzenia twego.
Czasami układają się one w dwie niezbyt wyraźnie odgraniczone grupy, zwane ern grzbietowa-bocznym(nucleus dorsolaterulis)i jądrem brzuszrr zy ś r o dkowy rn(nucleus tentromedialis).
jądro Perlit.
Nucleus accessoriuss, autonomicus n.
ocułomotorii f łysą 4.
Nucleus principalisn, oculomotorii.
Nucleus centralisn, oculomotorii.
*XV'486 V 4 P'cj\'i?
***'ą'eV 4****.
4(ji 8(jA(?
F I, (Al 6 ł.
Ryc.
166. Przekrój poprzeczny przez jądra.
ś z cór ąz z.
***z**óy p@.
śś z 4 j 9.
nerwu okoruchowego.
z y n n o ś ć.
Komórki jądra głównego nerwu okoruchowego wysyłazlóknanerwowe do mięśni zewnętrznych oka(z wyjątkiem m. mego górnego, unerwionego przez n. bloczkowy, i m. prostego mego, unerwionego przez n. odwodzący)oraz do dźwigacza powieki 1:1 izmieszczenie grup komórkowych zaopatrujących poszczególne mięśnie nie zostało iwicie ustalone.
Według Szentagothafa(1948)układają się one w następującej ności Oyc, l 67):najwyżej i najbardziej z przodu znajdują się komórki unerwiające m. *dolny, a dalej kolejno leżą komórki, które zaopatrują m. skośny dolny, m. prosty irodkowy, m. prosty górny i dźwigacz powieki górnej:ostatnia grupa leży najniżej, bliżu jądra nerwu b(oczkowego.
Jądro środkowe nerwu okoruchowego(nucleus centsw, oculomotorii), nieparzyste, leży w płaszczyźnie pośrodkowejdzy jądrami głównymi(ryć, łój).
go Komórki są średniej wielkości i przeważnie mają kształt wydłużony, przy czym ich i oś biegnie najczęściej równolegle do płaszczyzny pośrodkowej.
Ziarnistości tigroidu bnie jak w innych komórkach ruchowych, zaznaczają się wyraźnie.
O z y n n o ś ć jądra środkowego nie jest znana.
Wielu badaczy jądro to uważa za środek kierujący zbieżnym ruchem gałek ocznych:wydaje się to jednak mało prawdopodobne.
3.
Jądro ogonowe środkowe nerwu okoruchowego(nucleus caudolis centrdlis n. oculomotorii)leży poniżej jądra środkowego między dolnymi odcinkami jądra głównego.
Znajdują się w nim komórki podobne do komórek jądra głównego, od których różnią się mniejszymi rozmiarami.
Na ogół nie stwierdza się tu obecności komórek wydłużonych częstych w jądrze środkowym.
Ganglion ciliare---.
Nucleus accessorius n, oculomotorii.
jądro TschWY 8 jądro Westphala-Edingera.
N, oculomotorius.
Ryc.
167. Jądra nerwu okoruchowego.
Nla schemacie oznaczono grupy komórek, w których rozpoczynają się włókna unerwiające poszczególne mięśnie zewnętrzne gałki ocznej:I---m. prosty dolny, 2---m. skośny dolny, 3---m. prosty przyśrodkowy, 4--m. prosty górny i m. dźwigacz powieki górnej, 5--jądro środkowe nerwu okoruchowego(wzorowane na Clarze).
4.
Jądro dodatkowe, czyli autonomiczne nerwu okoruchow e g o 8(nuelews dccessorius s. autonomicus n. oculomotorii)jest widoczne na przekroju poprzecznym po stronie grzbietowej jądra.


kowego oraz po stronie przyśrodkowej lub grzbietowej jądra głów.
pobliżu międzymózgowia oba jądra dodatkowe nierwu okoruchowego, prawe i lewe się z sobą w płaszczyźnie pośrodkowej i jako nieparzyste j a d r o p o ś rod k o w e*d n i e(nucleus medimus anterior)otaczała pozostałe jądra nerwu okoruchowegohodząc również częściowo i na brzuszną powierzchnię jądra głównego.
Wskutek tego ektórych przekrojach poprzecznych jądro dodatkowe nerwu okoruchowego jest:zne nie tylko po stronie grzbietowej jądra głównego, ale także po jego stronie****.
i morki nerwowe jądra dodatkowego nerwu okoruchowego sa gęsto skupione lub średniej wielkości, o budowie właściwej komórkom jąder układu autonomiczTigroidtworzy, zwłaszcza na obwodzie komórki, jednolitą masę, co ułatwia mienie komórek jądra dodatkowego od komórek pozostałych jąder nerwu okorucho.
z y n n o ś ć.
Jądro dodatkowe jest uważane za ośrodek, z którego za ednictwem komórek zwoju rzęskowego podążają impulsy nerwowe niemi wewnętrznych gałki ocznej(m. zwieracza źrenicy i m. kowego).
Jądro to, według tego poglądu, jest ośrodkiem zwężającym icę i powodującym akomodację oka.
tókna korzeniowe nerwu okoruchowego biegną w wiązkach przez nakrywkęoiw do bruzdy przyśrodkowej odnogi mózgu, skąd wychodzą na zewnątrz mózgowia, adze większa ich część przebija pęczek podłużny przyśrodkowy i jądro czerwienne.
Uwagi kliniczne.
iże uszkodzenia śródmózgowia powodują najczęściej śmierć pacjenta.
Natomiast przy iszych występują charakterystyczne zespoły objawów chorobowych, różne dla p mózgu, nakrywki i pokrywy.
Zespół odnogi mózgu.
W wyniku zniszczenia włókien korowa-rdzeniowych powstaje istronny niedowład połowiczy.
Uszkodzenie włókien korowa-jądrowych może spawać zaburzenia, również kontralateralne, w zakresie niektórych mięśni uner 7 chprzez nerwy czaszkowe:VII, X, XII(mJn, niedowład mięśni wyrazowych dolnej i twarzy i zbaczanie języka).
Ponieważ ognisko chorobowe obejmuje zwykle także czarną i włókna korzeniowe nerwu okoruchowego, dodatkowo może występować je spoczynkowe kończyn przeciwległej połowy ciała(istota czarna)oraz opadniecie:ki i poważne zaburzenia ruchów gałki ocznej po tej samej stronie(n. okoruchowy).
zespół powyższych objawów, łącznie z porażeniami nerwu okoruchowego, nosi p zespołu Webera.
Zespół nakrywki konarów.
Do charakterystycznych objawów należą:ipsilateralneenie nerwu okoruchowego(uszkodzenie jego jąder lub włókien korzeniowych)alateralne obniżenie czucia ułożenia(uszkodzenie wstęgi przyśrodkowej), kontyalneruchy mimowolne--najczęściej drżenia wraz ze wzmożeniem napięcia d, charakterystycznym dla chorób układu pozapiramidowego(uszkodzenie jądra dennego i istoty czarnej).
Zespół powyższych objawów nazywa się zespołem Benedikóespółpokrywy.
Objawy przy uszkodzeniu wzgórków pokrywy na ogół nie są inie sprecyzowane.
Uważa się, że charakterystycznym zespołem klinicznymi przy u guza na wzgórki górne jest tzw. zespół Parinauda.
U pacjenta z tego rodzaju zeniem, przy nadmiernym zgięciu głowy ku przodowi, gałki oczne poruszają się*howo ku górze.
Gdy proces chorobowy sięga głębiej, może nastąpić uszkodzenie nerwu okoruchowego i bloczkowego oraz wodogłowie wewnętrzne, spowodowane jem na wodociąg mózgu i zamknięciem jego światła.
Streszczenie Powierzchnię brzuszną śródmózgowia uwypuklają parzyste o d n o g i m o z g u(cruracerebri), między którymi znajduje się, zawierający liczne otworki dla naczyń krwionośnych, d o ł m i ę d z y k o na r o w y(fossd interpeduncularis).
Wychodzą z niego korzenie nerwu okoruchowego.
Na powierzchni grzbietowej śródmózgowia widoczne są dwie pary wzgórków blaszki pokrywy:wzgórki górne(colliculi superiores)i wzgórki dolne(colliculi mńriores).
Od każdego z nich biegnie bocznic pasmo istoty białej--Ramię wzgórka.
Ram je w zgórk a go rn ego(brachium collieuli superioris)dochodzi do ciała kolankowatego bocznego, a ramię wzgórka dolnego(brachium colliculiinferioris)--do ciała kolankowatego przyśrodkowego.
Poniżej wzgórków dolnych biegną zbieżnie, z móżdżku do śródmózgowia, konary górnie móżdżku, a między nimi rozpościera się z a s ł o n a rdzeniowa górna(telum medullare superius).
Bocznic od powyższych tworów widoczny jest trój kąt wstęgi Origonum lemnisci).
Poniżej wzgórków dolnych wychodzi na powierzchnię śródmózgowia nerw bloczkowy.
Na przekroju poprzecznym śródmózgowia rozróżnia się w kolejności od przodu ku tyłowi:odnogi mózgu(crura cerebri)i nakrywkę(tegmentum)tworzące wspólnie konary mózgu(pedunculi cerebri)oraz pokrywę śródmózgowia(teetummesencephdli).
Odnogi mózgu zawierają przede wszystkim włókna korowa-rdzeniowe, korowa-jądrowe i korowa-mostowe.
Na pograniczu odnogi i nakrywki znajduje się duże skupisko komórek nerwowych, tworząc charakterystycznie zabarwioną i s 1 o 1 ę c z a r n ą(substantio nigrc).
Znaczną część nakrywki zajmuje twór siatkowa ty Jormatioreticularis), w skład którego wchodzą różnorodne jego jądra, oraz j ą dr o c z erw i e nne(nucleus ruber).
Pomiędzy nakrywką a pokrywą, w płaszczyźnie pośrodkowej, widoczny jest wodociąg mózgu(aquaeductus cerebri), otoczony istotą szarą środkową(substantid griseo centrqlis).
W istocie szarej środkowej oraz w jej sąsiedztwie leżą jądra:n. okoruchowego 011)i bloczkowego ÓW)oraz śródmózgowiowe n. trójdzielnego(V).
Ponadto przez nakrywkę przechodzą liczne drogi nerwowe, przede wszystkim zaś drogi wstępujące czuciowe:wstęga przyśrodkowa, wstęga rdzeniowa, wstęga trójdzielna i wstęga boczna(słuchowa)oraz konar górny móżdżku i pęczek podłużny przyśrodkowy.
Z wyjątkiem pęczka podłużnego przyśrodkowego wszystkie one kończą się we wzgórzu.
Główne oś r o dk i po k ry wy znajdują się w jej wzgórkach.
Jądro wzgórka dolnego jest podkorowym ośrodkiem słuchu:dochodzą do niego przede wszystkim włókna wstęgi bocznej.
Istota szara wzgórka górnego jest ułożona w zasadzie warstwami:dochodzą do niej włókna wzrokowe i czuciowe.
Aksony wychodzące ze wzgórków biegną przez odpowiednie ramiona wzgórków do ciał kolankowatych.
MIĘDZYMÓZGOWIE.
UWAGI FILOGENETYCZNE.
Międzymózgowie, które w okresie zarodkowym rozwija się z tylnej części przodomózgowia(patrz wyżeł, w czasie rozwoju rodowego kręgowców podlegało dużym zmianom zarówno pod względem budowy, jak i funkcji.
Jednocześnie przekształciło się ono z nadrzędnego ośrodka dla zmysłu węchu u kręgowców niższych w złożony układ ośrodków, centralizujący u kręgowców wyższych wszystkie bodźce czuciowe, służący jednocześnie jako ich stacja przekaźnikowa do kory mózgu oraz łączący w podwzgórzu nadrzędne ośrodki regulujące czynności wegetatywne.
Ogólny plan budowy międzymózgowia jest dla wszystkich kręgowców niższych i wyższych podobny.
Zawarta w międzymózgowiu tylna część komory trzeciej(przednia leży w kresomózgowiu)ma kształt stosunkowo wąskiej szczeliny ustawionej w płaszczyźnie strzałkowej.
W jej ścianie należy wyróżnić strop, ściany boczne i dno.
Strop, poza jego częścią tylną, która tworzy tzw. narządy ciemieniowe, jest zbudowany z jednowarstwowego nabłonka.


mek ten pokryje tworzące się sploty naczyniówkowe.
Wzdłuż wewnętrznej powierz ścian bocznych biegną b r uzdy po dw z go r z owe, będące przedłużeniem bruzd cznych śródmózgowia, dzielące te ściany na części powstające z blaszek skrzydeh, leżące nad bruzdą i na części leżące poniżej bruzdy, powstające z blaszek:awnych.
ścianach bocznych, w pobliżu stropu, znajduje się obustronnie z tyłu skupienie istoty j, zwane nadwzgórzem(epithalamus), poniżej niego i bardziej do przodu nad tą podwzgórzową leży w zgó rze(thalamus)i pod nią p od w z go r ze Ogpomus), które z kolei przechodzi w dno międzymózgowia.
związku z dużymi zmianami, jakie dokonały się w poszczególnych częściach zymózgowia w toku filogenezy, budowę jego rozpatrzymy oddzielnie dla kręgowców ych(smoczkoustych i ryb chrzęstnoszkieletowych)i dla wyższych(gadów oraz*w).
Rozpoczniemy od ścian bocznych, następnie omówimy dno i strop.
tany boczne.
U sm o c z k o u słych duża liczba ścian bocznych międzymózgowia fenka, błoniasta:u ryb chrzęstnoszkieletowych jest ona już grubsza, ponieważ ira więcej włókien nerwowych, zaopatrzonych w osłonkę rdzenną.
i d w z go r z e(epithalomus).
W wypuklających się silnie w grzbietowych częściach bocznych tzw. nadwzgórzach, blisko stropu, istota szara skupia się w duże j ą d r a i c z k i(nuclei habenulae)--u minoga większe po stronie prawej, u żarłaczy po lewej.
der tych dochodzą włókna z ośrodków węchowych kresomózgowia.
Jądra uzdeczki ją swoje włókna odśrodkowe w pęczku tyłozgiętym Oqsciculus retrqńeans)drą międzykonarowego śródmózgowia.
Jądra uzdeczki u wszystkich kręgowców iwują podobne połączenia z innymi ośrodkami mózgowia.
z g o r z e(thalamus)u kręgowców niższych składa się z dwóch części oddzielonych od*bruzdą przyśrodkową(stlcusmedialisk ze w zgó r za gr z blef o w ego(thalamuslis)i w z gór za br ans zne go(thdlamus ventralis).
*górze grzbietowe u smoczkoustych składa się z drobnej tylko grupy komórek owych, do której dochodzą nieliczne włókna ze śródmózgowia, tyłomózgowia mia kręgowego.
V ryb chrzęstnoszkieletowych ta część wzgórza jst tylko nieco za, natomiast rozrasta się mocno u gadów i jeszcze bardziej u ssaków.
Tak znaczny zrost u kręgowców wyższych wiąże się z rozwojem nowego prążkowia Oeostriatum)ej kory Oeocorteał kresomózgowia.
Istota szara nie tylko skupia się wtedy w tych ich w większej ilości, lecz jednocześnie dzieli się na liczne jądra.
Liczba jąder jest na u gadów, wzrasta dalej u ssaków osiągając największą wartość u Naczelnych wieka.
*saków rozwijają się ciała k o la nk ow a te bo c z n e(corpora geniculata lueraowstającejuż u kręgowców niższych.
U kręgowców niższych w tych jądrach wzgórza:ą się tylko nieliczne bocznice włókien nerwów wzrokowych, pozostałe w pokrywie towej, u ssaków natomiast przeważająca większość tych włókien w ciałach kolan tych bocznych.
:go r ze gr zb i et owe staje się stopniowo centralnym ośrodkiem, ogniskującym te wszystkie drogi czuciowe kończące się u kręgowców niższych w śródmózgowiu.
*zgórzu dokonuje się też jednocześnie koordynacja doprowadzanych do niego ów, a następnie skierowanie ich przez neurony własne wzgórza do kory mózgu.
:go r z e b r z a s z n e jest u smoczkoustych znacznie większe niż wzgórze grzbietoodobnieu ryb chrzęstnoszkieletowych.
Otrzymanie ono włókna dośrodkowe z dawarążkowia(poleostriatum)kresomózgowia.
U gadów wzgórze brzuszne jest tworem ikowo małym, podobnie jak u ssaków, u których należą do niego jądra siatkowateza.
Jądro brzuszne ciała kolankowatego bocznego i warstwa niepewnia.
Niektórzy ze zaliczają do wzgórza brzusznego wszystkie jądra niskowzgórza(subthalamus).
Jwzgórze(hgpothalamus)leży poniżej bruzdy podwzgórzowej i rozwija się i z dnem komory z blaszek podstawnych:u smoczkoustych i ryb chrzęstnoszkieychstanowi ono znaczną część międzymózgowia.
U minoga zajmuje duży, w 816, lejkowaty zachyłek komory trzeciej, zwrócony podstawą w kierunku grzbiełoW dnie lego zachyłku znajduje się zgrubienie odpowiadające częś ci nerw o wet.
isciculus Meynerti.
przy s ad ki(pars neroosa hgpophgsis):pod nią leży część gruczołowa.
Dalej do tyłu wypukła się wzgórek suteczkowy Ouberculum mamillare).
U ryb chrzęstnoszkieletowych podwzgórze tworzy pokaźny płat dolny międzymózgowia.
Wsuwa się on ku tyłowi pod śródmózgowie, gdzie wypukła się z niego duży narząd zmysłowy-tzw. worek na czyniasty(sdccus uasculosus)o funkcji dotąd nie wyjaśnionej.
Narząd ten występuje tylko u ryb, u wyższych kręgowców natomiast zanika.
W związku z tym podwzgórze u gadów i ssaków jest znacznie mniejsze.
Z jego części tylnej zachowuje się wzgórek suteczkowy i rozwijające się w nim ciała sute czkowate(corpora mamił Ima).
Utrzymuje się też ich związek przez włókna dośrodkowe z ośrodkami węchomózgowia.
Włókna odśrodkowe biegną natomiast do wzgórza drogą suteczkowo-w z g o r z o w ą(tractus mdmillothdlomicus).
Pozostają ponadto występujące u kręgowców niższych włókna idące do tworu siatkowatego tyłomózgowia i do jego jąder ruchowych oraz włókna do rdzenia kręgowego, zanikają natomiast obecne tylko u kręgowców niższych włókna zdążające do móżdżku.
Dno.
Na dnie komory trzeciej w części przedniej podwzgórza znajduje się s k r z y z owanie w z r ok owe(chiasmd opticumk u kręgowców niższych jest to skrzyżowanie wszystkich włókien nerwów wzrokowych-skrzyżowanie całkowite, u wyższych tylko częściowe.
Do tyłu od tego skrzyżowania u ryb chrzęstnoszkieletowych dno podwzgórza podobnie jak u smoczkoustych, tworzy zgrubienie odpowiadające części nerwowej przysadki kręgowców wyższych.
U tych ostatnich powstaje tu guz, zwany u ssaków guzem popielatym Ouber cinereumk z niego wypukła się lejkowaty zawiązek szypoty i płata tylnego przysadki.
Już u kręgowców niższych(u ryb)za skrzyżowaniem nerwów wzrokowych szczególne komórki nerwowe skupiają się w tzw. j ądro z awzr okowę(nuclevs postopticus).
Komórki te wytwarzają w swej cytoplazmie wydzielinę, która następnie przedostaje się wzdłuż włókien nerwowych do części nerwowej przysadki i stąd wchodzi do obiegu krwi jako tzw. hormony płata tylnego przysadki.
U gadów i ssaków analogiczne jądro leży nad.
Epiphysis.
Primordiumhippocampiólwb os olfactoriusForameninterventricu jare Thalamus.
Ćommissura arlerior-Lamina terminalis-.
Habenula Gommissura posterior.
Ghiasma opticum-ćY-?
Tectum opticumOe rebeliom Sulcus limitansZ Z.
lsthmus rhombencephai Recessus mamillaris.
Hypophysis. . . . . z/HypothalamusRyc.
168. Model prawej połowy mózgowia minoga.
Widok od strony lewej.
Czarna linia pionowa oddziela międzymózgowie od śródmózgowia.
Przez środek biegnie podłużna bruzda graniczna:jej przedłużenie w międzymózgowiu---bruzdę podwzgórzową oznaczono krzyżykami(wzorowane na Kappersie).
247.


iowaniem wzrokowym iałP i 49(o n a 49 zT okowę(nicleus suprdopticus)***YY.
YhĄĘ 88%6%ĘX:?"gę%gXWgXXŻęW g F 6 gYóóyęXWW 3 RWĄ'?
:%?XĘ?
ĘWŃyóeąriej części podwzgórza u BP?
Zowców wyższBch wytworzyły się dalsze ośrodki*ące czynnosc*wege*d*wne*ga*z*u.
Ńp ątędzyrnózgowia.
Strop len w większej swej części, jednak różnej u różnych weńw jest zbudowany z bDszłł OAczyniówKowo-nabłonkowej, tworzącej w okreąąąeinkąch bądź wypukleNa, iaK np. w o re K gr zb te łowy(saccus dorsalis)-Gąłż wpukląjące się do KomOG trzciei sŃoty naczyniówkowe.
U kręgowców eh r*wnież i gadów, na granicy z kresomózgowiem blaszka tą tworzy fałd.
Paraphysis.
łlllOWC.
z.
-Vetom transversum.
-skóra.
Epiphysis.
-Commissura posterior.
gęw(@@, Nąrządy ciemieniowe padalca(wg Beccariego).
łający się do komory trzeciej w postaci tzw żagla poprzecznego(nelnmrersvm).
Do przodu od niego w*resomózgowiu wypukła się w stronę grzbietową i charakterze gruczołowym, Jzw 54 r a fi z A Qarophgsis).
U ssaków pozostałością iarządu jest prawdopodobnie narz 44 podsłsepieniowy(organon sutfornicale), *ci tylnej stropu rniędzymózkowB w 8 pułsaJ 4 się w stronę dogrzbietową narządy.
moczkoustych są to dwa pęcherzyki, położone powierzchownie pod skórą, jeden drugim.
Są one zbudowane podobnie tak ocz 9 ciemieniowe(patrz dalej)i z nniędzyiwiempołączone nerwem, prze 4 Ole z 34 Te@prawym uzdeczki, tylne z jądrem r.
To symetryczne ich połączenie z Jądrami uzdeczki jest związane z pochodzeniem arządów z symetrycznych oczu@emieniowysh najniższych kręgowców kopalnych.
yb i wyższych kręgowców Dowóższa dwusOonna symetria zanika, oprócz tego ńło zróżnicowanie się obu pęcherz:ków w dwa narządy ciemieniowe, przedni i tylny kturze z reguły odmiennej.
rząd ciemieniowy prze@i u części kręgowców niższych tworzy oko i e n i o w e(ryc, lń 9), szczególnie wysoko zróżnicowane u gadów, np. u jaszczurek.
d ten leży nad otworem kości cieOBeniowei pod skórą.
Część nabłonkowa ściany tego pęcherzyka, skierowana do naskórka.
Jest zgrubiała i przypomina soczewkę*iana do*na, zwr*cona do o*woru w*ości cie*ieniowej, sk*ada się z wew*znetvy nabłonkowej o charakterze nAOłoOKa zmysłowego, pokrytego rzęskami i zawiera pigment, oraz z zewnętrznej warstwy nerwowych komórek zwojowych.
Włókna we z nich wychodzące tworzą nerw, który kończy się w jądrze uzdeczki.
U ssaków iwieka narządowi temu odpowiadA p r z y s z y s z y n k a(pcraepiphgsis), zawiązują*zanikająca już w życ*u z*w*, *szcz*u swego zr*zn*cowa*a*a ona der narządu gruczołowego.
Narząd ciemieniowy tylny, czyli szyszynka(epiphgsis s. corpus pmeale), u różnych kręgowców ma strukturę różną:u jednych ma budowę podobna do budowy oka ciemieniowego, u innych--charakter narządu gruczołowego.
Gruczołowy charakter ma 0118 TOWIIICZ U SSBKOW.
STOSUNKI OGÓLNE Podział.
W obrębie międzymózgowia rozróżnia się(ryc, 170)dwie zasadnicze części:górną-wzgórz o mó z go wie Ohdlomencephdlon)i dolną-p o dwzgó rze(hgpothclamus).
Granica między nimi jest wyraźnie zaznaczona na ścianach bocznych komory trzeciej w postaci bruzdy podwzgórzowej.
Wzgórzomózgowie składa się z parzystego wzgórza(thdldmus), ograniczającego z boku górną część komory trzeciej, oraz n a d w z g orz a(epithmomus), do którego należą:trójkąt uzdeczki, spoidło uzdeczek, szyszynka oraz spoidło tylne.
Adhaesio interthalamica Forameninteryentricułare I Striamedullaris(halami.
Commissura arterior-.
Chiasma optcum.
Hypophysis.
Gorpus mamillare.
Ad uaeductus celebr i.
Commissura posterior.
-Trigonum habenułaeGamm iss ula habenu larum Corpus pineałe Fu wina r.
Ryc.
170. Międzymózgowie.
Przekrój w płaszczyźnie pośrodkowej.
Prawa połowa widziana od strony lewej.
Usunięto półkulę mózgu i tkankę naczyniówkową.
Podwzgórze oznaczono barwą niebieską, wzgórze--jasnoczerwoną, nadwzgórze---intensywnie czerwonią.
Podwzgórze, widoczne na powierzchni brzusznej międzymózgowia, tworzy dno komory trzeciej i dolne odcinki jej ścian bocznych, przechodząc ku tyłowi oraz do boku w tzw. niskowzgórze(subOdlomus).
Kształt i położenie.
Międzymózgowie ma kształt klina, ostrzem skierowanego ku przodowi i niemal całkowicie przepołowionego w płaszczyźnie pośrodkowej przez komorę trzecią.
Od zewnątrz jest widoczna tylko jego powierzchnia brzuszna, położona przed dołem międzykonarolakoodrębną część wzgórzomózgowia rozróżnia się niekiedy zawzgórze(metathmamus), w którego skład wchodzą ciała kolankowate przyśrodkowe i boczne.
Z punktu widzenia filogenezy i budowy wewnętrznej są one jednak częścią wzgórza.


" Z przodu i po bokach międzymózgowie zrasta się z półkulami ru, które u ssaków są tak silnie rozwinięte, że przykrywają również erzchnię grzbietową międzymózgowia.
Aby ją ujrzeć, należy usuwiększączęść obu półkul mózgu wraz z ciałem modzelowatym ZOlSMClOamce.
Na obu powierzchniach zewnętrznych granice międzymóz.
a zaznaczają się przeważnie ostro.
O granicy ze śródmózgowiem mowa poprzednio, z kresomózgowiem zaś międzymózgowie sęka a powierzchni grzbietowej przy prążkach krańcowych(patrz dalej), powierzchni brzusznej wzdłuż skrzyżowania wzrokowego i pasm ikowych.
autowa zkwxęrazsa mięnzrmózcowia.
k już wspomniano, w międzymózgowiu rozróżnia się dwie powierzę zewnętrzne:brzuszną i grzbietową.
nierzchnia brzuszna międzymózgowia.
Jest ona utworzona przez wzgórze.
Rozróżnia się na niej kolejno od tyłu ku przodowi:1)ciała czkowate, 2)guz popielaty wraz z lejkiem i przysadką oraz 3)yżowanie wzrokowe przechodzące w pasma wzrokowe.
Ciała suteczkowate(corpora mamił(aria).
Są to dwie białe, faliste lub lekko owalne wyniosłości, leżące między odnogami:gu, przed dołem międzykonarowym:oddziela je od siebie wąska:da, przebiegająca w płaszczyźnie pośrodkowej.
i powierzchni ciała suteczkowatego wyodrębnia się czasami cienka(grubości około I wiązka włókien nerwowych, zwana prążkiemr białym guza Istria alba tuberis).
ka ta, widoczna najlepiej na świeżym mózgowiu, schodzi z tylnej części ciała:zkowatego na jego stronę boczną, a dalej biegnie w kierunku pasma wzrokowego na popielatym lub na powierzchni ramienia ciała suteczkowatego.
Tworzą ją prawdobniewydobywające się na powierzchnię włókna sklepienia(patrz dalej).
ała suteczkowate są u 3-miesięcznego płodu jeszcze pojedynczą wyniosłością i dopiero tej stają się parzyste.
U większości zwierząt nieparzystość ciała suteczkowategomnie się również i u osobników dorosłych.
Guz p o p te la ty(tuber cinereum).
Tworzy trójkątne, wypukłe*, leżące przed ciałami suteczkowatymi.
Z przodu oraz z boku miczają go skrzyżowanie wzrokowe i pasma wzrokowe.
Części ne guza popielatego mają liczne otworki, przez które przechodzą gynia krwionośne.
Z części przedniej wyrasta zwężający się ku iwi twór, zwany lej kle m(inńndibulum), odgraniczony od guza:żną, nie zawsze wyraźnie zaznaczoną bruzdą guz owo-lejąą(sulcus tuberoinńndibularis).
Ku dołowi lejek łączy się z przy LĘWnet części guza popielatego, tuż przed ciałami suteczkowatymi, znajduje się edy małe uwypuklenie, zwane wyniosłaś ci ą w o r cez k ową(eminentio sdcis)r zysadka Ogpophgsis s. glmdulo pituitdrid)jest gruczołem nątrzwydzielniczym, łączy się z guzem popielatym za pomocą lejka.
Jest to ciało elipsoidalne, wielkości małej fasoli, o wymiarze poprzecznym w przybliżeniu dwa razy większym od pionowego i strzałkowego.
Przysadka powstaje z dwóch różnych zawiązków.
Z dna komory trzeciej tworzy się jej płat tylny(lobus posterior), a z nabłonka sklepienia pierwotnej jamy ustnej powstaje płat przedni(lobusdnterior).
Granica między nimi, ostro zaznaczona na przekroju, na powierzchni zwykle nie jest widoczna.
Budowę przysadki opisano w tomie Il.
3. Skrzyżowanie wzrokowe(chidsmaopticum).
Jestto spłaszczona, poprzecznie biegnąca listewka istoty białej, leżąca przed guzem popielatym, z którym zrasta się swym brzegiem tylnym.
Brzeg przedni, owalny, łączy wnikające tu od przodu iboku nerwy wzrokowe Om.
optici).
Włókna nerwów wzrokowych w skrzyżowaniu przechodzą częściowo na stronę przeciwległą i biegną dalej ku tyłowi w postaci pasm wzrokowych.
Z dwóch powierzchni skrzyżowania wzrokowego od zewnątrz widoczna jest tylko powierzchnia tylna-dolna:natomiast powierzchnia przednio-górna zrasta się częściowo z istotą szarą, pokrywającą dno komory trzeciej.
Pasmo wzrokowe(tractus options)podąża obustronnie od skrzyżowania wzrokowego skośnie w bok i ku tyłowi między guzem popielatym a należącą do kresomózgowia istotą dziurkowaną prze dn i ą(substdntio perforują dnterior).
Dalej pasmo wzrokowe krzyżuje górny brzeg odnogi mózgu, gdzie przykrywa je od zewnątrz płat skroniowy.
W końcowym odcinku pasmo wzrokowe dzieli się na dwie wiązki:korzeń boczny(radia lateralis)i korzeń przyśrodkowy(radia medidlis).
Pierwszy z nich przechodzi bez wyraźnej granicy w ciało kolankowate boczne.
Drugi zaś otacza z boku górny brzeg odnogi mózgu i dochodzi do ciała kolankowatego przyśrodkowego, od którego odgranicza go dość wyraźna bruzda.
Powierzchnia górna pasma wzrokowego jest niemal na całym przebiegu zrośnięta z guzem popielatym i odnogą mózgu.
Powierzchnia dolna, na ogół wolna, może jednak łączyć się wąskim rąbkiem z zakrętem hipokampa, znajdującym się w płacie skroniowym półkuli mózgu.
Powierzchnia grzbietowa międzymózgowia.
Na powierzchni grzbietowej międzymózgowia po obu stronach kamfory trzeciej widać wzgórze, duży twór jajowaty, w którym rozróżnia się dwa bieguny:przedni, bardziej zaostrzony, i tylny, zaokrąglony.
Powierzchnia grzbietowa wzgórza jest silnie wypukła w kierunku strzałkowym.
Blisko przedniego bieguna ma ona owalną wyniosłość--guzek p r z e d n i(tuberculum dnterius(holami), z tyłu zaś tworzy zaokrągloną p o d u s z k ę(pultmar), zwisającą nad niżej położonymi tworami między-i śródmózgowia.
Cała powierzchnia grzbietowa wzgórza ma odcień białawy, gdyż pokrywa ją istota biała, tworząca warstwę obwodową.
Wzdłuż brzegu przyśrodkowego powierzchnia grzbietowa przechodzi w górną ścianę komory trzeciej.
W przejściu tym znajduje się pasmo istoty białej-prążek rdzenny wzgórza Istrio medulloristhaldmi).
Jest to wiązka włókien, która się rozpoczyna z przodu w pobliżu otworu międzykomorowego(fbrdmen intertent.


*re)i biegnie ku tyłowi aż do trójkąta uzdeczki(patrz dalej).
Ostry g prążka rdzennego, do którego przyczepia się tkanka naczyniowa komorytrzeciej, nosi nazwę taśmy wzgórza Ocenia(halami).
łącznia się ona w postaci białej smugi dopiero po oderwaniu stropu ary trzeciej.
spij pellucidiepti pellucid i*triangularisa I amostriatalura arłeriorAd haes i o terthalamica Tha lamus.
Smalaris thalami n habenułae.
vpus pineałe.
W. 82.
Cornu anteriusyentriculi lat.
Caput nucleicaudati Golumna fornicis.
Stria terminalis.
Tubercu tum arteli us-Corpus nucteica u datiLamina aTxaTaenia choroideaVenlricu I us ferii usCommissura-posterior-Commissurahaben u larum Fu lwnar-Colliculus superior Gollicułus interior.
171.
Międzymózgowie, śródmózgowie i jądro ogoniaste widziane od góry.
Usunięto większą część półkul wraz z tkanką naczyniówkową.
zdłuż brzegu bocznego powierzchnia grzbietowa wzgórza graniczy lrem ogoniastym, należącym do kresomózgowia.
Między obu tymi ami przebiega bruzda, w której znajduje się prążek krańcowy a termmdlis), utworzony przez pasmo istoty białej.
Przyczepia się do o wąska(szerokości kilku milimetrów)cienka blaszka, przykrywa częściowo górną powierzchnię wzgórza.
Jest to ścieńczała część Wkomorybocznej, zwana blaszką przytwierdzoną(lamina:ul.
Z przodu sięga ona do otworu międzykomorowego, przykrywa:zęściowo guzek przedni wzgórza, z tyłu zaś stopniowo zwęża się, chodząc w prążek krańcowy.
Brzeg przyśrodkowy blaszki przyrdzonej, widoczny po oderwaniu splotu naczyniówkowego komory nej, nazywa się taśmą naczyniówkową Ocenia choroided).
części tylnej wzgórza poniżej silnie uwypuklającej się poduszki doją się ciała kolankowate, przyśrodkowe i boczne.
lało kolankowate przyśrodkowe(corpus geniculuum jole).
Jest owalną wyniosłością, odgraniczoną wyraźną bruzdą od.
otoczenia.
Jego część przyśrodkowa wsuwa się między ramiona obu wzgórków blaszki pokrywy, dolnego i górnego, boczna zaś graniczy od góry z ramieniem wzgórka górnego lub z poduszką, a od dołu z odnogą mózgu.
Z ciałem kolankowatym przyśrodkowym łączy się od dołu i od strony przyśrodkowej poprzednio wspomniane ramię wzgórka dolnego(brdchium colliculi inńerioris), a z boku--korzeń przy środkowy pasma wzrokowego(radia:medialis tractus optici).
Ciało kolankowate boczne(corpus geniculmum Internie).
Znajduje się również poniżej poduszki.
Pod względem wielkości i kształtu jest ono podobne do ciała kolankowatego przyśrodkowego:jest jednak mniej uwypuklone i odgranicza się niewyraźnie od tworów otaczających poduszkę i odnogi mózgu.
Obwód przyśrodkowy ciała kolankowatego bocznego łączy się z r a mieni e m w z gór k a go rnego(brdchium colliculi superioris):do obwodu bocznego wnika zaś korzeń boczny pasma wzrokowego(radia ldterdlis tructusoptici).
Na powierzchni grzbietowej, przyśrodkowo od tylnej części wzgórza, znajdują się twory należące do tzw. nadwzgórza(epithdlamusktrójkąt uzdeczki, spoidło uzdeczek, szyszynka i spoidło tylne.
T rój kąt u z de c z ki(trigonum hdbeiuloe).
Jest to trójkątne pole na którym widać nieduży g u z e k Ouberculum hdbenulae), spowodowany uwypukleniem się leżących wewnątrz jąder uzdeczki.
Trójkąt ten jest ograniczony od tyłu boczną częścią bruzdy p odszy szynkowej(sulcussubpineqlis), a z boku bruzdą uzdeczki(sulcushobenuloe), oddzielającą go od wzgórza.
Wzdłuż przyśrodkowego brzegu trójkąta biegnie poprzednio wspomniany prążek rdzenny wzgórza.
Z tyłu prążek grubieje, zaginając się skośnie w stronę przyśrodkową w kierunku szyszynki.
Sp oidło uzdeczek(commissurd habenulurum).
Jest krótkim poprzecznym pasmem istoty białej, znajdującym się bezpośrednio za komorą trzecią.
Łączy ono parzyste trójkąty uzdeczki.
Od tylnego brzegu spoidła odchodzą cienkie pasma istoty białej, stanowiące górne umocowanie szyszynki.
S zy s z ynk a(corpus pmeale:patrz t.
U).
Leży między wzgórkami górnymi blaszki pokrywy na trójkącie podszyszynkowym.
Jest to twór niewielki, barwy szaroczerwonej, kształtem podobny do przypłaszczonego stożka, którego wierzchołek jest skierowany ku tyłowi, a nieco zwężona podstawa przechodzi z przodu w dwie cienkie blaszki, z których górna łączy się ze spoidłem uzdeczek, a dolna-ze spoidłem tylnym.
Powierzchnia górna szyszynki jest w znacznym stopniu przykryta tkanką naczyniówkową, rozpostartą między obu wzgórzami.
Wielkość szyszynki bywa różna:największa długość wynosi przeciętnie około 12 mm, szerokość 8 mm, a grubość około 4 mm.
W szyszynce, jak również w pokrywającej ją tkance naczyniówkowej oraz w spoidle uzdeczek, bardzo często widać drobne żółtawe ziarenka, zwane piaskiem mózgu(acertulus cerebri).
Są to koncentrycznie uwarstwione ciałka, zawierające głównie fosforany i węglany wapnia z dodatkiem substancji organicznych.


niżej spoidłauzdeczekznajdujesię sp o idło tylne(commissurgrior).
Jest to cienka, podkowiasta wygięta blaszka istoty białej, :ona w tylnej ścianie komory trzeciej.
Jej brzeg górny łączy się szką dolną szyszynki, a brzeg dolny z blaszką pokrywy.
KOMORA TRZECIA mora trzecia(aen(riculus tertius)jest wąską czworoboczną szczeliitawionąstrzałkowa w płaszczyźnie pośrodkowej.
Z przodu łączy ją norami bocznymi parzysty otwór międzykomorowy(fordintertentriculare'), z tyłu zaś przechodzi w wodociąg mózgu, jscu zwanym wejściem do wodociągu mózgu(odihs od eductum cerebri).
W komorze trzeciej rozróżnia się 6 ścian.
Ściany je, mniej więcej równoległe do siebie, mają stosunkowo znaczną ość, pozostałe zaś dolna, przednia, górna i tylna, są tylko bardzo ind blaszkami.
Ściana górna jest ustawiona zasadniczo poziomo, ma--pionowo, a dolna opada skośnie od tyłu ku przodowi, wskutek komora trzecia w części przedniej jest znacznie wyższa niż w części.
Ściana tylna jest krótka i niektórzy autorzy nie uwzględniają jej ile, określając kształt komory trzeciej jako trójkątny.
anaboczna.
Na ścianie bocznej biegnie poziomo od otworu międzyrowegodo wejścia do wodociągu mózgu bruzda po dw zgó*a(sulcus hgpothaldmicus").
Charakteryzuje się ona znaczną mością osobniczą:czasami bywa wąska, a niekiedy rozszerzonazielona podłużnymi listewkami na 2-3 mniejsze rowki.
Bruzda zgórzowa dzieli ścianę boczną komory na dwie części:górną:górzową i dolną--podwzgórzową.
W części górnej, niedaleko u międzykomorowego, istota szara środkowa prawego i lewego za łączy się, tworząc okrągłe lub owalne pasmo, zwane z r o s 1 e mi z y w z go r z o wy m?(ddhdesio interthdlamicd).
Jest ono zmienia wielkości i kształtu:niekiedy w ogóle nie występuje.
Część dolna bocznej, utworzona przez istotę szarą środkową podwzgórza, ma 1 trójkątny.
Znajdują się w niej, podobnie jak na dnie komory tej, delikatne fałdy wyściółki, zwane zmarszczkami podwzgórza.
Biegną one od bruzdy podwzgórzowej ku dołowi, a są tak drobne, lać je wyraźnie dopiero pod lupą.
ma przednia.
Ściana przednia komory trzeciej nie należy już do ymózgowia, lecz jest częścią kresomózgowia.
Tworzą ją:blaszka owa, słupy sklepienia i leżące między nimi spoidło przednie.
e o nich mowa przy opisie kresomózgowia środkowego:tutaj iczymy się tylko do tych szczegółów, które są istotne dla zranią budowy komory trzeciej.
idło nadwzgórzowe(commissuro epithdlamica)amen Monroicus Monroi la pośrednia(massa intermedia).
P@\:O O es sĘ 4 S.
3 AePd 3 Ę 9 QW W W 4:Qgi Ę 199 j***g ci *.
cjcjiQ*k-.
ZJ ęyą.
3 Q śa.
a Q 4 Po.
W G bś.
tj.
Ń Ę.
K XąW ć.
Qf ć'W B rti***ścj:%'3.
W a śa.
QQ PC.
j%3 cj!-sś cj.
W 3 śJ.
Zł gjQĘ ęśP+e Ę.
Qe:et Q śV.
53**Fł W 9 eł.
s ćs rdĘ 4 Q QQ Q 4.
Qbćb 4 Q.
es 14 d 48.
ś 4 Es e 4.
śżes e 4.
QFł Q.
b 4 Q je s.


jas z ka krańcowa(lamina terminolis).
Jest ona bardzo cienka csztah trójkąta równoramiennego.
U swej podstawy łączy się ze yżowaniem wzrokowym, ku górze zaś stopniowo się zwęża, przezącna powierzchnię spoidła przedniego.
upy sklepienia(columndefornicis).
Oba słupy prawy i lewy, ją rozbieżnie z dolnej powierzchni ciała modzelowatego w postaci rąglonych listewek, które wpuklają się do światła komory trzeciej niczając od góry i od przodu otwór międzykomorowy.
Ten ich tek nazywamy częścią wolną(pers libera)słupów sklepienia.
Niżej y te zagłębiają się w podwzgórze i zdążają do ciał suteczkowatych:lrugi odcinek nosi nazwę części ukrytej(pars tecta).
i ot dło przednie(commissuru an(erior).
Jest to pasmo włókien owych, łączące obie półkule mózgu(patrz dalej).
Na przekroju odkowym przedstawia się ono jako owalne pole przykryte z przodu ą częścią blaszki krańcowej.
Powierzchnia tylna spoidła przedniego da się do światła komorytrzeciej, ograniczając od dołu z a c h y ł e kk ą tny(recessus(rimguloris), leżący między górnym brzegiem lła przedniego a słupami sklepienia.
lana dolna.
Ściana dolna komory trzeciej, czyli jej dno, jest utwoagłównie przez istotę szarą środkową podwzgórza.
Z przodu uywa ona skrzyżowanie wzrokowe, a z tyłu tworzą ją guz popielaty ta szara, przykrywająca od góry ciała suteczkowate.
Nad skrzyżoemwzrokowym dno komory trzeciej jest najgrubsze i wznosi się i ku górze.
Natomiast w obrębie guza popielatego jest ono stosunicienkie.
W części przedniej komory trzeciej, na granicy ściany miej i dolnej znajduje się zachyłek wzrokowy(recessusus), ograniczony z przodu blaszką krańcową, a z tyłu istotą szarą ą nad skrzyżowaniem wzrokowym.
Zachyłek ten uwypukla się na będąc najszerszym miejscem w komorze trzeciej.
Za skrzyżowawzrokowymdno komory trzeciej obniża się nieco, tworząc z ałe k I e j k a Oecessus inńndibuli).
ibrębie guza popielatego widzimy niekiedy jeszcze jedno uwypuklenie komory, zachyłkiem wo re c z kowym(recessus sdcculdris).
ana tylna.
W ścianie tylnej komory trzeciej znajdują się:spoidło, spoidło uzdeczek oraz szyszynka.
iidło tylne wpukla się do komory powyżej wejścia do wodociągu u.
Nad spoidłem tylnym widać zachyłek szyszynkowytsus pinedlis), ograniczony od góry spoidłem uzdeczek.
Zachyłek*kierowany ku tyłowi, końcową częścią wchodzi między górną ją blaszkę szyszynki.
Nad spoidłem uzdeczek oraz częściowo nad ynką znajduje się zachyłek nadszyszynkowy(recessusipmedlis).
Jest on przykryty od góry tkanką naczyniówkową.
ana górna, czyli strop komory trzeciej.
Jest ona utworzona przez ynczą warstwę komórek nabłonkowych pochodzenia ektoderma(zrośniętą z fałdem opony miękkiej, wpuklonym między kresomóz:a międzymózgowie:tworzą one razem tkankę naczyniówg komo ry tr ze ci e j(tele choroidea tentriculi tertii).
BlaszKa.
nabłonkowa tkanki nczyruówkowej jest częścią ściany cewy mózgowej, która zatrzymała się w rozwoju we wczesnym okresie życia płodowego, wytwarzając tylko jedną warstwę komórek.
Blaszka ta rozpościera się nad komorą trzecią mniej więcej poziomo od otworów międzykomorowych aż do szyszynki i spoidła uzdeczek.
Z boku przyczepia się ona obustronnie do prążka rdzennego wzgórza wzdłuż linii zwanej 1 a ś rn ąw z gór za(tamta thalami).
Z tkanki naczyniówkowej do światła komory zwisają dwa równoległe szeregi drobnych, palczasta rozgałęziających się kosmków.
Zawierają one liczne naczynia krwionośne, a ich powierzchnię pokrywa blaszka naczyniówkowa-nabłonkowa.
Kosmki te leżą po obu stronach płaszczyzny pośrodkowej, tworząc parzysty splot naczyniówkowy komory trzeciej(pleaus choroideus tentriculi tertii).
Jego przedni koniec łączy się w okolicy otworu międzykomorowego ze splotem naczyniówkowym komory bocznej, tylny zaś zwisa do zachyłku nadszyszynkowego.
Ściany komory trzeciej, podobnie jak innych komór oraz wodociągu i kanału środkowego, są pokryte wyściółką(ependgma), w której skład wchodzi pojedyncza warstwa komórek mających na powierzchni zewnętrznej charakterystyczne rzęski.
Z powierzchni podstawnej tych komórek wychodzą wypustki rozgałęziające się po krótszym lub dłuższym przebiegu:tworzą one warstwę podwyściółkową.
Na powierzchni komorowej spoidła tylnego w jego części dolnej u wielu kręgowców zamiast wyściółki występuje nabłonek o odmiennym typie budowy, tworzący tzw. n ar z ą d p od s p o i dł o w y(orgdnum subcommissurcle).
U człowieka istnieje on w życiu płodowym, później jednak ulega najczęściej całkowitemu zanikowi.
Czasami tylko pozostają w tym miejscu wyspy wysokich, pozbawionych całkowicie rzęsek, gęsto ułożonych komórek.
U niższych kręgowców narząd podspoidłowy osiąga znaczny stopień TOZWOjQNar z ąd po ds kle pienia wy(organum sugfornicdlejjest owalnym, szaroróżowymtworem parzystym, wielkości łebka od szpilki, znajdującym się w zgięciu s k I e p i e n i a(forma)na przednio-górnym brzegu otworu międzykomorowego:od zewnątrz przykrywa go najczęściej splot naczyniówkowy komory trzeciej.
W narządzie podsklepieniowymznajdują się włókna i komórki nerwowe, liczne synapsy oraz gęsta sieć naczyń krwionośnych.
Twory podobne do narządu podspoidłowego lub narządu podsklepieniowego mogą znajdować się również w innych okolicach ścian komory trzeciej i czwartej.
Rozróżnia się wśród nich:1)na rz ądy wyściółko we, zbudowane ze zmienionego nabłonka wyściółki, 2)na rządy p o dwyś cio łk owe.
Do pierwszej grupy zalicza się oprócz narządu podspoidłowego również narząd p r z yk o morowy(organum pdrmentriculare), leżący w bocznej ścianie komory trzeciej:występuje on tylko u niektórych kręgowców.
W skład grupy drugiej wchodzą:wspomniany narząd podsklepieniowy, narząd p r z e d w z r o k o w y(organum praeopticum), znajdujący się w blaszce krańcowej, oraz pole naj dalsze(dren postremd)w dnie komory czwartej.
BUDOWA WEWNĘTRZNA MIĘDZYMÓZGOWIA Wzgórze Wzgórze Ohaldmus)jest największym skupiskiem istoty szarej międzymózgowia.
Ma przekroju czołowym rozróżnia się 4 powierzchnie wzgórza:górną, .
TXZ.
0%5.


******ć*Q ĘĘQ ś!9 śP 6.
****GKrdQ****X oyQ Qig-3 *żą**j******Iś śQ śa.
3 Q te.
4*i, @@jjj 94*****i cj 9 Ąfęcj, cjcjs*****.
P 4 Pd 4:.
9 PC Ę.
******X:@@Jd rdj g. 9 j-gł j-es ĆXgQ?
'W gy yy jąę%-Ć:'Y?
*at*.
s Oj 414 b-z 4 tą.
W Fe'%ri.
Pórd***Qgicjśf:KW J 9@śsS, g(Ę g Qjjj a pęi*sł j(.
b s 4 PC.
**icj jjj*j Fcj 7*'*****jj ś 3'jj'cjęją*****.
W 314.
3 W Z?
R.
W j(O gi*-śa!ę g-89.
QQ Q.
W 3 śa.
I ił i I I I 1.
*'****4***.
iS śĘcji Ęjj:ł:*3 łs Po.
Fs 14348.
2442 bł teł.
ś 2 L-r(.
śżes 54.
czyli grzbietową, przyśrodkową, dolną, czyli brzuszną, i boczną.
P owier z chnię górną, znaną nam z opisu budowy zewnętrznej międzymózgowia, obleka wa r stw a o b w o d o w a(strotum zondle), złożona z włókien rdzennych.
Powierzchnia boczna, pokryta blaszką rdzenną zewnętrzną(lamina medullaris eaterna), łączy się za pośrednictwem cienkiej warstwy siatkowatej zawierającej jądra siatkowate wzgórza(nuelei reticulares thdlomi), z tylną odnogą torebki wewnętrznej.
Warstwa siatkowata składa się ze splotu włókien wchodzących do wzgórza bądź z niego wychodzących oraz z rozproszonej między nimi istoty szarej.
P o w i er z chni a d o In a wzgórza, szeroka z tyłu, a bardzo wąska z przodu, zrasta się z podwzgórzem i niskowzgórzem.
Powie rz chnia przyśrodk owa jest jednocześnie ścianą boczną komory trzeciej:tworzy ją warstwa istoty szarej środkowej(okołokomorowej)zawierająca j ądra pośrodkowe wzgórza(nuclei mediant tholomi).
Wewnątrz wzgórza przebiega w kierunku pionowym p ę c z e k s uteczkowo-w zgórzowy(fasciculus mamillothdlcmicus?)oraz blaszka rdzenna wewnętrzna(lamino medullaris interną), która rozciąga się w przybliżeniu strzałkowa, odgraniczając j ądr a boczne(nuc(et loteroles tholomi)i brzuszne(nuclei uentrolesthdldmi)od j ądr a przy środkowe go(nucleus medidlis thdlami).
W przednim odcinku blaszka rdzenna wewnętrzna rozdziela się u góry na dwa odgałęzienia, które otaczają jądra przednie(nuclei anterioresthdlomi).
W środkowym odcinku rozdwaja się dolna część blaszki, a między jej odnogami znajduje się jądro środkowa-p o i r o dk o we Oucleus centromedianus Wolami), należące do tzw. j ą de r śró db la s z k o wy c h(nuclei intralamindres).
Bardziej z tyłu blaszka rdzenna wewnętrzna zagina się w stronę komory trzeciej, oddzielając w pewnym stopniu jądro przyśrodkowe od leżącej za nim p o dus z ki(pultindr).
W obrębie tej ostatniej nie ma już wyraźnych pasm istoty białej, które by dzieliły ją na mniejsze, makroskopowo widoczne części.
Poniżej poduszki znajduje się istota szara, uwypuklająca się na zewnątrz w postaci ciał kolankowatych, przyśro dk o w e g o i b o c ar e g o(corpusgeniculdtummedidle etlaterale).
Jądra wzgórza Jak już wspomniano, na podstawie przebiegu blaszek istoty białej w obrębie wzgórza można rozróżnić wiele jąder:są to:1)jądra p r z e d n i e, leżące między odnogami blaszki rdzennej wewnętrznej, 2)jądra przyśrodkowe, położone przyśrodkowo od tej blaszki, 3)j ą dr a b o c z ne i b r z u s z ne znajdujące się między blaszką rdzenną wewnętrzną a zewnętrzną:4)j ądr a ciał kolankowatych, twa.
warstwa siatkowata wzgórza(zoną reticularis(halami)?fasciculus tholomomdmi(Idris s.
Wica d Azgri.


NucleuscentromedianusNucłeus pułwnarisNucleusventralis anteriorNucleus corporis.
genieulatimedlWW 9 kęsęcy fgó'wueteusventralisintermediuBNucleus ventralis posterolateralisNucleus corporis Nucleus eentralisgeniculati lateraBs posteromedialis 174.
Główne jądra wzgórza.
Wzgórze lewe widziane od strony prawej i tyłu.
Schemat.
e u człowieka charakterystyczne uwypuklenia, 5)j ą d r a p o ś r o d.
Nucleus medialis.
Lamina medullaris interna.
8 ćs Q 8.
-Nuclei anterioresNucłeus łateralis-dorsalisNucleus lateralis poste tiar.
leżące w istocie szarej środkowej(okołokomorowej), 6)j ą d r a.
dblaszkowe, znajdujące się łącznie z jądrem środkopośrodkowymw blaszce rdzennej wewnętrznej i 7)j ą dr o s i a trą te, tworzące cienką warstwę, położoną obwodowa od blaszki nnej zewnętrznej.
Nucleus antero-centra lis Nucleus antero-do rsalls.
NucleusmedialisLaminamedullarisinterna(nucteFintratami nares)Substantia griseacemralis(ruclei medianą.
Nucleus-centro median us.
ćć@'żż.
Nucleusyentralis anterior.
Lamina medullaris edern a.
-Nucie i relicu tałes.
Nucleusyentralis intermedius.
Ryc.
175. Przekrój czołowy przez przedni odcinek wzgórza.
Schemat.
Jądra przednie Jądra przednie wzgórza(nuclei anteriorea Wolami)przylegają do powierzchni grzbietowej międzymózgowia, od której oddziela je warstwa obwodowa.
Z pozostałych stron ograniczają je odnogi blaszki rdzennej wewnętrznej.
Obszar, który zajmują jądra przednie wzgórza, ma kształt maczugi, której zgrubiały koniec przedni uwypukla się w postaci guzka przedniego, widocznego na powierzchni grzbietowej.
Na podstawie różnic w budowie komórek nerwowych rozróżnia się trzy jądra przednie wzgórza(ryc, l 75 c 1)jądro przednio-brzuszne, 2)jądro przednio-grzbietowe i 3)jądro przednio-przyśrodkowe.
1.
J ą dr o pr ze dni o-b r z u s z n e(nucleus onteroventralis).
Jest głównym jądrem tej okolicy.
Tworzą je komórki nerwowe średniej wielkości, barwiące się niezbyt intensywnie metodą Nissla.
2.
Jądro przednio-grzbietowe(nucleus anterodorsmis).
Leży w postaci cienkiej blaszki istoty szarej po stronie przyśrodkowo-górnej jądra przednio-brzusznego, od którego różni się gęstszym rozmieszczeniem komórek nerwowych oraz większą zawartością ziarnistości tigroidu.
3.
Jądro przednio-przyśrodk owe(nucleus dnteromedidlis).
Jest wyraźnie odgraniczone tylko u zwierząt makrosmatycznych.
U człowieka tworzą je drobne grupy komórek rozproszonych przez wnikający od dołu pęczek suteczkowo-wzgórzowy.
Dojąderprzednich dochodzą przede wszystkim aksony z ciała s u teczko wat ego w postaci pęczka suteczkowo-wzgórzowego.
Ponadto docierają tu włókna nerwowe z hipokanpa.
Jądra przednie mają także liczne, obukierunkowe(wzgórzowo-korowe i korowa-wzgórzowe)połączenia z korą zakrętu obręczy.
Uważa się, że jądra przednie wzgórza są ośrodkiem zespalającym czynność hipokampa, niektórych ośrodków podwzgórza i wzgórza oraz kory zakrętu obręczy.
Zespół tych ośrodków odgrywa prawdopodobnie istotną rolę w złożonych czynnościach, obejmujących między innymi odpowiedzi ze strony narządów wewnętrznych.
Zdaniem niektórych badaczy jądra przednie mają być odpowiedzialne za komponent afektywny impulsów czuciowych docierających do wzgórza.
Nucleus medialislamina.
medullaris interna(nuclei intralaminares)Substantiagriseacentralis(nuclei mediant).
Nucleus lateralisdorsalis.
Nucleus--(cenlromedianus.
--Nucleus lateralis poste li o r.
--Lamina medullaris externa.
ęNuclei reticulares.
-Nucleus yentralisposterolate rai i s-Nucleus yantralis posteromed tal is.
Ryc, l 7 b.
Przekrój czołowy przez środkowy odcinek wzgórza.
Schemat.


o przyśrodkowero przyśrodkowe wzgórza(nucleus nedialis thalomi)leży między istotą szara awą a blaszką rdzenną wewnętrzną(ryc, 175 i l 76).
Rozróżnia się w nim część skomórkową i drobnokomórkową.
O zęść wielkokomórk owa(pars maguloris)znajduje się po stronie przyśrodkowej i zawiera dość duże, rzadko rozmieszkornórkinerwowe.
Część drobno komórkowa(pers pdrtocellularis)ma rki mniejsze.
najlepiej poznanych połączeń jądra przyśrodkowego należy zaliczyć p o ł ą c z e n i a tą czołową, układem limbicznym i podwzgórzem.
Włókna wzgórza nowe i korowa-wzgórzowe łączą jądro przyśrodkowe wzgórza z korą czołową, leżącą zadu od kory ruchowej i tzw. przedruchowej.
Połączenia jądra przyśrodkowegotymi strukturami limbicznymi również zostały wielokrotnie potwierdzone doświadie:dotyczy to między innymi połączeń z tzw. korą gruszkowatą i ciałem migiatym.
Obukierunkowe połączenia między jądrem przyśrodkowym wzgórza a podrzem przebiegają głównie w istocie szarej, otaczającej komorę trzecią.
Istnieją jednak też połączenia wzgórzowo-podwzgórzowe, biegnące innymi drogami:dochodzą one cznej części podwzgórza i pola przedwzrokowego.
Zniszczenie jądra przyśrodkowegorza po obu stronach może wywołać objawy podobne do występujących po uszkodzę tatów czołowych(patrz dalej).
ra boczne i brzuszne części bocznej wzgórza, ograniczonej blaszkami rdzennymi, wewnętrzną i zewnętrzozróżniasię segment dolny, utworzony przez 1)jądra brzuszne, i segment górny, irego skład wchodzą 2)jądra boczne w ścisłym tego słowa znaczeniu przechodzące ku d w 3)jądra poduszki.
Mianownictwo tych jąder i ich podział są bardzo złożone, różnie pretowane przez poszczególnych autorów.
Jądra brzuszne wzgórza(nuclei ventrales thalami).
Segment dolny, czyli jądra szne, można podzielić na trzy części:przednią, pośrednią i tylną, zwane:a)jądrem sznym przednim, b)jądrem brzusznym pośrednim i c)jądrem brzusznym tylnym:z kolei dzieli się na jądro brzuszne tylna-przyśrodkowe i jądro brzuszne tylna-boczne.
Jądro brzuszne przednie?(nucleus tentrmis antenom zawiera przeważnie ibiegunowe komórki średniej wielkości, barwiące się niezbyt intensywnie.
Przebiega ędzy nimi w przyśrodkowej części liczne włókna nerwowe, zwłaszcza włókna pęczka:zkowo-wzgórzowego.
Komórki nerwowe, które znajdują się w jego sąsiedztwie, sasze i gęściej ułożone od pozostałych komórek jądra brzusznego przedniego.
dro brzuszne przednie jest ośrodkiem, do którego dochodzą połączenia z ciała ikowanego, tworu siatkowatego śródmózgowia i tzw. niespecyfi 9 chJąder wzgórza, oraz w mniejszym stopniu z móżdżku.
Z kolei aksony irek jądra brzusznego przedniego w znacznym stopniu zdążają do p r a z k o w i a i do Kory przedruchowej.
Z kory przedruchowej biegną aksony w kierunku Iwnym, do jądra brzusznego przedniego.
Związek jądra brzusznego przedniego to(14 wydaje się oczywisty.
Jego drażnienie powoduje wzmożenie napięcia mięśni**ia.
Zniszczenie jądra brzusznego przedniego(często łącznie ze strukturami sąsiedłnoże skutecznie znosić patologiczne drżenia w zespole Parkinsona.
Niektórzy wi 4 ż 4 i brzuszne przednie z układem pobudzającym mózgowia.
J 44 r o brzuszne pośrednie(nucleustentralis intermedius), pojawiające się zełroiach czołowych przechodzących przez pęczek suteczkowo-wzgórzowy, nie na@ei budowy, lecz w skład jego wchodzą strukturalnie różne części wzgórza.
To brzuszne pośrednie jest ośrodkiem włączonym w mechanizm sprzężenia zwrot, ł 4 czącego móżdżek z korą mózgu.
Do jądra brzusznego pośredniego docho 4 z 4.
jądro przyśrodkowe grzbietowe(nucleus medialis dorsalis)jądro brzuszne przednio-boczne(nucleus tentrolis dnterolmerolis)jądro brzuszne boczne(nucleus tentralis loterqlis).
aksony komórek jądra zębatego móżdżku przeciwległej strony z ipsilateralnegojądra czerwiennego oraz z gałki bladej.
Znaczna część włókien, wychodząca z móżdżku, dociera przez jego konar górny do wzgórza tworząc drogę nnóżdżko w o-w z g o r z o w ą Oractus cerebellothdlamicus).
W śródmózgowiu leży ona przyśrodkowood wstęgi przyśrodkowej, a wyżej przechodzi na jej stronę przednią, kończąc się w jądrze brzusznym pośrednim wzgórza, a częściowo prawdopodobnie również i w jądrze brzusznym przednim.
Większość włókien wychodzących z jądra brzusznego pośredniego biegnie do kory ruchowej i przedruchowej, z którą również ma połączenia obukierunkowe.
Nucleus puwinaris a merlo r.
Nucleus mediaiis.
Nucleus supła geniculatus.
ęyY yęęs\s':sY'*, y 8*****Ą z**ę%'ysę Ą*ęę ęę****cjcj'sBęęĄ'"'y.
cjąx?""""'". , i.
''Xęgęs scscsęc Y'ssśVy'ę\xęcjxęy sX.
Nucleus coipcris genieulati medialis.
Nucleus pulwnaris interior.
Nuc(euspulwnaris łateralisLamina medullaris extema Nucłei reticulares.
Nucleus yentralis posterolateralis.
Nucleus corporis geniculati lateralis.
Ryc.
177. Przekrój czołowy przez tylny odcinek wzgórza.
Schemat.
Według Hasslera(1969)do jądra brzusznego pośredniego wchodzą razem z włóknami konara górnego móżdżku włókna rozpoczynające się w jądrach przedsionkowych, tworzące wstęgę przedsionkową(lemniscus testibularis).
Jądro brzuszne pośrednie wzgórza byłoby więc ośrodkiem odbierającym impulsy zarówno z móżdżku, jak i z przedsionka oraz z kanałów półkolistych.
c.
Jądro br z uszne tylne(nucleas tewrolis posterior).
W anatomii porównawczej nazywa się j ąd rem br z u s z nym po ds ta wnym(nucleus tentralis bosalis).
Dzieli się na kilka części, z których dwie, przyśrodkowa i boczna, są największe.
Część przyśrodkowa, zwana jądrem brzusznym tylna-przyśrodkowym(ucleus tentralis posteromedidlis), od dołu przylega do niskowzgórza, a od góry graniczy z jądrem środkowa-pośrodkowym.
W skład jądra brzusznego tylna-przyśrodkowego wchodzą zarówno małe, jak i duże komórki nerwowe, na ogół dość gęsto ułożone.
jądro półksiężycowate(@@c(eus semilunaris), jądro łukowate(nucleus arcuatus).


je boczna, czyli jądro brzuszne tylna-boczne(nucleus uentralis poterdlis), przylegające również do niskowzgórza, zawiera przeważnie komórki*e duże.
:o brzuszne tylne jest głównym ośrodkiem czuciowym wzgórza.
Dochodzą tu długie wstępujące, uwzględnione przy opisie rdzenia kręgowego, oraz tyłomózgowia iózgowia.
Drogamitymi są:wstęga przyśrodkowa, wstęga rdzeniowa tona przez drogi rdzeniowa-wzgórzowe, i w s tęga trój d złe In a.
Wstęga przyiwai wstęga rdzeniowa dochodzą do jądra brzusznego tylna-bocznego, wnikając do za od jego powierzchni dolnej.
Są to drogi czuciowe, przewodzące impulsy nerwowe esu unerwienia nerwów rdzeniowych.
*pga trójdzielna rozpoczyna się głównie w jądrach krańcowych nerwu trójdzielnego zy się w jądrze brzusznym tylna-przyśrodkowym.
i jądra brzuszne tylne, zarówno tylna-przyśrodkowe, jak i tylna-boczne, są więc farni włączonymi w układ długich dróg czuciowych, które z kolei przekazują impulsy io kory mózgu.
podstawie badań elektrofizjologicznych wydaje się, że w jądrach brzusznych:h wzgórza istnieje wyraźna lokalizacja somatotopowa:do jądra brzuotylnego przyśrodkowego docierają bowiem impulsy z twarzy, a w jądrze brzusznym n bocznym są reprezentowane kolejno:kończyna górna, tułów i kończyna dolna.
salizacja zakończeń wstęgi przyśrodkowej we wzgórzu jest na ogół dość ściśle łona, natomiast znaczna część włókien wstęgi rdzeniowej, jak np. włókna bólowe j się prawdopodobnie poza jądrem brzusznym tylna-bocznym, w innych jądrach fZ 8 jądra brzusznego tylna-przyśrodkowego, oprócz wstęgi trójdzielnej, dochodzą też włókna smakowe z jądra samotnego.
Kończą się one w części onej bardziej przyśrodkowo, zwanej j ąd rem brz usznym tył no-przyś r odym drobnokomórkowym lub jądrem łukowatym dodatkowym.
brmacie czuciowe są przesyłane z jąder brzusznych tylnych do kory czuci o we j, odnogę tylną torebki wewnętrznej.
Te same okolice kory czuciowej wysyłają włókna trunku przeciwnym, do jąder brzusznych tylnych wzgórza.
Jądra boczne wzgórza(nuclei lmerdles thalami).
Leżą grzbietowa od jąder brzuszNiektórzyw związku z tym próbują dla nich wprowadzić nazwę-jądra i i e 1 o w e(nuclei dorsales).
Rozróżnia się tu zwykle:a)jądro boczne grzbietowe i b)boczne tylne.
J ą dr o b o c z n e gr z b i e 1 o w e(nucleus lmerclis dorsalis).
Leży w przedłużeniu części przedniej wzgórza(ryc, l 75).
Ku tyłowi jądro boczne grzbietowe przechodzi ro boczne tylne, od góry zaś pokrywa je warstwa obwodowa, znacznie jednak ciensza ad jądrami przednimi.
Komórki jądra bocznego grzbietowego sa przeważnie średniej ości, rzadko rozmieszczone.
Jądro bo c z ne tylne(nucleus lateralis posterior).
Leży powyżej jądra brzusztylnego, łącząc się ku tyłowi z poduszką.
Jego komórki są mniejsze od komórek jądra znego tylna-bocznego.
4 ro boczne grzbietowe ma połączenia z korą tylnej części zakrętu obręczy i częściowo sów ciemieniowych.
Jądro boczne tylne wysyła aksony do pól płata ciemieniowego ych ku tyłowi od kory czuciowej.
Jądra poduszki(nuelei puhindris).
Zajmują tylny odcinek wzgórza(ryć.
1771, 804 się tu słabo barwiące się komórki nerwowe średniej wielkości, w przedniej części stosunkowo rzadko rozmieszczone.
podstawie różnic cytoarchitektonicznych rozróżnia się 4 j ą dr a po dusz kt a)i e(nucleus pulinoris interior), b)p r z y ś r o d k o w e(nucleus pulmndris mediclis)c z ne(nucleus pulmnaris lateralts)i d)p r z e d nie(nucleus puamaris anterior).
ograniczu poduszki i ciała kolankowatego przyśrodkowego znajduje się odrębna+dość dużych, ciemno barwiących się komórek nerwowych.
Tworzą one j ą dr o K o łan k o w e Oucleus suprdgeniculdtus), mające na przekroju czołowym kształt 4!-a, spoczywającego na j ądrze ciała kolankowatego przyśrodk owego i j ądro graniczne 8 s limitms).
W rozwoju filogenetycznym poduszka rozwinęła się z bocznych jąder rza i znaczne wymiary uzyskała dopiero u Naczelnych.
Dochodzą do niej aksony óch jąder wzgórza.
Jej jądra są połączone z flogenetycznie nowymi obszarami kory acyinej płata ciemieniowego, potylicznego i skroniowego.
Jądra ciał kolankowatych.
Ciała kolankowate, przyśrodkowe i boczne, niekiedy wyróżniane jako z a w z g o r z e(metdthdlamus), są częściami wzgórza, związanymi z przekazywaniem informacji wzrokowych i słuchowych.
I.
Jądra ciała kolankowatego przyśrodkowego(nicień corporis geniculati medialis).
Ciało kolankowate przyśrodkowe powstaje w rozwoju filogenetycznym bardzo późno, wykształcając się całkowicie dopiero u ssaków jako podkorowy ośrodek słuchu.
Graniczy ono głównie z jądrami poduszki(od boku i od góry)oraz z jądrem nadkolankowym(od góry).
W obrębie ciała kolankowatego przyśrodkowego znajdują się dwie zasadnicze części:drobnokomórkowa(pers partocellularis)i wielkoko markowa(pers mdgnocellularis).
Część drobnokomórkowa zbudowana z komórek średniej wielkości zawiera dwa jądra:brzuszne i grzbietowe.
Część wielkokomórkowa nosi nazwę jądra wielka komórkowego ciała kolankowatego przyśrodkowego.
Za ośrodek słuchu jest uważana przede wszystkim część drobnokomórkowa--głównie jądro brzuszne-do której przez ramię wzgórka dolnego dochodzą w ł o k n a w s 1 pg i bocznej oraz aksony komórek jądra wzgórka dolnego.
Na podstawie doświadczeń na zwierzętach można przypuszczać, że w części drobnokomórkowej istnieje układ tonotopowy, polegający na tym, że drgania o różnej częstotliwości są odbierane przez różniące się lokalizacją sieci neuronów.
Włókna wychodzące z części drobnokomórkowejzdążają przez część podsoczewkową torebki wewnętrznej do k o r y s lu c h o w et.
2.
Jądra ciała kolankowatego bocznego(nuelei corporis geniculdti lateralis).
Ciało kolankowate boczne, jako podkorowy ośrodek wzroku, pojawia się w rozwoju filogenetycznym wcześniej od przyśrodkowego.
Występuje ono już u niższych kręgowców, nie uwypuklając się jednak na powierzchni międzymózgowia.
Zasadniczym składnikiem ciała kolankowatego jest ciemno zabarwiona istota szara, tworząca gł ów n e j ą d r o c i a ł a kolankowatego bocznego.
Leży ono z boku od poduszki i od jądra ciała kolankowatego przyśrodkowego.
Jądro ciała kolankowatego bocznego jest zbudowane z na przemian ułożonych warstw istoty białej i szarej.
Warstwy szare są grubsze i miejscami łączą się z sobą.
U człowieka rozróżnia się w ciele kolankowatym bocznym 6 warstw szarych Oyc.
UB), z których 4, ułożone koncentrycznie, spoczywają na dwóch niższych, przebiegających poziomo.
Poszczególne warstwy oznaczono kolejno liczbami porządkowymi jako warstwę 1, 2, 3 itd. począwszy od największej, leżącej najbardziej obwodowa.
Warstwę kolejną piątą i szóstą określano jako 5 d i w.
Obecnie powszechnie przyjęła się numeracja w kierunku odwrotnym:według niej warstwa I leży u człowieka najniżej, a warstwa 6---najbardziej grzbietowa.
Powyższy układ warstw jest charakterystyczny w odcinku środkowym ciała kolankowatego bocznego Oyc.
UB).
Ku przodowi i ku tyłowi warstwy mogą przesuwać się lub łączyć się z sobą.
Komórki nerwowe jądra ciała kolankowatego bocznego są na ogół większe niż w sąsiednich jądrach wzgórza, przy czym szczególnie duże komórki znajdują się w głębokich warstwach I i 2, zwanych też warstwami wielk ok omórk owymi.
Nad przednią częścią jądra ciała kolankowatego bocznego znajduje się blaszka istoty szarej, łącząca się bocznic z warstwą niepewną(patrz dalejk nazywamy ją j ąd rem dodatkowym ciała kolankowatego bo cznego'(nucleus accessorius corporisgeniculati lołerdlis).
Zawiera neurony GABA-ergiczne, hamujące czynność neuronów jądra głównego.
Do głównego jądra ciała kolankowatego bocznego najliczniej dochodzą włókna pasma wzrokowego i włókna rozpoczynające się w korze wzrokowej.
Pasmo wzrokowe dzieli się na korzeń przyśrodkowy, zawierający między innymi włókna, które pochodzą z tzw. spoideł nadwzrokowych(patrz dalej), i korzeń boczny.
W anatomii porównawczej nazywa się ono jądrem grzbietowym ciała kolankowatego bocznego(nucleus dorsdlis corporis geniculcti luerdlis)?jądro przedkolankowe(nucleus prdegeniculatus):w anatomii porównawczej jądro brzuszne ciała kolankowatego bocznego(nucleus tentrdlis corporis geniculati ldteralis).


78.
Jądra ciała kolankowatego boi na przekroju czołowym.
Cyfry ają warstwy wielokomórkowe drobnokomórkowe(3-6)jądra gló:a----jądro ciała kolankowatego bocznego dodatkowe.
Korzeń boczny zawiera skrzyżowane i nie skrzyżowane włókna, rozpoczynające się w komórkach wzrokowo-zwojowych siatkówki(patrz Droga wzrokowa).
Większość włókien korzenia bocznego kończy się w jądrze ciała kolankowatego bocznego, przy czym do poszczególnych warstw dochodzą a k s o n ytylko z jednej gałki ocznej:wwarstwach 3, 3 i 5 kończą się włókna nerwowe z gałki jednoimiennej, a w warstwie 1, 4 i 6 ze strony przeciwległej.
Do ciała kolankowatego bocznego dochodzi znaczna ilość a k s o nów pochodzących z kory wzrokowej.
Zakończenia aksonów pasma wzrokowego, włókien korowa-kolankowych oraz neurocytów, znajdujących się w ciele kolankowatym bocznym tworzą razem z dendrytami charakterystyczne kłębuszki, będące w pewnym stopniu odpowiednikiem kłębuszków opisanych przy budowie móżdżku.
Aksony neurocytów głównego jądra ciała kolankowatego bocznego kierują się przez torebkę wewnętrzną do kory wzrok ów e j, która stanowi zakończenie drogi wzrokowej(patrz dalej).
a pośrodkowe.
ta szara środkowa wzgórza, wyściełająca boczna ścianę komory trzeciej zawiera na ogół niewyraźnie odgraniczonych jąder, które noszą nazwę j ą de r p oś r o dch(nuclei mediant thalami).
Między innymi znajdują się tu, leżące poniżej prążka jego, j ąd r a p r z yk o rn o r owe w zgór z a(nuclei paratentriculares thalami)i przytaśm owe(nucleus porataenialis)i j ądro łączące(nucleus reuniens)warzy zrost międzywzgórzowy.
U niższych ssaków są one silnie rozwinięte, podczas człowieka mają stosunkowo nieduże wymiary.
Mają połączenia z tworem owatym, z jądrami podwzgórza i z niektórymi ośrodkami układu icznego i prawdopodobnie obustronnie z kora nnń zgu.
a śródblaszkowe.
Jądro środkowa-pośrodkowe 4 aszce rdzennej wewnętrznej znajduje się kilka jąder(nucleus centralis medialiss aarocentralis, nucleus centralis laterolis), które u człowieka są stosunkowo małe**stanowi j ą dr o środkowa-pośrodk owe(nucleus centromedianus thalaJnwiąceu Naczelnych znaczną część wzgórza.
Jądro środkowa-pośrodkowe charakiesię znaczną ilością włókien mielmowych, co nadaje tej okolicy odcień jaśniejszy od nich Jąder wzgórza.
Komórki nerwowe, na ogół średniej wielkości, są tu rozmieszdośćrzadko.
Ku tyłowi jądro środkowa-pośrodkowe przechodzi w j ą d r o p r z yKo w e(nucleus porqfascicularis)otaczające pęczek tyłozgięty(patrz dalej).
ta znajdujące się w blaszce rdzennej wewnętrznej noszą nazwę jąder śródK owych(nuclei intralaminares).
Z większości jąder śródblaszkowych biegną.
dro przyśrodkowe środkowe(nucleus medialis centralis thalami), jądro środkowe us centrolis tholomi), centrum medionum s.
L-ugsi.
włókna nerwowe do prążkowia i wbrew dawnym poglądom, do znacznych obszarów kory mózgu.
Natomiast jądro środkowa-pośrodkowe ma połączenia biegnące przede wszystkim do prążkowia.
Jądra siatkowateJądra siatkowate wzgórza(nuclei reticulares thalomi)leża między torebka wewnętrzną a blaszką rdzenną zewnętrzną.
Otaczają one cienką warstwa, od boku i przodu, pozostałe jądra wzgórza, w związku z czym przechodzą przez nie niemal wszystkie włókna wzgórzowo-korowe i korowa-wzgórzowe.
Jądro siatkowate wzgórza uważano za odpowiednik tworu siatkowatego śródmózgowia i tyłomózgowia.
Przypuszczano nawet, że właśnie z jądra siatkowatego wychodzi do różnych części kory mózgu rozsiany, nieswoistyukład włókien wzgórzowo-korowych.
Nowsze badania wykazały jednak, że aksony jego neuronów nie biegną ku górze, lecz kierują się przede wszystkim do pozostałych jąder wzgórza.
Są to neurony hamujące, GABA-ergiczne.
Otrzymują one obfita aferemtacje ze znacznych obszarów kory mózgu.
Jądra siatkowate wzgórza razem z jądrem brzusznym ciała kolankowatego bocznego i warstwą niepewną(patrz Niskowzgórze)należą do tzw. wzgórza brzusznego Ohalomustentralis).
Wszystkie pozostałe jądra wzgórza tworzą wzgórze grzbietowe(thalomus dorsolis).
Połączenia wzgórza z korą mózgu Większość jąder wzgórza łączy się z korą mózgu za pośrednictwem włókien wzgórzowo-korowych i korowa-wzgórzowych, tworzących p r o mi e n i s łoś ci w z go r z a(radiationesłba(amij.
Włókna te biegną przeważnie przez torebkę wewnętrzna, otaczając jądro soczewkowate(patrz dalej).
Zależnie od tego, po której stronie jądra soczewkowatego przebiegają, określa się je mianem konara wzgórza przedniego(pedunculusthalami anterior), gór ne go(peduncuba(halami superior), tylne go(pedunculusthalami posterior)i d o I n e g o(pedunculus(halami interior).
Wykazano, że jądra wzgórza łączą się dość ściśle z określonymi okolicami kory mózgu(ryc.
1791.
Schematycznie stosunek ten ilustruje tabela 2.
Tabela 2 Połączenia głównych jąder wzgórza z korą mózgu.
Jądra wzgórza.
Jądra przednie Ouclei anteriores)Jądro przyśrodkowe(nucleus medialis)Jądra brzuszne, pośrednie i przednie(nucleitentroles intermedii et unteriores)Jądra brzuszne tylne(nuclei uentralespo sterior es)Jądra boczne(nuclei laterdles)Jądra poduszki(nuclei puhinaris)Jądra ciała kolankowatego przyśrodkowego(nuclei corporis geniculoti medidlis)Jądro ciała kolankowatego bocznego(nucleus corporis geniculoti loterolis).
Okolice kory mózgu.
Zakręt obręczy Płat czołowy(część leżąca przed kora ruchową)Płat czołowy(głównie kora ruchowa i "przedruchowa")Płat ciemieniowy(kora czuciowa)Płat ciemieniowy(część leżąca za korą czuciową)Płat ciemieniowy, potyliczny i skroniowy Płat skroniowy(kora słuchowa).
Płat potyliczny(kora wzrokowa).
Zestawienie to podaje tylko schemat połączeń jąder wzgórza z korą mózgu, nie test on zupełnie ścisły, lecz w zasadniczych zarysach tłumaczy wzajemny stosunek poszczególnych części wzgórza do kory.


jeżenia powyższe pozwalają rozróżnić kilka rodzajów jąder wzgórza.
Niektóre z tych ą to tzw. j ą drą przekaźnikowe, włączone w układy dróg czuciowych(jądra ne tylne, jądra ciał kolankowatych).
Jądra te są podkorowymi ośrodkami czuciowy natosensorycznymi, smakowymi, wzrokowymi, słuchowymi), które przetwarzają y docierające do nich z receptorów i przekazują je dalej do określonych okolic tych kory mózgu.
Ponieważ niemal wszystkie drogi czuciowe są przerwane ą w obrębie wzgórza, powyższe jądra tworzą jak gdyby wrota, przez które do kory przedostają się informacje dotyczące bodźców zarówno ze środowiska zewnętrznej wewnętrznego.
1 afera I es thalam i.
Wucleiuwinaris GOT(OfłS.
ćssć's s ćs.
Nuclei yentraleshe sęY s ćs'sY s.
****sę**-:, sYćgsBęYs ss sc s 4:.
\YBc sety'**********.
Nucleus corpoiis geniculati medialis.
Nucleus ventralisNucleus ventralis Nuclei vertra(es YY\\s ssś.
nuci eus-medialis łba łam i.
Wuc(e i-I ateralesthałam i Woc(e i anterioresthalam i Nocie i puwinaris.
-Nucleus eorporis geniculati lateralis.
*\\*Nuelei puwinaris 4 Okolice kory mózgu, z którymi łączą się poszczególne jądra wzgórza.
Okolice 19 oznaczone w ten sam sposób jak łączące się z nimi jądra wzgórza, widoczne na 77, a-----powierzchnia górna-boczna półkuli mózgu, b----powierzchnia przyśrodk owa.
Niektóre jądra przekaźnikowe(jak np. jądro brzuszne pośrednie)nie sazwiązane z jakimś określonym układem dróg czuciowych, chociaż również pośredniczą w przekazywaniu informacji z określonych ośrodków do kory mózgu.
Należy tu wymienić związane z układem pozapiramidowyn jądro brzuszne przednie i otrzymujące informacje z móżdżku jądro brzuszne pośrednie.
Inną grupę jąder stanowią tzw. jądra kojarzeniowe wzgórza.
Mają one bardziej różnorodną aferemację, a ich aksony kończą się w polach kojarzeniowych(asocjacyjnych)kory płata czołowego(jądro przyśrodkowe)oraz płata ciemieniowego skroniowego, potylicznego(jądra poduszki).
Jądra śródblaszkowe i jądra pośrodkowe zalicza się do tzw. j ąd er nieswoi słych w z g o r z a.
Na podstawie danych doświadczalnych uważa się obecnie, że niemal wszystkie jądra nieswoiste wysyłają aksony do kory mózgu.
Są to albo połączenia rozsiane dochodzące do rozległych obszarów kory nowej, lub też połączenia kierujące się do flogenetycznie starszych części kory układu limbicznego.
Drażnienie tych okolic daje często uogólnione odpowiedzi w korze obu półkul.
Odrębne miejsce wśród jąder wzgórza zajmuje j ą dr o ś rod k owo-p oś rod k owe które prawdopodobnie nie ma połączeń z korą mózgu, a jego aksony kończą się przeważnie w prążkowiu.
Podobnie jądra siatkowate nie wysyłają aksonów do kory mózgu.
Dochodzą do nich jednak liczne połączenia korowa-wzgórzowe.
Pętle neuronalne wzgórzowo-korowe.
Większość jąder wzgórza nie tylko wysyła aksony swych neuronów do kory mózgu, ale również otrzymuje obfite połączenia korowa-wzgórzowe.
Tworzą one razem z połączeniami wzgórzowo-korowymi pętle neuronalne stanowiące jeden z zasadniczych elementów prawidłowej czynności kory mózgu.
Związek między jądrami wzgórza a poszczególnymi obszarami kory mózgu jest tak ścisły, iż uszkodzenie większego obszaru korowego powoduje zwyrodnienie określonych komórek wzgórza.
Pozwoliło to na opracowanie topografii połączeń wzgórzowo-korowych.
Zwyrodnienie najsilniej wyraża się w jądrach przekaźnikowych, a nie stwierdza się go w jądrze środkowa-pośrodkowym, pozbawionym połączeń korowych.
Uwagi fizjologiczne i kliniczne Wzgórze, jako struktura bardzo złożona, jest włączone w różnorodne mechanizmy czynnościowe.
Jest ono przede wszystkim podkorowym ośrodkiem, do którego docierają impulsy z większości układów czuciowych.
Tutaj ulegają one przekształceniom i w formie bardziej złożonej są przekazywane do innych ośrodków, a przede wszystkim do kory mózgu i prążkowia.
Wzgórze stanowi nie tylko, stację przekaźnikową"dla impulsów czuciowych, lecz tworzy duży zespół jąder spełniających ważne czynności integracyjne.
Niektóre bodźce czuciowe uzyskują we wzgórzu znaczenie afektywne:mogą one być odczuwane jako bodźce przykre.
Przy zachowanym wzgórzu bardziej pierwotne rodzaje czucia, jak np. ból mogą być odczuwane nawet po usunięciu kory mózgu i prążkowia.
Jądra brzuszne wzgórza, pośrednie i przednie, dzięki swym połączeniom z ciałem prążkowanym i korą ruchową spełniają ważną funkcję w mechanizmach ruchowych, a ich uszkodzenie przejawia się w postaci patologicznych ruchów mimowolnych.
Ponadto przez tzw. połączenia nieswoiste wzgórze może w łączności z innymi strukturami, układu siatkowatego pobudzającego"pobudzać całą korę, a przez połączenia swoiste--ściśle określone jej okolice.
W wyniku uszkodzenia wzgórza, a przede wszystkim jego jąder brzusznych, powstaje zespół objawów, które mogą mieć różne nasilenie, zależnie od lokalizacji uszkodzenia.
Zespół ten został po raz pierwszy opisany przez Dejerine'a i Roussy(1906).
1.
Jednym z głównych objawów jest obniżenie czucia powierzchniowego i głębokiego w przeciwległej połowie ciała.
Pomimo to, że próg bólu jest przy uszkodzeniu wzgórza często podwyższony, bodziec bólowy, gdy przekroczy wartość progową, jest odczuwany znacznie dotkliwiej niż normalnie.
Towarzyszą temu często sam o istne bóle o dużym nasileniu, dotyczące przeciwległej połowy ciała.
Również inne bodźce(np. zimno i niektóre bodźce akustyczne)mogą łączyć się z nieprzyjemnymi odczuciami.


szkodzeniu wzgórza niekiedy towarzyszą z ab u r z e ni a a fe kt u, jak np. przymumiechlub przymusowy płacz.
Objawy te wiążą się zwykle z uszkodzeniem jąder*a, zaliczanych do układu limbicznego.
o typowych objawów należą patologiczne ruchy mimowolne, przy czym ciel występują tzw. ruchy choreoatetotyczne(patrz dalej)i drżenie zamiarowe.
ze z nich łączymy z uszkodzeniem jądra brzuszngo przedniego, a drugie z jądrem tym pośrednim, otrzymującym projekcję z móżdżku.
Towarzyszący dość często:zym objawom niedowład połowiczy nie jest spowodowany uszkodzeniem wzgórza ęciem przez proces chorobowy torebki wewnętrznej, zawierającej włókna koroeniowe i korowa-jądrowe.
Nadwzgórze.
wzgórze(epithalamus)składa się z parzystej części bocznej---trójkąta uzdeczki części środkowej, do której zaliczamy spoidło uzdeczek, szyszynkę i spoidło tylne.
Jkąt uzdeczki(trigonum habenulae).
Zawiera skupiska istoty szarej, które tworzą uzdeczki przyśrodk owe i boczne(nuclei hdbenulae medialis et lateradroprzyśrodkowe jest zbudowane z bardzo małych, gęsto ułożonych komórek wych.
Jądro boczne zawiera niemal dwukrotnie większe komórki z wyraźnymi fasetami tigroidu, jak również dość liczne włókna nerwowe.
rierząt nnakrosmatycznych jądra uzdeczki są silnie rozwinięte i uwypuklała górną zchnię trójkąta jako guz e k uzd e c z ki(tuberculum habenulae), występujący vieka w postaci szczątkowej.
igą doprowadzaj ąca impulsy nerwowe do jąder uzdeczki jest przede wszystrąże k rdzenny wzgórza(stria medullaris thalami).
Zawiera włókna rozpoącesię w:istocie dziurkowanej przedniej, zakręcie przykrańcowym(przegrodzie), rzedwzrokowym, przedniej części podwzgórza i ciele migdałowatym:ponadto łzą tu włókna nerwowe z gałki bladej.
i gi odprowadzaj ące podążają w większości ku dołowi, w kierunku śródnózTworząone pęczek tyłozgięty(fqsciculus retrqfeaus), w którym można nić część wewnętrzną, zbudowaną z cienkich włókien, rozpoczynających się głównie ze przyśrodkowym uzdeczki, i część zewnętrzna, składająca się z włókien grubpochodzącychz jądra bocznego.
W śródmózgowiu pęczek tyłozgięty znajduje się po odkowej stronie jądra czerwiennego, przechodząc częściowo między jego komór Większość włókien kończy się w jądrze nniędzykonarowym:niektóre zaś dochodzą@rków górnych pokrywy i do tworu siatkowatego.
czenie jąder uzdeczki nie jest wyjaśnione.
Na podstawie połączeń można przypuszżestanowią one ośrodek czynności wegetatywnych, związany adem limbie znym i podwzgórze m.
Po usunięciująderuzdeczkiuzwierzątjowały zmiany dotyczące czynności gruczołów dokrewnych oraz ternioregulacji.
idło uzdeczek*(commissura habenularum).
Zawiera pewną ilość włókien rozpoącychsię w jądrze przyśrodkowym uzdeczki:większość pochodzi jednak z prążków Web wzgórza.
Znajdują się tu również włókna spoidłowe, łączące bardziej odległe IOOZZOWIB.
Wło tylne(commissura posterior).
W obrębie spoidła tylnego zaznacza się podział na zęści:dolną, zbudowaną z włókien grubszych mających wyraźną osłonkę mielinową), zawierającą włókna ciensze.
Po bokach pęczki włókien spoidła tylnego wnikają do y przedpokrywowej.
bodzenie włókien spoidła tylnego nie jest całkowiecie wyjaśnione.
Część z nich Izi z komórek rozrzuconych między włóknami spoidłowymi, tworzącymi j ą d r o.
'ich przedłużeniu ku przodowi na pograniczu powierzchni przyśrodkowej górnej tlą się jądra przykomorowe wzgórza(nuclei pdratentriculares(halami)zaliczane do:górza lub, ze względu na topografię, do jąder pośrodkowych wzgórza, roidło nadwzgórza(commissura epithalamioi).
s p o id ł a 1 y I n e go(nucleus commissuroe posterioris):część zaś rozpoczyna się w jądrach przedpokrywowych, istocie szarej wzgórza górnego pokrywy, jądrach uzdeczki i w tylnej części wzgórza.
Ponadto przypuszcza się, że przechodzą tu na druga stronę niektóre włókna pęczka podłużnego przyśrodkowego.
Szyszynka(corpus pmeale).
Jak już wspomniano, jest narządem, który budowa różni się od tkanki nerwowej, a czynnościowo należy do narządów o wydzielaniu dokrewnym(patrz t. li).
Podwzgórze W skład podwzgórza(hgpothalamus)wchodzą twory widoczne na powierzchni brzusznej międzymózgowia oraz istota szara, pokrywająca dno i ściany boczne komory trzeciej poniżej bruzd podwzgórzowych.
Bocznic od podwzgórza znajdują się:niskowzgórze, torebka wewnętrzna i pasmo wzrokowe.
Od góry podwzgórze graniczy ze wzgórzem, a ku przodowi przechodzi bez wyraźnej granicy w pole przed wzrokowe(area prdeopticdh to ostatnie należy już do kresomózgowia(patrz dalej), ale z punktu widzenia czynnościowego tworzy z podwzgórzem wspólną całość.
Ku tyłowi podwzgórze razem z nisko wzgórzem łączy się z nakrywką konarów.
Jądra podwzgórza Nie istnieje jednolity, powszechnie przyjęty podział podwzgórza.
Makroskopowo można wyodrębnić tylko ciała s u teczkowa te, gdyż są one ograniczone torebką zbudowaną z istoty białej.
Ponadto istnieje dość wyraźna różnica między częścią przyśrodkową i boczną podwzgórza.
Część przyśrodkowa jest bardziej uboga we włókna mieli nowe niż boczna, która zawiera je w nieco większej ilości.
Niektórzy badacze dzielą ponadto część przyśrodkową na dwie strefy:węższą przykomorową i szerszą-pośrednią.
Oprócz powyższego podziału, uwzględniającego strzałkowa ułożone dwie(lub trzy)części oraz leżące między nimi z tyłu ciała suteczkowate, istnieje również klasyczny podział podwzgórza w kierunku od przodu ku tyłowi na:1)okolicę przednią w z r o k o w ą, leżącą powyżej skrzyżowania wzrokowego, 2)okolicę pośrednią guz ową, obejmującą głównie guz popielaty, oraz 3)okolicę tylną suteczkową, w której skład wchodzą ciała suteczkowate oraz pola leżące bocznic i grzbietowa od nich.
W każdej z tych części istnieją, przeważnie niezbyt wyraźnie odgraniczone, grupy neurocytów tworzące jądra podwzgórza.
1.
Grupa przednia jąder podwzgórza(ryć.
IBO).
Znajduje się ona w jego okolicy wzrokowej.
Między innymi istnieją tu dwa jądra o bardzo charakterystycznej budowie:jądro nadwzrokowe i przykomorowe.
Jądro nadwzrok owe(nucleus supraopticus), długości 6-8 mm, leży nad tylną częścią skrzyżowania wzrokowego i początkowym odcinkiem pasma wzrokowego.
Można wyodrębnić w nim kilka grup komórkowych, zależnie od ich stosunku do pasma wzrokowego.
Komórki nerwowe są dość duże i gęsto ułożone:przy barwieniu metodą.


i pozwala to na rozpoznanie jądra nadwzrokowego nawet makroskopowo.
Wewnątrz j komórki znajduje się jądro z wyraźnym jąderkiem.
Ziarnistości tigroidu tworzą na dzie komórki ciemniejszy pierścień, pozostawiając jaśniejszą warstwę w sąsiedztwie d r o p r z yk o m o r o w e(nuc(eis pdratentricularis).
Jest to wąskie(grubości około p, nieco skośnie ustawione pasmo komórek nerwowych, leżące w ścianie komory tej.
Według Le Gros Clarka(19381 ma ono w wymiarze pionowym 7, 5 rnm, a w wynua:zednio-tylnymi dochodzi do 4, 5 mn.
Górna część jądra przykomorowego leży bardziej i od dolnej.
W przeciwieństwie do jądra nadwzrokowego, które ma niemal wyłącznie Irki nerwowe duże, jądro przykomorowe zawiera również liczne neurocyty średniej iości i małe.
Oba powyższe jądra są j ądrami neurosekrecyjnymi, wysyłającymi aksony mego płata przysadki i do lejka(patrz dalej).
, dro skrzyżowania.
Odrębną budowę ma jądro skrzyżowania(nucleus sap, asmaticus).
Jest to owalne zgrupowanie gęsto ułożonych bardzo małych komórek owych, leżących przyśrodkowo i ku przodowi od jądra nadwzrokowego i przykomogo.
Dochodzą do niego prawdopodobnie włókna wzrokowe z siatkówki.
ścisłej łączności z okolicą przednią jest okolica przedwzrokowa(p, dalej).
Wypełnia ją przedwzrokowe przyśrodkowe(area praeoptica medialis)i pole*d w z r o k o w e b o c z ne(aredprceoptio lateralis).
Bardziej ku tyłowi znajduje się b o c z ne(area lateralis), zajmujące część boczną podwzgórza.
W polu przyśrodgn znajduje się grupa gęsto ułożonych komórek, mniejsza u kobiet, większa.
Rej rcy.
wis.
da.
Commissura anterior.
łucleus paraeentricularis.
Nucleusventromed i a lis Nucleus supraopticus.
Sulcus tuberoinfurdibularis-e 86.
Ąey ycy.
Area praeoptica.
s inturdibularis-.
Kg-6%6 A?
By.
f ą**-9@c, *-śęń ę ń 9.
, Sulcus hypothalamicus.
-86 By *-8%By.
z Nucleus dorsomedialis.
ć:-Tractus supraoptcohypophysialis.
Lobus posterior hypophysis.
Area posterior hypo(halami.
Z tuberomamillaris.
g Nucleus.
WucleipraemamillaresWucleiCOFOOTIS rnąrnillaNS.
\'Nuclei tuberales laterales Nucleus intundibuli.
89 Schemat jąder podwzgórza w rzucie na ścianę boczną komory trzeciej.
Barwą ieską oznaczono połączenie jąder wielkokomórkowych podwzgórza z przysadłs 44 czerwoną połączenie jąder małokomórkowych z przysadką(wzorowane na Clarze).
u mężczyzn.
Nosi ona nazwę płciowodwupostaciowego jądra pola przed wzrokowego(sexualb dimorphic nucleus of the preoptic area:SDN-POA).
Jego budowa i wielkość zależą od wydzielania hormonów płciowych(Górski, l 984).
2.
Grupa środkowa jąder podwzgórza.
Grupę środkową tworzą jądra leżące w obrębie guza popielatego(ryc.
180, IBI).
W jego części przyśrodkowejznajdują się kolejno od dołu ku górze:j ądro lej ka, j ądrobrzuszna-przyśrodkowe i jądro grzbietowa-przyśrodkowe.
Wczęścibocznejguzawidać pole boczne wraz z j ądremguzowa-suteczkowym i jądrami bocznymi guza.
Jądro lej k a(nucleus mfmdibuli), czyli j ądro łukowate(nucleus arcudtus).
Otacza ono wejście do zachyłku lejka(recessus infndibuli).
Widać tu małe komórki nerwowe kształtu owalnego lub wrzecionowatego ze stosunkowo nieznaczną ilością cytoplazmy.
W miejscu, gdzie znajduje się jądro lejka, komora trzecia nie ma warstwy włókien glejowych pod wyściółką, co ułatwia prawdopodobnie wymianę substancji między płynem mózgowa-rdzeniowym a tkanką nerwową.
Jądro brzuszna-przyśrodkowe(nucleus tentromedialis).
Leży ono powyżej jądra lejka.
Według Le Gros Clarka(1938)ma ono kształt owalny, przy czym jego wymiar strzałkowy wynosi 4 mm, a pionowy 3 mm.
W skład jądra brzuszna-przyśrodkowegowchodzą komórki średniej wielkości, owalne lub wrzecionowate, czasami piramidalne.
Jądro gr zb te to w o-p r z yś rod k owe(nucleus dorsomedialis).
Znajduje się nad jądrem brzuszna-przyśrodkowym.
Jest to grupa komórek u człowieka dość słabo odZTROlCZOTtB.
Jądro guz o w o-sute c z k owe(nucleus tuberomamillaris).
Zajmuje tylna część pola bocznego(area lueralis), przechodząc ku tyłowi aż nad jądra ciała suteczkowatego.
W skład jądra guzowa-suteczkowego wchodzą głównie dość duże komórki nerwowe.
Część z nich, otaczająca sklepienie, tworzy jądro okołosklepieniowemucleus perqornicoas).
Jądra boczne guza Ouclei tuberales(afero(es).
Cezą one wewnątrz jądra guzowa-suteczkowego i na jego powierzchni.
Jest to kilka grup komórek mających bardzo zmienne ukształtowanie.
Natomiast charakteryzują się one znaczną jednorodnością cytoarchitektoniki.
Odgraniczają się one wyraźnie od komórek jądra guzowa-suteczkowego, od których różnią się również mniejszymi wymiarami.
Według Kuhlenbecka(1954)jądra boczne guza są dobrze rozwinięte jedynie u Naczelnych:natomiast u pozostałych ssaków nie ma ich wcale lub też występują jako twory bez wyraźnego odgraniczenia.
3.
Grupa tylna jąder podwzgórza.
Do grupy tylnej(ryć.
180, 182)zalicza się:a)leżące w ciele suteczkowatym j ądro sute czkoweprzyśrodkowe i j ądro suteczkowe boczne, bjznajdującesięwczęściprzyśrodkowej jądra przedsuteczkowe i pole tylne oraz c)zajmujące część boczną pole boczne wraz z tylną częścią jądra guzowa-suteczkowego.
Jądro sute czkowe przyśrodk owe(nucleus mamillaris medidlis).
Zajmuje większą część ciała suteczkowatego.
Otacza je od zewnątrz torebka, zbudowana z istoty białej.
Od strony przyśrodkowej i od strony górnej wychodzi z niego pęczek sute czkowygłówny(fqsciculus mamillaris prmeeps:patrz dalejk od strony bocznej zaś wnikają włókna sklepienia(forma).
Ją dr o sute c z k owe bo c z ne?(nucleusmamillaris laterulis).
Stosunkowo nieduże leży bocznic i nieco ku górze od jądra suteczkowego przyśrodkowego.
Jego komórki.
'jądro suteczkowo-lejkowe(nucleus mamilloinfundibularis)8 jądro wtrącone ciała suteczkowatego(nucleus intercolatus corporis mamillaris).


V, thalamostriata.
Corpus tom icis.
Capsula interna.
Columna fornicis.
Columna fornicis***j*'**.
\', rłó.
I z***Z Z(Z z Nucleussupraoptcus z yNucleus parwentricularis z Nucleus yentromedialis 7 Nucłeus infundi buli.
, -e 4 y.
ićw *.
****t**********cj:***.
I 5 Ventriculus\iemus.
**z, ***ĘY-676 ęópfęę ęgp ś 7 Ą-lż.
Nucleus tuberomamillaris*Nuclei tuberales laterales.
Nucleus dorsomedialis.
eJ 5 cjżz, ć.
e zsY.
cjgggęcjcj:ses%'gi.
A Wy Z w.
-Fasciculus subcallosus.
--Nucleus caudatus.
-Nuclei laterales thalami.
-Putamen.
Globus pallidus.
-*mmissur**or-Ansa peduncularisTractus optcus-Corpus ampgdaloideum.
Ryc.
181. Przekrój czołowy przez międzymózgowie i sąsiednie części kresomózgowia na wysokości guza popielatego.
Jądra podwzgórza oznaczono czerwonymi kropkami(wzorowane na Villigerze i Clarze).
V, thalamostriata.
Corpus fornicis.
Capsula interna.
Substanta griseacentralis thalamiAd haes i o interthalamicaTramu smamillothalamicus Zona incerta.
Nucleus subthalamicus.
Substantia nigra.
Nucleus tuberomam ił lans.
Nucleus mamillaris medialis*.
Corpus callosum.
ł(fi Jijt*Jijlł LI I Ventriculus III.
Ventriculus lateralis.
***i**, *****'*'*.
yćV eć*z/6-6 Ąz zó.
, zócjzĄ, , ĘI*YóYY.
Fascicu I us subcallosus.
-Nucleus caudatus.
Nuclei anlerioresthalam i nucleus lateralisthalam i Nucleus medialisłba łam i Fasciculus thalamicus(pole 8.
Fotela)Fasciculus lentcularis(pole 8, Forela).
Tractus opticus.
Gros cerebri.
Corpus amygdaloideum.
'Nucleus mamillaris lateralisArce posterior hypothalami-Nuclei praemamillares.


ą się ciemno i swym wyglądem oraz wielkością przypominają komórki ruchowe ta kręgowego oraz pnia mózgu.
drą przedsuteczkowe(@clei prdemdmillcres).
Są to grupy dość dużych rek leżących ku przodowi i ku górze od ciała suteczkowatego.
le tylne(arce posterior)obejmuje obszar leżący grzbietowa od ciała sutecz*ego.
Drogi podwzgórza.
agi doprowadzające.
Do podwzgórza docierają aksony neuronów znajdujących się mych częściach ośrodkowego układu nerwowego.
Omówimy tylko niektóre z tych zeń, mające prawdopodobnie najistotniejsze znaczenie czynnościowe.
Połączenia wstępuj ące.
Wnikają do podwzgórza z nakrywki konarów.
Część i dochodzi do ciała sute c z k o w a tego jako jego k o na r(pedunculus corporisillaris).
Większość jednak dostaje się do części bocznej podwzgórza, gdzie włókna oujące razem ze zstępującymi tworzą podłużnie biegnący pęczek przyśr ody p r z o d o m o z g o w i a(fsciculus medialis prosencephali).
Część włókien wstępuhdochodzi do podwzgórza w pęczku podłużnym grzbietowym Oascicvlustudinalis dorsdlis).
Włókna wchodzące w skład powyższych pęczków przekazują macie z narządów wewnętrznych, z ośrodka smaku(jądro samotne)oraz także adu somatycznego.
Znaczna część aksonów wstępujących pochodzi z ośrodków tworu owatego.
madto do części przedniej podwzgórza(do jądra skrzyżowania), za pośrednictwem aów nerwów wzrokowych, docierają informacje wzrokowe z k o mó r e k s i a 1 k ólmtpulsyz receptorów węchu dochodzą do podwzgórza przez układ limbiczny.
Połączenia wzgórza z podwzgórzem są również dość liczne.
W ich skład idzą aksony wzgórzowo-podwzgórzowe, biegnące zarówno w strefie przykomorowejw pęczku suteczkowo-wzgórzowym.
Największą grupę połączeń aferentnych podwzgórza stanowią układy a k s o n o w Joczynających się w ośrodkach układu limbicznego(korze węcho(owia, przegrodzie, zakręcie przykrańcowym, ciele migdałowatym i hipokampie).
lny biegnące z powyższych ośrodków do podwzgórza tworzą różnorodne drogi owe, wśród których największe znacznie mają:sklepienie, prążek krańcowy i pęczek irodkowy przodomózgowia.
s I e p i e n i e(frniż:patrz dalej).
Rozpoczyna się zasadniczo w hipokampie i biegnie anie komory bocznej.
Przed wniknięciem do podwzgórza dzieli się na mniejszą część, iącą przed spoidłem przednim(część przedspoidłouą), która oddaje aksony między ni do okolicy przedwzrokowej, i na główną część z as poidłową.
Ta ostatnia, czna makroskopowo jako część ukryta słupa sklepienia(pers tectd columnaecis), biegnie przez podwzgórze skośnie do tyłu i ku dołowi.
W pobliża ciała*zkowatego dzieli się na trzy pasma:górne, środkowe i dolne.
Wnikają one do ciała*zkowatego od strony przednio-bocznej.
Część włókien nie dochodzi do ciała suteczdego, lecz kończy się w innych jądrach podwzgórza.
4 z ek k rań cowy Istria termmolis:patrz dalej).
Biegnie również w ścianie kobocznej.
Zawiera, między innymi, włókna łączące ciało migdałowate z polem lwzrokowym i podwzgórzem.
Część włókien migdałowa-podwzgórzowych nie wcho*skład prążka krańcowego, lecz biegnie oddzielnie, poniżej ciała prążkowanego, o 4 ząc tą drogą do pola przedwzrokowego i podwzgórza(ventral amygdalofugalway).
:czek przyśrodkowy przodomózgowia Oqsciculus medialis prosenceaBiegniew części bocznej podwzgórza i zawiera między innymi aksony zstępujące*rozpoczynają się przeważnie w ośrodkach układu limbicznego, w korze węchowej rzegrodzie(zakręcie przykrańcowym).
Ponadto przez sklepienie i prążek krańcow?
JAM do pęczka przyśrodkowego przodomózgowia aksony pochodzące z ciała migPa(ego i hipokampa.
Włókna te kończą się głównie w części bocznej podwzgórza óre jednak dochodzą do jego części przyśrodkoweiogiodprowadzające.
Wśród licznych połączeń efrentnych podwzgórza na pierwszy wysuwają się:1)połączenia zstępuj ące, które wpływają na czynność niżej.
położonych ośrodków wegetatywnych i somatycznych, 2)p o ł ą c z e n i a kierujące się d o lejka przysadki, 3)połączenia podwzgórzowo-wzgórzowe i 4)połączenia podwzgórza z układem limbicznyrn.
1.
Połączenia zstępuj ące(eferentne)podwzgórza.
Biegną one w poprzednio wspomnianych pęczkach(pęczek przyśrodkowy przodomózgowia, konar ciała suteczkowategoi pęczek podłużny grzbietowy).
Z ciała suteczkowatego wychodzi ponadto pęczek sutce zkowo-nakrywkowy(fsciculus mamillotegmtentalis), który kończy się głównie w tworze siatkowatym nakrywki.
Wymienione drogi przekazują, bezpośredniz lub pośrednio, impulsy do przywspółczulnych i ruchowych jąder nerwów czaszkowych.
Niektóre połączenia docierają do ośrodków tworu siatkowatego, koordynujących takie czynności, jak krążenie, oddychanie i połykanie.
Za pośrednictwem dróg podwzgórzowo-siatkowych i siatkowa-rdzeniowych podwzgórze wpływa ponadto na czynności neuronów współczulnych i ruchowych rdzenia kręgowego.
Obecnie przypuszcza się, że istnieją także bezpośrednie połączenia podwzgórza wo-rdzeniowe, które przesyłają impulsy z podwzgórza do rdzenia kręgowego bez pośrednictwa tworu siatkowatego.
2.
Połączenia podwzgórza z przysadką i lejkiem.
Podwzgórze wywiera wpływ na przysadkę za pośrednictwem włókien nerwowych, dochodzących do tylnego płata przysadki lub do lejka(patrz tom li).
Rozpoczynają się one w jądrach neurosekrecygnych.
Rozróżnia się jądra neurosekrecyjne wielkokomórkowe(jądro nad wzrokowe i większa część jądra przykomorowego)oraz d r o b n o k o m o rk o w e(jądro lejka, część jądra brzuszna-przyśrodkowego i prawdopodobnie również inne jądra podwzgórza).
Aksony jąder wielkokornórkowych tworzą wyraźne pęczki:dr o g ę n a d w z r ok owo-przysadkową(tractus supraopticohgpophgsialis)i drogę przy k o mor owo-p r z y s a d k o w ą(tractus paratentriculohgpophgsialis).
Materiał neurosekrecyjnyktóry wytwarza się w perykarionach dużych neurocytów, jest transportowany w aksonach aż do zakończeń aksonalnych, skąd przedostaje się do naczyń włosowatych płata tylnego przysadki.
Z dwóch hormonów dochodzących do płata tylnego wazopresyna jest główrdeproduktem jądra nadwzrokowego, a oksytocyna jądra przykomorowego.
Hormony te są transportowane w formie nieaktywnej, połączone z polipeptydowym nośnikiem-neurońzyną.
Wazopresyna, czyli hormon antydiuretyczny, zwiększa resorpcję zwrotną wody w kanalikach nerki, przez co mocz ulega znacznemu zagęszczeniu.
Przerwanie drogi nad wzrokowo-przysadkowej, przesyłającej hormon antydiuretyczny do przysadki, wywołuje m o c z o w k ę p r o s 1 ą(diabetes insipidus), chorobę, w której pacjent wydala nadmierne ilości moczu o małej gęstości.
O k s yt o c y n a powoduje między innymi skurcz mięśni macicy i sutka:może to mieć istotne znaczenie w czasie porodu i karmienia piersią.
Pęczki włókien, wychodzące z jąder neurosekrecyjnych drobnokornórkowych, określa się jako drogę guz o w o-p r z y sad k o w ą(tractus tuberohgpophgsidlis)lub g u z owo-I e j k o w ą Oractus tuberoinńmdibularis), niezależnie od tego, w którym z jąder guza znajduje się ich początek.
Druga z tych nazw jest ściślejsza, gdyż większość aksonów, rozpoczynających się w małych komórkach guza popielatego, kończy się w lejku, a nie w tylnym płacie przysadki.
Droga guzowa-lejkowa jest uważana za główną drogę, przesyłającą wytwarzane wpodwzgórzu hormony uwalniające(releasinghormonesji hormony hamuj ące uwalnianie(release inhibitmg hormones).
Są to substancje, które pobudzają uwalnianie niektórych hormonów przedniego płata przysadki:hormonu kortykotrop owego(ACTH), hormonu tyreotropowego(TH), hormonu wzrostu(GH), hormonu pęcherzyka zwrotnego GSM), hormonu luteinizuj ącego(LH), i hamują wydzielanie innych:prolaktynyi hormonu pobudzającego melanocyty.
Hormony podwzgórza, stymulujące lub hamujące uwalnianie, dostają się z aksonów drogi guzowa-lejkowej do naczyń włosowatych lejka a zwłaszcza do jego kłębuszków.
Dalej przez naczynia żylne układu wrotnego przysadki wędrują do jej płata przedniego.
Część włókien drogi nadwzrokowo-przysadkowej i przykomorowo-przysadkowej również nie dochodzi do tylnego płata przysadki kończąc się w lejku(włókna nad.


ikowo-Jętkowe i przykomorowo-lejkowe).
Mogą one, podobnie jak ja guzowa-lejkowe, należeć do układu neurosekrecyjnego, regulującego czynność niego płata przysadki.
D rogi po dw z gór zow o-w z gór zowe(trdetus hgpothalamothalamiei).
Do łza, oprócz licznych, rozsianych włókien nerwowych, podąża makroskopowo wtłoczę czek sute czkow o-w zgórzowy Obsciculus mamillothdlomicus).
Z ciała zkowatego wychodzi on razem z pęczkiem suteczkowo-nakrywkowym.
W początmodcinku włókna obu tych dróg biegną razem ku górze, tworząc pęczek c z k o w y g ł o w n y(fsciculus mdmillaris princeps).
Dopiero w dalszym przebiegu na pęczka suteczkowo-nakrywkowego oddalają się ku tyłowi biegnąc do śródmóza, a pęczek suteczkowo-wzgórzowy kieruje się ku górze przez tylną część podwzgórza.
**przebiegu graniczy wpierw z polem H Parcia(patrz dalej), a następnie, zaginając ieco ku przodowi, wnika do wzgórza.
Zakończenia pęczka suteczkowo-wzgórzowegotują się w jądrach przednich wzgórza.
Połączenia podwzgórza z układem limb tez nym.
Odpowiednikiem połą zstępujących, biegnących od ośrodków układu limbieznego do podwzgórza i pola dwzrokowego, są połączenia wstępujące, które zdążają w kierunku przeciwnym.
iodzą one przede wszystkim do ciała migdałowatego, z którym podwzgórze jest nościowo ściśle związane, oraz do przegrody(zakrętu przykrańcowego)i niektórych arów kory limbicznej.
Uwagi fizjologiczne i kliniczne odwzgórze, mimo małych rozmiarów, jest strukturą o zasadniczym znaczeniu.
Do jego rtawowych czynności należy neurosekrecja i związana z nią kontrola wydzielania sadki.
Ponadto w podwzgórzu odbywa się integracja złożonych czynności układu momicznego oraz regulacja:temperatury ciała, pobierania pokarmu, pobierania wody mności seksualnych.
Podwzgórze jest również związane z napędami i emocjami oraz ihanizmem regulacji snu i czuwania.
okalizacja tych czynności nie jest ściśle sprecyzowana.
Niejednokrotnie rozległe ładzenia podwzgórza dają tylko pojedyncze objawy, a małe ogniska chorobowe wadzą niekiedy do ciężkich, wieloobjawowych zespołów chorobowych.
Neurosekrecja i kontrola czynności przysadki.
Omówiono je przy opisie połączeń wzgórza z przysadką.
Należy tu jeszcze wspomnieć, że poprzez dodatnie bądź ujmneężenie zwrotne horomony przysadki i innych gruczołów wydzielania dokrewnego ywają ze swej strony na neurosekrecję podwzgórza.
Tntegracjaczynności wegetatywnych.
Podwzgórze jest głównym ośrodkiem układu momiczrego, kierującym czynnościami wegetatywnymi.
Część przednią podwzgórza iża się za ośrodek przywspółczulny.
Zadrażnienie tej okolicy powoduje zwolnienie li serca, skurcz pęcherza moczowego i wzmożenie perystaltyki jelit.
Drażniąc część lkową oraz tylną można wywołać reakcje charakterystyczne dla czynności układu ółczulnego:przyśpieszenie akcji serca, wzrost ciśnienia krwi, rozszerzenie źrenic.
akkolwiek w poszczególnych częściach podwzgórza istnieje przewaga reakcji charakstvcznychdla akładu współczulnego lub przywspółczulnego, to jednak nie jest to Ją.
Ponadto nasilenie objawów ze strony poszczególnych narządów może być bardzo je, zależnie od lokalizacji elektrody i rodzaju prądu.
r chorych z zespołami podwzgórzowymi obserwuje się zwykle zaburzenia czynności etatywnych, takie jak podwyższone lub obniżone ciśnienie krwi, naczynioruchowe i głowy, nadmierne pocenie lub osłabienie perystaltyki jelit.
Termoregulacja.
Cechą charakterystyczną wszystkich zwierząt stałocieplnych jest rość utrzymywania równowagi między produkcją ciepła a jego stratą przez organizm.
odwzgórzu znajdują się główne ośrodki, które równowagę tp utrzymują.
Działają one wpływem informacji dochodzących z termodetektorów, zarówno znajdujących się ł ośrodkowym układem nerwowym, jak i zlokalizowanych w podwzgórzu.
Ponadto 34 wzgórzu są zlokalizowane chemoreceptory, reagujące na substancje gorączkotwór(pyrogenne).
rzednia część podwzgórza, łącznie z okolicą przedwzrokową, zawiera ośrodki o nią ce pr ze d pr zegr z anie m.
Po ich obustronnym zniszczeniu temperatura.
ciała ulega znacznemu podwyższeniu(hgperthermid), prowadzącemu często do zejścia śmiertelnego.
Część tylna podwzgórza kieruje me chan iz marni zapobiegaj ącymina dmie rnem u oziębianiu organizm u.
Obustronne jej przecięcie prowadzi do obniżenia temperatury ciała.
4.
Regulacja pobierania pokarmu i wody.
W podwzgórzu znajdują się ośrodki regulujące pobieranie pokarmów.
W części bocznej jest umiejscowiony o ś r o d e k g ł o d u(łaknienia).
Jego drażnienie powoduje u zwierząt nadmierne pobieranie pokarmu, a obustronne zniszczenie może prowadzić do śmierci głodowej, spowodowanej brakiem łaknienia.
Odpowiednikiem czynnościowym tego zespołu jest u człowieka tzw. jadłowstręt psychiczny(cnoreaia nertoso).
W okolicy przyśrodkowej podwzgórza mieści się oś r o dek nasycę ni a.
Odpowiada on prawdopodobnie jądru brzuszna-przyśrodkowemu lub okolicom leżącym bardziej z tyłu.
Uszkodzenie tej okolicy może prowadzić do nadmiernego łaknienia, czego efektem staje się otyłość.
Jest ona nierzadkim objawem u chorych z uszkodzeniem tej części 10 OZĘOWI 8.
W części bocznej podwzgórza znajduje się również ośrodek pragnienia, który reguluje pobieranie wody.
Jego drażnienie wywołuje u zwierząt gwałtowne picie, którego wynikiem może być nagromadzenie się nadmiaru płynów w ustroju.
5.
Regulacja czynności płciowych.
Podwzgórze wpływa na czynności płciowe, wydzielając substancje, które uwalniają hormony gonadotropowe przedniego płata przysadki.
Substancje uwalniające hormony gonadotropowe są wytwarzane głównie w guzie popielatym i okolicy przedniej podwzgórza.
Nla szczególną uwagę zasługuje znajdujące się w polu przedwzrokowym, poprzednio wspomniane, jądro płciowodwupostaciowe(SDN-PÓJ.
Ośrodki te, wrażliwe na stężenie estrogenów i testosteronu, regulują podstawowe elementy napędu płciowego.
Natomiast bardziej złożone mechanizmy, j ak np. poszukiwanie partnera seksualnego, są związane raczej z układem limbicznym.
W wyniku uszkodzenia podwzgórza mogą występować zaburzenia czynności płciowych, różne zależnie od wieku i płci pacjenta.
Mogą one wchodzić w skład zespołu chorobowego, zwanego zwyro dnieniem tłu s z c z owo-płci o w ym(dgstrophidddiposogenitalis).
Niektóre choroby podwzgórza powodują u dzieci przedwczesną dojrzałość płciową(puber(ds prcecoa).
6.
Emocje.
W dużym stopniu są związane z podwzgórzem i układem limbiczrym.
Trudno jest przypisywać swoiste funkcje emocjonalne poszczególnym strukturom.
Niemniej jednak pewne zespoły zachowania, charakterystyczne dla takich stanów, jak lęk i gniew, można wywołać drażniąc określone części podwzgórza.
U zwierząt pozbawionych kory mózgu, z zachowanym podwzgórzem, występują, nawet pod wpływem minimalnych bodźców, zespoły zmian somatycznych i wegetatywnych, charakterystycznych dla gwałtownych stanów emocjonalnych.
Napady te nie pojawiają się, jeżeli wraz z korą mózgu zostanie usunięte podwzgórze.
Napady te nazwano p o z orną w ś cle kto ści ą(shamragę)uważając, że nie łączą się one z rzeczywistym odczuwaniem gniewu lub wściekłości.
To subiektywne odczuwanie emocji przypisywano wyłączenie ośrodkom układu limbicznegoi korze mózgu.
Wydaje się jednak, że nowsze badania, zwłaszcza przeprowadzane metodą samodrażnienia, przemawiają za tym, iż również, pozorna wściekłość"prawdopodobnie łączy się z subiektywnym przeżyciem przykrości.
U chorych z zespołami podwzgórzowymi stwierdza się często zmienność nastroju i nadmierną drażliwość.
Ponadto mogą występować, podobnie jak przy uszkodzeniu wzgórza, napady przymusowego płaczu lub śmiechu, jak również napady nieuzasadnionej wściekłości.
7.
Sen i czuwanie.
Mechanizm regulujący sen i czuwanie jest związany z różnymi ośrodkami pnia mózgu i międzymózgowia.
Z jednej strony istnieje u k ł a d p o b u d z a j acJmózg, z drugiej zaś stwierdzono szereg okolic hipnogennych, których drażnienie powoduje zmiany zachowania i elektroencefalograficzne, charakterystyczne Ba snu.
Do okolic hipnogennych zalicza się niektóre okolice rdzenia przedłużonego, mostu i nakrywki konarów(głównie jądra szwu)oraz podwzgórza.
Wyraźne zaburzenia rytmu dobowego wywołuje u zwierząt doświadczalnych obustronne zniszczenie części przedniej podw zgór za.
U chorych z uszkodzeniami międzymózgowia i śródmózgowia obserwuje się niejednokrotnie zaburzenia snu.
Należy do nich narkolepsja, polegająca na napadach.


*go, przymusowego snu, zaskakująca chorego w rozmaitych sytuacjach.
Odmiennym zeniem pochodzenia ośrodkowego jest śpiączka okresowa, trwająca do kilku lub jasłu dni.
Mogą również występować inne objawy, jak bezsenność lub odwrócenie dłowego rytmu snu.
Niskowzgórzeskowzgórze(subtholdmus)jest częścią międzymózgowia, leżącą:zedłużeniu nakrywki konarów.
Od strony przyśrodkowej i od du ogranicza je podwzgórze.
Od góry przylega istota szara wzgórza, strony dolna-bocznej biegną włókna torebki wewnętrznej.
Thalamus.
Fasciculus im illothalamicus.
nppothalamus.
Area łł.
s subthalamicus.
Hypothalam us 8.
Nuclei retculares thalam i.
8 Zona incerta-Arce H, Oascicułusthalamicus)Area U, (fasciculuslentcularis)-Capsula interna.
-Globus pallidus.
Widoczne pęczki włókien w istocie białej.
Istota szara nie zabarwiona.
iwnątrz niskowzgórza znajdują się pęczki istoty białej, tworzące Fotela(H, M. i M. ), jak również skupienia istoty szarej:1)jądro iwzgórzowe'(nucleus subthclomicus), 2)warstwa niepewna(zoną tu)i 3)jądro pola Fotela(nucleus campi Foreli).
Widać tu również lnie części jąder, leżących zasadniczo w śródmózgowiu--j ą d r a:wiernego(nucleus ruber)i istoty czarnej(substdntia 0.
Jądra niskowzgórza, jako ośrodki ruchowe międzymózgowia, :ą w swej większości do układu pozapiramidowego.
lro czerwienne, na przekroju okrągłe, zajmuje najgrubszą, przy sową część niskowzgórza.
Istota czarna leży bardziej z boku i ku M.
W części przedniej miejsce istoty czarnej zajmuje jądro niskovzowe.
Pozostałe twory:warstwa niepewna i pola Forela na Oóu czołowym są widoczne między jądrem niskowzgórzowym ną szarą wzgórza.
dro podwzgórzowe(nucleus hgpothdlamicus):ciało niskowzgórzowe, czyli Luysa ss subtłuilomicum s.
Lzuusi).
Ze względu na wspólne pochodzenie i ścisłe powiązanie czynnościowe do niskowzgórzazalicza się również gałkę bladą(globus pcllidus), oddzieloną od pozostałych jąder torebką wewnętrzną, oraz pętlę soczewkową i pętlę kanarową.
Twory te sa omówione przy opisie ciała prążkowanego(patrz dalej).
1.
Jądro niskowzgórzowe Oucleus subtholomicus).
Kształtem przypomina spłaszczone wrzeciono, którego długa oś leży w płaszczyźnie strzałkowej.
Na przekrojach czołowych jest ono widoczne w postaci dwuwypukłej soczewki, w której można rozróżnić dwie powierzchnie:dolna-boczną i górna-przyśrodkową.
Powierzchnia dolna-boczna spoczywa na torebce wewnętrznej, przylegając w tylnym odcinku również do istoty czarnej.
Powierzchnia górna-przyśrodkowa leży poniżej warstwy niepewnej, od której oddziela ją istota biała pola M. .
Największy wymiar jądro niskowzgórzowe osiąga na przekrojach czołowych, przeprowadzanych tuż za ciałami suteczkowatymi, malejąc stopniowo ku obu końcom.
Tylny koniec jądra znajduje się na granicy niskowzgórzai nakrywki, a przedni w pobliżu ciała suteczkowatego.
Łącznie długość jądra niskowzgórzowego wynosi przeciętnie 10-13 mm.
Jądro niskowzgórzowema barwę czerwonawą lub jasnobrunatną.
Jest to spowodowane gęstą siecią naczyń krwionośnych i obecnością komórek nerwowych z jasnobrunatnym barwnikiem.
K o m o rk i ne rw o we jądra niskowzgórzowego są przeważnie średniej wielkości podobne nieco do komórek gałki bladej.
W części przyśrodkowej sa one ułożone gęściej i mają stosunkowo mniejsze wymiary, w części bocznej zaś wielkość ich dochodzi do 3540 urn.
Są to przeważnie komórki wielobiegunowe, o dendrytach dość długich i silnie rozgałęzionych.
P o ł ą c z e n i a.
Jądro niskowzgórzowe jest ściśle związane z boczną częścią gałki bladej zarówno połączeniami odprowadzającymi, jak i doprowadzającymi.
Ponadto opisywano połączenia tego jądra z innymi ośrodkami układu pozapiramidowego.
Do jądra niskowzgórzowegomają dochodzić również włókna rozpoczynające się w płacie czołowym.
O z y nn oś ć.
Jądro niskowzgórzowe zalicza się do układu pozapiramidowego.
U chorych ze zmianami w jądrze niskowzgórzowym występują gwałtowne ruchy mimowolne, dotyczące głównie mięśni części proksymalnych kończyn i tułowia:nazywamy to h e rn iba I i z rn e m(hemibuismus).
2.
Warstwa niepewna(zona incertd)jest to cienka blaszka istoty szarej, leżąca między wzgórzem, od którego oddziela ją pole M. , a jądrem niskowzgórzowym, odgraniczonym od niej polem M. .
Brzeg boczny tej blaszki łączy się bezpośrednio z jądrem siatkowatymwzgórza, a brzeg przyśrodkowy dochodzi do podwzgórza lub też przylega do jądra pola Fotela.
Przedni koniec warstwy niepewnej sięga dalej niż jądro niskowzgórzowe, przechodząc stopniowo w jądro siatkowate wzgórza, tylny zaś znajduje się w śródmózgowiu.
Ze względu na pochodzenie warstwa niepewna należy łącznie z jądrami siatkowatymiwzgórza i jądrem brzusznym ciała kolankowatego bocznego do tzw. wzgórza brzusznego Ohqlamts tentrqlis).
Niektórzy włączają do niego całe niskowzgórze.
Komórki.
W części przedniej, leżącej nad jądrem niskowzgórzowym, komórki warstwy niepewnej są przeważnie wrzecionowate, ze stosunkowo małą ilością cytoplazmy.
Jądra ich są blade, owalne.
Na preparatach barwionych metodą Nissla można łatw o odróżnić je od komórek wzgórza i jądra niskowzgórzowego, gdyż mają jaśniejsza barwę i delikatniejszą strukturę ziarnistości tigroidu.
Natomiast komórki części tylnej warstwy niepewnej są większe i barwią się ciemniej.
Połączenia.
Włókna doprowadzające pochodzą głównie z kory czuciowej płata ciemieniowego i z dróg czuciowych wstępujących pnia mózgu(lemniscus spindlislemniscus trigemmdlis).
Ponadto kończą się tu niektóre włókna jądra zębatego móżdżku.
Włókna odprowadzające podążają w swej większości w kierunku śródmózgowia.
Przez.


we niepewną biegnie do przodomózgowia, biorący początek w miejscu sinawym k noradrenergiczny wstępujący.
Unerwia on większość ośrodków przodomózgowia.
a Forela.
Istota biała niskowzgórza skupia się w postaci blaszek tworzących pola*, ****leH ciągnie się w wymiarze przednio-tylnym jako przedłużenie istoty białej wki konarów.
W tylnej części niskowzgórza zajmuje ono przestrzeń między wzgójądremniskowzgórzowym oraz jądrem czerwiennym.
W części przedniej, gdzie nie i jądra czerwiennego, pole H rozszerza się w stronę komory trzeciej aż po pęczek*kowo-wzgórzowy.
I e H i M.
Na przekrojach czołowych przeprowadzonych przez przedni koniec:zerwiennego z boku od pola H pojawiają się cienkie pasma istoty białej--pole H)i M. (dolne).
Są one przedzielone warstwą niepewną.
Pole M. , leżące między zem awarstwą niepewną, przechodzi z boku w blaszkę rdzenną zewnętrzaminamedullaris ea(erna).
Pole H, oddzielające warstwę niepewną od jądra vzgórzowego, łączy się bocznic z torebką wewnętrzną.
Bardziej ku przodowi pole tka, a na jego miejsce przesuwają się w stronę przyśrodkową pola M. i H-wraz dzielającą je warstwą niepewną.
Ze względu na to, że nieco ku przodowi od ciał kowatych zanika również i jądro niskowzgórzowe, pole H-przylega tu bezpośrednio ebki wewnętrznej.
tkną nerwowe, znajdujące się w polu M. , podążają przeważnie w kierunku jąder za jako p ę c ze k w z go rz o wy(fsciculus thalamicus).
Natomiast w obrębie pola igną przeważnie włókna, tworzące pęczek soczewkowy(fqsciculus tenis)ądro pola Forela(nucleus campi Woreli)leży w polu H między podwzgórzem*twą niepewną.
Składa się z niezbyt wyraźnie odgraniczonych grup komórkowych przedzielających je włókien nerwowych.
Do jądra pola Parcia dochodzą gównie a z gałki bladej.
Włókna odprowadzające nie zostały'dokładnie poznane.
Streszczenie międzymózgowia należą:podwzgórze(hgpothalamus)wraz z niskowz go(subthalomus), w z go r ze(thalamus)i n a dw z go r ze(epithdlamus).
wzgórze jest widoczne od zewnątrz na powierzchni brzusznej mózgowia.
W jego tylnej uwypuklają się na zewnątrz półkoliste ci a la sute c z k o w a te(corpord(aria).
Bardziej z przodu znajduje się guz popielaty(tuber cinereum), z o wyrasta ku dołowi wąski lejek(mńndibulum).
Lejek stanowi połączenie opielatego z gruczołem wydzielania wewnętrznego--p r z y s a d k ą(hgpophgsis).
guzem popielatym leży skrzyżowanie wzrokowe(chiasma op(team), z któicząsię od przodu nerwy wzrokowe(nerti optici), a od tyłu pasma k owe(tractus op(icO.
iowiednio do tworów znajdujących się na powierzchni brzusznej podwzgórza można aićtrzyjego części:suteczkową, guzową i wzrokową, a w każdej z nich izyśrodkową i boczną.
Różnią się one budową komórkową i połączeniami.
W części sowej znajdują się j ądra ciała sute czkowatego(nuclei corporis mamiła w guzie popielatym-jądro grzbietowa-przyśrodkowe Oucleusaedidlis), j ądro brzuszna-przyśrodk owe(nucleustentromedialis)i jądka O@cleus inńndibuli).
Część wzrokowa zawiera, między innymi, ważne jądra ekrecyine:nadw z rok owe(nucleus supraopticus)i p r z yk o moro we Ouciraten(ricularis).
Podwzgórze, jako ośrodek integracji czynności wegetatywnych, ne połączenia z układem limbicznym, wzgórzem i tworem siatkowatym pnia wie od właściwego podwzgórza znajduje się niskowzgórze, którego głównym jem jest jądro niskowzgórzowe(nucleus subthdlomicusjórzejest największym skupiskiem istoty szarej międzymózgowia, uwypuklaJ 4 c**wierzchnip grzbietową, przykrytą przez półkule mózgu.
Powierzchnia grzbietowa a przechodzi ku tyłowi w zaokrąglony tylny biegun-po dus zkę(pulmndr), i niej znajdują się dwie owalne wyniosłości-ciała kolankowate:przy.
ś r o dk o w e(corpus geniculatum mediale)i b o c z n e(corpus geniculuwn luerdle), do którego dochodzą włókna pasma wzrokowego.
We wzgórzu na podstawie budowy komórkowej można wyodrębnić ponad sto jąder.
Zasadniczy podział wzgórza na główne obszary zaznaczają jednak zbudowane z istoty białej blaszki rdzenne.
Blaszka rdzenna wewnętrzna(lamina medullaris interną), rozdwajająca się ku przodowi i górze na odnogi, oddziela trzy zasadnicze obszary:przyśrodkowy, zawierający j ą dr o p r z yś rod k owe(nucleusmedialis(halami), przedni z j ą dram i p r z ednimi(nuclei dnteriores thalami)i boczny, zawierający j ąd r a boczne(nuclei loterales thalami)łącznie z j ądra mi brzusznymi(nuclei tentrqlesthalami).
Jądra boczne przechodzą ku tyłowi w j ą d r a p o d u s z k i(nuclei pnlmnaris)którymi towarzyszą jądra ciała kolankowatego bocznego(nuclei corporisgeniculoti loterolis)i pr z y ś r o dk o w e g o(nuclews corporis genicwlui medialis).
Wewnątrz blaszki rdzennej wewnętrznej oprócz kilku mniejszych jąder śródblaszkowychznajduje się, osiągając u człowieka znaczne rozmiary, jądro środków o-p o ś r o dk o w e(nucleus centromedianus).
Odrębnie, wzdłuż powierzchni bocznej wzgórzależywąskie j ąd r o si a tk ow ate(nucleusreticularisthalami), odgraniczoneodpozostałych b I a sak ą rd ze nr ą zew nę tr z ną(laminamedullariseaterna).
Niektóre z jąder wzgórza to jądra pośredniczące w przesyłaniu do kory mózgu informacji czuciowych jądra brzuszne:tylna-przyśrodkowe i tylna-boczne), słuchowych(jądro ciała kolankowatego przyśrodkowego)i wzrokowych(jądro ciała kolankowatego bocznego).
Inne jądra, mające połączenie z najrozmaitszymi obszarami kory mózgu, układu limbicznego, prążkowia, tworu siatkowatego i móżdżku, należą do różnorodnych układów czynnościowych.
Głównymi elementarni nadwzgórza są:j ą d r a u z d e c z k i(nuclei habenulae), leżące w trójkącie uzdeczki(trigonum habenulae), i szyszynka(corpus pineale).
Trójkąt uzdeczki przechodzi na powierzchni międzymózgowia w dwa pasma istoty białej:ku przodowi w p rą że k r d ze nny w zgór za Istria medullaris thalami), a przyśrodkowow spoidło uzdeczek(commissura habenularum).
Szyszynka, gruczoł wydzielania wewnętrznego, leży ku tyłowi od spoidła uzdeczek, łącząc się z nim, jak również z niżej leżącym spoidłern tylnym(commissura posterior).
K o m o r a 1 r z e c i a Oentriculus tertius), która z wyjątkiem części przedniej znajduje się w obrębie międzymózgowia, jest wąską szczeliną, leżącą w płaszczyźnie pośrodkowej.
Ograniczają ją po bokach wzgórze i podwzgórze:podwzgórze tworzy również dolną ścianę komory trzeciej.
W ścianie przedniej znajduje się cienka, czołowo ustawiona b I as z k a krańcowa(lamina terminalis)oraz s poidło przednie(commissuru anterior).
Ściana tylna, utworzona przez nadwzgórze, zawiera spoidło tylne, spoidło uzdeczek i szyszynkę.
Od góry komora trzecia jest przykryta tkanką naczyniówkową komory trzeciej(tela choroidea ventriculi tertii), z której wpuklają się ku dołowi sploty naczyniówkowe komory trzeciej(pleaus choroidei tentriculi(ertii).
Komora trzecia przechodzi ku tyłowi w wodociąg mózgu:z przodu przez parzysty o 1 w o r m i ę d z y k o m o r o w y(frumen intertentriculare)łączy się z komorami bocznymi.
KRESOMÓZGOWIE.
UWAGI FILOGENETYCZNE.
W rozwoju rodowym kręgowców kresomózgowie(telencephalon)wyodrębniło się wcześnie z przedniej, węchowej części przodomózgowia(prosencephalon)i było początkowo prawdopodobnie pęcherzykiem pojedynczym(ryć, l 84 a).
Do jego ściany przedniej znajdującej się w bliskim sąsiedztwie błony śluzowej wyściełającej zagłębienia jamy nosowej, dochodziły włókna obustronnych nerwów węchowych, złożonych z neurytów nabłonkowa-nerwowych komórek zmysłowych, znajdujących się w błonie śluzowej tel j 81056.
Smoczkouste(Cgc(osłomuła).
Kresomózgowie u nich składa się z pęcherzyka środkowego, który zawiera komorę środkową albo nieparzystą(ientriculus medius s. impar), i z którego ścian bocznych wypuklają się obustronnie dwie półkule.


ju(hemisphaeria).
Znajdujące się w nich komory boczne Oentriculi latera(es)nikują się ze środkową komorą nieparzysta przez szerokie otwory miedz ysr o w e Obramina intementricu(aria).
Jednocześnie z przednich ścian obu półkul tająku przodowi dwa symetryczne workowate uchyłki, tzw. o puszki w pc h o w eohactorii).
W opuszkach tych tworzą się oba nerwy węchowe, wychodzące z jamy ej.
Już u smoczkoustych rozpoczyna się odwężenie półkul od pęcherzyka środęoprzez wpuklanie się części brzusznych przyśrodkowych ścian obu półkul do u międzykomorowego.
Proces ten, zwany inwersją, prowadzi u smoczkoustych do lenia się przyśrodkowych brzegów ścian brzusznych obu półkul i utworzenia z nich:onnie przegrody kresomózgowia(sepmm telencephali).
Po stronie grzbieprocesanalogiczny jest zaznaczony tylko zgrubieniem grzbietowych części półkul wzeniem z nich obustronnie fałdów pierwotnego hipokampa(primordium hippocdrwotnyhipokamp smoczkoustych stanowi zawiązek płaszcza starego(arlium)półkuli:jej ściany boczne są zawiązkiem pł as z c z a da w n ego(pcleopa(ściana brzuszna zaś, czyli podstawa półkuli, zawiązkiem p r ą z k o w i a(striatum):odkowo od niego znajduje się p r ze gr oda(septum).
isomózgowie smoczkoustych służy prawie wyłącznie odbiorowi, koordynacji i przezaniudo niższych odcinków mózgowia impulsów węchowych, doprowadzanych do ek węchowych z błony śluzowej jamy nosowej przez wychodzące z niej włókna iw węchowych.
Włókna tych nerwów tworzą z dendrytami dużych pierwotnych prek mitra lny eh opuszki węchowej zakończenia nerwowe w postaci kłpbuw(glomeruli).
Nleuryty komórek mitralnych(neuronów węchowych 11)kończą się gronach węchowych Ul, znajdujących się w ścianach półkul.
Z kolei aksony tych ich neuronów biegną do różnych okolic kresomózgowia tej samej półkuli bądź wległej.
Te ostatnie włókna krzyżują się w dwóch spoidłach, znajdujących się mie przedniej komory środkowej:w spoidle przednim(commissura anterior)poidle górnym(commissurdsuperior), czyli s poidle sklepienia(commisbmicis).
Do pierwotnego hipokampa, oprócz wspomnianych włókien węchowych dzą również nieliczne włókna niewęchowe, wychodzące z podwzgórzy(z mipdzyiwia).
Z bocznych ścian półkuli wychodzą włókna do jąder uzdeczki, a z podstawy(z owia)-----włókna do wzgórza brzusznego:niektóre jednak, choć nieliczne, zstępują aż ler ruchowych śródmózgowia.
O 84 Schemat przekrojów poprzecznych przez kresomózgowie:a---kresomózgowie olne, b-kresomózgowie smoczkoustych, c-kresomózgowie kręgowców wyj, rozwijające się drogą "inwersji":I-archipallium, 2-----palaeoąallium, 3 striatum, -4-septum(wg Cordiera).
Nerw olfacto li i.
Tractus olfactorius.
We/om transie esu m.
Hemisphaerium.
i iw.
Venticulus imparRyc.
185. Półschematyczne obrazy przekrojów poprzecznych przez kresomózgowie:a---smoczkoustych(minoga), b----ryby chrzęstnoszkieletowej(wg Beccariego).
Ryby chrzęstnoszkieletowe(Selachid).
Kresomózgowie ryb chrzęstnoszkieletowych jest stosunkowo duże, rozrośnięte głównie ku przodowi i na boki(ryć, 185 i 1861.
Ich nerwy węchowe są krótkie, a opuszki węchowe, w których kończą się włókna tych nerwów, są wysunięte do przodu pod błonę śluzową jam nosowych.
Opuszki są połączone z półkulami długimi pa smarni węchowymi(tractus o(factorii).
Z błony śluzowej jamy nosowej biegną ponadto nerwy krańcowe(nerm termindles), wnikające do ściany przedniej komory nieparzystej.
Nieparzysta(środkowa)część kresomózgowia razem z półkulami tworzy bryłę, przedzieloną tylko płytkim rowkiem pośrodkowym.
Do światła komory nieparzystej wpuklają się dwa fałdy wewnętrzne:1)wyrastająca ze ściany przedniej wyniosłość(promontorium), obustronnie zrośnięta ze znajdującym się w ścianach przyśrodkowych komór bocznych pi e r w o tny rn hi po k a rnp e m(primor.
Hemisphaerium---.
Promontori u m\\\, -8'F.
Promortori u m.
Paraphysis//vó'.
Nuclei habenulae.
ess Tractus.
-Hemisphaerium.
-fpiphysis ye--Tectum opticum.
Ryc.
186. Schemat kresomózgowia ryby chrzęstunoszkieletowej w przekroju pośrodkowym(wg Beccariego).


hippocompi):2)przyśrodkowe części ścian brzusznych obu półkul, które wrastała ib komory nieparzystej w postaci przegrody(septym).
Komory boczne tworzą łki wnikające przez pasma węchowe do opuszek węchowych.
urony węchowe U(komórki mitralne)znajdują się, podobnie jak u smoczkoustych chkręgowców, w opus ze e w p eh owej(bulbuso(fqctorius).
Aksonyich(neurony owe 11)po wyjściu z pasma węchowego biegną do neuronów węchowych III ieszczonych w 4 głównych okolicach półkuli:1)w pierwotnym hipokampie, reprezenympłaszcz stary(archipdllium)i korę starą(archicortea)kręgowców tych, 2)w polach węchowych(areae o(fqctoride), pokrywających ściany boczne Jitworzących płaszcz dawny(palaeopclliumji korę dawną(polaeocortea)*zęściach podstawnych(brzusznych)półkuli reprezentujących prążkowie(striatum)O w przegrodzie(septum).
iowyższych ośrodków węchowych wychodzą włókna węchowe III neuronu, łączące zególne ośrodki tej samej półkuli, jak również włókna biegnące przez spoidła do imiennych ośrodków półkuli drugostronnej, wreszcie włókna docierające do dalej ku i leżących ośrodków mózgowia.
Do tych ostatnich należą:1)wiązki włókien odzące z pól węchowych płaszcza dawnego do jąder uzdeczek(w międzymózgowiu), ikra kierujące się z hipokampa do okolicy suteczkowej podwzgórzy, tworzące szy zawiązek sklepienia(tamte), 3)włókna tlące z przegrody i prążkowia do zy i podwzgórzy, a ponadto 4)z prążkowia do jąder nakrywki(tegmentum)iózgowia i do jąder ruchowych tyłomózgowia, a prawdopodobnie i do rdzenia WCĘO.
pola somatycznego, położonego w tyle prażkowia, dochodzą dośrodkowe ja niewęchowe:są wśród nich włókna wiodące bodźce wzrokowe i słuchowe ze iózgowia i bodźce ogólnego czucia somatycznego i trzewnego z tyłomózgowia.
isomózgowie ryb chrzęstnoszkieletowych pozostaje więc jeszcze głównie mózmwęchowym(węchomózgowie), przekazującym skojarzone w nim i przekształcone sy węchowe do ośrodków międzymózgowia i do śródmózgowia, które kierują ami i zachowaniem się zwierzęcia.
W samym polu somatycznym kresomózgowie ja już jednak kojarzyć impulsy węchowe z impulsami czucia niewęchowegowadzanymi z innych narządów zmysłów.
Nie znany jeszcze zakres tych ostatnich ości wzrasta u ziemnowodnych płazów i u gadów lądowych.
ly(Reptilia).
Kresomózgowie gadów wielkością swą przewyższa już inne części iwia.
Składa się ono ze stosunkowo drobnej nieparzystej części środkowej i z dwóch h półkul kształtu jajowatego.
Półkule, rozrastając się ku tyłowi, zasłaniają między wie i ewentualnie część śródmózgowia(ryc, l 87).
ść środkowa kresomózgowia zawiera k o mor ę nie p ar z ys tą Oentriculus im która przechodzi do tyłu w komorę trzecią międzymózgowia i jest połączona uni międzykomorowymi z komorami bocznymi półkul.
Od przodu zamyka je cienka:ka krańcowa(lamina termmmis), zawierająca spoidła.
Nabłonkowy strop ej swej części tworzy parafzp i żagiel poprzeczny.
tk u I e.
Biegun przedni półkuli u większości gadów wydłuża się w długie p a s m o ow e(tructus olfoctorius), łączące ją z wysuniętą do przodu, podobnie jak u ryb tnoszkieletowych, o p u s z ką we c how ą(bulbus o(fqctorius), w której kończą się węchowe.
Opuszka jest zbudowana podobnie jak u ssaków i zawiera, oprócz terystyeznych dla niej komórek mitralnych, inne rodzaje komórek nerwowych dalei).
Aksony jej neuronów węchowych U biegną w pasmie węchowym do Jej części półkuli, wyodrębnionej u niektórych gadów w p ł a 1 w ę eh o w y(lobtsrius).
amei półkuli, zbudowanej według typu inwersyjnego(ryc, 1881, można wyróżnić cz Qulbum), prążkowie(strimum)i przegrodę(sewum), w płaszczu zaś dawną(palaeocortea), pokrywającą ścianę boczną półkuli, korę starą(areał, pokrywającą ścianę przyśrodkową i część grzbietowej:część podstawną półkuli duże prążkowie, obok którego ściana przyśrodkowa półkuli tworzy przegrodę i dwa jądra istoty szarej:przyśrodkowe i boczne.
Ad przegrodą ściana przyśrodkowa i grzbietowa półkuli tworzą pł as z c z s la 69 iaQum).
Znajdujący się w nim h i p o k a m p(hippoeampas)wytworzył dwa rodzaje tarci.
W ścianie przyśrodkowej warstwą komórek ziarnistych odpowiada korze.
zakrętu zębatego(ggrus den(uus)ssaków.
Warstwa ta po wejściu do śgrzbietowej przedłuża się w warstwę komórek piramidalnych, odpowiadającą)hipokampa.
Dendryty komórek ziarnistych odbierają impulsy węchowe doprowaćz opuszki węchowej, a neuryty przekazują impulsy komórkom piramidalnym hipokaDługie neuryty tych ostatnich neuronów biegną w głąb półkuli pod powierzę wewnętrzną komory bocznej, gdzie tworzą warstwę odpowiadającą k o rytu(ghhipokampa ssaków, następnie zaś wychodzą stąd do międzymózgowia.
Płaszcz dawny(palaeopallium)i jego kora dawna(palaeocortea)obejmuj, część grzbietową i większość ściany bocznej półkuli.
W części przedniej półkuli tworzą one.
-Bulbus olfactorius.
Traetus olfactorius.
-Hemisphaerium.
Tectum opticum'EpiphysisW.
(V FI occu I us-N. IZ**-N. VIII W.
W W.
X.
Cerebell u m.
Medulla oblongata.
Ryc.
187. Mózgowie aligatora widziane od strony grzbietowej(wg Beccariego).


p r z e d g r u s z k o w a 1 e(dreq prdepiriformis), w którym kończą sięliczneja wychodzące z opuszki węchowej.
Dalej do tyłu leży p ole gros z k o w ate(arearmis), również węchowe.
dzy polami kory starej i kory dawnej zawiązuje się kora nowa(neocortea), do dochodzą włókna nerwowe ze wzgórza.
Ten typ kory, występujący u gadów dopiero zątku, rozrośnie się znacznie u ssaków(patrz dalej).
Archicortex.
komórki ziarniste komórki piramidalne.
, ć vs?
4 K.
**j**"****f z+-.
ęF'7)pfŃjV ę zgŻ Kć':. .
Śwewłę'łwŻ-'**', j y 67 swĆŃę 8'ąĘy':, jójŚćŻXęĄ-ŃZĆćłfóXyPŃęł.
Y**, '48 t.
ĘJ 86 ę-ć-g**F-ĄĄZ.
--Palaeocortex.
-Archistriatum.
-Pala eostriatum.
Z Z.
Cortex basalisSe)tum 188.
Obraz przekroju poprzecznego przez półkule jaszczurki zwinki(wg Kappersa).
dstawę półkuli gadów tworzy duże i bardzo zróżnicowane ciało prążkowane us s(riatum).
W tym bardzo dużym skupieniu istoty szarej(podobnie jak u ptaków)iniono trzy części(ryc, 1891:prą żkowie dawne(pclaeostridtum), prą żk osta re(archistriatum)i p rążk ow i e nowe(neostriatum).
Bocznic leżące prążedawne w swej części zewnętrznej zawiera komórki piramidalne, w części przyśrodikomórki drobne(ziarniste).
Prążkowie nowe tworzy guz wypuklający się do komory jet i ma budowę podobną jak prążkowie stare.
To ostatnie rozwinęło się z wypuklonejdawnej, jest częścią prążkowia najbardziej zróżnicowaną i stanowi ośrodek węchowy zego rzędu, otrzymujący impulsy z neuronów węchowych kory dawnej.
U ssaków J@le z niego ciało migdałowate(patrz dalej).
Powierzchnię brzuszną prążkowiaMa k o r a podstaw na(cortea bqsalis).
łączenia nerwowe kresomózgowia gadów można podzielić na stare, występujące już*gowców niższych, i nowe, pojawiające się dopiero u gadów.
i połączeń starych należą następujące:1)włókna węchowe neuronu U, wychodzące szli węchowej do kory starej i do dawnej oraz do bocznej części prążkowia, 2)wiązki ten nerwowych, wychodzących z płaszcza i z przegrody do jąder uzdeczki, 3)włókna Jo@z 4 ce z prążkowia do wzgórza i podwzgórza.
Z tych ośrodków międzymózgowia@lnpulsy ruchowe do tyłomózgowia i rdzenia.
Dzięki temu prążkowie jest ważnym ędnym ośrodkiem ruchowym, odpowiadającym korze ruchowej ssaków:4)inne na wychodzące z kory starej hipokampa do podwzgórza, tworzą zawiązek s k I e p i e(forma).
Połączenia nowe powstały głównie w związku z różnicowaniem się czynnościoprążkowia.
Jest ono połączone licznymi włóknami z korą starą i przegrodą.
Szczeg*ważne są nowe połączenia między wzgórzem a nowym prążkowiem oraz między wzgóra zawiązującą się korą nową(patrz wyżej).
Spoidła półkul.
W blaszce krańcowej leży spoidło przednie(commissdnterior):jego poprzecznie biegnące włókna łączą jednoimienne pola kory dawnej i k. starej.
Bardziej grzbietowa znajduje się s poidło przednie płaszcza(commissurpallii dnterior), któremu u kręgowców niższych odpowiada spoidło górne, czyli spoidłohipokampa(sklepieniah łączy ono obustronne pola kory starej.
Wreszcie niestałe występujące tzw. spoidło tylne płaszcza(commissura pallii posterior), którego włókna biegną w tylnej części stropu-w z a gl u p o p r z e c z ny rn(telum transtersuni).
ćRyc.
189.
Schemat rozwoju płaszcza i ciała prążkowanego:a u gadów, b---ssaków wyższych(Eutheria):I-drchipdllium 2-----pdlaeopdllium, 3--neopdllam, 4---neostriatum, 5-drchistriatum, 6-----palaeostridtum, 7-spoidło przednie, 8-spoidło górne sklepienia, 9-włókna torebki wewnętrznej, strzałka wskazuje bruzdę węchową(wg Potmanna z Cordiera).
Ssaki(Mummalia).
Kresomózgowie ssaków najniższych:s 1 e k o w c o w(Monotremała)i 1 o r b a c z y OMarsupialia)ma jeszcze duże podobieństwo do kresomózgowia gadów.
Ich półkule, kształtu jajowatego, swymi zwężonymi odcinkami przednimi przedłużają się w grube pasma węchowe-szypoty dużych opuszek węchowych.
Z tyłu półkule te sięgają do połowy śródmózgowia.
U ssaków wyższych przez dalsze rozrastanie się półkule utworzą płaty potyliczne(lobi occipita(es), skroniowe(lobi temporalesji czołowe OobiJro@a(es).
Jednocześnie z kształtowaniem się płatów komory boczne wnikają do nich i tworzą rogi tylne, dolne i przednie.
Objawami charakterystycznymi dla ewolucji półkul u ssaków jest powiększenie się ich powierzchni zajętej przez korę nową(neocortea), która u gadów istnieje tylko w zaczątku(patrz wyżej).
Tworem nowym, występującym u ssaków wyższych, jest c i a ł o modzelowate(corpus cmlosum)-wielkie spoidło łączące obustronne pola kory nowej.
U ssaków wyższych powiększenie się powierzchni kory nowej dokonuje się poza Om również przez jej fałdowanie i tworzenie się, podobnie jak na powierzchni móżdżku zakrętów i bruzd.
Jednocześnie ciało prążkowane, które u gadów(a zwłaszcza u ptaków)osiągnęło rozmiary bardzo duże, u ssaków jest stosunkowo mniejsze.
Powierzchnia przyśrodkowa prążkowia zostaje rozdzielona u niektórych ssaków w swej części tylnej wrastającym w nią układem włókien torebki wewnętrznej na jądro ogoniaste Oucleus cauddtus)i j ądr o s o c zew k ow a te(nueleus tentiformis).
K o r a m o z g u.
Oprócz kory nowej półkule mają nadal jeszcze pola pokryte korą starą oraz korą dawną.
Te dwie odmiany kory, zajmujące u kręgowców niższych całą powierzeń.


aszcza, są u ssaków stopniowo redukowane i przemieszczane przez rozrastającą się jawą na podstawę półkuli.
r a d a w n a(pdlaeocortea)u ssaków niższych zajmuje jeszcze dużą część powierz tocznej półkuli.
Od leżącej bardziej grzbietowa kory nowej oddziela ją bruzda iow a bo c zna(su(cus o(fctorids laterdlis).
U torbaczy kora ta, przechodząc na rzchnię brzuszną przedniej części półkuli, tworzy k o re prz e dgrus zk o wat ąf praepirifrmis), wypuklającą się w postaci płata pr ze d gros z ko w ate go praepir(frmis).
Płat ten obejmuje o p uszkę węch o w ą(bulbus o(fqctorius)ią do tyłu od niej guzek w echowy Ouberculum o(factorium).
Ku tyłowi półkuli.
bus praepiriformis s.
culum olfactorium sIractus olfactoriuslateralis N. 1(.
Lobus piritormis.
Hypop nys i sV V W.
W(ars vestibularispars cochlearisN.
IXN.
kó**N.
A?
N. cerwcalis 1.
N. cerwcats 2---.
Sulcus otactorius medianus.
Sulcus olfactorius lateralis.
Neopallium.
Cerebellum.
Floccu I us.
FI occułus@GCSSSOFł US.
Wzgowie torbacza(Didelphgs mrgmimd).
Widok od strony lewej(wg Hoere a z Clary).
płat przedgruszkowaty przechodzi w pł at gr u s z k o w a ty(lobuspirifrmis).
Jego kora przechodzi w k o r ę p o d s 1 a w n ą(cortea basdlis), która pokrywa prążkowie:zaliczamy ją do kory dawnej(palaeocorta).
Zarówno guzek węchowy płata przedgruszkowatego, jak i płat gruszkowaty są tworami dużymi u ssaków niższych oraz u tych wyższych, które należą do grupy ssaków makrosmatycznych--gatunków o silnie rozwiniętym narządzie powonienia:natomiast u tych, u których narząd ten rozwija się słabo(u ssaków.
N. IX-.
Piła olfacroria.
9 u/bas o lfacto li us.
S-ulcus olfactorius medianus.
Neopallium hem isphaeri i.
Epiphysis.
Colliculusantę tło rCo Ojcu los posterior.
Floccu I us.
Fissura secunda.
bku/a.
Radb spinalis n Bł.
Ryc.
191. Mózgowie torbacza(Didelphgs mrgmima).
Widok od strony grzbietowej(wg Hoere a z Glacy).


*smatyczrych), jak również u Naczelnych, powyższe części kory dawnej ulegają*cji.
Całość kory dawnej przesuwa się więc na powierzchnię brzuszną półkuli, gdzie rzchołku płata skroniowego zetknie się znów, jak u gadów, z korą starą, kształtującą 8100 ra stara(archicortea), która u gadów zajmowała powierzchnię grzbietową z przyśrodkową półkuli, u ssaków na skutek rozrastania się kory nowej jest przez nią unięta na ścianę przyśrodkową.
Tutaj kora stara-wypierana przez nową-wypukdo komory bocznej w postaci zagiętego wałka--hipokampa(ryc, l 93).
Natomiast na.
Neopallium.
Hippocampusis\.
US--a idunculus ollactorius, ea.
ilfactorius\\.
Commissura hippocampi(fornicis).
berculum olfactorium-.
Nuclei septi.
Pędu ncu I us olfactorius.
Z Z Z z Z Z Tubercu lu m olfaetorium.
je---Sulcus hippocampi.
s-Commissu ta anterior.
Ventriculus lateralis.
-Septum.
-SeptumJJ(Commissura antę li o r.
Neopallium.
NeopalliumStria terminalis.
Thatamus.
Gyrus dentatus.
Fi mbria hippocamp i.
a mygda i oide u m.
192.
Kresomózgowie torbacza(Didelphgs mrgmiana).
Powierzchnia przyśrodkowa półkuli prawej.
Widok od strony lewej(wg Retziusa z Beccariego).
-Hi ppocampus.
"-hippocampi.
-Fimbria.
193.
Kresomózgowie torbacza(Didelphgs mrginiana).
Półkula lewa.
Widok od strony lewej po odcięciu ściany bocznej(wg Loo z Clary).
powierzchni przyśrodkowej półkuli(ryc, 1921, w linii powyższego wypuklenia, powstaje bruzda hipokampa(sulcus hippocumpi).
Ramię przednie łuku tej bruzdy zaczyna się do przodu od blaszki krańcowej, dalej przechodzi w wygiętą grzbietowa część środkową, następnie w część tylną, skierowaną dobrzusznie na powierzchnię płata gruszkowatego.
Pas kory, leżący wewnętrznie(poniżej)od bruzdy hipokampa, tworzy zakręt zębaty(ggrus dentatus), ten z kolei swym.
Sulcus arcuatus Sulcus intraprorealis--.
Sulcus lateralis-----Sulcus temporalis.
-SU(800(Sulcus marginaliseó.
Sulcus rostralis.
Sulcus rhinalis.
Sulcus cerlralisSulcus praecentralis'-su*Sulcus arcuatusśulcus intraproreelis.
\\gee?
Sulcus centralisSulcus lmraparietallsSulcus parietocci pita lis Sulcus lunatus.
--Sulcus occipitalis lateralis.
Sulcus parietooccipital is.
--Sulcus calcarinus.
Sulcus ocet pitotemporalis.
Sulcus postcentralisSulcus inlraperielatsS-ule u s parietooccipital i s Sulcus simiarum.
ś-ulcus frontoorbilalis.
Sulcus occipilalis lalerallsSulcus temporalis superiorSulcus latralisRyc.
194.
Bruzdy lewej półkuli mózgu u małpy szerokonosej(Cebus capucinusk a-na powierzchni bocznej, b-na powierzchni przyśrodkowej oraz c-u małpy wąskonosej(Cercopithecus)-na powierzchni bocznej(wg Beccariego).
4331+.


em wewnętrznym łączy się z blaszką strzępka(ńmbria), złożoną z włókien twych, doprowadzających impulsy węchowe i odprowadzających impulsy z hipoa.
Blaszka ta swą krawędzią wewnętrzną dochodzi do krawędzi szczeliny y n i o w k o w ej(fssuru choroidec), przez którą do komory bocznej wnika jej splot niówkowy.
*saków wyższych--ł o z ys k o w c ów(Placen(alfa)--stosunki te ulegają dalszej je na skutek powstania nad spoidłemi sklepienia(spoidłem górnym)spoidła nowego jego obustronne pola kory nowej.
Jest to tzw. ciało modzelowate(corpus edllosum).
taje ono już u niektórych torbaczy(Marsupialia)jako twór drobny, który łów wyższych wzrasta stopniowo ku tyłowi i wklinowuje się między zakręt zębaty ępek, oddzielając je od siebie.
W wyniku tych zmian część hipokampa, leżąca na nowej powierzchni ciała modzelowatego, utworzy cienką warstwę, zwaną n a:z k ą s z a r ą(indusium griseum), natomiast z tej części strzępka, która znalazła się lałem modzelowatymi, powstanie s k I e p i e n i e(fornir)-gówna droga włókien idzących i wychodzących z hipokampa.
Dopiero do tyłu od płata ciała modzelowatego owierzchni przyśrodkowej półkuli pojawia się znów zakręt zębaty i strzępek.
, ając się brzusznie i do przodu, biegną one ku wierzchołkowi płata skroniowego, gdzie ją układ hipokampa, złożony z zakrętu zębatego, strzępka i właściwego hipokampadanego do rogu dolnego komory bocznej:całość tego tworu leży na powierzchni etowej zakrętu przyhipokamp owego(ggrus pdrahippocampalis).
i r a n o w a(neocor(cal u ssaków niższych zajmuje tylko powierzchnię grzbietową Ji i niewielką część powierzchni przyśrodkowei i bocznej.
U ssaków wyższych dowo wypiera ona korę dawną i starą, przesuwając je do okolicy gruszkowatej dgruszkowatej(patrz wyżej)na powierzchnię podstawną półkuli.
Powierzchnia kory j u drobnych ssaków jest gładka:u ssaków większych zaś kora, rozrastając się dej, powiększa swą powierzchnię przez tworzenie zakrętów i leżących między nimi d.
Rysunek ich w różnych grupach tych ssaków jest różny.
U Naczelnych występuje zda boczna mózgu(sulcus laterclis cerebri), rozpoczynająca się nad dołem z ny m m o z g u(fossa lateralis cerebri), którego powstanie wiąże się z zahamowa.
rozrostu powierzchni półkuli nad prążkowiem i z rozwojem w dnie tego dołu kory p y Onsula).
Na powierzchni przyśrodkowej półkuli najbardziej stała jest b r u z d a ę c z y(sulcus cinguli), występująca grzbietowa od ciała modzelowatego.
Tworzenie mych bruzd u Naczelnych ilustruje rycina 194.
na nowa ma budowę, przynajmniej przejściowo, sześcio-bądź siedmiowarstwowąa dawna i stara są trój-lub dwuwarstwowe.
Kora nowa ulega dalszemu zróżnicowaniu k o I i c e(regiones)i p o I a(areae), różniące się cechami drugorzędnymi(patrz dalej).
lało prążkowane(corpus s(riatum)u ssaków niższych stanowi bryłę jednolitą.
Iącznie można w niej jednak wyróżnić, podobnie jak u gadów, prążkowiene(pdloeostridtum), reprezentowane przez gałkę bladą(globus pollidus)ikowie stare(archistrimum)i nowe(neostriuum).
Prążkowie stare w toku ego rozwoju przekształciło sią w ciało migdał o w ate(corns dmggddloideum).
*pierwotnie jednolitą bryłę ciała prążkowanego niższych ssaków przenikają początiwiązki włókien nerwowych, zmierzające do kory nowej oraz z niej zstępujące do 3 ch części mózgowia.
U ssaków wyższych wiązki te łączą się ze sobą, wytwarzając*bk ę w e w n et r z ną(cdpsula interną), która częściowo oddziela część przyśrodt.
tako jądro ogoniaste(nueleus caudatus), do leżącegobocznie j ądra s o czewatego Oucleus lent(formis).
Należy jednak zaznaczyć, że homologia struktur Jwózgowia gadów i ssaków jest różnie opisywana przez poszczególnych badaczy i nie a ten temat całkowitej jedności poglądów.
KRESOMÓZGOWIE ŚRODKOWE wyniku nierównomiernego rozwoju kresomózgowia powstają sto sowo nieduże kresomózgowie środkowe(telencephalon medium), ne też kresomózgowiem nieparzystym(telencephalon inpor), i sil rozwinięte półkule mózgu(hemisphderia cerebri).
W skład kresomózgowia środkowego wchodzą:1)istota szara, otaczająca po bokach przednią część komory trzeciej, zwana polem przed wzrokowym, 2)leżąca do przodu od komory trzeciej blaszka krańcowa oraz 3)wnikające wtórnie do kresomózgowia środkowego włókna łączące półkule mózgu w postaci spoideł kresomózgowia(spoidło przednie, ciało modzelowate i spoidło sklepienia).
Budowę i wzajemny stosunek powyższych tworów najłatwiej jest prześledzić na przekroju pośrodkowym mózgowia.
1.
Pole przedwzrokowe(orce prdeopticd).
Jest to zgrupowanie istoty szarej, ograniczające od boku kresomózgowiową część komory trzeciej.
Jest ono przedłużeniem przedniej, wzrokowej części podwzgórza, w którą przechodzi bez wyraźnej granicy.
2.
Blaszka krańcowa(lamina termmdlis).
Stanowi przednią ścianę komory trzeciej.
Jest to cienka i wąska płytka, ustawiona mniej więcej w płaszczyźnie czołowej, przy czym jej koniec górny, łączący się z dziobem ciała modzelowatego, leży nieco bardziej z tyłu niż część dolna, przechodząca w dno komory trzeciej.
Powierzchnia tylna blaszki krańcowej jest pokryta wyściółką, a jedynie w odcinku górnym łączy się ze spoidłem przednim.
Powierzchnia przednia, zrośnięta z oponą miękką, przylega do jamy podpajęczynówkowej, tworzącej tu zbiornik blaszki krańcowej(patrz dalej).
3.
Spoidła kresomózgowia.
Z trzech spoideł kresomózgowia flogenetycznienajstarsze jest spoidło przednie, a największy rozwój u człowieka uzyskuje ciało modzelowate.
S poidło przednie(commissurd dnterior).
Jest niewielkim pęczkiem włókien nerwowych o przebiegu zasadniczo poprzecznym.
Części boczne spoidła przedniego, podobnie jak i pozostałych spoideł mózgu, znajdują się w obrębie półkul(patrz dalej), część środkowa zaś leży w ścianie komory trzeciej przy przejściu ciała modzelowatego w blaszkę krańcową, pokrywającą powierzchnię przednią spoidła przedniego.
O lało modzelowate(corpus cdllosum).
U większości ssaków jest najsilniej rozwiniętym spoidłem mózgowia.
Jego część pośrodkowatworzy dno szczeliny podłużnej mózgu, a części boczne, prawa i lewa, wnikajądopółkuljako promienistość ciała modzelowatego Oadiatio corpoms caUosW.
W przekroju pośrodkowym ciało modzelowate ma kształt łukowato zgiętej belki, długości 7-10 cm i grubości około 1-2 cm, w której rozróżnia siękilkaczęści.
Najdłuższąznichjest pień ciała modzelowatego Oruncus corporis cdllosi), który ku tyłowi przechodzi w zgrubiały p ł a 1(spłenium corporis cd(łosi), leżący w odległości około 6 cm od bieguna potylicznego półkuli mózgu.
Poniżej płata znajduje się tkanka naczyniówkowa przodomózgowia, oddzielająca go od szyszynki i od wzgórków górnych blaszki pokrywy.
Z tyłu przylega do płata namiot móżdżku oraz początkowy odcinek zatoki prostej.
Do przodu pień ciała modzelowatego zagina się łukowato i miejsce to, leżące w odległości około 4 cm od bieguna czołowego, nazywa się spoidło wielkie.


anem ciała modzelowatego(genu corporis ccllosi).
Kolano ia się stopniowo, przechodząc w dół i ku tyłowi w dziób ciała:ł ze low at ego(rostrum corporis cdllosi), którego końcowy odk, zwany blaszką dziobową(laminą rostralis), łączy się iszką krańcową.
Jo modzelowate ma dwie powierzchnie zewnętrzne:obwodową, tworzącą dno liny podłużnej mózgu, i dośrodkową, zwróconą w kierunku pozostałych tworów mózgowia środkowego.
iwierzchnia obwodowa ciała modzelowatego, wypukła, jest pokryta od, ątrz cienką warstwą nawleczki szarej(indusium griseum:patrz dalej), pod i biegną obustronnie prążki podłużne, przyśrodkowy i boczny(striaetudindles mediolis et laterolis).
Do powierzchni tej przylegają tętnice przednie ju, a w okolicy płata ciała modzelowatego----sierp mózgu wraz z zatoką strzałkową ą.
Po bokach nad ciałem modzelowatym uwypukla się parzysty zakręt obręczy ielony od niego bruzdą ciała modzelowatego.
owierzchnia dośrodkowa ciała modzelowatego z przodu służy za miejsce czepu obu blaszek przegrody przezroczystej, z tyłu zaś zrasta się ze sklepieniem go spoidłem.
Niekiedy między ciałem modzelowatym a spoidłem sklepienia istnieje ja przestrzeń, zwana j a m ą ha rfy lub komorą Vergi(tentriculus Vergde).
poidło sklepienia'(commissurafrnicis).
Przez półkulę móznazpodwzgórze biegnie pasmo włókien nerwowych, zwane sklepień(frnia:patrz dalej).
Poniżej pnia ciała modzelowatego oba:pienia, prawe i lewe, zbliżają się do płaszczyzny pośrodkowejstając się z sobą, jak również z ciałem modzelowatym.
W części tylnej idzy sklepieniami biegną poprzeczne włókna, które tworzą trójkątną, aką blaszkę, leżącą poniżej płata modzelowatego:nazywa się ją idłem sklepienia.
Oędzy przednimi częściami sklepienia i ciała modzelowatego jest postarty ustawiony strzałkowa cienki twór oddzielający rogi przed komory bocznej, zwany prze gro dą pr ze z r o c z y s 1 ą(septum lucidum:patrz Węchomózgowie i układ limbiczny).
BUDOWA ZEWNĘTRZNA PÓŁKUL MÓZGU łbie półkule mózgu(hemisphderid cerebri)mają kształt bryły jafotei, szerszej z przodu, zwężającej się nieco ku tyłowi.
żowierzchnie półkul.
Półkula ma trzy powierzchnie:górna-boczną, Wśrodkową i dolną.
Powierzchnia górna-boczna'(fqciesJeroldterdlis)przylega poprzez opony mózgowia do sklepienia czad.
Powierzchnia przyśrodk owa(fociesmedidlisjjestpłaskcJednoimiennej powierzchni półkuli przeciwległej oddziela ją s z c z eaa p o dłużna mózgu(ńssura lonntudinalis cerebri).
P o wiechnia dolna'(fbcies interior)ma kształt nieregularny.
Można.
spoidło hipokampa(commissurd hippocampi)powierzchnia grzbietowa-boczna(fqcies dorsoldteralis), powierzchnia wypukła 0+s conoeaa)powierzchnia podstawna(fqcies bdsdlis).
w niej rozróżnić trzy części:przednią, spoczywającą w przednim dole czaszki na górnej ścianie oczodołu oraz jamy nosowej, środkową, leżącą w środkowym dole czaszki, oraz tylną, przylegającą do namiotu móżdżku(patrz dalej).
Część środkowa ma kształt wypukły, pozostałe dwie są na ogół płaskie.
Brzegi półkul.
Powierzchnie półkul łączą się ze sobą wzdłuż zaokrąglonych brzegów.
Rozróżnia się brzeg górny, dolny i przyśrodkowy.
B rzeg górny(morgo superior)półkuli, zwany również jej krawędzią, ma przebieg łukowaty.
Odgranicza on bardzo wyraźnie powierzchnię górna-boczną od przyśrodkowej.
Brzeg dolny?(marga interior)leży między powierzchnią górna-boczną a dolną.
W części tylnej, na płacie potylicznym, jest silnie zaznaczony:mniej wyraźnie uwidacznia się na płacie czołowym, a w części przedniej płata skroniowego w ogóle nie istnieje, gdyż powierzchnia górna-boczna przechodzi tu stopniowo w dolną.
Brzeg przyśrodkowy?(morgo medialis)oddziela powierzchnię przyśrodkową od dolnej.
Bieguny półkul.
Trzy wymienione brzegi schodzą się z sobą w przednim i tylnym końcu półkuli mózgu na tzw. biegunie czołowym(polis ńontalis)i biegunie potylicznym(polis occipitalis).
Oprócz tych dwóch biegunów u końca płata skroniowego istnieje trzeci, skro ni o wy(polus temporalis), skierowany ku przodowi i nieco do dołu.
Bruzdy i zakręty półkul mózgu.
Powierzchnie obu półkul są pokryte licznymi bru z darni(sulci).
Zależnie od czasu występowania w rozwoju osobniczym, głębokości i stałości przebiegu dzieli się je na bruzdy pierwszego, drugiego i trzeciego rzędu.
Bruzdy pierwszego rzędu, czyli główne, charakterystyczne dla większości Naczelnych, pojawiają się u człowieka do 6 miesiąca życia płodowego:są one najgłębsze i wcinając się w głąb półkul mózgu, wpuklają do wewnątrz ściany komór bocznych.
B ru z dy drugiego r z ę du powstają w życiu płodowym nieco później od bruzd głównych:są one przeważnie płytsze, lecz występują zazwyczaj stale u wszystkich osobników.
Bru z dy trzeciego rzędu tworzą się w dalszych okresach rozwoju płodowego, a im później występują, tym bardziej zmienne jest ich ukształtowanie:one też zasadniczo decydują o indywidualnych różnicach budowy zewnętrznej półkul mózgu.
Przestrzenie między sąsiednimi bruzdami półkul nazywa się z akr ę 1 a m i(ggri).
Najbardziej stały przebieg mają zakręty ograniczone bruzdami głównymi.
Inne są bardziej zmienne, podobnie jak ograniczające je bruzdy.
Część zakrętów przebiega na powierzchni zewnętrznej półkul, inne zaś leżą w ścianach bruzd jako z a k re ty gł ę b ok i e(ggriprqfundi), czyli ukryte.
Zwykle mają one przebieg mniej więcej prostopadły do kierunku bruzdy, widocznej na powierzchni półkuli.
Często.
'brzeg górna-przyśrodkowy(marga superomedialis)8 brzeg dolna-boczny(marga inferolderalis), brzeg boczny(morgo lateralis)8 brzeg dolna-przyśrodkowy(marga inńeromediolis).
297.


głębokie są ułożone podobnie jak zęby dwóch kół zębatych, tak że wypukłość, ząkrętu wnika we wklęsłość sąsiedniego.
Zakręty głębokie albo kończą się w dnie albo przechodzą z jednej ściany na drugą jako za kr ęty p r ze j śc i owe(ggriui).
Niekiedy zakręt przejściowy bywa tak silnie rozwinięty, iż ukazuje się na ichni zewnętrznej, przerywając ciągłość bruzdy, która składa się wówczas z dwóch.
Poi us frontalis.
Fissura longitudinalis cereb li.
Sulcus frontalis superior.
-Sulcus frontalis medius.
Polus occipitalis.
Ryć.
195. Półkule mózgu.
Widok od góry.
Sulcus praecentralis.
-Sulcus centralis.
Sulcus postcentralis.
Sulcus intraparietalis.
Swcus-oarietooceipitalis.
biegłym stuleciu badając mózgi osób o wybitnych zdolnościach psychicznych szczano, że czasami zawierają one więcej bruzd niż przeciętny mózg człowieka.
Nie nak żadnych podstaw ku temu, aby uzależniać od tego właściwości umysłowe ki.
Również do żadnych wniosków nie doprowadziły próby określenia typu iwania powierzchni półkul, charakterystycznego dla zbrodniarzy.
Nie stwierdzono wyraźniejszych różnic między bruzdami półkul poszczególnych ras ludzkich.
natomiast zmienność w obrębie każdej z nich okazała się bardzo duża, a nawet zakręty półkuli lewej i prawej tej samej osoby mają różne ukształtowanie.
Ukształtowanie bruzd i zakrętów u poszczególnych gatunków ssaków jest bardzo różne.
Niektóre, szczególnie zwierzęta małe, nie mają w ogóle bruzd, a powierzchnia półkul jest u nich zupełnie gładka(lissencephdlid).
Większość ma jednak wyraźnie zaznaczone bruzdy i zakręty(ggrencephalia).
W rzędzie Naczelnych jest to szczególnie silnie zaznaczone u człekokształtnych, a zwłaszcza u człowieka, którego mózgowie jest najbardziej pofałdowane.
Proces powstawania bruzd nie jest całkowicie wyjaśniony.
Przypuszczenie, że tworzą się one mechanicznie pod wpływem wcinających się w głąb półkul naczyń krwionośnych upadło wobec dokładniejszych badań.
Wykazały one, że bruzdy i naczynia powstają często niezależnie od siebie, a naczynia znajdujące się w bruzdach nie zawsze leżą na ich dnie, lecz często na ścianach bocznych.
Według wszelkiego prawdopodobieństwa fałdowanie się powierzchni półkuli mózgu jest następstwem nierównomiernego jej wzrostu.
Podział półkul mózgu na płaty.
Grupy zakrętów, ograniczone często głębszymi bruzdami, tworzą p ł a 1 y(lobi).
Rozróżnia się 4 płaty zasadnicze:płat czołowy(lobusfrontdlis), płat cle rnieniowy(lobusparietdlis), płat skroniowy(lobus temporulis)i płat potylic zny(lobus occipitalis).
Odpowiadają one jednoimiennym kościom sklepienia czaszki.
Jako płat piąty wyróżnia się ukrytą w głębi bruzdy bocznej wyspę(insulc).
Poza tym na powierzchni półkul mózgu są widoczne zakręty, których czynność u niższych zwierząt łączy się częściowo z narządem węchu:zakręty te tworzą tzw. węchomózgowie(rhmencephdlon)względnie płat limbiczny(lobus limbicus).
Bruzdy i zakręty powierzchni górna-bocznej Na powierzchni górna-bocznej mózgu(ryc, 195, 196 i 197)znajdują się zakręty płatów:czołowego, ciemieniowego, skroniowego i potylicznego, oraz bruzdy odgraniczające zarówno poszczególne zakręty, jak i płaty.
Bruzdy międzypłatowe.
Na powierzchni górna-bocznej granice między płatami są zaznaczone przez:a)bruzdę boczną, b)bruzdę środkową, c)bruzdę ciemieniowa-potyliczną i d)wcięcie przedpotyliczne.
Bruzda boczna'(sulcus laterdlis)odgranicza płat czołowy, a częściowo również i ciemieniowy od płata skroniowego.
Rozpoczyna się ona na powierzchni dolnej mózgu w poprzecznym zagłębieniu, zwanym dołem bocznym mózgu(fssd laterolis cerebri).
Stąd biegnie skośnie ku tyłowi oraz ku górze w postaci krótkiego pnia, który dzieli się na trzy gałęzie:tylną, wstępującą i przednią.
G a ł ą z 1 y I n a(rumus posterior), dłuższa od pozostałych, kieruje się ku tyłowi i nieco do góry w stronę płata ciemieniowego.
Stanowi ona górna-przednią granicę płata skroniowego.
Z tyłu zwykle zagina się ona ku górze albo rozwidla na odgałęzienia końcowe, z których jedno kieruje się ku górze, a drugie poziomo ku tyłowi:w wielu przypadkach istnieje tylko odgałęzienie końcowe poziome.
Gałąź przednia(rumus dnterior)i gałąź ws tęp u j ąc a(romus ascendens)bruzdy bocznej.
szczelina boczna mózgu(ńssura cerebri loteralis s.
Ngltii).
299.


fają się od dołu w płat czołowy, przy czym gałąź przednia biegnie ma w kierunku bieguna czołowego, a gałąź wstępująca-prawie ww ku górze.
uzda środkowa(sulcus centralis), odgraniczająca płat czołolciemieniowego, rozpoczyna się na brzegu górnym półkuli w poło Biegłości między biegunem czołowym a potylicznym.
Podąża stąd te w kierunku przednio-dolnym, tworząc zwykle w równych.
arie ioundusSu(cusDBTIO(Swe os der tor'.
Ryc.
196.
Prawa półkula mózgu.
Widok od strony prawej.
Sulcus postcentralisSulcus intermedius primus Sulcus intraparietalis:.
-6-868 łi Jncisura Sułcuspraeoccipitalis tempo ta lis interior.
dcus Rolmdi.
Sułcus centralis S-ulcus praecentralis.
Swe ustemporalis SUDTłOf.
Sulcus lateralis.
Sulcus frontalisSUDRTI 06 Sulcus frontałis interior.
fars opercularisFars triangularis.
Ramus posteriorRamus ascerdens Ramus horizontalis\ą.
-Fars orbitalis.
Ryć.
197. Prawa półkula mózgu.
Widok od strony prawej.
Schemat.
niemal odstępach dwa załamania i kończąc się mniej więcej w odległości 2-3 cm od gałęzi tylnej bruzdy bocznej.
Bruzda środkowa ze szczeliną podłużną mózgu tworzy kąt wynoszący w przybliżeniu 7 T.
U osobników krótkogłowych kąt ten może się zwiększać, dochodząc prawie do 90 bruzda środkowa biegnie wówczas niemal prostopadle do szczeliny podłużnej mózgu.
Bruzda środkowa ma dość znaczną głębokość(1, 5-2 cm), największą w odcinku środkowym i stopniowo zmniejszającą się ku obu końcom.
W rzadkich przypadkach bruzda środkowa bywa przedzielona na część górną i dolną zakrętem przejściowym.
Bruzda ciemieniowa-potyliczna(sulcus pdrietooccipitalis).
Leży na powierzchni przyśrodkowej półkuli(patrz dalejk na powierzchnię górna-boczną przechodzi tylko jej krótki(0, 5-2 cm długości)odcinek końcowy, wcinający się w górny brzeg półkuli w odległości 45 cm od bieguna potylicznego.
Wcięcie przedpotyliczne(incisura prdeoccipitalis).
Jest widoczne na bocznym brzegu półkuli w niewielkiej odległości od bieguna potylicznego:odpowiada ono górnej krawędzi części skalistej kości skroniowej.
Linia, którą na powierzchni górna-bocznej mózgu przeprowadza się przez bruzdę ciemieniowa-potyliczną oraz przez wcięcie przedpotyliczne, wyznacza granicę oddzielającą płat potyliczny od ciemieniowego i skroniowego.
Wzdłuż tej linii przebiega często b r u z d a p o ty I i c z n a po prze c z n a(sulcus occipitdlis trdnstersus), którą jednak trudno nieraz rozpoznać ze względu na znaczną zmienność przebiegu:najczęściej zagina się ona w dolnym odcinku ku tyłowi, wnikając do płata potylicznego.
Bruzdy płata czołowego.
Płat czołowy zajmuje u człowieka znaczną część powierzchni górna-bocznej półkuli:jest on ograniczony od tyłu bruzdą środkową, a u dołu bruzdą boczną.
Przebiega tu szereg rowków, wśród których stosunkowo najbardziej stałym położeniem odznaczają się:a)bruzda przedśrodkowa, b)bruzda czołowa górna i c)bruzda czołowa dolna.
Bruzda przed środkowa(sulcus prdecentrdlis).
Biegnie przed bruzdą środkową, w odległości 1-2 cm od niej.
Przeważnie dzieli się na dwie odrębne części:górną(bruzda przedśrodkowa górna), i dolną(bruzda przedśrodkowa dolna).
Bruzda przedśrodkowa najczęściej nie dochodzi do górnego brzegu półkuli, a u dołu kończy się zwykle powyżej gałęzi tylnej bruzdy bocznej i nieco ku tyłowi od jej gałęzi wstępuj ącej.
Istnieją jednak nierzadkie przypadki, w których bruzda przedśrodkowa łączy się ze szczeliną podłużną mózgu, z bruzdą boczną lub też z bruzdą środkową.
Bruzda czołowa górna(sulcus ńontalis superior).
Biegnie mniej więcej równolegle do brzegu górnego półkuli, oddzielona od niego dość wąską powierzchnią zakrętu czołowego górnego.
Bruzda ta w znacznej większości przypadków łączy się od tyłu z bruzdą przedśrodkową lub jej częścią górną.
szczelina ciemieniowa-potyliczna(ńssura parietooccipitlis).


tzda czołowa górna, podobnie jak większość bruzd półkul mózgu, charakteryzuje się ą zmiennością.
Zazwyczaj jest ona niejednolita, podzielona zakrętami przejściowymi a lub trzy odcinki.
Tylny koniec bruzdy, który jak wspomniano, najczęściej łączy się*dą przedśrodkową, może również nie dochodzić do niej.
W innych przypadkach i czołowa górna sięga daleko do tyłu, krzyżując niekiedy bruzdę przedśrodkowąrając aż do bruzdy środkowej.
uzda czołowa dolna(sulcusfron(dis interior).
Biegnie luko ponad gałęzią wstępującą bruzdy bocznej, łącząc się w większości iadków z bruzdą przedśrodkową lub jej częścią dolną.
Ida czołowa dolna bywa dość często przedzielona zakrętem przejściowym na dwie przednią(zwykle mniejszą)i tylną(zwykle większą).
Niekiedy z bruzdy czołowej biegnie ku tyłowi oraz do dołu krótka odnoga, wnikająca między gałąź przednią wstępującą bruzdy bocznej.
Odnogę tę nazywamy bruzdą promie nistąradiatds):może ona występować również samodzielnie, bez połączenia z bruzdą i dolną(patrz dalej).
refy płata czołowego.
Bruzda przedśrodkowa, bruzda czołowa i bruzda czołowa dolna oddzielają od siebie 4 zakręty powierzchni tlej płata czołowego:1)zakręt przedśrodkowy, 2)zakręt czołowy 3)zakręt czołowy środkowy i 4)zakręt czołowy dolny.
:ref przedśrodkowy(ggrus praecentrclis).
Leży między i przedśrodkową a bruzdą środkową.
Jego górny koniec dochodzi rgu górnego półkuli, gdzie łączy się z płacikiem okołośrodkowym, y graniczy z gałęzią tylną bruzdy bocznej.
r ę 1 c z o to wy go r ny(ggrusfrontalissuperior).
Biegnie w kle strzałkowym powyżej bruzdy czołowej górnej, dochodząc ku do bruzdy przedśrodkowej, a z przodu do bieguna czołowego.
:brzegu górnego półkuli przechodzi na powierzchnię przyśrodakozakręt czołowy przyśrodkowy(patrz dalej).
je zakrętu czołowego górnego są często niewyraźne wskutek występowania bruzd trzeciorzędowych.
Mogą one tworzyć biegnąca w kierunku strzałkowym czołową pr zyg ośrodków ą(svlcus frontalis pdronedianus).
ref czołowy środkowy(ggrus frontalis medius).
Ciągnie rwało między bruzdą czołową górną i dolną:z tyłu dochodzi do przedśrodkowej, z przodu zaś w okolicy bieguna czołowego je w jedną całość z sąsiednimi zakrętami.
bie zakrętu czołowego środkowego dość często przebiega w kierunku poziomym czołowa ś rod k owa(sulcus ńontalis medius)dzieląca go na dwie części tną.
Wówczas na powierzchni wypukłej półkuli znajdują się nie trzy, lecz cztery o ułożone zakręty czołowe, graniczące ku tyłowi z zakrętem przedśrodkowym.
ę 1 c z ot o w y d o lny(ggrusfrontalis interior).
Jest ogramczołupniem bruzdy bocznej i częścią początkową jej gałęzi tylnej, -bruzdą przedśrodkową, a u góry-bruzdą czołową dolną:ku i łączy się bez wyraźniejszej granicy z zakrętem czołowym ym.
Część przednia i część wstępująca bruzdy bocznej wcinają kręt czołowy dolny, dzieląc go na trzy części:oczodołową, .
trójkątną i wieczkową.
Część oczodołowa(pars orbitalis)leży najniżej i najbardziej z przodu, między gałęzią przednią bruzdy bocznej a brzegiem półkuli.
Część trój kątna(parstrimguldrisjma kształt trójkąta, zwróconego podstawą do przodu i ku górze.
Od dołu ogranicza go gałąź przednia bruzdy bocznej, od tyłu zaś-gałąź wstępująca.
Część wie czk owa(pers operculoris)znajduje się z tyłu, między gałęzią wstępującą a bruzdą przedśrodkową:zwykle łączy się z zakrętem przedśrodkowym.
W obrębie zakrętu czołowego dolnego mogą przebiegać liczne bruzdy trzeciego rzędu do których należy zaliczyć poprzednio wspomnianą bruzdę promienistą i bruzdę przekątną.
B r uzd a promieni s ta(sulcus rudiatus)biegnie skośnie na powierzchni części trójkątnej zakrętu od przodu i góry w kierunku miejsca, gdzie zbliżają się do siebie gałąź wstępująca i gałąź przednia bruzdy bocznej.
Bruzda prze k ątn a(sulcus didgonalis)o kierunku przebiegu zasadniczo pionowym, dzieli niekiedy część wieczkową na dwa pola przednie i tylne.
Bruzdy płata ciemieniowego.
Na powierzchni wypukłej półkuli mózgu w obrębie płata ciemieniowego znajdują się dwie stale występujące bruzdy:1)zaśrodkowa i 2)śródciemieniowa.
Bruzda zaśrodkowa(sulcus postcentrdlis).
Biegnie równolegle do bruzdy środkowej w niewielkiej odległości za nią.
U góry może dochodzić do górnego brzegu półkuli mózgu, rozwidlając się najczęściej na dwie odnogi:u dołu kończy się w pobliżu gałęzi tylnej bruzdy bocznej, niekiedy łącząc się z nią bezpośrednio.
Bruzda zaśrodkowa bywa jednolita lub też podzielona na dwie części, górną i dolną, odgraniczone zakrętem przejściowym:w rzadkich przypadkach może składać się z trzech nie łączących się ze sobą odcinków.
Bruzda śródciemieniowa(sulcus inuropdrietalis)rozpoczyna się zwykle w bruździe zaśrodkowej lub w jej dolnym odcinku, skąd biegnie łukowato ku tyłowi, zbliżając się przy tym do górnego brzegu półkuli mózgu.
W pobliżu bruzdy ciemieniowa-potylicznej przechodzi w bruzdę potyliczną poprzeczną(sulcus occipitalis transfer sus)lub też biegnie dalej do płata potylicznego.
Od bruzdy śródciemieniowei odchodzą ku dołowi i do góry krótkie gałęzie.
Dolne noszą nazwę bruzd p o ś re dnie h(sulci mtermedii:patrz dalejk mogą one nieraz łączyć się z końcowym odcinkiem gałęzi tylnej bruzdy bocznej lub z bruzdą skroniową górną.
W głębi bruzdy śródciemieniowej znajdują się liczne zakręty ukryte oraz przejściowe które mogą wydobywać się na powierzchnię, dzieląc bruzdę śródciemieniową na krótkie odcinki.
Zakręty i płacili płata ciemieniowego.
Bruzdy zaśrodkowa i śród ciemieniowa dzielą powierzchnię górna-boczną płata ciemieniowego na leżący z przodu 1)zakręt zaśrodkowy oraz na położone bardziej z tyłu płaciki ciemieniowe:2)górny i 3)dolny.
Żak r ę 1 z a ś r od k o wy(ggrus postcentralis).
Rozciąga się między.
bruzda międzyciemieniowa(sulcus interparietdlis).


dą środkową a zaśrodkową.
Jego koniec górny dochodzi do szczelińdłużnejmózgu, a koniec dolny-do gałęzi tylnej bruzdy bocznej.
kość zakrętu zaśrodkowego i jego stosunek do zakrętów sąsiednich ę przede wszystkim od ukształtowania bruzdy zaśrodkowej.
acik ciemieniowy górny(lobulusparietdlissuperior).
Znaj się między bruzdą śródciemieniową a górnym brzegiem półkuli m.
Wobec nieco skośnego przebiegu bruzdy śródciemieniowej jest jszerszy z przodu, gdzie graniczy z bruzdą zaśrodkową, a ku tyłowi a się, przechodząc w płat potyliczny.
a ci k cierni cni owy dolny(lobulus pcrietalis interior).
Zajkutyłowi od zakrętu zaśrodkowego dolną część płata ciemieniowego granicami są:z przodu-bruzda zaśrodkowa, u góry-bruzda fermentowa:od strony tylnej i dolnej przechodzi najczęściej bez mej granicy w zakręty płatów potylicznego i skroniowego.
bruzdy śródciemieniowej wcinają się w płacik ciemieniowy dolny ednio wspomniane bruzdy pośrednie.
Bruzda pośrednia w s z a(sulcus intermedius minus), leżąca najbardziej z przodu, d między końcowe odcinki bruzdy skroniowej górnej oraz gałęzi bruzdy bocznej, łącząc się niekiedy z nimi za pośrednictwem trzeciego rzędu.
Bruzda pośrednia druga(sulcus interssecundus), mniej stała, schodzi ku dołowi za końcowym odciniruzdyskroniowej górnej.
Bruzda pośrednia pierwsza dzieli płacikmowy dolny na część przednią, zwaną zakrętem nadbrzeżnym suprdmorginolis), i część tylną, noszącą nazwę zakrętu kątoggrusangularu).
ę 1 n a db r ze żny otacza końcowy odcinek gałęzitylrej bruzdy bocznej.
Od góry a go bruzda śródciemieniowa, od przodu--bruzda zaśrodkowa, a od tyłu--bruzda a pierwsza.
W przypadku, gdy ta ostatnia nie występuje, zakręt nadbrzeżny lat bez wyraźnej granicy w zakręt kątowy.
Ku dołowi zakręt nadbrzeżny łączy się m skroniowym górnym.
ę 1 k ą 1 o w y otacza końcowy odcinek bruzdy skroniowej górnej, leżąc ku tyłowi u nadbrzeżnego i poniżej bruzdy śródciemieniowej.
*padkach znacznego rozwoju bruzdy pośredniej drugiej wyodrębnia się między kątowym a płatem potylicznym trzecią część płacika ciemieniowego dolnego, ikrętem ciemieniowym dolnym tylnym(ggrus pdrietalis interior.
B płata skroniowego.
Płat skroniowy leży poniżej bruzdy Na tego powierzchni górna-bocznej znajdują się dwa równolegącerowki:1)bruzda skroniowa górna i 2)bruzda skroniowa da skroniowa górna(sulcus tempordlis superior).
Wy okolicy bieguna skroniowego i biegnie mniej więcej równolegle 9 tylnej bruzdy bocznej, kończąc się najczęściej w obrębie kąlowego lub też dzieląc się na krótkie gałęzie końcowe.
r Wuzda skroniowa górna jest przedzielona zakrętem przejściowym na odcineKlor, co jest spowodowane jej pochodzeniem z dwóch oddzielnych zawiązków, lszym rozwoju zwykle łączą się z sobą.
Bruzda skroniowa dolna(sulcus temporalis interior).
Biegnie poniżej bruzdy skroniowej górnej, mniej więcej równolegle do niej.
W większości przypadków jest ona podzielona na kilka(2-5)części, z których przednia znajduje się zwykle w pewnej odległości od bieguna skroniowego, a tylna albo przechodzi do płata potylicznego, albo zawija się ku górze, łącząc się z sąsiednimi bruzdami.
Zakręty płata skroniowego.
Bruzdy skroniowe odgraniczają na powierzchni wypukłej półkuli mózgu trzy równoległe zakręty skroniowe:1)górny, 2)środkowy i 3)dolny.
Zakręt skroniowy górny(ggrus temąoralis suąerior), odgraniczony od góry bruzdą boczną, a od dołu-bruzdą skroniową górną, zaczyna się w pobliżu bieguna skroniowego i biegnie falisto ku tyłowi, przechodząc w zakręty płacika ciemieniowego dolnego.
Na powierzchni górnej zakrętu skroniowego górnego, ukryte w bruździe bocznej znajdująsię, zwykle jeden lub dwa, zakręty skroniowe p o p r z e c z n e?(ggri tempordles transtersi).
Wyraźnie widoczny, leżący z przodu, zakręt skroniowy poprzeczny I jest najdłuższy i biegnie najbardziej skośnie.
Ograniczają go bruzdy skroniowe poprzeć z n e(sulci temporqles tronsuersi).
Zakręt skroniowy środkowy(ggrus temporalis medius), ograniczony bruzdami skroniowymi, górną i dolną, jest zwykle nieco szerszy od zakrętu skroniowego górnego.
Ku tyłowi przechodzi w płacikciemieniowy dolny oraz w płat potyliczny.
Z przodu w biegunie skroniowym łączy się z zakrętami sąsiednimi(skroniowym górnym i dolnym).
Zakręt skroniowy dolny(ggrus tempordlis interior)leży poniżej bruzdy skroniowej dolnej.
Wzdłuż brzegu dolnego półkuli przechodzi na powierzchnię dolną zmieniając nazwę na zakręt potyliczna-skroniowy boczny(patrz dalej).
Bruzdy i zakręty płata potylicznego.
Na powierzchni górna-bocznej płata potylicznego bruzdy i zakręty nie mają stałego ukształtowania.
Większość bruzd biegnie zwykle zbieżnie w kierunku bieguna potyliczOPgO.
Jedna z nich, leżąca w pobliżu brzegu górnego półkuli, nosi nazwę bruzdy potylicznej górnej(sulcus occipitalis superior).
Niżej, niedaleko brzegu bocznego półkuli, znajduje się biegnąca mniej więcej poziomo bruzda potyliczna dolna'(sulcus occipitalis interior).
Liczne rowki dodatkowe utrudniają zwykle dokładniejsze wyznaczenie przebiegu tych bruzd.
W przypadkach, w których bruzda potyliczna górna i dolna są wyraźnie zaznaczone, można podzielić powierzchnię wypukłą płata potylicznego na trzy części, zbiegające się promieniście w kierunku bieguna potylicznego:zakręt potyliczny górny(ggrusoccipitlis superior), zakręt potyliczny środkowy(ggrus occipitqlis medius)i za k ref p otyli czny d olny(ggrus occipitalis inńerior).
bruzda skroniowa środkowa(sulcus temporalis medius)8 zakręty Heschla(ggri Nesch(O?bruzda potyliczna boczna(sulcus occipitolis la(erulis).


iowierzchni przyśrodkowej płata potylicznego przechodzi niekiedy owierzchnię wypukłą końcowy odcinek bruzdy ostrogowejus calcarinus:patrz dalej).
Do przodu od niej pojawia się niestałe ępująca, o przebiegu pionowym, b r uzda półksiężyc o wata us luaatuś).
Bruzdy i zakręty powierzchni przyśrodkowejuzdy powierzchni przyśrodkowej.
Wśród licznych rowków, znajeychsię na powierzchni przyśrodkowej półkuli mózgu(ryć.
198), najbardziej stały przebieg mają:1)bruzda ciała modzelowatego, rozda obręczy, 3)bruzda podciemieniowa, 4)bruzda ciemienioiotyliczna, 5)bruzda ostrogowa i 6)bruzda hipokampa.
rozda ciała modzelowatego(sulcus corporis cdlosi).
Odlaciało modzelowate od powierzchni przyśrodkowej półkuli mózgu.
zadu poniżej blaszki dziobowej przechodzi w b r u z d ę p r z yw pwątylną(sulcus pdroboctorius posteriork z tyłu zaś, poniżej a ciała modzelowatego-w bruzdę hipokampa.
fu z da ob r ę czy(sulcus cmguli)rozpoczyna się zwykle poniżej na ciała modzelowatego i biegnie najpierw do przodu oraz ku górze:jej początkowy odcinek nosi nazwę części podczołowejzdy obręczy(pers subfrontolis sulci cinguli).
Dalej bruzda*czy zagina się ku tyłowi, leżąc cały czas w odległości 1-2 cm od:dy ciała modzelowatego.
W końcowym odcinku kieruje się ku górze tronę brzegu górnego półkuli mózgu, do którego dochodzi jako ść brzeżna bruzdy obręczy(pers mdrgmolissulci cinguli).
d bruzdy obręczy biegnie zwykle kilka odgałęzień w kierunku jego brzegu półkuli.
Jedno z nich, odchodzące powyżej pnia ciała lzelowatego, nosi nazwę bruzdy około środkowej(sulcusacentrJis).
uzda obręczy bywa często podzielona zakrętami przejściowymi na dwie lub trzy i Końce tych poszczególnych odcinków zachodzą zwykle jeden nad drugi i odnosi się czas wrażenie, jak gdyby bruzda obręczy miejscami była podwójna.
r u z d a p o d ci e m i e n i o w a(sulcus subparietdlis).
Leży w przednio części środkowej bruzdy obręczy, ku tyłowi i ku górze od płata a modzelowatego.
Może występować jako twór samodzielny albo i odgałęzienie bruzdy obręczy.
rozda ciemieniowa-potyliczna'(sulcus pdrietooccipitdJakjuż wspomniano, wcina się w brzeg górny półkuli mózgu Iległości 45 cm od bieguna potylicznego.
Od tego miejsca biegnie za zdą podciemieniową skośnie, w przód i ku dołowi, łącząc się pod ym kątem z niżej leżącą bruzdą ostrogową.
szczelina ciemieniowa-potyliczna(ńssura parietooccipitalis).
U większości małp bruzda ciemieniowa-potyliczna sięga dalej na powierzchnię wypukłą półkuli i ma w głębi liczne zakręty przejściowe przykryte, podobnie jak wyspa(patrz dalej), przez wieczka.
Lamina septi-pellucidi.
Genu corporis cw/osi.
Polus frontalisRostrom corporis całtosi.
Colurnna fornicis. .
Polus temporalis--.
żir 8-%%Gwusparaterminalisfarssubfrontalissutej cinguBSu/cusparo lfactoriusanie riorArea subcallosaSulcus parolfactorius posterior Uncus.
Truncus corporis callosi Corpus fornicis.
Commissura anterior Fimbria hippocampi.
Ryc.
198. Prawa półkula mózgu.
Widok od strony lewej.
Sulcus corporis calłosiSulcus Sutcus paracentralis centralis.
ja.
Polus occipitalis.
Fars marginalis sulci cinguli Sulcus subparietalis.
S. ąg 7884.
ś 68 j(Fjó', jj-u-P 84?
'86**poraŃl**Y ĆL-ęgjŃmBYŃ-.
Gros fornicis.
Sulcus parietooccipitalis.
V""gyyygćy.
Zi żgjggycjgggągyygycjĆżg'gg"Ę pPPPPP-96999 śutcus hippocampiGyrus jota 8 mb@uś*g-ue ęęeiphnemporaOs l 8 e(484 Ryc.
199. Prawa półkula mózgu.
Widok od strony lewej.
Schemat.
SpleniumCOfDOTłS-callosi.
-lsthmus gpri cingułi.
Swe us calcarinus.


tuz da ostrogowa(sulcus cdlcorinus).
Rozpoczyna się poniżej i ciała modzelowatego i biegnie ku tyłowi w kierunku bieguna licznego.
W części przedniej bruzda ostrogowa łączy się z bruzdą deniowo-potyliczną, z tyłu zaś w odcinku końcowym dzieli się kle na gałąź wstępującą oraz zstępującą.
Gałęzie te leżą na powierz przyśrodkowej półkuli mózgu lub też przechodzą na powierzchnię o-boczną.
azda ostrogowa powstała w rozwoju filogenetycznym z dwóch zawiązków:tylnego edniego, tworzących u niektórych zwierząt dwa odrębne rowki.
U człowieka talościątegojestleżącywgłębibruzdy zakręt klin k owo-j ę z yk o wy prze dpuscuneolmgudlis dnterior), który dzieli dno bruzdy osuogowej na część przednią ą.
W części tylnej znajduje się niekiedy drugi zakręt przejściowy-zakręt k owo-Językowy tylny(gurus cuneolingudlis posterior).
fu z da hi p o k a m p a 8(sulcushippocampi).
Biegnie ku dołowi i do du jak gdyby w przedłużeniu tylnej części bruzdy ciała modzelowa.
Wcina się ona od strony przyśrodkowej do półkuli mózgu, tworząc ilnym rogu komory bocznej stopę hipokampa(patrz dalej).
ikręty powierzchni przyśrodkowej.
Na powierzchni przyśrodkooółkulimózgu(ryc, 198 i 199)znajduje się szereg zakrętów:1)zakręt czy, 2)zakręt czołowy przyśrodkowy, 3)płacik okołośrodkowy, zedklinek i 5)klinek, jak również część 6)zakrętu językowatego 7)zakrętu przyhipokampowego.
i kr ę 1 o b r ę c z y(ggrus cinguli).
Otacza łukowato ciało modzeloi, od którego oddziela go bruzda ciała modzelowatego.
Na zewnątrz rzostałych zakrętów powierzchni przyśrodkowej półkuli odgranicza rozda obręczy i bruzda podciemieniowa.
zedni koniec zakrętu obręczy, zagięty ku dołowi, przechodzi w p o*o ds poidłowe?(aren subcdllosd), leżące poniżej dzioba ciała zelowatego i ograniczone bruzdami przywęchowymie d n i ą i ty I n ą(sulciparo(fqctoriianterioretposterior).
Za polem poidłowym, między bruzdą przywęchową tylną a blaszką krańcową tuje się zakręt przykrańcowy(ggrus pardtermindlis:patrz).
Tylny koniec zakrętu obręczy, znajdujący się za płatem ciała telowatego, zwęża się stopniowo, tworząc ci e śń za krę tu obły'(isthmus ggri cinguli), w którą od tyłu wcina się bruzda ZOWB.
kręt czołowy przyśrodkowy(ggms fontdlis medidlis)w rzeczywistości powierzchnią przyśrodkową zakrętu czołowego:go Otacza on bruzdę obręczy, granicząc ku tyłowi z płacikiemiśrodkowym.
a ci k ok ot o ś r o dk o wy(lobuluspcracentrdlis).
Jest ograniczał dołu i od tyłu bruzdą obręczy, a od przodu niestałe występującą.
czelina ostrogowa(ńssura cdlcarind)czelina hipokampa(ńssurq hiąpocompi)Je przywęchowe(drea paro(fctoria s.
Brocoe)eśń zakrętu sklepieniowego Os(hmus gurt Jornicati).
bruzdą okołośrodkową.
U góry styka się z leżącymi na powierzchni wypukłej półkuli mózgu zakrętami, przedśrodkowym i zaśrodkowym.
Część przednia płacika okołośrodkowego, łącząca się z zakrętem przed środkowym, należy do płata czołowego, część tylna, odpowiadająca zakrętowi zaśrodkowemu-do płata ciemieniowego.
P r z e d k i in e k(proecuneus), należący do płata ciemieniowego, ma kształt nieregularnego czworoboku.
Z przodu jest ograniczony częścią brzeżną bruzdy obręczy, a z tyłu bruzdą ciemieniowa-potyliczną:granicę dolną tworzy bruzda podciemieniowa.
Często z bruzdy podciemieniowejdo brzegu górnego półkuli wybiega dodatkowy rowek, który dzieli przedklinek na dwie części, przednią i tylną.
K I i n e k(cuneus).
Rozciąga się między bruzdą ciemieniowa-potyliczną a bruzdą ostrogową.
Ma on kształt w przybliżeniu podobny do trójkąta, którego dwa boki są utworzone przez powyższe bruzdy, a trzeci przez górną krawędź półkuli.
Zakręt językowaty(ggrus lingudlis).
Leży poniżej bruzdy ostrogowej.
Jego większa część znajduje się jednak nie na powierzchni przyśrodkowej półkuli mózgu, lecz na powierzchni dolnej(patrz dalej).
Zakręt przy hipokampowy(pgrus pcrdhippocampdlis).
Biegnie w kierunku podłużnym poniżej jednoimiennej bruzdy, w części przedniej zagina się do góry oraz nieco ku tyłowi, tworząc h a k(uncus).
Zakręt przyhipokampowy, podobnie jak zakręt językowaty, leży w znacznej części na powierzchni dolnej półkuli(patrz dalej).
Bruzdy i zakręty powierzchni dolnej Bruzdy powierzchni dolnej.
I(a powierzchni dolnej(ryc, 200 i 201)znajdują się:1)bruzda węchowa, 2)bruzdy oczodołowe, 3)bruzda potyliczna-skroniowa i 4)bruzda poboczna.
B r u z d a w ę c h o w a(sulcus o(fqctorius).
Biegnie w płacie czołowym równolegle do przyśrodkowego brzegu półkuli, w nieznacznej od niego odległości.
Jest ona przykryta pasmem węchowym i opuszką węchową, tak że widać tylko jej przedni, końcowy odcinek zdążający w kierunku bieguna czołowego.
Tylny koniec bruzdy węchowej rozdwaja się, otaczając trójkąt węchowy(patrz dalej).
Bruzdy oczodołowe(sulci orbito(es).
Leżą z boku od bruzdy węchowej, budowę mają bardzo zmienną.
Najczęściej(około%-przypadków)układają się one w kształcie litery H w ten sposób, że dwie z nich, biegnące mniej więcej strzałkowa, boczna i przyśrodkowa, są połączone trzecią-bruzdą oczodołową poprzeczną(sulcus orbitdlistronsuersus).
Niekiedy bruzda oczodołowa poprzeczna nie istnieje, a obie bruzdy strzałkowe, łukowato wygięte stykają się z sobą w środkowym odcinku w kształcie litery X lub K.
W innych przypadkach bruzdy te mogą łączyć się z sobą w sposób całkowicie nieregularny.
zakręt hipokampa.


rozda potyliczna-skroniowa(sulcus oeeipitotemporalis).
y niedaleko brzegu bocznego półkuli.
Składa się zazwyczaj z dwóch więcej części, biegnących w kierunku strzałkowym przez płat oniowy i potyliczny.
zęść przednia, bardziej stała, zaczyna się za biegunem skroniowym i kieruje się ku ai w obrębie płata skroniowego.
Część tylna ma przebieg bardzo zmienny.
Bulbus-ołfactorius.
Tractusollactoriusda olfactoialateralisTrigonumołfactorium Oó(BUT ee.
Corpus-imillare.
aphalonrzekrójl.
Ryć.
200. Półkule mózgu.
Widok od dołu.
bruzda skroniowa dolna(sulcus tempordlis interior)szczelina poboczna(ńssurc collcteralis).
--Chiasma optcums N. opticus-lnfundibułumTractus opticusN, oculomotoriusSubstantiaWŃMR-AauaeductuscerebriSpieni um corporis*******.
4 ruz da pob o c z na?(sulcus collaterdlis).
Biegnie strzałkowa na wierzchni dolnej półkuli w kierunku od bieguna skroniowego do ylicznego.
Powstaje w życiu płodowym z dwu oddzielnych części, @e nie zawsze łączą się z sobą.
Część przednia, łączy się lub przechodzi.
w bruzdę węchową(sulcusrhindlis):zaczyna się tuż za biegunem skroniowym i niekiedy styka się z przednim końcem bruzdy potyliczna-skroniowej.
Część tylna przechodzi na płat potyliczny i kończy się w pobliżu jego bieguna, ulegając najczęściej rozwidleniu.
Bruzda poboczna jest najgłębsza w odcinku środkowym:wcina się tu głęboko w półkulę, wytwarzając w ścianie komory bocznej wyniosłość poboczną(patrz dalel.
Zakręty powierzchni dolnej.
Powierzchnię dolną półkuli mózgu Oyc, 200 i 201)tworzą z przodu w płacie czołowym:1)zakręt prosty i 2).
Sulcus rhina lis.
Sulci orbitales.
Swe ushippocampiSulcusoccipitotemporalisSu Zeus sollateralis Gyrus cinguli.
Sulcus o Jfacto li us.
Sulcus calcarinus-.
Fissura longitudinatis cerebri Polus frontalis.
X Q O.
Fissura longitudinalis cerebri i Polus ocet pitalis Ryć.
201. Półkule mózgu.
Widok od dołu.
Schemat.
-Polus temporalis.
lsthmus gyri cinguli.
bruzda węchowa tylna(sulcus rhinclis posterior), bruzda węchomózgowiowa--nazwa używana w celu odróżnienia od leżącej w płacie czołowym bruzdy węchowej(sulcus alfo ctorius).


rch od strony bocznej przylegają 5)zakręty potyliczna-skroniowe:irodkowy i boczny.
k r ę 1 p r o s 1 y(ggrus rectus).
Biegnie w kierunku strzałkowym, ę przyśrodkowym brzegiem półkuli a bruzdą węchową.
Jego mi koniec dochodzi aż do bieguna czołowego.
kręty oczodołowe(ggri orbitdles).
Otaczają jednoimienne y.
Przyśrodkowo od zakrętu prostego oddziela je bruzda węchowa, oku i od przodu ogranicza dolny brzeg półkuli mózgu.
Zakręty ołowe wraz z zakrętem prostym tworzą powierzchnię dolną płata WgOirętj ęzyko waty(ggrus lingualis), o którym była już mowa, tle się między bruzdą poboczną a bruzdą ostrogową, leżąc zarówno wierzchni dolnej, jak i na powierzchni przyśrodkowej półkuli i.
Ku tyłowi zakręt językowaty dochodzi do bieguna potylicznego, rzodowi zwykle zwęża się, przechodząc w zakręt przyhipokamPołączeniemiędzy nimi bywa czasem przerwane przez rowek egający skośnie od bruzdy pobocznej do bruzdy ostrogowej.
r ę 1 p r z y h i p o k a mp o wy(ggrus pdrdhippoedmpolis), będą*dłużeniemcieśni zakrętu obręczy, leży między bruzdą poboczną ją hipokampa, oddzielającą go od zakrętu zębatego i tasiemeczi(patrz Układ limbiezny).
Z tyłu zakręt przyhipokampowy łączy-śnią zakrętu obręczy i z zakrętem językowatym:ku przodowi za się i na długości 2-3 cm od bieguna skroniowego zagina się ku ku tyłowi jako tzw. hak(uncus).
a w powierzchnię haka wcina się zakręt zębaty, tworząc wąskie pasmo, zwane n haka(Bmbus unck patrz dalej).
et potyliczna-skroniowy przyśrodkowy(pgrusłemporclis medialis)ciągnie się w kierunku strzałkowym na owierzchni półkuli mózgu.
Od strony przyśrodkowej ogranicza da poboczna, oddzielająca od zakrętu językowatego oraz od przyhipokampowego.
Z boku zaś biegnie bruzda potyliczdowa, przez którą zakręt potyliczna-skroniowy przyśrodkowyz zakrętem potyliczna-skroniowym bocznym.
ednio do przebiegu tych bruzd zakręt potyliczna-skroniowy przyśrodowy ma kształt wrzeciona, przy czym najwęższy jest jego koniec przedni, a najszersza środkowa.
Koniec tylny ma kształt zmienny zależnie od przebiegu tylnych iruzd otaczających.
**potyliczna-skroniowy boczny(ggrus occipitotemuerdlis).
Leży bocznic od bruzdy potyliczna-skroniowej.
Jest i częścią zakrętu skroniowego dolnego przechodzącą na powieodstawną półkuli.
vrzecionowaty(ggrus fusiformis).
Wyspa Wyspa(insuld)jest to część płaszcza półkuli mózgu, znajdująca się w dnie bruzdy bocznej i przykryta otaczającymi ją zakrętami sąsiednich płatów:czołowego, ciemieniowego i skroniowego.
Ma ona kształt trói ściennej piramidy, której podstawa jest skierowana w stronę przyśrodkową, a wierzchołek, czyli biegun wyspy(polusmsulae)--do boku inieco ku przodowi(ryc.
ZOZ).
Wyspę otacza bruzda okólna(sulcuscirculms insulae), która nie tworzy jednak zamkniętego pierścienia, lecz w odcinku przednio-dolnym jest przerwana na krótkiej przestrzeni.
Tutaj biegun wyspy przechodzi bezpośrednio w gładką powierzchnię prążka węchowego bocznego(patrz dalej), tworzącego p r o g wy s p y Wmen msuloe).
Sulcus centralis lrsulae.
łI Gyrus longus irsulae Ryc.
202. Wyspa.
Usunięto wieczka.
Widok od strony prawej.
Powierzchnia wyspy jest pokryta rowkami rozchodzącymi się wachlarzowato od jej bieguna w stronę przyśrodkową.
Jeden z nich, bardziej głęboki, zwany bruzdą środkową(sulcus centrdlis), dzieli wyspę na część przednią i tylną.
Część przednia zawiera kilka płytkich bruzd, które ograniczają znajdujące się tu w zmiennej liczbie(najczęściej 3 lub 4)zakręty krótkie(ggri bretes).
W części tylnej leży zakręt długi(ggrus longus), który jest w wielu przypadkach przedzielony bruzdą na dwa mniejsze zakręty, przedni i tylny.
wyspa Reila(insula Roili).
Sulcus circularis insulae.
Gyri brewe insulae.
Polus insulae.


*ści sąsiednich płatów, przykrywające wyspę, nazywa się w i e c zł(opercula).
Rozróżnia się wieczko czołowe, czołowo-ciemieniowe*e.
*c z k o c z o ł o w e(operculumfontdle), leżące najbardziej z przodu, jest utworzone część oczodołową i część trójkątną zakrętu czołowego dolnego.
Część wieczkowau czołowego dolnego oraz dolny odcinek zakrętu przedśrodkowego i zaśrodkowego, enież płacika ciemieniowego dolnego, należą do wieczka c zol ow o-ci e mice g o(operculumfontoparietle).
Od wieczka czołowego oddziela je gałąź wstępu uzdy bocznej, a od wieczka skroniowego jej gałąź tylna.
Wieczko s kr oni owe dum temporale), przykrywające wyspę od dołu, jest utworzone przez zakręt owy górny oraz przez zakręty-skroniowe poprzeczne.
vielu ssaków(np. u większości mięsożernych)część kory mózgu, władająca wyspie, leży powierzchownie i jest całkowicie odsłonię rozwoju filogenetycznym, równomiernie z rozrastaniem się otaczają kory, wyspa wpukla się w głąb dołu bocznego mózgu.
Ściany tego stopniowo przykrywają wyspę, tworząc jej wieczka.
Proces ten wamy operkularyzacią.
U człowieka operkularyzacja jest całkowita pa może być uwidoczniona dopiero po odsunięciu wieczek.
Komora boczna mory boczne Oentriculi(afera(es), leżące symetrycznie wewnątrz al mózgu, powstają w życiu płodowym z pierwotnie nieparzystej ny kresomózgowia, która następnie przekształca się w niewielką lnią część komory trzeciej i dwie komory boczne.
ształtowanie ogólne.
Komora boczna ma kształt nieregularnej itrzeni, w której rozróżnia się część środkową i trzy rogi:przedni, oraz dolny.
Każda z powyższych części znajduje się w innym płacie Ji mózgu:część środkowa w płacie ciemieniowym, róg przedni płacie czołowym, róg tylny-w płacie potylicznym i róg dolny płacie skroniowym.
ogenetycznie najstarsze są:część środkowa komory i róg dolny.
jej wraz z rozwojem płata czołowego i potylicznego powstaje róg mi i tylny.
g przedni, część środkowa i róg dolny zataczają wewnątrz półkuli(u łuk rozpoczynający się w odległości około 34 cm od bieguna wego, a kończący się w przybliżeniu 1, 5 cm za biegunem skronio.
Towarzyszy mu na całej długości j ądr o ogoniaste, którego ciała część przednia, zwana g ł o w ą(cdput nuclei cdudoti), wpukla 4 strony bocznej do rogu przedniego, a węższe, trzon(corpus@cdudati)i ogon(eauda nuelei caudati), znajdują się koleino anie części środkowej i rogu dolnego.
taiło komory bocznej, na ogół szczelinowate, rozszerza się znacznie olicy, w której jej część środkowa spotyka się z rogiem dolnym Wm.
Miejsce to w anatomii rentgenowskiej nazywa się tróje m k o m o ry b o c z ne j(trigonum tentriculi ldterdlis).
Q cjścj'ęą Q 4.
e@ściź Xę-fj**.
cj'a b śa 84 FW K:K RW X 9.
Ę P 4 ci śĘ 98!
2 P@X K Q łs-43.
W 394 b 3.
Ęi, sę%i 9 fi qy S 3 As 44 ć.
a z:ś śQ 4 J.
es 8 Q 24.


iść i kształt komór są niejednakowe u różnych osób i w znacznym stopniu ą się z wiekiem.
W dzieciństwie komora boczna jest bardzo wąska, w wieku n poszerza się ona powoli aż do starości, kiedy proces ten ulega przyspieszeniu.
przedni(cornu dnterius), czyli czołowy.
Ma długość około 30 mną ścią komory, leżącą ku przodowi od o 1 w o r u m i ę d z y k o m ogo(framen interventriculare).
Ra przekroju poprzecznym ma w przybliżeniu trójątny.
Rozróżnia się jego trzy ściany:górną, idkową i boczną.
Ścianę górną tworzą włókna ciała modzelowate micząjące róg przedni również od przodu, jak i częściowo od dołu.
d ściany przyśrodkowej wchodzi przegroda przezroczysta, rozuędzyciałem modzelowatym a słupami sklepienia.
W ścianie j znajduje się głowa jądra ogoniastego.
i środkowa(pers centralis)komory bocznej.
Jej długość wynosi O mm.
Jest ona szczeliną w przybliżeniu poziomą, której wymiar czny ma około 15 mm.
Rozróżnia się jej ścianę górną i dolną, ające się pod ostrym kątem wzdłuż bocznego brzegu jądra rtego.
Po stronie przyśrodkowej ściany te w odcinku tylnym ą się z sobą poniżej ciała modzelowatego, w odcinku przednim a się niska w tym miejscu przegroda przezroczysta.
je górną części środkowej komory bocznej tworzą włókna ciała owatego.
Natomiast ściana dolna ma budowę bardziej zróżną(ryc.
2031.
Znajdują się tu koleino od strony bocznej do idkowej:1)trzon jądra ogoniastego, 2)prążek krańcowy, 3)i przytwierdzona, 4)splot naczyniówkowy komory bocznej oraz 5)1118.
o n j ąd r a o go n i a s 1 ego(corpusnuclei caudatijtworzy w częlkowejkomory podłużną wyniosłość, zwężającą się od przodu ku że k krańcowy(strid terminalis)jest to wąskie pasmo włólzennych, rozpoczynające się w ciele migdałowatym.
Niemal na swym przebiegu znajduje się ono bezpośrednio pod wyściółką r bocznej, po przyśrodkowei stronie jądra ogoniastego.
W początiodcinku prążek krańcowy leży w ścianie górnej rogu dolnego.
legnie w ścianie dolnej części środkowej komory, gdzie w brużiędzywzgórzem a jądrem ogoniastym towarzyszy mu żyła rzowo-prążkowiowa górna(t. thdlomostrima supeoniżejotworu międzykomorowego prążek krańcowy dzieli się na pści biegnące w różnych kierunkach(patrz dalej).
:z k a przytwierdź on a(laminą qOiau).
Przyśrodkowo od krańcowego znajduje się wąska, cienka płytka, przykrywająca powierzchnię wzgórza-blaszka przytwierdzona.
Z przodu*zi ona aż do otworu międzykomorowego, a ku tyłowi stopniowo się i na granicy z rogiem tylnym zanika całkowicie.
31 n a czy ni 6 w k o w y(pleaus choroideus uentriculi ldterdlis)ci środkowej komory bocznej rozpościera się między blaszką.
krańcowa(r. terminalis).
przytwierdzoną a sklepieniem(ryc.
2 O 4).
Jest utworzony, podobnie jak sploty pozostałych komór, przez tkankę rac zyniów kawą Oeldchoroided), pokrytą od światła komory przekształconym nabłonkiem wgyściółki.
ś 67--Ę 6 ę'iiJeó"*.
-Z'ą(cjĘówójcjcjÓ ę?j 7 śą 7 ęŻ'ĘB:ę.
*Ąę"ej', c-?, , *****-yóW", ycjó, 'cjĘ, 7 cj'.
****g, s ćęv G 7 sX.
W-'"?oćcjówcją.
*jpQcj**i*z****':Vcj'KPęę.
żyła w splocie naczyniówkowym tętnica w splocie naczyń i ów kawy m.
, ę, .
Tela choroidea.
--nabłonek splotu naczyniówkowego.
-cpendpma.
Ryc.
204. Przekrój czołowy splotu naczyniówkowego komory bocznej(wg Clary).
Splot naczyniówkowy składa się z licznych, drobnych, kosmkowatychwypustek, które są szczególnie duże i obfite w przejściu części środkowej komory w róg dolny:tworzą tu one kłębek naczyniówkowy tglomus choroideum).
W splocie naczyniówkowym biegną tętnice i żyły:a)tętnica naczyniówkowa przednia(u, choroided anterior), wchodząca do splotu w przednim końcu rogu dolnego, b)gałęzie naczyniówkowe tylne(remi choroidei posteriores), które odgałęziają się od tętnicy tylnej mózgu, oraz c)żyła naczyniówkowa 0, choroided), rozpoczynająca się w rogu dolnym i uchodząca przez otwór międzykomorowy do żyły wewnętrznej mózgu.
Gdy usuniemy splot naczyniówkowy, wówczas w ścianie komory bocznej powstaje wąska, półkolista szczelina(ryc, 2051, ograniczona z jednej strony blaszką przytwierdzoną i prążkiem krańcowym, a z drugiej sklepieniem i biegnącym w jego przedłużeniu.


jem hipokampa.
Brzeg przyśrodkowy blaszki przytwierdzonej bądź prążka kran widoczny dopiero po oderwaniu splotu, nosi nazwę taśmy naczyniów(tamta choroidea).
Podobnie wzdłuż brzegu bocznego sklepienia znajduje się's k I e p i e n i a Oaeniafrnicis).
Taśmy obu sklepień, prawego i lewego, łączą się v płaszczyźnie pośrodkowej, taśma naczyniówkowa zaś przechodzi ku przodowi**zg*rzd.
Plexus choroideus ventriculi lat.
-coramer intereentricu jare.
-Taenia thalami.
-Taenia choroidea.
\\\Plexus choroideus yentriculi III.
Taenia fornicis.
W.
Sploty naczyniówkowe komór bocznych i kamfory trzeciej.
Taśma wzgórza a sklepienia oznaczone linią grubą, taśma naczyniówkowa-linią cienką(wg Wetzla).
W naczyniówkowy komory bocznej powstaje w życiu płodowym jako boczne iklenie tkanki naczyniówkowej przodomózgowia Oela choroideaprohu(0, zwanej również tkanką naczyniówkową komory trzeciej Oeladed ten(riculi tertii).
Tkanka ta jest wypustką opony miękkiej, wypełniającą 9 inę naczyniówkową(fssura choroided)---wąską przestrzeń, ograniczoną a grzbietową powierzchnią wzgórza, a od góry sklepieniem i ciałem modzelowatym.
a naczyniówkowa przodomózgowia ma kształt trójkąta równoramiennego, zwrócoirzednim, ostrym kątem w kierunku słupów sklepienia(ryć.
2061.
Uwypuklają się Oyc 207)sploty naczyniówkowe pokryte blaszką nabłonkową:ku dołowi-splot y trzeciej, a ku bokom--sploty komór bocznych.
I e p i e n i e(forma:)jest to parzyste, łukowato przebiegające pas**kiennerwowych(ryc.
ZOB), widoczne w ścianie komory bocznehna te zdążają przeważnie od hipokampa do ciała suteczkowatego, sklepienia, prawe i lewe, łączą się z sobą w części środkowej, której.
Ę:.
3*16 żi:śfi Zł Ę Re.
łg-Q.
93 rjbeż sJI I 1 I I I.
W 3 W s. 4%3. ś Q K.
-S:Ędd śś *Sb?s-OS W Gś:Xr***384 PL.
24 Q 83.
QX 3 Q.


, erzchnia górna zrasta się z ciałem modzelowatym i z przegrodą zroczystą:część tę nazywa się trzonem sklepienia(corpusicis).
części przedniej sklepienia trzon zagina się dokoła otworu międzyorowegoi przechodzi w słup sklepienia(columnd frnicis), y w górnym odcinku jest widoczny do przodu od otworu międzyorowego, w dolnym zaś wnika do podwzgórza, kończąc się w ciele izkowatym.
Górny odcinek słupa sklepienia nazywa się częscią*ą(pers libera), a dolny-częścią ukrytą(pers fecie).
Ventriculus lateralis.
Corpus callosum.
Corpus callosumeJ s 8 e-G. . . ecj.
Taenia-e horo idea Taenia fornicisW, cerebri-imernae.
Ventriculus tert usPlexuschoroideus yenticuli tertii 207.
Przekrój czołowy przez komory boczne i komorę trzecia.
Opona miękka i tkanka niówkowa oznaczone barwą czerwoną, wyściółka i nabłonek tkanki naczyniówkowej-barwą żółtą(wzorowane na Grayu).
Corpus fornicis.
*mmissur**o lnic is.
Gyrus dentatus i.
J(Gros fornicis.
Plexus choroideus ventriculi lat.
Co mir.
Fimbria hippocampi.
FJ a.
-Nucleus ca udało s.
V, thalamostriataTaenia thalami-Thalamus.
s Columna fornicis.
-Corpus mamillare.
Fes hi ppocampi.
Digitatones hippocampi.
:topetum Reili.
Taenia fornicis.
Fimbria hippocampi.
\Y\.
u ippocampus.
Gros fornicisłł i.
Eminenti a collateralis.
Splenium corporis callosi.
Bulbus cornus posterioris.
-Calcar ayis.
Trigonum collateraleRyc.
209. Róg dolny i tylny komory bocznej lewej.
Widok od góry i od strony lewej(wzorowane na Rauberze i KopschuJ.
Z tyłu włókna trzonu sklepienia prawego i lewego znacznie oddalają się od siebie, tworząc obustronnie odnogę sklepienia(crus frnicis):zagina się ona ku dołowi i łukowato otacza powierzchnię grzbietową wzgórza, przechodząc następnie w strzępek hipokampa(fmbrid hippocdmpi), leżący w ścianie rogu dolnego komory bocznej.
Między odnogami sklepienia znajduje się blaszka zbudowana z poprzecznie biegnących włókien nerwowych.
Jest to sp o idło sklep i e n i a(commissura fornicis).
Róg dolny(cornu inńerius).
Ma długość około 45 cm, biegnie równolegle do leżącego na powierzchni półkuli mózgu zakrętu przyhipokampowegoi kończy się w odległości 1-2 cm od bieguna skroniowego.
W rogu dolnym można rozróżnić dwie skośnie ustawione ściany:górna-boczną i dolna-przyśrodkową.
Ścianę garno-boczną tworzą:1)obicie, 2)ogon jądra ogoniastego, 3)prążek krańcowy oraz 4)ciało migdałowate.
O bicie(tapetum').
Jest to szeroki pas istoty białej, otaczającej róg dolny od boku i częściowo od góry.
W jego skład wchodzą włókna spoidłowe, należące do ciała modzelowatego.


jon j ądra ogoniastego(cauda nuclei caudati).
Leży bardziej rodkowo jako wąskie wzniesienie grubości kilku milimetrów, iacznie wpuklaiące się do rogu dolnego.
ą z e k k r a ń c o wy(stridtermmalis).
W tylnej części rogu dolnego lega bezpośrednio do ogona jądra ogoniastego.
W części przedniej la się od niego, przechodząc w ciało migdałowate, które tworzy tu szeroką, lecz słabo zaznaczoną wyniosłość, zwaną guzkiem dałowatym(tuberculum dmggdalae:patrz dalej).
ścianie przyśrodkowo-dolnej rogu dolnego znajdują się kolejno od c 1)wyniosłość poboczna, 2)hipokamp, 3)strzępek hipokampa i 4), naczyniówkowy.
ynio sto ść p oboczna(emmentia collcterdlis).
Leży ona naj Jest to podłużne, wąskie uwypuklenie, spowodowane przez tulącą się na powierzchni podstawnej mózgowia bruzdę poboczną.
głowi przechodzi w bardziej płaskie pole, trój kąt poboczny onum colldterale), który tworzy dolną ścianę komory na pograniczu dolnego i tylnego.
, p o k a m p'(hippocampus).
Jest to sierpowaty wał, długości około, wpuklony do światła rogu dolnego od strony przyśrodkowej przez dę hipokampa.
Zakreśla on łuk, zwrócony wklęsłością w stronę środkową i ku przodowi.
Największą szerokość(15-18 mm)hipoposiąga z przodu.
Ku tyłowi zwęża się stopniowo i zagina się ku e, wsuwając się między odnogę sklepienia a ciało modzelowate.
dnia, najszersza część zwana sto p ą hi p ok a mp a(pes hippocd, bywa czasami gładka:zwykle jednak na jej powierzchni znajdują łytkie wręby, przedzielające charakterystyczne wyniosłości, zwane onami hipokamp a(digitmiones hippocampi).
Liczba ich jest nna(I-7), podobnie jak wielkość.
Hipokamp zawiera korę mózgu, krytą warstwą istoty białej, tworzącej koryto(dlteus hippopi), rzepek hipokampa(fmbrid hippocampi).
Jako stosunkowo de pasmo przebiega wzdłuż przyśrodkowego wklęsłego brzegu kampa:tworzą go włókna nerwowe, podążające z koryta do odnogi 01:1118.
ciot n a c zy niówk o w y(pleaus choroideus oentriculi laterolis).
wa się do rogu dolnego przez dolny odcinek szczeliny naczyniowej, ograniczony od góry prążkiem krańcowym, a od dołu strzępkiem kampa.
Po wyrwaniu splotu na powyższych tworach pozostaje ślad przyczepo w postaci ostrych brzegów, zwanych, jak już wspouio, taśmą naczyniówkową(u góry)i taśmą sklepienia?(u dołu).
ig tylny(cornu posterius), czyli potyliczny.
Jego długość wynosi od o 20 mm.
Zwęża się on stopniowo od przodu ku tyłowi i kończy się kle w odległości 25-30 mm od bieguna potylicznego.
Często jeden róg.
óg Amona teamu Ammonis)aśmę sklepienia w rogu dolnym komory bocznej nazywamy często taśmą strzępka tarnpa Ocenia ńmbride hippocampi).
tylny jest krótszy od drugiego, przy czym różnica niekiedy jest bardzo ZDBCZDB.
Ściana boczna rogu tylnego, utworzona podobnie jak w rogu dolnym przez obicie, jest gładka.
Natomiast wzdłuż ściany przyśrodkowejbiegną w kierunku strzałkowym podłużne wyniosłości, z których największą i najbardziej stałą nazywamy ostrogą ptasią(cdlcdr mis).
Znajduje się ona w dolnej części ściany przyśrodkowej, położeniem odpowiadając wpuklaiącej się od zewnątrz bruździe o strogowej(sulcus cdlcdrinus).
Powyżej ostrogi ptasiej występuje czasami druga wyniosłość%opuszka rogu tylnego(bulbus cornus posterioris).
Skupiają się w niej włókna, przechodzące pod korą bruzdy ciemieniowa-potylicznej z ciała modzelowatego do płata potylicznego.
BUDOWA WEWNĘTRZNA PÓŁKUL MÓZGU Kora mózgu W półkulach mózgu, oprócz komór bocznych, znajdują się:istota szara, leżąca powierzchownie, zwana korą mózgu, istota szara, położona głębiej, tworząca jądra podkorowe, oraz istota biała.
Kora mózgu(cortea cerebri)pokrywa powierzchnię zakrętów i bruzd obu półkul.
Od zewnątrz jest widoczna tylko część(około KJ kory.
Reszta, ukryta w bruzdach, tworzy ich ściany oraz dno.
Powierzchnia całej kory według Wagnera i Henneberga(1902)wynosi około 2200 cm 8, z czego 418)przypada na płat czołowy, po ZP%na płat ciemieniowy i skroniowy, a tylko IP%na płat potyliczny.
Dane innych autorów na ten temat są bardzo rozbieżne, bowiem wielkość powierzchni kory mieści się w granicach od 1670 do 2850.
Gr ub oś ć kory mózgu wynosi od 1, 2 do 4, 5 mm.
Największa jest ona w górnej części zakrętu przedśrodkowego(4-4, 5 mm), a najmniejsza-w okolicy bruzdy ostrogowej(1.
5-2 mm)i w niektórych częściach węchomózgowia.
Wymiary te odnoszą się do kory pokrywającej wypukłości zakrętów:w ścianach bruzd kora staje się stopniowo ciensza i na dnie bruzdy bywa zwykle o 4 O-5 O%, węższa niż na wypukłości zakrętu.
Istota szara kory, oglądana gołym okiem, ma wygląd przeważnie jednolity.
Przy dokładniejszym jednak badaniu w niektórych okolicach można niekiedy dostrzec na przekroju kory dwa wąskie jaśniejsze pasma, równoległe do powierzchni zakrętów:są to prążek warstwy ziarnistej wewnętrznej i prążek warstwy zwojowej.
W okolicy bruzdy ostrogowej pierwszy z nich jest szczególnie szeroki, nazywamy go tu prążkiem Gennariego albo prążkiem Wica d Azyra(ryc.
ZIO).
Komórki nerwowe kory.
Liczba komórek nerwowych w korze mózgu obu półkul mózgowych bywa najczęściej oceniana na ok, 10 mld(od 2, 6 do 14 mld).
Jednak najnowsze badania Pakkenberga(1992)sugerują, że ich liczba jest znacznie większa i wynosi ok.
25 mld.
Rozróżniamy wśród nich komórki piramidalne i niepiramidalne.
1.
Komórki piramidalne są stożkowate:w przekroju mają kształt trójkątów równoramiennych, zwróconych podstawą w stronę istoty białej, a wierzchołkiem-ku powierzchni kory mózgu.
W tym też kierunku ciało komórki przechodzi stopniowo w dendryt, który oddaje liczne odgałęzienia i dochodzi do zewnętrznych warstw kory, .


prążek-*nar*eg*.
-prążek warstwy ziarnistej wewnętrznej--prążek warstwy ZWO(OWBI.
10.
Przekrój przez korę mózgu:a w okolicy ostrogowej, b-w innych okolicach kory nowej(wzorowane na Quainie).
Ryć.
211.
Niektóre typy komórek nerwowych w korze mózgu:a-komórka pozioma, b-komórka ziarnista, c-komórka piramidalna, d--komórka wrzecionowata, e-komórka Martinottiego.
:zęściei aż do warstwy drobinowej.
Mniejsze dendryty rozpoczynają się na po*upowierzchni bocznej i podstawnej ciała komórki(dendryty podstawne).
Akson dzi z powierzchni podstawnej lub też z początkowego odcinka któregokolwiek tyłów:otacza się osłonką rdzenną i biegnie do istoty białej, oddając po drodze Ze Małe komórki piramidalne mają przeważnie neuryt krótki, który nie wnika do@ałei, lecz kończy się w głębszych warstwach kory.
Jądro komórki piramidalnej jest:zet stosunkowo duże, pęcherzykowate i zawiera wyraźne jąderko:ziarnistości u układają się na ogół podobnie jak w komórkach ruchowych rdzenia kręgowego.
Dendryty komórek piramidalnych, z wyjątkiem krótkich odcinków w pobliżu ciała komórki, są pokryte kolcami dendrytycznymi.
Wielkość komórek piramidalnych jest bardzo rozmaita:w związku z tym odróżnia się komórki małe(największy wymiar 10-15 urn), średnie(2030 urn), duże(3040 urn)i o*b*zy*e*z**Oprócz typowych komórek piramidalnych w korze znajdują się komórki o nieco odmiennej budowie, które mają jednak niektóre cechy komórek piramidalnych.
Określa się je jako komórki piramidalne zmodyfikowane.
Należą do nich wielkie komórki warstwy 11, które mogą mieć bardzo krótki dendryt wierzchołkowy.
W warstwie VI znajdują się zmodyfikowane komórki piramidalne, których dendryt szczytowy odchodzi nie z wierzchołka neuronu, lecz z bocznej jego powierzchni lub od jednego z dendrytów podstawnyeh.
Niektóre zmodyfikowane komórki warstwy IV mają kształt owalny upodabniający je do komórek gwiaździstych.
Są to tzw. gwiaździste piramidy.
2.
Komórki nie piramidalne(nonpyramidal neurons).
Nie stanowią one jednorodnej grupy komórkowej.
Mają różną wielkość oraz różne ukształtowanie dendrytów i aksonu.
Brak im natomiast dendrytu szczytowego, charakterystycznego dla komórek piramidalnych.
Większość komórek niepiramidalnych nie ma kolców dendrytycznych:u pozostałych kolce dendrytyczne są znacznie mniej liczne niż na komórkach piramidalnych.
Wśród komórek niepiramidalnych przeważają komórki małe tzw. ziarniste.
Mają one stosunkowo dużo ciemno barwiącej się cytoplazmy bez większych ziarnistości.
Dendryty, na ogół krótkie, rozgałęziają się zwykle krzaczasto w różnych kierunkach, najczęściej w pobliżu ciała komórek.
Są to neurony z krótkim aksonem, a ich akson rozgałęzia się w obrębie kory mózgu.
Komórki ziarniste nie stanowią grupy jednorodnej.
Zależnie od kształtu ciała komórki, rozgałęzień drzewa dendrytycznego i przebiegu aksonu wśród komórek niepiramidalnych rozróżnia się kilka grup.
Do liczniejszych należą komórki:dwubiegunowe, koszyczkowe, neurogleiokształtne, o wstępującym aksonie(Martinotdego)i poziome Bajała).
K o m orki dwubiegunowe(wrzecionowate), wielkości 1030 urn, leżą głównie w VI warstwie kory prostopadle do jej powierzchni.
W głębi bruzd ustawienie komórek wrzecionowatych zmienia się z prostopadłego na skośne lub nawet poziome(równoległe do powierzchni kory).
Oba końce komórek dwubiegunowych wysyłają zwykle po jednym dendrycie:górny dociera aż do powierzchownych warstw korowych, dolny rozgałęzia się poniżej ciała komórki.
Akson najczęściej wychodzi z dolnego końca ciała komórki lub z dolnego dendrytu.
Jądro komórki dwubiegunowej jest zazwyczaj pęcherzykowate, owalne z wyraźnym jąderkiem.
Odmianą komórek dwubiegunowych są tzw. komórki dwubukietowe(double bouąuetcells).
Leżą one bardziej powierzchownie 01-111 warstwa):charakteryzują się obfitym rozgałęzieniem dendrytów.
K om orki k os zyc z k owe wyróżniają się stosunkowo krótkim aksonem, który dzieli się na biegnące przeważnie poziomo kolaterale:te z kolei tworzą sieć oplatającą ciała komórek i proksymalne odcinki dendrytów.
Są to nucony hamujące GAMA-ergiczne.
Rozróżnia się komórki koszyczkowe małe-wielkości komórek ziarnistych i duże dorównujące wymiarami średnim i dużym komórkom piramidalnym.
K om orki ne u rogi ej ok s z tałtne, czyli pajęczynowate(spiderweb cells), są to małe neurony o gęstym, rozgałęziającym się na niewielkiej przestrzeni, drzewie dendrytycznym.
Akson rozgałęzia się tuż obok ciała komórki.
Komórki neuroglejokształtnenależą do większej grupy neuronów tworzących miejscowy splot aksonalny(nonpyramidalcells forming local axonal plexuses).
3.
Komórki o wstępującym aksonie(Martinottiego), leżące przeważnie w głębszych warstwach, mają kształt wrzecionowaty lub trójgraniasty.
Charakteryzują się one aksonem kierującym się do warstw powierzchownych i oddającym po drodze liczne bocznice.
Dendryty tych komórek rozgałęziają się w różnych kierunkach, głównie jednak prostopadle do powierzchni kory.
4.
Komórki poziome(Cajala)leżą głównie w warstwie drobinowej.
Ich ciała są wydłużone, a z obu końców biegną równolegle do powierzchni zakrętów wypustki.
komórki piramidalne Betza.


kna nerwowe kory.
W korze mózgu znajdują się trzy zasadnicze typy włókien ach:1)włókna doprowadzające, 2)włókna odprowadzające i 3)włókna śródi, które nie wybiegają poza istotę szarą.
tok na do pro wad z a j ące.
Pochodzą przede wszystkim ze wzgórza(włókna e)oraz z innych pól kory mózgu tej samej(włókna kojarzeniowe)lub drugiej półkuli a spoidłowe).
'łókna odprowadzaj ące.
Są to głównie neuryty komórek piramidalnych rzecionowatych.
Podążają one przez istotę białą do innych części kory mózgu a kojarzeniowe i spoidłowe)oraz do ośrodków pnia mózgu i rdzenia kręgowego a rzutowe).
'lok na śród korowe, stosunkowo krótkie, pochodzą przeważnie z komórek ach, z komórek o wstępującym aksonie oraz z komórek poziomych.
Liczba tych ik, jak również włókien śródkorowych, zwiększa się wraz z wyższym stopniem iacji kory mózgu w rozwoju filogenetycznym.
ipsy kory mózgu.
W korze mózgu spotyka się olbrzymie ilości połączeń synaptycziżnegotypu.
W korze wzrokowej kota(Soboli, 1955)dendryty jednego neurocytuueć połączenia z 24 tysiącami innych komórek nerwowych, a pojedyncze aferentnei może rozgałęziać się w obszarze korowym obejmującym aż 5000 neurocytów.
idniając fakt, że w korze mózgu człowieka znajduje się kilka lub nawet kilkanaście ów komórek nerwowych, otrzymujemy łącznie astronomiczną liczbę korowych iń synaptycznych.
Większość z nich, około 9 O%, to syn a psy typ u 1, w których tonie postsynaptycznej znajduje się wyraźne zacienienie, zwane zagęszczeniem iaptycznym(postsynaptic density):dzięki niemu synapsy te mają charakter je asymetryczny.
Powyższe synapsy(prawdopodobnie pobudzeniowe)najczęściej olbki synaptyczne aksonów z cienszymi odgałęzieniami dendrytów lub ich kolcami.
psy typu li najczęściej łączą zakończenia aksonów z ciałami neurocytów lub towymi odcinkami ich dendrytów:połączenia te, uważane za synapsy hamujące, tą niespełna 10%ogólnej liczby synaps korowych.
herzyki synaptyczne, znajdujące się w synapsach typu 1, mają kształt Natomiast pęcherzyki zakończeń tworzących synapsy typu 11, stają się, przy mych metodach utrwalania kory mózgu, spłaszczone:prawdopodobnie zawierają mienną substancję przekaźnikową(kwas gamma-ammomasłowy).
Inne rodzaje wystąpują również w korze mózgu, jednak są one znacznie mniej liczne od typów iczych.
, że w korze mózgu jest tak wiele synaps, stwarza niemal nieograniczone ości krążenia impulsów w różnorodnych o b w od a eh ne u r ona lny eh, w skład.
Q 25 um 4 Vluastruktura synaps kory mózgu:a-synapsa typu I(aksodendrytyczna), @presynaptycznej widoczne kuliste pęcherzyki synaptyczne:wyraźne zagęszpostsynaptyczneoznaczone strzałką:b-synapsa typu li(aksosomatyczna), i presynaptycznej pęcherzyki synaptyczne spłaszczone, brak zagęszczenia postsynaptycznego:P-część presynaptyczna.
Z-część postsynaptyczna.
których wchodzą określone grupy komórek nerwowych.
W związku z tym w ostatnich latach stworzono liczne modele tych obwodów, próbując przedstawić w sposób uproszczony złożoną czynność kory mózgu.
Schematy te są stale zmieniane i modyfikowane.
Nie zdołano jednak, ze względu na olbrzymią złożoność kory mózgu, opracować takiego modelu jak dla kory móżdżku.
Pod koniec lat siedemdziesiątych wysunięto hipotezę, że czynność kory mózgu opiera się na jednostkach morfologiczna-czynnościowych(modułach)będących cylindrycznymi wycinkami kory(średnicy 200-300 urn)prostopadłymi do powierzchni mózgu.
Neurony takiego słupa komórkowego---modułu(około kilku tysięcy)stanowiłyby jednostkę czynnościową mającą połączenia nerwowe odmienne niż moduły sąsiednie.
W myśl tej hipotezy kora stanowiłaby mozaikę różnorodnych cylindrycznych struktur.
Glej kory mózgu.
W korze znajdują się wszystkie zasadnicze typy komórek glejowych.
Astrocyty włókniste leżą głównie w powierzchownej warstwie kory, w pozostałych zaś ilościowo przeważają astrocyty protoplazmatyczne.
Komórki gleju skąpowypustkowegosą niemniej liczne w warstwie powierzchownej, głębiej ilość ich zwiększa się stopniowo w kierunku istoty białej.
Komórki mezogleju występują mniej więcej jednolicie w całej grubości kory.
Naczynia krwionośne kory.
Kora mózgu zawiera liczne, bardzo cienkie naczynia włosowate, do których z opony miękkiej krew doprowadzają tętnice, zwane g a ł ę z i a rn i k o r owymi(remi corticdles:patrz dalej).
Budowa kory nowej W korze mózgu rozróżnia się trzy rozwojowa różne części:korę d a w n ą(pdlaeocortea), korę starą(orchicortea)i korę nową(neocortea).
Kora nowa, zwana również isocortea(patrz dalej), uzyskuje u człowieka największy stopień rozwoju zajmując ponad 958 powierzchni półkuli mózgu.
Charakteryzuje się ona budową wywodzącą się z zasadniczego typu, w którym rozróżnia się 6(bądź 7)kolejno ułożonych warstw.
Warstwy komórek w korze nowej.
W korze nowej rozróżnia się następujące warstwy, zwane także blaszkami(ryc.
2131 I-warstwa drobinowa, li-warstwa ziarnista zewnętrzna.
Ul-warstwa piramido wa, IV-warstwa ziarnista wewnętrzna, V-warstwa zwojowa i VI warstwa komórek wielokształtnych.
1.
Warstwa dr ob in owa(lamina molecularis), czyli brze zna(lamina zonalis)lub splotów a(lamina pleaifrmis).
Zawiera dużo włókien nerwowych i gleju oraz stosunkowo niewiele komórek nerwowych.
Najbardziej typowe są tu komórki poziome o wypustkach biegnących równolegle do powierzchni zakrętów.
Wypustki komórek poziomych wraz z dendrytami i neurytami komórek znajdujących się w głębszych warstwach tworzą sieć włóknistą, przez którą warstwa drobinowa spełnia funkcje kojarzeniowe.
Od opony miękkiej(patrz dalej), ściśle powlekającej mózgowie od zewnątrz, warstwa drobinowa jestoddzielona błoną graniczną gleju zewnętrzną(membrano limitons glide eaterno).
Il.
War s twa ziarnista ze wnętrz na(lamina gronulariseaterna)zawiera małe, dość gęsto ułożone komórki piramidalne(w znacznym stopniu zmodyfikowane)i komórki ziarniste.
Ich neuryty nie wychodzą przeważnie poza obręb istoty szarej, lecz rozgałęziają się w pobliżu komórki lub w innych warstwach kory.
Grubość warstwy ziarnistej jest zmienna, największa w polach czuciowych.
Ul.
Warstw a piramid owa(lamina pgramidalis), zwana również warstwą p ir a m id o w ą z e wnet r z n ą(lamina pgramidalis eaterna).
Składa się ze stosunkowo luźno rozmieszczonych komórek piramidalnych.
Ich wymiary zwiększają się przeważnie w kierunku od warstwy li do W.
Z tego powodu w wielu okolicach kory rozróżnia się podwarstwy małych(Ula), średnich(Bib)i dużych(Ule)komórek piramidalnych.
Poza.
Q O 67.


żaru piramidalnymi w warstwie III znajdują się mniej liczne komórki o wstępują:sanie(Martinottiego)i komórki ziarniste.
U człowieka warstwa piramidowa jest lżnie grubsza od pozostałych:osiąga ona największą grubość w korze ruchowej przedśrodkowy).
Warstwa ziarnista wewnętrzna(lamina granularis interna)zawiera ozmieszczone komórki ziarniste i małe piramidalne, ich neuryty rozgałęziają się.
III.
Will.
es csc?:sc.
es csc?:scłr.
16 z ł?i, (f P.
łjFjł f'yF, 'hć r. t'(.
13.
Schemat budowy warstwowej kory nowej.
Po lewej-----komórki nerwowe, po włókna rdzenne.
Liczby rzymskie oznaczają warstwy kory, litery-prążki e:a-prążek warstwy drobinowej, b-prążek warstwy ziarnistej zewnętrznej, żek warstwy ziarnistej wewnętrznej, d-prążek warstwy zwojowej(wzorowane na Brodmannie).
bie istoty szarej.
Warstwa ziarnista wewnętrzna jest najlepiej rozwinięta w tych kory mózgu, do których dochodzą liczne włókna dośrodkowe.
Natomiast w korze et zakrętu przedśrodkowego(patrz dalej)warstwa ta nie występuje.
(arstwa zwojowa(lamina ganglionaris), zwana również warstwą pirayąwewnętrzną(lamina pgrdmidalis interna), ma komórki rozmieszczone od poprzedniej.
Oprócz komórek piramidalnych małych i średnich znajdują się tu i komórki duże, a w tylnej części zakrętu przedśrodkowego także komórki nie(Betza), z których wychodzą grube włókna dróg:korowa-rdzeniowej i koro owej.
Warstwa zwojowa jest najszersza w przedniej części zakrętu obręczy ręcie przedśrodkowym.
Warstwa komórek wielokształtnych(lamina muł(frmis)zawiera i nerwowe różnego typu, ułożone gęściej niż w warstwie poprzedniej.
Oprócz dość a Komórek o wstępującym aksonie(Martmottiego), występujących również i w inustwach, znajdują się tu przede wszystkim komórki trójgraniaste i wrzecionowate.
O trójgraniaste leżą przeważnie w części powierzchownej.
Głębiej, j, bliżej istoty naidują się głównie komórki wrzecionowate, ułożone prostopadle lub skośnie do.
III.
ęXYw''s, 'i", '7 żć. . , 'y, 6.
. 'X, '*, . s':'", er'-Kąęcjącjł, 'ącjwĄ.
Z'ł*'ć y:, f'**, ć, FYy, 'ą'**, '. , 'ęF.
"-, '?'Ęf"cjj', , wŚj:%t. .
-ŚĄX ĘV ŃVyóĘ Il.
, ĘfĘyĘł**ż 2 Żt"jet, łf?'jęfśfgóó jjóf 86 ĘX ęó*Isicj-'scjjXĄ***'y"jX-ę:j li-t. -ę('Ę', jp:'jcjąój'z'cjó cjó%'ęęy, a"ĘFcjąQĆićTĘ. .
*****, ****, **'*Ż.
*1'Z'Ęłóa'Gcj:fŚŻ:Tf 86 y, cj 7)'.
Jłć?-j s.
K Yl'6 ć, , , ', j z ej 1(.
XcjcjXycj'żZj, ?y'śji:J'K-fyyó:'cjj'g.
. Ę'ćy'Ą 5 F Ę.
KFjń cjTŻyĘ**, , **'**'*'*. . ***ż**'*****ż****, *a-*ć**, *. **'*, *7 r ł', -Xją 7 X.
Byc.
214. Kora bezziarnista.
Pole cytoarchitektoniczne 4(paw, 258:wg Brodmanna).
powierzchni kory.
Część głęboką warstwy VI niektórzy(Vogtowie.
Rosę)wyróżniają jako odrębną(VII)warstwę wrzecionowatą(lmunańs(ńrmis), zwaną też w a rs twą n a j b I i z s z ą(laminą intimd).
Jest ona na ogół niezbyt ostro odgraniczona od istoty białej półkul.
W warstwie komórek wielokształtnych prostopadle do powierzchni kory przebiegają liczne włókna, powodujące układanie się komórek w szereg promieniście biegnących słupów.
Sześciowarstwowa budowa jest wyraźnie zachowana w przeważającej części kory okolice te tworzą tzw. k o re ho m o typ ową.
W pewnych miejscach jednak niektóre warstwy nie wykształcają się lub też są zbudowane odmiennie niż w korze homotypowej.
Części nowej kory o tego rodzaju odrębnej strukturze nazywamy korą heteroty p o w ą.
Występuje ona w dwóch krańcowo różnych odmianach jako kora bezziarnistaOyc, 2141216)1 kora ziarnista(ryc, 2 l 5).
Kora bezziarnis ta(corteaagranularisjniezawiera typowych warstw ziarnistych i ma słabo rozwiniętą warstwę U oraz nie ma warstwy IV.
Widać to w zakręcie przedśrodkowym, jak również w przedniej części płacikaoko(ośrodkowego oraz zakrętu obręczy.
Przeciwieństwem kory bezziarnistej jest k o r a z i a r n i s 1 a(cortea granulcris s. coniocortea), na ogół cienka i zawierająca dużo gęsto rozmieszczonych komórek ziarnistych.
Oprócz warstwy U i TV zajmują one warstwę Ul, a częściowo również warstwy V i VI.
Kora ziarnista występuje zasadniczo w polach, do których wnikają drogi czuciowe(patrz dalel.
Warstwy włóbien mlelinowch w korze nowej.
Nie tylko komórki, ale również i włókna nerwowe układają się w korze mózgu warstwami(ryc, 2 l 3).
Warstwy włókien odpowiadają w znacznym stopniu warstwom komórkowym, chociaż nie są z nimi identyczne.
1. Warstwa drobinowa dzieli się z punktu widzenia układu włókien mielinowych na.


, iA 8 tŻ.
Gę%, ', "', ęgr', %tir'-'ŻĘI Ęcjć, rróT ąófF Ą nijfió-.
***, ***i**, *'**'*-*ż*, *.
ś ĘócjĘcjó ęĘą, 'cj y', cjF, cj"cjócją'cj, jcj yćł:cj-'ł, ej'cj'cj'Kcj%"Y**********'*, *.
***********Żęią, jiąóż-ę ĄŚ''Ęł Ę, *****ĘX-pąg-', **tę-jĘyś 7 cjęy, -:(?i********************"*i, **'*, ***rWcjv Ba Ę 8*róg 6 łve, ******j rew-X y 7 YX"ZĄyllYł ęąy ę@j 6 gYg Ęy 5 cjąjĘcjVóĆcję 3'cją cj'FY'-7 Ęygó.
ążek Exneraążek Kaes-Bechterewaążek Baillargera zewnętrzny ążek Baillargera wewnętrzny.
+gFa wić.
9 Y'ęPK.
***********Żz Ącjęf:ręŚ'ęó'ącj y, 'śŃs'.
'Ęł K'z'Q ł ć'gf 5 f'jjjfjji-:FŻtj**', 'fęyf.
ć"jz 86 Q.
P'Ki.
ś li.
III.
**'PA śśF.
strzałki kora homotypowa-pole 18(paw, 258:wg Brodmanna).
adziej na dwie lub cztery podwarstwy.
Najwięcej włókien znajduje się w podwarstiredniej, która przy znacznym rozwoju tworzy prążek warstwy drobino strio laminie moleculoris).
Większa część warstwy ziarnistej zewnętrznej zawiera mało włókien rdzennych s twa slab owłóknist a(laminddgsfbrosd).
Jej częśćgłębsza, łącznie z częścią zchowną warstwy piramidalnej, jest bogatsza we włókna i może tworzyć p r ą z e k. wy ziarnistej zewnętrznej?(stria laminae gronularis eaternde).
Odpowiednikiem warstwy piramidowej jest w a r s 1 w a n a d p r ą żk o w a(lamina triud), uboga we włókna mielmowe.
Warstwa ziarnista wewnętrzna zawiera gęsto skupione włókna cienkie i luźno szczone włókna grubsze.
Tworzą one prążek warstwy ziarnistej werznej?
(stria lominae grmularis internie).
Prążek ten jest szczególnie silnie RW w korze wzrokowej, w okolicy bruzdy ostrogowej, gdzie jak już wspomniano, zwę prążka Wica d Azyra albo prążka Gennariego.
(arstwa zwojowa składa się z dwu części:warstwy nniędzyprążkoweja in(erstriclc), zawierającej mniej włókien mielinowych, i p r ą z k a w a r stwyi w e P(stria laminae panglionaris).
Prążek ten pod względem budowy mielinowej mina warstwę czwartą.
VI.
Warstwa komórek wicia kształtnych dzieli się, z punktu widzenia przebiegu włókien, na 4 części.
Najbardziej powierzchownie leżąca w arstwapodprążkowa(lamina infrdstriata)zawiera niewiele włókien rdzennych, natomiast w pozostałych warstwach ilość ich jest znaczna.
Warstwowość kory jest spowodowana głównie przebiegiem włókien równoległych do powierzchni zakrętów, czyli włókien nerwowych stycznych(neaurqńbrde tngentiales).
Tworzą one powyżej wspomniane prążki, których grubość i ilość jest różna w poszczególnych okolicach kory mózgu.
Na tej podstawie niektórzy rozróżniają trzy typy kory nowej:korę jednoprążkową(cortea unistriutus), k o re dwu prążków ą(cortea bistriatus)i korę wieloprążkow ą(cortez multistriatus).
Oprócz włókien stycznych w korze znajdują się liczne włókna nerwowe pr o mi enis te Oeurqfbrae radiales), biegnące prostopadle do powierzchni zakrętów.
Tworzą one promienie r d z e n n e(radii medullares), wnikające z istoty białej.
Grubsze promienie rdzenne dochodzą do warstwy V, ciensze do warstwy Ul, a niektóre z nich nawet do warstwy t.
Ryc.
216. Komórki kory bezziarnistej.
Pole cytoarchitektoniczne 4(wg L-e Roy Connela).
Budowa kory dawnej i starej Części Mogenetycznie stare-palaeocortea i drchicortea są u człowieka stosunkowo słabo rozwinięte i zajmują niespełna 58 całej powierzchni półkul mózgu.
Znajdują się one w obrębie węchomózgowiai płata limbicznego(patrz dalej).
W przeciwieństwie do kory nowej(neocortea), mającej budowę wielowarstwową, zawierają one tylko trzy Oub dwie)warstwy zasadnicze.


względu na całkowicie odmienną strukturę większość badaczy wa części kory flogenetycznie stare mlocortea, w odróżnieniu od nowej, isocortea, która na całym swym obszarze wykazuje zasad*podobieństwo budowy.
:a dawna(poleeocor(cal.
Kora dawna ma na ogół prostą budowę warstwową.
na jej część charakteryzuje się niewyraźnym odgraniczeniem od jąder podkorowych prążkowanego, przedmurza, ciała migdałowatego i istoty bezimiennej).
Rosę(1926)a ją k o rą półŚ ci enną(cortea semiparietinus), uważając, że w jej powstaniu udział tylko część komórek warstwy macierzystej, reszta zaś tworzy jądra rowe.
Do kory dawnej należy głównie kora związana bezpośrednio ze zmysłem nenia(patrz dalej).
Korę dawną od nowej oddziela wąskie pasmo okolicy przejśperipclaeocortea, albo mesopdlaeocortea, w której skład wchodzi kilka pól eh głównie na pograniczu wyspy.
:a stara(archicortea).
Kora stara tworzy przede wszystkim hipokampa oraz zakręt(patrz dalej).
pograniczu hipokampa i kory nowej, głównie w zakręcie przyhipokampowymtle się kora przejściowa, zwana peridrchicortea lub mesodrchicortea.
Pola architektoniczne kory mózgu podstawie różnic w budowie mikroskopowej podzielono korę(u na szereg odrębnych części-pól architektonicznych.
Poigólne pola różnią się budową komórek nerwowych(pola cyto.
**o o***.
**o o*******, *ĘA ś fjjó yjż::7 ł:jj'jj X.
i ćy W**4 w ęp ć 7 yX 7 yZKę, .
**z ś.
śXłjcjąył jcjąĘZĘN oFĘg%j-W cj?
Ygg@?
Q%jcją*-ę złśy.
9 gi@ęyG Kt*śł.
lś-:s-ę'4 a.
i!
cjąjó ĘłKD 63 W 8'Ż 6 V.
***8%:ęęxcj ą****gĘów+yś-yę 68 W Ęy****ęćcj WócjpW:ycjó j****rJżiŻÓFjPĘ(cj!
*****e ęśJi':w w cjGcj 4'6 Ę w j ąć.
2047 Pola cytoarchitektoniczne na powierzchni górna-bocznej półkuli mózgu(wg Brodni anna).
architektoniczne), przebiegiem włókien rdzennych(pola mieloarchitektoniczne)oraz strukturę gleju(pola glioarchitektoniczne)i naczyń krwionośnych(pola angioarchitektoniczne).
Pola cytoarchitektoniczne.
Są przebadane najdokładniej.
Różnice między nimi polegają przede wszystkim na grubości warstw oraz na niejednakowym rozmieszczeniu komórek nerwowych, różniących się między sobą wielkością i kształtem.
Granice między polami przeważnie nie są ostro zaznaczone i często nie pokrywają się z przebiegiem bruzd.
W związku z niewyraźnym odgraniczeniem pól cytoarchitektonicznych ich liczba jest rozmaicie oceniana przez poszczególnych badaczy.
Campbell(1905)odróżniał 20 pól, Smith(1907)--50, Brodmann(1907)-52, Economo i Koskinas 0927, uwzględniając częściej występujące odmiany-aż 109.
jłfjłj'y.
s iś.
B-'es-cj.
cj.
*z*.
?o'ĘĘe:::'-9 cj.
-'e%cją Pfwi('ęę śł.
Ę?
3 Ż 3.
cją cj?j 5 K****************.
29 Ryc.
218. Pola cytoarchitektoniczne na powierzchni przyśrodkowej i dolnej półkuli mózgu(wg Brodnnanna).
Najbardziej rozpowszechnił się podział Brodmanna O 9 W), który poszczególnym polom nadał liczby porządkowe od I do 52.
Na tej samej zasadzie opiera się klasyfikacja Filimonowa i wsp.
O 949).
Uwzględnili oni w znacznym stopniu zmienność osobniczą kory i poza polami opisanymi przez Brodmanna wyodrębnili pola dodatkowe, oznaczając je dwiema liczbami, np. pole 31/32, 31/4 itd.
Economo i Koskinas(1925)główne pola cytoarchitektoniczne oznaczali literami alfabetu, przy czym pierwsza z nich określa płat, w obrębie którego dane pole się znajduje(F s frontolis, P 8 parietdlis, T-temporalis.
O-occipitalis.
U-limbicus, H-hippocumpicus).
Badacz polski Rosę jako pierwszy oparł podział cytoarchitektoniczny kory mózgu na rozwoju ontogenetycznym.
Opracował on klasyczny opis cytoarchitektoniki kory mózgu człowieka(W 36 ł.


reg sąsiednich pól, mających pewne cechy wspólne, łączy się w większe jednostki oralne-o k o I i c e(regiones).
Filimonow(1949)rozróżnia w korze nowej 9 takich okolica potyliczna(regla occipitalis)-pole 17, 18 i 19.
okolica ciemieniowa dolna(regla parietdlis interior)--pole 39 i 40.
Jkolica ciemieniowa górna(regla porietdlis superior)---pole 5 i 7.
Jkolica zaśrodkowa(regla postcenmlis)----pole 3, 3/4, 1, 2 i 43.
Jkolica przedśrodkowa(regla praecentralis)-pole 4 i 6.
Jkolica czołowa(regiofontqlis)-pole 8, 8/6, 9, 9/8, 10, 10/9, 11, 12, 32, 32/8, 32/9, 32/1044, 45, 46 i 47.
Jkolica skroniowa(regla temporalis)----pole 20, 20/38, 21, 21/38, 22, 22/38, 37, 41, 41/42, i 52.
Jkolica wyspowa(regla insularis)-pole 13 i 14.
Jkolica limbiczna(regla limbicd)-pole 23, 23/24, 24/32, 25, 31 i 3132.
a mieloarchitektoniczne.
Różnią się między sobą odmiennym ukształtowaniem en mielinowych:uwzględnia się przy tym głównie:1)grubość prążków Baillargera, 2)blaszek poziomych i 3)budowę promieni rdzennych.
Zależnie od struktury iszych tworów rozróżniono około 200 pól mieloarchitektonicznych(Vogtowie, 1919), mym tylko stopniu pokrywających się z polarni cytoarchitektonicznymi.
pól mieloarchitektonicznych należy odróżniać pola miel ogen etyczne, opisaiezFlechsiga(1898, 19011.
Flechsig opierał się na spostrzeżeniu, że włókna poszczególczęścikory mózgu w rozwoju osobniczym uzyskują osłonki rdzenne nierównomier(yodrębnił on 6(a później 45)pól mielogenetycznych, którym nadał numerację ńe od okresu mielmizacji.
la, w których włókna nerwowe otaczają się osłonką rdzenną przed urodzeniem ał Flechsig okolicami pierwotnymi, pola ulegające mielmizacji po 2 miesiążycia-okolicami końcowymi.
Pomiędzy nimi znajdują się okolice e d n i e, w których mielinizacja rozpoczyna się w okresie od urodzenia do 2 miesiąca.
cepierwotneuważanoza pola rzutowe, a okolice końcowe-za kot arze ni ołwietlepóźniejszych badań okazało się jednak, że poszczególne pola, niezależnie od u, w którym uzyskują osłonki rdzenne, zawierają włókna należące do obu układów iłowego i kojarzeniowego.
Stwierdzono również, że mielmizacja nie odbywa się tnie w każdym polu, lecz jest procesem rozlanym, obejmującym znaczne przestrzenie Pomimo powyższych faktów badania nad polami mielogenetycznymi pogłębiły nie naszą znajomość architektoniki kory mózgu.
la glioarchitektoniczne.
Różnią się między sobą ilością komórek gleju oraz odmienień rozmieszczeniem w poszczególnych warstwach.
Liczba pól glioarchitektoniczjestbardzo znaczna.
la angioarchitektoniczne.
Zostały przebadane przez Pfifera(1921.
Różnice między aolegąj ą głównie na odmiennym układzie tętnic, różnej grubości naczyń włosowatych na rozmaitym stosunku naczyń kory do istoty białej.
lokalizacja czynnościowa w korze mózgu idział kory mózgu na szereg pól architektonicznych opiera się na eriach morfologicznych.
Od dawna jednak przypuszczano, że różwbudowie poszczególnych części kory powinny łączyć się z odmą ich czynnością.
Zostało to w znacznym stopniu potwierdzone*z badania doświadczalne oraz przez obserwacje kliniczne.
Nie z)jednak zbyt ściśle wiązać różnych pól architektonicznych z odWmiczynnościami.
Prawidłowy bowiem przebieg każdej czynności ży od współdziałania całej kory, a tylko niektóre jej części mają przy szczególne znaczenie.
Isłą lokalizacją czynnościową odznaczają się jedynie pola, do kto.
ośrodek.
ruchowy OIOWY.
kora ruchowa.
pierwotna kora słuchowa.
kora węchowa.
pierwotna kora czuciowa.
*CzuCłOWy 0)OWY.
pierwotna kora czuciowa.
-pierwotna ko ta wzrokowa.
kora limbiczna.
pierwotna kora wzrokowa.
Brc.
220. Lokalizacja czynności w korze mózgu.
Półkula prawa.
Widok od strony lewej.
rych dochodzą drogi czuciowe(pierwotne pola czuciowe)lub też w których rozpoczynają się główne drogi ruchowe.
Pola te, zwane polami rzutowymi, czyli proj ekcyj nymi, obejmują(ryć.
219.


g 1)korę ruchową, czyli somatomotoryczną, znajdującą się rej części płata czołowego, 2)korę czuciową, czyli somatosen:zną, zlokalizowaną w płacie ciemieniowym, bezpośrednio za bruzrodkową(pola 3, 1.
Z), 3)korę wzrokową, leżącą w płacie Iicznym(pole 10, 4)korę słuchową, pokrywającą zakręty nowe poprzeczne(pole 4 l), 5)korę smakową(pole 35)i 6)ę w ę eh o w ą, położoną w obrębie węchomózgowia(patrz dalej).
la, do których dochodzą główne drogi czuciowe lub w których oczynają się długie drogi ruchowe, zajmują tylko około 208 kory fu.
Pozostałe jej obszary są natomiast związane głównie ze scala, czynności różnych pól recepcyjnych kory.
Obszary te nazywa się zegnie polami kojarzeniowymi, czyli asocjacyjnymi, chociaż obej.
one między innymi wtórne pola czuciowe(patrz dalej)i pola, rych wychodzą drogi projekcyjne.
i ruchowa(somatomotorrczna)skład kory ruchowej wchodzą:zakręt przedśrodkowy oraz tylna:zakrętów czołowych górnego, środkowego i dolnego, jak również dnia część płacika okołośrodkowego.
f-A ć:)b-86 ć*****-*.
421 Reprezentacja ruchowa w korze zakrętu przedśrodkowego, oznaczona w postaci zniekształconej człowieka(homunculus)(wg Penfelda).
Znajdują siętu pola cytoarchitektoniczne 4 i 6, nie mające wyraźnych warstw ziarnistych:pole 4 odznacza się poza tym obecnością olbrzymich komórek piramidalnych.
W korze ruchowej rozpoczyna się większość włókien podążających do rdzenia kręgowego(droga korowa-rdzeniowa)i do jąder ruchowych nerwów czaszkowych(droga korowa-jądrowa).
Włókna aferentne kory ruchowej prowadzą impulsy głównie z kory czuciowej, z móżdżku(za pośrednictwem jądra brzusznego pośredniego wzgórza)i z ciała prążkowanego(głównie poprzez jądra brzuszne przednie wzgórza).
Na podstawie badań, polegających na pobudzaniu lub usuwaniu poszczególnych okolic wyodrębniono część tylną kory ruchowej, leżącą w bezpośrednim sąsiedztwie bruzdy środkowej-pierwotną korę ruchową(primary motor cortex), i część przednią, czyli tzw. korę przedruchową.
Granica między nimi nie jest ostro zaznaczona.
Na ogół uważa się, że część tylna kory ruchowej odpowiada polu 4, a kora przedruchowa-polu 6.
Drażniąc pi er w o tn ą k o re r u eh ową(pole 4)bodzcem nieznacznie przekraczającym bodziec progowy, wywołuje się w przeciwległej połowie ciała ruchy poszczególnych grup mięśniowych lub nawet pojedynczych mięśni.
Ruchy te są reprezentowane w określonej kolejności w korze zakrętu przedśrodkowego i płacika okołośrodkowego(ryc.
ZZI).
Najniżej, w sąsiedztwie bruzdy bocznej znajduje się pole dla mięśni głowy(mięśni gardła, języka, krtani, żuchwy i twarzy), wyżej-dla mięśni kończyny górnej i tułowia, a dalej zwykle już na powierzchni przyśrodkowej półkuli-dla mięśni kończyny dolnej, krocza, pęcherza moczowego i odbytnicy.
Lokalizację w korze ruchowej można sobie wyobrazić jako zniekształconą postać człowieka(homunculus), leżącego wzdłuż zakrętu przedśrodkowego, przy czym jego głowa znajduje się u dołu w pobliżu bruzdy bocznej, a nogi przechodzą na powierzchnię przyśrodkową półkuli na płacik okołośrodkowy.
Przednia część kory ruchowej, czyli kora przedruchowa(pole ó), jest mniej pobudliwa od części tylnej, a jej zadrażnienie, oprócz ruchów izolowanych, wywołuje tzw. ruchy kompleksowe, obejmujące znaczne obszary ciała.
Usunięcie pierwotnej kory ruchowej wywołuje niedowład wiotki w przeciwległej połowie ciała, natomiast zniszczenie kory przedruchowej prowadzi raczej do wzmożenia napięcia odpowiednich mięśni oraz upośledza ruchy kompleksowe.
Pole 8 jest również związane z korą ruchową.
Jego część, znajdująca się w obrębie zakrętu czołowego środkowego, tworzy korowy ośrodek spojrzenia w bok którego zadrażnienie powoduje zwrócenie gałek ocznych oraz głowy w stronę przeciwległą.
Pola 45 i 44, leżące w tylnej części zakrętu czołowego dolnego, mają także ścisły związek z korą ruchową, stanowiąc w półkuli dominującej ruchowy ośrodek mowy(patrz dalej).
Reakcje ruchowe można również wywołać drażniąc niektóre okolice leżące poza płatem czołowym, ku tyłowi od bruzdy środkowej, przede wszystkim zaś korę czuciową.
Ponadto bardziej ku przodowi, na powierzchni przyśrodkowej płata czołowego, znajduje się dodatkowe pole ruchowe.
Drażniąc tę okolicę można także wywołać ruchy w przeciwległej połowie ciała.
Natężenie prądu musi być jednak większe i częstokroć występują przy tym ruchy po tej samej stronie.
Dodatkowe pole ruchowe nazywamy polem ruchowym U(M U), w odróżnieniu od głównego pola ruchowego 01 T.
Kora czuciowa(somatosensoryczna)Kora czuciowa, ograniczona z przodu bruzdą środkową, zajmuje zakręt zaśrodkowy i sąsiadującą z nim część płacika okołośrodkowego.
Na podstawie budowy mikroskopowej w korze czuciowej rozróżnia się trzy mniej więcej równolegle ułożone pola cyt o architek tonie zne:3.
I i 2.
Pole 3, mające strukturę charakterystyczną dla okolic recepcyjnych, tworzy tylną ścianę bruzdy środkowej.
Grubość kory jest tu stosunkowo niewielka(około 2 mm).
Komórki warstw piramidalnych są małe, wskutek czego różnica między warstwami ziarnistymi a piramidalnymi nie zaznacza się wyraźnie.
W warstwie V znajdują się wydłużone komórki piramidalne oraz liczne włókna nerwowe, mające osłonkę mielmową.
Do kory czuciowej docierają włókna z jąder brzusznych tylnych wzgórza.
Prowadzą one impulsy ze skóry i z narządów ruchu przeciwległej połowy ciała, przy czym pobudzenia.
22 Anatomia człowieka t. TV.
337.


iaitych okolic dochodzą do różnych miejsc kory czuciowej.
Najniżej, bezpośrednio uzdą boczną, znajduje się przedstawicielstwo czuciowe trzew, wyżej zaś kolejno:*entacja twarzy, kończyny górnej, głowy, szyi, tułowia, kończyny dolnej oraz krocza idami moczowo-płciowymi.
Pola odbierające impulsy z kończyny dolnej i z narząłciowychleżą tuż przeważnie na powierzchni przyśrodkowej półkuli w płaciku*rodkowym.
łziemie rzutują się na korę czuciową impulsy nie tylko z różnych części ciała, ale z poszczególnych dermatomów, reprezentowanych w zakręcie zaśrodnprzez wąskie pasma kory, biegnące w kierunku strzałkowym od bruzdy środkowej izdy zaśrodkowej.
Dermatomy silniej unerwione(np. w obrębie palców)mają re odpowiednio większe przedstawicielstwo czuciowe.
erwacje elektrofizjologiczne przemawiają za tym, iż impulsy z eks te r o re cel w i pro pri o receptorów dochodzą do różnych pól kory czuciowej.
Pole 3 ma budzane przede wszystkim przez bodźce działające na skórę, a pole 2-przez bodźce ądów ruchu.
a żnie nie k o ry c z u cio w e j wywołuje najczęściej niezbyt sprecyzowane wraże rodzaju drętwienia lub pieczenia, a jedynie wyjątkowo bywa odczuwane jako me bodźców ściśle określonych, takich jak ciepło lub zimno.
unię ci e zakrętu za środkowego powoduje osłabienie czucia w przeciwlegowieciała.
Chory z tego rodzaju zaburzeniem nie potrafi rozróżnić dwóch blisko działających bodźców ani też dokładnie ich zlokalizować.
Jednocześnie jest zwykle ma zdolność oceniania masy trzymanego w ręku przedmiotu, jak również zdolność mawania przedmiotu wyłącznie na podstawie dotyku(astereognozja).
Czucie bólu i zimna nie ulega natomiast większym zmianom.
pośrednio za korą czuciową pierwotną(pola 3.
I i 2)znajdują się pola asocjacyjne me z nią licznymi połączeniami:tworzą one wtórną korę czuciową(somatoyczną:pola 5, 7 i W, w której odbywa się bardziej złożona analiza bodźców wych.
ócz głównej reprezentacji czuciowej, znajdującej się w korze zakrętu zaśrodkowegoczuciowa S I), istnieje jeszcze tzw. drugie przedstawicielstwo czue(kora czuciowa S U), umiejscowione w wieczku czołowo-ciemieniowym:acja somatotropowa jest tu mniej wyraźna.
Najbardziej z przodu znajduje się kora ąjąca impulsy czuciowe z obszaru twarzy, a najbardziej z tyłu-reprezentacja my dolnej.
, wzrokowa ra wzrokowa(pole 17)pokrywa ścianę górną i dolną bruzdy gowej, przechodząc również na powierzchnię zakrętu językowate az klinka.
Z przodu, przed miejscem połączenia bruzdy ostrogowefzdą ciemieniowa-potyliczną, kora wzrokowa znika ze ściany górnej 8, zajmując tylko jej ścianę dolną:z tyłu kora wzrokowa kończy się iwierzchni przyśrodkowej półkuli lub też przechodzi na powierzchórno-boczną.
le I 7 odznacza się małą grubością i makroskopowo widocznym pasmem istoty zwanym prążkiem Gennariego lub prążkiem Wica d Azyra, który dzieli istotę szarą a warstwę zewnętrzną i wewnętrzną.
Prążek ten jest najgrubszy w przedniej części 7 ostrogowej, a zmniejsza się stopniowo ku tyłowi.
Ze względu na jego obecność pole ywa się także polem prążkowym(dren s(rid(0.
względem budowy mikroskopowej pole prążkowe odznacza się silnym rozwojem y ziarnistych, które zawierają olbrzymią liczbę drobnych, gęsto ułożonych komórek wych.
Warstwa ziarnista wewnętrzna, bardzo szeroka, jest podzielona przebiegają*ewnątrz niej włóknami nerwowymi na trzy podwarstwy:Wa, lVb i We.
W stosuncienkiejwarstwie V znajdują się miejscami duże komórki(około 30 urn), zwane karni samotnymi Meynerta.
Ich dendryty rozgałęziają się na znacznej przestrzeni.
pola, a akson podąża przez głębsze warstwy istoty szarej i istotę białą w kierunku ośrodków pnia mózgu.
Do komórek specyficznych kory wzrokowej zaliczamy olbrzymie komórki gwiazdkowate Cajala, których długa oś biegnie równolegle do powierzchni kory mózgu.
Do pola 17 dochodzą włókna promienistości wzrokowej, przewodzące impulsy nerwowe z siatkówki obu oczu, przy czym do odrębnych okolic kory wzrokowej docierają pobudzenia z różnych części siatkówki(patrz, rozdz.
Droga wzrokowa).
Pole prążkowe(area stridt:pole 17)jest otoczone przez pole przyprążkowe(dredpcrdstridtc pole 18)1 po le o koło prą żk owe(areoperis(rida:pole l 9), których czynność jest również związana z impulsami dochodzącymi do kory przez drogę wzrokową(wtórne pola wzrokowe).
Usunięcie operacyjne obu płatów potylicznych, łącznie z przylegającymi częściami płatów sąsiednich, powoduje u człowieka ślepotę.
Kora słuchowa Kora słuchowa zajmuje zakręty skroniowe poprzeczne, głównie zaś zakręt skroniowy poprzeczny przedni.
Jest ona ukryta w głębi bruzdy bocznej, a do powierzchni wypukłej mózgowia dochodzi w środkowej części zakrętu skroniowego górnego.
Kora tej okolicy, grubości około 3 mm, obejmuje głównie pole 41 i pole 42.
Nie ma tu dużych komórek piramidalnych, natomiast występują obficie włókna nerwowe oraz komórki ziarniste, układające się w postaci słupów prostopadłych do powierzchni zakrętów.
Do zakrętów skroniowych poprzecznych dochodzi promienistość słuchowa, złożona z włókien nerwowych, które tworzą końcowy odcinek drogi nerwowej, łączącej ślimak z korą mózgu(patrz dalej).
Jak wykazały badania doświadczalne, impulsy nerwowe powstałe w ślimaku pod wpływem wysokich tonów, docierają do przedniej części kory słuchowej, gdy tymczasem tony niskie, o małej częstotliwości drgań, powodują zmiany elektryczne w części tylnej.
Impulsy zarówno ze ślimaka prawego, jak i lewego dochodzą do obu półkul.
Dlatego też po usunięciu jednostronnym zakrętów skroniowych poprzecznych nie stwierdza się większych zaburzeń słuchu, a dopiero zniszczenie ich w obu półkulach wywołuje głuchotę.
Oprócz głównej reprezentacji słuchowej stwierdzono u zwierząt istnienie dodatkowych pól korowych, do których również dochodzą impulsy ze ślimaka.
Główną reprezentację słuchową nazwano polem słuchowym I(A I), a dodatkowe-polami słuchowymi li i Ul(A li i A IT.
W sąsiedztwie kory słuchowej znajdują się prawdopodobnie zakończenia drogi nerwowej, przewodzącej pobudzenia z narządu równowagi.
Niektórzy lokalizują je w płacie skroniowym, inni w dolnej części zakrętu zaśrodkowego(dolna część pola Z).
Kora smakowa Według dawnych poglądów, zakończenia drogi smakowej miały się znajdować w korze zakrętu hipokampa lub wyspy.
Nowsze badania zdają się jednak przemawiać za umiejscowieniem reprezentacji smaku w wieczku czołowo-ciemieniowym, na jego powierzchni ukrytej w bruździe bocznej(pole 43).
Powierzchnia ta leży poniżej pola czuciowego dla twarzy jako przedłużenie zakrętu zaśrodkowego.
Asocjacyjna kora czołowa Asocjacyjna kora czołowa, zwana również korą czołową ziarnistą(tantal granular cortex)lub inaczej korą przedczołową(prefontal cortex), leży ku przodowi od kory ruchowej, zajmując większą część płata czołowego.
Ma ona wyraźnie.


me warstwy ziarniste i nie wykazuje ścisłej lokalizagD czynnościowej.
Kora ziarnista osiągnęła u człowieka największy stopień rozwoju.
Obszar ten łączono od z najbardziej złożonymi czynnościami intelektualnymi i tzw. uczuciowością Jednostronne uszkodzenie kory czołowej ziarnistej nie powoduje wyraźnych z.
Po obustronnym jej zniszczeniu występują zmiany charakteru i zmniejszenie iści intelektualnej.
Chory, między innymi, staje się bezkrytyczny, ma trudności ta się i przestaje troszczyć się o przyszłość.
lcyjna kora płatów ciemieniowego, potylicznego OŻOWBĘOona ku tyłowi od bruzdy środkowej kora asocjacyjna obejmuje większą część ciemieniowego, potylicznego i skroniowego, łącznie z wtórnymi polami w y m i:somatosensorycznym(pola 5, 7, 4 T, wzrokowym(pola 18, 19)i słuchowym.
Ilekroć swoisty impuls dociera z receptora do określonej części pierwotnego pola ego(np. do kory wzrokowej), powstają charakterystyczne zmiany potencjałów, iwodują z kolei rozprzestrzenianie się impulsów do pól czuciowych wtórnych nie wtórnych pól czuciowych zmniejsza w znacznym stopniu zdolność analizowaakterystycznychcech bodźca na podstawie dotychczasowego doświadczenia prowadzić do takich zaburzeń, jak np. niemożność rozpoznawania znaczenia ołów lub sytuacji(agnozja).
*ny rozwój pól kojarzeniowych u człowieka, w porównaniu z innymi ssakami.
ę z bardziej złożoną strukturą psychiczną oraz z wykształceniem się mowólneznaczenie mają przy tym niektóre pola znajdujące się w p ółk ul i d o minuuludzi praworęcznych w półkuli lewej).
Zniszczenie tych pól, jak również h je z sobą dróg nerwowych, wywołuje zaburzenia mowy, zwane afaąją.
U ludzi cznych ognisko chorobowe, zajmujące tylną część zakrętu czołowego dolnego iłkuli(pola 45 i 44:ośrodek ruchowy mowy Broca), powoduje często r u eh o w ą, przy której chory nie może wykonywać skoordynowanych ruchów.
ach do mówienia:potraf jednak poruszać językiem, wargami, podniebieniem i głosowymi, jak również rozumie to, co się do niego mówi.
izenie tylnej części zakrętu skroniowego górnego i środkowego w półkul ącej(ośrodek czuciowy mowy Wernickiego)może prcrwadzić do:z u c i o w e j, w której, pomimo zachowanego słuchu, ginie zdolność rozumienia hory z afazją czuciową potraf mówić:popełnia Jednak przy tym lic-zne błęó.
i z trudnością dobierania słów oraz z brakiem kontroli słuchowej.
EYoza afazją i czuciową istnieją również inne typy afazji powstające wskutek ognisk chorobo órych lokalizacja bywa różnorodna.
zególnie ważnych obszarów kory asocjacyjnej zalicza się zakręt kątowęy i większga skroniowego.
W półkuli dominującej odgrywają one istotną rolę w całościowyoawaniu różnorodnych informacji wzrokowych, słuchowych i czuciowgy eh.
PonaBzęści kory, zdaniem wielu badaczy, są gromadzone złożone wzorce psrnięciowe.
3 SDOWBgspy, zwana korą wyspową(cortea insularis), przykryta wiecse:karni, ma aną budowę komórkową.
Jej drażnienie powoduje przede wszystk:im objawy(wisceromotoryczne)i czuciowe(wiscerosensoryczne)ze strony narządóWnóch.
Do objawów tych należą, między innymi, wzmożone ruchy żołą 4 Kanadmierne ślinienie, jak również inne dolegliwości ze strony przewcvdu pokarWzwiązku z tym korę wyspową zalicza się niekiedy do układu lir:rbicznegelokalizują w niej ośrodek smaku.
WĘCHOMÓZGOWD.
UDKŁ-AD LIMBICZNYPłatem Hmbicznym(grand lobe limbiąue)nazwał Proca(1878)zespół zakrętów korowych, otaczających łukowato szczelinę naczyniówkową.
Stanowią one jak gdyby okolicę przejściową między korą nową a górna-boczną powierzchnią międzymózgowia.
Największe z tych zakrętów to zakręt obręczy, zakręt przyhipokampowy i hipokamp.
Obejmują one flogenetycznie starsze pole korowe, w skład którego, oprócz części kory nowej(neocortea), wchodzą kora dawna(palaeocortea)i kora stara(archicortea).
Pierwotnie uważano, że niemal cały ten obszar jest związany ze zmysłem powonienia, w związku z czym wprowadzono dla niego nazwę węch o mózgowia(rhmencephdlon).
Pogląd ten okazał się błędny i obecnie nazwa węchomózgowia przeważnie dotyczy tylko obszarów związanych bezpośrednio z powonieniem.
lndusium griseum.
FrmrSeptum s, pellucidumWucleiantę ri o resthalam i 4 reasubcallosaBulbusolfactoriusGyrus-paraterminalisGwusdiagonali sCo mus amygdaloideum.
Gyrus ci aguti.
Stria medullaris(halami.
S Gorpus mamillare.
parahippo-ej-ją.
Gwus.
i cam(884 dentatus.
Hi ppocampus.
Nuełei habenulae.
Stria terminalis.
-Formą dorsalis.
Ryc.
222.
Schemat układu limbicznego w rzucie na przyśrodkową powierzchnię prawej półkuli mózgu.
Uwidoczniono główne struktury zaliczane do układu limbicznego(obszar oznaczony drobnymi kropkami).
WęchomózgowieDo węchomózgowia(rhinencephmon)w węższym zakresie należą twory mające bezpośredni związek z przekazywaniem i odbieraniem informacji węchowych.
Należą do nich:1)opuszka węchowa, 2)pasmo węchowe, 3)trójkąt i prążki węchowe, 4)istota dziurkowana przednia oraz 5)zakręt półksiężycowaty i okalający.
4+41.


merząt z dobrze rozwiniętym powonieniem(zwierząt rnakrosmatycznych)struksąduże i tworzą płat w echowy(lobus otactoriush natomiast u człowieka, ńe jak u zwierząt mikrosmatycznych, ulegają one redukcji, zajmując niewielką iowierzchni dolnej półkuli mózgu.
Budowę węchomózgowia ludzkiego najłatwiej ześledzić u płodów 5-ó-miesięcznych, u których półkule mózgu nie są jeszcze żnie ukształtowane, a rozwijające się twory Mogenetycznie nowe nie zacierają mej budowy węchomózgowia(ryć.
223).
Tractus olfactorius.
Tri gonu molfctoriumSubstantaper(orała interior.
diagonalisTtłBOOJłBTłSB ppOGBT pi us cerebriFossa-1 unculgris.
Ru/bus olfacłorius.
Sina olfactoria medialis-86 Lamina z terminalisStria ollactoria-'leteralis.
-86, -lnsula-Limen insulae-Gyrus ambiensGwussemilunarisUncus Umbus uroi.
mamillare.
13.
Węchomózgowie i-miesięcznego płodu.
Widok od dołu(wzorowane na Villigerze).
łpuszka węchowa(bulbus o(fqctorius).
Stanowi ona przednią węchomózgowia.
Jest to twór owalny, barwy szaroczerwonej, spłaszczony od dołu ku górze.
Znajduje się on na powierzchni łwnei mózgowia w przedniej części bruzdy węchowej.
Powierzchalnaopuszki węchowej spoczywa na oponach mózgowia, odiącychją od kości sitowej.
Przez otwory w blaszce sitowej do ki wnikają nerwy węchowe.
aórki nerwowe opuszki węchowej.
W opuszce węchowej znajdują się i nerwowe różnego typu:a)k o m ór k i m itr a In e:tworzą one odrębną warstwę.
48 y szczytowe kierują się do warstwy kłębuszkowej, a aksony biegną w głąb do węchowego i do kory węchowej, b)komórki pędzel k owa te, podobne do 3 ch, mają jednak mniejsze rozmiary, przy czym większe komórki pędzelkowate 4 się głębiej, bliżej warstwy komórek mitramych, a mniejsze leżą bardziej.
powierzchownie, c)komórki ziarniste wewnętrzne, których perykariony mają kształt okrągły lub gwiazdkowaty, d)k o mó rk i około kłębu s z k owe, rozmieszczone w kłębuszkach węchowych lub w ich pobliżu.
Opuszka węchowa ma budowę warstwową, przy czym poszczególne warstwy są ułożone koncentrycznie.
Schemat budowy warstwowej jest u człowieka mniej wyraźny niż u zwierząt makrosmatycznych:podobnie jest on znacznie wyraźniejszy u ludzkich płodów niż u dorosłych.
Stratom granulosum interno m.
Strato mne u rocytorummitrali u mStratom molecu jare.
Strato m glomeru losom.
Stratom fi brasom edernum.
cjg 6 ij 5 FyjĄ j 1 Ą g 7 j 77 jp)11 V 1%7-773)(IĄ Ą(7 yF 7 j 7).
Ryc.
224. Schemat opuszki węchowej.
włókna nerwowe DBS-018 węchowego.
komórka ziarnista.
komórka m Brał na.
komórka pędzel kawała komórka około kłębu szkowa*kłębuszek.
nerwy węchowe komórka nerwowo-zmysłowa węchowa Oznaczono główne jej warstwy i zasadnicze typy DCUTOOOW.
Kolejno od zewnątrz rozróżnia się:1)warstwę włóknistą zewnętrzną, 2)warstwę kłębuszkową, 3)warstwę drobinową, 4)warstwę komórek nerwowych mitralnych i 5)warstwę ziarnistą wewnętrzną.
Ta ostatnia przechodzi z kolei w warstwę włókien pasma węchowego.
W a rs 1 w a w ł o k ni s ta z e w n ę tr z n a(strctumfbrosumeaternumjjest zbudowana głównie z cienkich włókien bezrdzennych, pochodzących z komórek nerwowo-zmysłowych węchowych błony śluzowej górnej części jamy nosowej.
Włókna te po wyjściu z jamy nosowej biegną pęczkami, jako nerwy węchowe, przez otwory blaszki sitowej kości sitowej.
Następnie zdążają przez warstwę włóknistą zewnętrzną do warstwy kłębuszkowej.
W ar s twa kł ęb u s z k o w a(strdtum glomerulosum)odznacza się obecnością charakterystycznych kłębuszków węchowych(glomeruli o(fctorii).
Są to kuliste twory o średnicy często przekraczającej 100 urn, zawierające tysiące zakończeń nerwowych połączonych ze sobą w różnorodny sposób.
Zasadniczym połączeniem głównych neuronów drogi węchowej są synapsy między włóknami nerwów węchowych a dendrytami leżących głębiej w opuszce węchowej komórek mitralnych i pędzelkowatych.
Ponadto do kłębuszków docierają dendryty komórek okołokłębuszkowych, jak również ich aksony oraz aksony komórek leżących w węchomózgowiu poza opuszką węchową.
343.


ńędzy kłębuszkami, w tej samej warstwie znajdują się p r ze s 1 r z e n i e m i ę d z yis z k o w e, mające również złożoną budowę.
Elementem charakterystycznym są tu imane komórki okołokłębuszkowe.
r st w a d r o b in o w a(siratun moleculure), zwana również drobinową zewnętrzwierakomórki pędzelkowate oraz gęsty, włóknisty splot, zbudowany głównie hytów, aksonów oraz ich kolaterali.
Sporadycznie znajdują się tu astrocytylendrocyty, które układają się dookoła nielicznych włókien mielinowych, grzebie:h głównie pionowo.
Rostr u mc*scallos i Lamina rostralisGyrus paraterminalisArea subcallosa-.
na terminalis'.
*ctus opticus 8.
Fissura longitudinalis cerebri.
Bul bus olfactorius.
N. terminalis.
Tractus olfactorius.
Stria olfactoria medialis-'Trigonum ollactoriumSulcus limitans trigoni*c*o li i''Stria olfactoria lateralisSubstantia perforata anterior(gyrus pertoratus)Gyrus diagonalis.
Gh las ma om(cum Ryc.
225. Węchomózgowie.
Widok od dołu(wzorowane na Clarze).
ęści zewnętrznej warstwy drobinowej, bliżej kłębuszków, komórki pędzelkowateiejsze:część tę wraz z komórkami okołokłębuszkowymi wyodrębnia się niekiedy ar stwę ziarnistą zewnętr zną(strotum gronulosum e**ernum).
stwa komórek nerwowych mitralnych(stru(um neurocgtorum mit)składa się u człowieka z pojedynczego rzędu stosunkowo rzadko rozmieszczonych:k mitralnych.
Każda komórka mitralna, podobnie jak komórka pędzelkowata, duży dendryt szczytowy do kłębuszka, gdzie dzieli się on na drobne rozgałęzienia, :e się synapsami.
Włókna węchowe, dochodzące do kłębuszków, tworzą ze wymi dendrytami komórek mitralnych i pędzelkowatych synapsy aksodend*eAksony tych komórek przechodzą przez głębiej leżącą warstwę ziarnistą Ozną, oddając po drodze bocznice, a dalej przez pasmo węchowe dochodzą do kory OOZĘOWIB.
stw a ziarnista wewnętrzna(strdtum grdnulosum mternum)leży głębiej aórki mitralne:znajdują się tu komórki ziarniste, które nie mają prawdziwego.
Dendryty tych komórek dzielą się częściowo w pobliżu perykarionu, częściowo zaś.
kierują się na zewnątrz, tworząc synapsy dendrodendrytyczne z komórkami mitralnymii pędzelkowatymi.
Wypustki komórek ziarnistych dochodzą niekiedy aż do kłębuszków węchowych.
W głębi warstwa ziarnista wewnętrzna przechodzi w w a r stw ę w tok i e n p as m a węchowego, które w swej większości są aksonami komórek mitralnych i pędzelkowatych.
Opuszka węchowa dodatkowa(bu(bas o(fctorius accessorius).
U wielu ssaków istnieje po obu stronach przegrody nosa wyspecjalizowany nabłonek, który pokrywa występujący u nich, a także u płodów ludzkich narząd lemieszowa-nosowy(orgonum tomerondsdle).
Od nabłonka tego biegną pęczki włókien tworzące nerw lemieszowa-nosowy 0, tomeronasdlis).
Przechodzi on wraz z nerwami węchowymi przez blaszkę poziomą kości sitowej i kończy się w opuszce węchowej dodatkowej, znajdującej się po grzbietowa-bocznej stronie głównej opuszki węchowej.
Opuszka dodatkowa zawiera te same warstwy i typy neurocytów co opuszka główna.
Zarówno opuszka węchowa dodatkowa, jak i nerw lemieszowa-nosowy mogą występować u płodów ludzkich.
Natomiast nie stwierdza się ich u osób dorosłych.
Opuszka węchowa dodatkowa u niektórych gatunków odgrywa prawdopodobnie ważną rolę w wytwarzaniu odruchów seksualnych na bodźce węchowe.
2.
Pasmo węchowe(tractus otactorius).
Opuszka węchowa, zwężając się ku tyłowi, przechodzi w pasmo węchowe, mające na przekroju poprzecznym kształt trójkątny:dwa brzegi pasma zwrócone są w stronę przyśrodkową oraz do boku, brzeg trzeci kieruje się ku górze, wnikając do bruzdy węchowej.
Ku tyłowi pasmo węchowe łączy się z trójkątem węchowgym.
Pasmo węchowe zawiera zdążające w kierunku kory węchomózgowia aksony komórek mitralnych i pędzelkowatych opuszki węchowej oraz występujące w mniejszej ilości aksony odśrodkowe, kierujące się od kory do opuszki, jak również włókna spoidłowe.
Oprócz włókien nerwowych w paśmie węchowym znajdują się rozsiane grupy komórek wielobiegunowychśredniej wielkości, tworzących j ąd r a w ę c ho w e p r z e dnie(nucleiotactorii mueriores).
Ku przodowi wnikają one do opuszki węchowej, a ku tyłowi do trójkąta węchowego i do prążków węchowych.
3.
Trójkąt węchowy i prążki węchowe.
Trójkąt węchowy(trigonumo(ńctorium)graniczy od tyłu z istotą dziurkowaną przednią, od której oddziela go płytka poprzeczna bruzda.
Wzdłuż pozostałych dwóch boków biegną białe pasma, zwane prążkami węchowymi, bocznym i przyśrodkowym.
P r ą że k w ę c ho wy bo c z ny(stria o(fqctoria ldterdlis)podąża z pasma węchowego skośnie w bok i ku tyłowi do progu wyspy Omen msulae).
Odcinek ten tworzy ramię przednie prążka węchowego bocznego.
Ramię tylne biegnie od progu wyspy do tyłu i w stronę przyśrodkową, dochodząc do przedniej powierzchni haka zakrętu hipokampagdzie łączy się z dwoma małymi zakrętami, półksiężycowatym i okalającym(patrz dalej).
Między obu ramionami prążka węchowego bocznego, po jego stronie przyśrodkowej, leży istota dziurkowana przednia, oddzielona dość wyraźną bruzdą.
Natomiast z boku prążek przechodzi stopniowo w korę płatów czołowego, skroniowego oraz wyspy.
Prążek węchowy pr z yśr o dków y(strid o(fqctoria medidlis), znacznie krótszy od bocznego, przechodzi z pasma węchowego na powierzchnię przyśrodkową półkuli mózgu, gdzie łączy się z zakrętem przykrańcowym(patrz dalej).
Niekiedy między prążkami węchowymi, bocznym i przyśrodkowym, widoczna jest mała.
narząd Jacobsona.


*a włókien nerwowych, biegnących z trójkąta węchowego ku tyłowi do istoty:owanej przedniej Pasmo to nazywa się prążkiem węchowym p o średnim olfoctorw intermedia).
Istota dziurkowana przednia(substntia perforuj dnterior).
na dolnej powierzchni półkuli mózgu, ku tyłowi od trójkąta iowego.
Nazwę swą zawdzięcza licznym otworkom, przez które odzą do mózgowia naczynia krwionośne.
W istocie dziurkowanej dniej rozróżnia się dwie części:przednią-zakręt dziurzany(ggrus perfordtus), i tylną, jaśniejszą, zawierającą mniej Irków, noszącą nazwę zakrętu przekątnego(ggrus diagondwzdłużbrzegu przyśrodkowego półkuli przechodzi on w zakręt krańcowy.
ęść przednia istoty dziurkowanej przedniej u człowieka ulega, w stosunku do ssaków osmatycznych, znacznemu uwstecznieniu.
U tych ostatnich test ona silnie wypukła nazwę guzka węchowego Ouberculum o(fctorium).
U człowieka traci on wicie swą wypukłość, natomiast przechodzą tu liczne odgałęzienia tętnicze.
odcinku tym wyróżnia się trzy warstwy istoty szarej:1)warstwę drobinową astwę gęstokomórkową i 3)warstwę komórek wielokształtnych.
We wszystkich, wach znajdują się wyspy drobnych, gęsto ułożonych komórek, zwane wyspami ja.
Grzbietowa warstwa komórek wielokształtnych poprzez tzw. istotę beznn ą(substantid innominata)łączy się z ciałem prążkowanym.
pść tylna istoty dziurkowanej przedniej-zakręt przekątny-zawiera poziomo ące włókna ramienia poziomego pasma przekątnego i leżące między nimi duże Irki jądra tego pasma.
Zakręt półksiężycowaty(ggrus semilundris)i zakręt okalający us ambiens)są to niewielkie wyniosłości, leżące z przodu na środkowa-górnej powierzchni haka.
Przylegają one do istoty dziuranejprzedniej oraz do pasma wzrokowego.
Ra mózgowiu osobnika isłego można obejrzeć je w całości dopiero po odciągnięciu haka od yższych tworów.
Zakręt półksiężycowaty, większy, leży bardziej środkowa.
Zakręt okalający, mniejszy, oddzielony od półksiężyca:go bruzdą półpierścienną(sulcus semimnularis), jest ty głębiej, w dole bocznym mózgu.
Oba zakręty występują już miesiącu życia płodowego jako wyraźne twory:później zaznaczają łabiej.
na istoty dziurkowanej przedniej, prążków węchowych, zakrętu siężycowatego i częściowo zakrętu okalającego te okolice, w któikończą się aksony komórek mitralnych i pędzelkowatych opuszki howei.
Lączymyje wspólną nazwą pierwotnej kory węchoSąto pola korowe o budowie charakterystycznej dla pdlaeocortea 226).
i wtórne ośrodki węchowe uważa się leżące bardziej z tyłu brębie zakrętu przyhipokarnpowego(ggrus porchipąocdmpclis)28-kora śródwęchowa, czyli entorynalna.
Jest ono częścią archicortea:i otrzymuje połączenia z pierwotnych ośrodków węchoh(patrz daleił.
roku 1937 Papez na podstwie danych klinicznych i doświadczalnych irzył teorię, w myśl której płat limbiczny wraz z niektórymi.
strukturami podkorowymi, jak np. ciała suteczkowate i jądra przednie wzgórza, stanowi obwód, będący anatomicznym substratem afektów i emocji towarzyszących napędom.
Mac Uean(1948)stworzył dla powyższych struktur pojęcie układu Hmbicznego, który obejmuje zarówno korę limbiczną, jak i niektóre jądra podkorowe.
Nie ma jednak.
Trigon u mollactoriumStria oitactorialateralisSubstantiaperło rata antę riorRezus milo narisGwus ambiens.
Gwusparań ippo campalis.
Ryc.
226. Mózgowie 5-miesięcznego płodu.
Kreskami pionowymi ciągłymi oznaczono pdlaecortez:kreskami pionowymi przerywanymi-peripalaeocortea:kreskami poziomymi ciągłymi-drchicorteaą kreskami poziomymi przerywanymi-periarchicortea(kora entorynalna)(wzorowane na Sarkisowie).
ścisłych kryteriów pozwalających na jednoznaczne określenie, które obszary korowe i podkorowe należą do tego układu.
Zwykle zalicza się do niego:1)korę płata limbicznego łącznie z hipokampem, 2)przegrodę kresomózgowia, 3)ciało migdałowate(p. jądra podstawne)i 4)inne jądra limbiczne przodomózgowia, do których należą:j ądro półleżące@ucleus dccumbens), czyli dno prążkowia, grupa komórek otaczająca przednią część prążka krańcowego, zwana j ą dr e rn pr ą żk a kr a ńcowego(nucleus striae terminolis), j ądra uzdeczki(nuclei habenulae)i j ądra przednie wzgórza(nuelei dnteriores(halami).
Z układem limbicznym jest również ściśle związana kora węchowa węchomózgowie.
Struktury limbiczne mają wzajemne połączenia oraz łączą się z podwzgórzem, na które układ limbiczny wywiera istotny wpływ.
Układ limbiczny w całości jest uważany za zespół ośrodków kontrolujących, łącznie z podwzgórzem, zachowanie emocjonalne i napędy.
Ich biologicznym zadaniem jest zachowanie przy życiu pojedynczego osobnika, jak również gatunku.
Pierwotnie łączono wszystkie ośrodki układu limbicznego w czynnościowo.


litą całość.
Dalsze badania wykazały, że jego poszczególne elementy spełniają nne, nieraz przeciwstawne funkcje.
Niektóre części układu limbicznego(hipokamp)jeżone w proces zapamiętywania i uczenia się.
Płat limbieznyat limbiczny(lobus limbicus), czyli przybrzeżny, zajmuje u człowie:osunkowo wąski pas przyśrodkowej ściany półkuli(ryc.
227).
Ma on alt sierpa otaczającego ciało modzelowate i szczelinę naczyniową, przy czym jego koniec przednio-dolny leży poniżej dzioba ciała zelowatego, a tylna-dolny w płacie skroniowym.
Na całej swej ości jest on podzielony na dwa pasy nierównomiernej szerokości:odowy(zewnętrzny)i dośrodkowy(wewnętrzny).
P a s o b w o d o szerszy, tworzą znane nam zakręty powierzchni przyśrodkowej:uli oraz powierzchni dolnej:1)zakręt obręczy, 2)pole lspoidłowe oraz 3)zakręt przyhipokampowy.
ikręty pasa obwodowego, chociaż należą do układu limbicznego, ą-z wyjątkiem przedniej części zakrętu przyhipokampowego(kora węchowa, czyli entorynalna)-budowę typową dla kory nowej.
a pasa dośrodkowego jest w znacznym stopniu ukryta w bruzdach gu.
Jest to kora stara(archicortea), a głównym jej składnikiem jest ikamp.
ł 7)66(.
Gyrus cinguliJJ(J.
Seotum.
6 pellucidum.
-Gwus paraterminalis.
Area subcallosa.
\śąyrusfąseiaią, -:, -'ćc 8666 XęWłt, vI j ł('(fjjjgjjgGyrusdenrarusć/GyriAndreae Retzii'UmbusunciGyrus parań ippocampalis 227.
Płat limbiczny lewy oznaczony barwą niebieską.
Widok od strony prawej.
Obie ci przegrody:przegroda przezroczysta i zakręt przykrańcowy oznaczone kropkami na niebieskim tle(wzorowane na Testut).
HipokampU człowieka hipokamp jest w pełni rozwinięty jedynie w płacie skroniowym.
Wpukla się tu do rogu dolnego komory bocznej w postaci stopy hipokampa.
Ze względu na położenie w stosunku do ciała modzelowatego odcinek ten w anatomii porównawczej nosi nazwę hipokampapodspoidłowego.
Z hipokampem bezpośrednio jest związany zakręt zębaty(ggrusdentuus)-pasmo istoty szarej, poprzecznie karbowane, rozciągające się równolegle do zakrętu przyhipokampowego, od którego odgranicza go bruzda hipokampa(sulcus hippocdmąi).
Z drugiej strony od strzępka hipokampa(patrz dalej)oddziela go bruzda strzępkowa-zębata(sulcus fmbriodentmus).
Niekiedy strzępek hipokampa przykrywa prawie cały zakręt zębaty:czasem zaś szeroki pas zakrętu zębatego wysuwa się spod strzępka.
Ku tyłowi zakręt zębaty łączy się z zakrętem tasiemeczkowym lub też jest oddzielony od niego bruzdą zębata-tasiemeczkową(sulcus dentatqfscioldris).
Z przodu zakręt zębaty traci karbowanie i zagina się, tworząc kąt zakrętu zębatego.
Jego dalsze wąskie pasmo, biegnące ku górze i nieco ku tyłowi po powierzchni haka, nazywa się r ąb k i e m ha k a.
Spieni um corporis callosi.
Gyrus fasciolaris'Sutcusdentatofascio la lis Gros tornicisGyrus dentatusSwe ushi ppocam pi Su Zeus O mbr i ode ntatusRyc.
228. Zakręty leżące poniżej płata ciała modzelowatego.
Półkula prawa w widoku od strony lewej(wzorowane na Retziusie).
-Gyri Andreae We cali.


Qj.
3 W śXW?
28 Ja PC ł ł.
2. . b 4 OJ łSiiggśęijgjfcji ęćĘ Kł ci****ę X j, li ił jL 4@QĘśę Ęi'9(1:9 ę Ę'jcji.
90****.
9'X.
Q 4 W tą 3 Q śł.
K b 8 P 4***.
śę cji*łś-89 śŚ W ej Kf@!9 j Q.
P X.
(limbus uncP).
Odcinek dolny rąbka, niewidoczny od zewnątrz, nazywa się częścią ukrytą(pars oceniła), odcinek górny, wychodzący na powierzchnię przyśrodkową i górną haka częścią odkrytą(pers uperta).
Rąbek dzieli hak na dwie części.
Część tylna, ograniczona zakrętem zębatym oraz rąbkiem haka, została przez Retziusa nazwana zakrętem śr o d r ąb k o wy m(ggrus in(ralimbicus), a część leżąca ku przodowi od rąbka-zakrętem hakowym(ggrus uncindtus).
Ku tyłowi i ku górze, w kierunku płata ciała modzelowatego, hipokamp przechodzi częściowo na powierzchnię mózgowia, uwidaczniając się w postaci zakrętu tasiemeczkowegoi zakrętów Retziusa.
Zakręt fasie me czkowy(ggrus fqsciolaris)jest gładką szarą listewką, która z nawleczki szarej płata ciała modzelowatego przechodzi w zakręt zębaty.
Biegnie on nieco spiralnie ku dołowi(ryc, 2281, leżąc wpierw przy dolnym końcu bruzdy ciała modzelowatego, a następnie między strzępkiem hipokampa, płatem ciała modzelowatego i zakrętem zębatym(patrz dalej).
U dołu zakręt tasiemeczkowy zwęża się znacznie i znika zwykle w połowie długości zakrętu zębatego lub nieco wyżej.
Zakręty Retziusa(ggri Andrede Retzii).
W tylnej części zakrętu hipokampaponiżej ciała modzelowatego(ryc, 228)pojawiają się w liczbie od I do 7 okrągławe wyniosłości, zwane zakrętami Retziusa.
Jeśli jest ich kilka, to układają się zwykle w jeden szereg tuż poza zakrętem zębatym i tasiemeczkowym.
Zakręty Retziusa występują mniej więcej w 508, przypadków przeważnie wówczas, gdy zakręt tasiemeczkowy zaznacza się stosunkowo słabo.
Kora hipokampa przechodzi na powierzchnię grzbietową ciała modzelowatego, tworząc cienką, nieparzystą blaszkę, zwaną nawleczką szarą.
Poprzez nawleczkę widać:poprzecznie przebiegające pasma włókien spoidłowych ciała modzelowatego oraz parzyste prążki podłużne, przyśrodkowy i boczny.
Prążek podłużny przyśrodkowy(strialongitudinalis medidis)biegnie obustronnie jako cienkie pasmo tuż przy płaszczyźnie pośrodkowej tak, iż prawy prążek jest oddzielony od lewego tylko wąską przestrzenią, a czasami oba prążki zrastają się z sobą.
Prążek podłużny boczny(strid longitudindlislueralis), ukryty w bruździe ciała modzelowatego, jest słabiej rozwinięty od przyśrodkowego.
Z przodu prążek boczny styka się zwykle z przyśrodkowym i razem z nim znika w zakręcie przykrańcowym.
Z tyłu prążki kończą się w obrębie nawleczki szarej lub też dochodzą do zakrętu tasiemeczkowego.
Nawleczka szara jest pozostałością silnie rozwiniętego u niektórych ssaków hipokampanadspoidłowego.
Przechodzi on ku przodowi w cienkie pasmo kory leżące przed zakrętem przykrańcowym(hipokamp przedspoidłowy).
Hipokamp na przekroju czołowym.
Wzajemne ukształtowanie hipokampai struktur sąsiednich najłatwiej prześledzić na przekroju czołowym(ryc, 230 i 23 l), na którym kora limbiczna ma kształt litery S.
Począwszy od szczeliny naczyniówkowej można wyróżnić tu:1)k o r ęzakrętu zębatego, 2)korę hipokampa, 3 jpodkładkęi 4 jkoręśródwęchową.
Ta ostatnia przechodzi w korę nową płata skroniowego.
Pierwotnie u płodu struktury te są widoczne na powierzchni mózgu(ryć.
2311.
Później, dzięki znacznemu pofałdowaniu kory, część z nich wpuklasię w kierunku komory bocznej, zmieniając w znacznym stopniu stosunki topograficzne.
Hipokamp wraz z zakrętem zębatym, podkładką i korą śródwęchową w mianownictwie anglosaskim bywa określany jako twór hipokampalny(hippocampal formation).
Kora zakrętu zębatego i kora hipokampa po zakończeniu rozwoju przybierają kształt dwóch liter O skierowanych do siebie stroną wklęsłą.
Podkładka leży na górnej powierzchni zakrętu przyhipokampowego, częściowo widocznej od zewnątrz, a częściowo ukrytej w bruździe.
Y Gmbus GidcomnW.


Fimbria hippocampi(Gyrus dentatus.
SulcusfimbriodeniatusCortex entorhinalis--a.
Gwusparahippocampalis(neocortex).
I I I I Swcus hippocampi.
li-Gwus dematus.
Hippocampus.
I I I Subiculum.
Schemat.
((-Subicu(om.
Cauda nuclei cauaati.
Plexus choroideusventriculi lateralisAlyeus Hi ppocampus.
Sulcus collateralis.
substantiaalba hemisphaeri i.
230.
Przekrój czołowy przez hipokamp, dolny róg komory bocznej i twory sąsiednie.
Cortex entorhinalis.
231.
Schemat hipokampa i struktur sąsiednich w różnych okresach rozwoju osobniczego.
Przekroje czołowe.
Jkampa.
Kora śródwęchowa znajduje się głównie na powierzchni refu przyhipokampowego.
*pukła powierzchnia hipokampa, zwrócona do komory bocznej, jest ryta warstwą istoty białej, tworzącej koryt o h i p o kam p a(ais hippocampi).
Włókna nerwowe, które z niego wychodzą, gromadzą nad hipokampem i jako wąskie pasmo, zwane strzępkiem iokampa(ńmbria hippoeompi), biegną wzdłuż rogu dolnego fory bocznej.
Na powierzchni mózgu od zakrętu zębatego oddziela go izda strzępkowa-zębata(sulcusńmbriodentatus).
Budowa mikroskopowa tworu hipokampalnegoKora zakrętu zębatego składa się z trzech warstw:drobinowej, ziarnistej i komórek wielokształtnych.
Warstwa drobinowa, czyli brzeżna, zrasta się z warstwą drobinową hipokampa.
Znajdują się w niej włókna nerwowe, dendryty komórek głębiej leżących, glej oraz neurocyty krótkoaksonalne.
Na podstawie metod histochemicznych w warstwie drobinowej można rozróżnić 4 podwarstwy o odmiennych właściwościach.
Warstwa ziarnista zawiera gęsto ułożone, intensywnie barwiące się komórki nerwowe, których dendryty kierują się do warstwy drobinowej, a aksony przez wnękę zakrętu zębatego-do hipokampa.
Warstwa komórek różnokształtnych znajduje się już we wnęce zakrętu zębatego i bez ostrej granicy przechodzi w komórki hipokampa.
Z tego powodu zalicza się ją często do hipokampa, wyróżniając w zakręcie zębatym tylko dwie warstwy.
K o r a h i p o k a m p a.
Z punktu widzenia budowy komórkowej można w niej rozróżnić trzy warstwy:1)drobinową(lamina molecularis), 2)piramidową(lamina pgramidalis)i 3)komórek wielokształtnych(lamina mult(frmis).
Nla preparatach uwidaczniających przebieg włókien i dendrytów warstw tych jest znacznie więcej.
warstwa drobi nowa hi póka m pa.
warstwa komórek wie I o ksztahnychh i pokam pa Aweus ni ppocampi.
Ryc.
232. Kora stopy hipokampa i zakrętu zębatego na przekroju czołowym:CA.
pola hipokampa.
Linie przerywane wyznaczają granice między polarni(wg Rosego, zmodyfikowana).
warstwa drobinowa i ziarnista zakrętu zębatego, bez warstwy komórek różnokształtnych, noszą nazwę powięzi zębatej(faseta dentcta).
23 Anatomia człowieka t. TV.
warstwa piramidowax ł.
-Xcjć'j.
warstwa drobinowa zakrętu zębatego.
:ągy 4 ć, 'ęŻa Asy SĘ.
k-cj'X.
I*j*', -fZ Z-ci.
*wa*wa ziarnis*a.
zakrętu zębatego.
VgćąQ.
*ją?
66 K.
warstwa komórek wici okształmych zakrętu zębatego.
353.


*j szczegółowy podział dotyczy warstwy pierwszej, w której oprócz właściwej ry drobinowej(strutym moleculare), rozróżnia się kolejno w ar stwp j a mis 1 a m lacundre), warstw ę promienistą(stratumradiatum), w arstwę j asn a m lucidum).
Warstwa jasna, istniejąca tylko w części hipokampa leżącej bliżej u zębatego zawiera włókna kiciaste wychodzące z jego komórek ziarnistych.
va promienista ma charakterystyczny wygląd dzięki przebiegaj ącym prostopadle do zehni kory dendrytom komórek piramidalnych.
iardziej charakterystyczna w hipokampie jest warstwa piramidalna, która zawiera nale k o morki piramidalne.
Zich powierzchni podstawnej wychodzą aksony ące przeważnie przez warstwę komórek wielokształtnych do koryta.
Po drodze one bocznice:niektóre z nich(bocznice Schaffera)biegną do warstwy drobinowej ozgałęziąją się na dendrytach sąsiednich komórek piramidalnych.
id ryty przypodstawne k o morę k p i r amid a lny eh rozkrzewiają się w poerykarionów.
Natomiast dendryty szczytowe biegną w towarzystwie aksonów przez ze promienistą, nadając jej charakterystyczny wygląd.
Zakończenia dendrytów twych rozgałęziają się obficie w warstwie jamistej i drobinowej, gdzie tworzą mia synaptyczne z aksonami i bocznicami SchaWera.
żnie od rozmieszczenia i budowy neuronów piramidalnych wyodrębnia się zwykle ikampie 4 części zwane polami CA(CA.
-CA, ):skrót CA pochodzi od łacińskiej rogu Amona(cornu Ammonis), używanej niekiedy zamiast hipokampa.
r CA graniczące z podkładką leży na bocznej, najbardziej wypukłej powierzchni mpa.
Charakteryzuje się u człowieka znacznym stopniem rozwoju, a grubość jego zy piramidalnej wynosi od 10 do 30 komórek nerwowych.
Jest to pole szczególnie ve na niedokrwienie(pole Sommera).
Pole CA, jest najwęższe, ma ono komórki damę najgęściej rozmieszczone.
)CA.
, CA, mają podobną budowę i różnią się jedynie topografią, gdyż pole CA, leży wnęce zakrętu zębatego.
Niektórzy(Amaral, 1990)określają oba pola(CA*.
, GAI dno pole CA. .
Neurony piramidalne tej okolicy są bardziej od siebie oddalone niż ią pola CA.
iży zaznaczyć, że granice między poszczególnymi polarni hipokampa nie przebiega topadle, lecz skośnie do powierzchni kory(ryc.
232), @ębsza warstwa hipokampa---warstwa komórek różnokształtnych, zwana również a oriens-zawiera dendryty komórek piramidalnych, początkowe odcinki akt mniejsze neurony pośredniczące.
a podkładki znajduje się głównie na górnej powierzchni zakrętu przyhipokamo.
Jej budowa jest częściowo podobna do budowy hipokampa(trzy zasadnicze**, chociaż podkładka osiąga znacznie większą grubość.
iograniczu podkładki z polem CA, rozróżnia się niekiedy prosubiculum, a bocznic rzejściu podkładki w korę śródwęchową praesubiculum i porasubiculum.
Te e charakteryzują się obecnością w drugiej warstwie małych komórek piramidaliśródwęchowa(entorynalna:pole 28)leży w przedniej części zakrętu przyhipokamo.
Charakteryzuje się budową sześciowarstwową:jednak warstwy kory śródvejnie odpowiadają warstwom kory nowej.
Korę śródwęchową zalicza się do typu iowego(periarchicorte a).
zenia hipokampaod połączeń związanych z hipokampem można wyróżnić:1)żenią wewnętrzne, 2)połączenia spoidłowe, 3)połączenia z korą u, 4)połączenia z jądrami podkorowymi.
'ołączenia wewnętrzne tworu hipokampa charakteryzuje kierunkowość.
A więc aksony komórek ziarnistych zakrętu zębazutują głównie do pola Ca hipokampa, komórki pola CA, -do.
se wyodrębnił w hipokampie 5 części oznaczając je symbolami h, -h-:.
pola CA, , a komórki piramidalne pola CA, -do podkładki.
Natomiast nie ma istotnych połączeń biegnących w kierunku przeciwnym-od podkładki w kierunku zakrętu zębatego.
Jedynie kora śródwęchowawysyła aksony tzw. drogą przeszywającą Oroctus perfordns-perfrantpath)do wszystkich struktur hipokampa(zakręt zębaty, pola hipokampa, podkładka), otrzymując informacje z pola CA, oraz podkładki.
2.
Połączenia spoidłowe hipokampa są liczne u szczuraikota:u człowieka jest ich stosunkowo niewiele.
Przeważnie łączą część boczną podkładki(prdesubiculum)jednej strony z korą śródwęchową strony przeciwległej.
3.
Połączenia z korą nową dochodzą przeważnie do kory śródwęchowej i podkładki.
Biorą one początek głównie w korze limbicznejoraz w korze kojarzeniowej płata ciemieniowego i skroniowego.
4.
Połączenia z ośrodkami podkorowymi.
Obukierunkowe(zarówno doprowadzające, jak i odprowadzające)połączenia z hipokampemmają:ciało migdałowate, przegroda, przedmurze, jądra przednie wzgórza i tylna okolica podwzgórza.
Ponadto połączenia doprowadzające wysyłają:jądra pnia mózgu-pole nakrywkowe przednie(dopaminergiczne), jądro miejsca sinawego(noradrenergiczne)i jądra szwu(serotoninergiczne).
Należy zaznaczyć, że różne obszary hipokampamają w znacznym stopniu odmienne połączenia z jądrami podkorowymi.
Znaczenie czynnościowe hipokampaPierwotnie uważano, że hipokamp jest strukturą związaną z powonieniem.
Jak wykazały jednak późniejsze badania, jest on jednakowo rozwinięty zarówno u zwierząt makrosmatycznych, jak i u tych, które są pozbawione węchu.
W późniejszym okresie czynność hipokampa łączono z modulacją wyrażania emocji(Papez), co jest jednak bardziej związane z ciałem migdałowatym niż z hipokampem.
Najlepiej jest udokumentowany ścisły związek między strukturami hipokampowymia pamięcią.
Chorzy z uszkodzeniem tej okolicy nie mogą zapamiętać bieżących wydarzeń, podczas gdy pamięć tego, co się działo dawniej jest początkowo dobrze zachowana.
W chorobie Jzheimera, której głównym objawem są ciężkie zaburzenia pamięci, stwierdza się uderzający ubytek neuronów w hipokampie(zwłaszcza pole CAO, podkładce i niektórych(11, IV)warstwach kory śródwęchowej.
Udowodniono również związek między padaczką a zmianami w ciele migdałowatym i hipokampie.
Przegroda kresomózgowia U niższych ssaków w przyśrodkowej ścianie półkuli mózgu istnieje jednolity duży twór, leżący ku przodowi i ku górze od spoidła przedniego i blaszki krańcowej, zwany przegrodą(septum)albo przegrodą kresomózgowia(septum telencephdli).
Zawiera ona różnorodne.


tpy komórek.
Z punktu widzenia ich stosunku do spoidła przedniego różnią się w przegrodzie część przedspoidłową i nadspoidłową.
i Naczelnych, a zwłaszcza u człowieka, przegroda ulega znacznym ekśztałceniom w związku z rozwojem kory nowej(patrz dalej)i ciała dzelowatego.
Część nadspoidłowa przegrody znacznie wyżasię w kierunku pionowym i cieńczeje przekształcając się w cienką regrodę przezroczystą, część przedspoidłowa zaś, ma również pr z egr odą prawd ziw ą(septum verum), tworzy tref przykrańcowy.
Przegroda przezroczysta(septum pellucidum).
Jest ona iką ścianką, przedzielającą rogi przednie komór bocznych, widoczną przekroju pośrodkowym mózgowia jako błona:w przybliżeniu kątna, rozpięta między przednimi częściami sklepienia i ciała modzeatego.
izróżnia się w niej brzeg górny, przednio-dolny i tylna-dolny.
Brzeg górny przegrody aoczystej, najdłuższy, przyczepia się do pnia ciała modzelowatego i w jego kolanie*hodzi w brzeg przednio-dolny, który wzdłuż dzioba ciała modzelowatego i blaszki owej schodzi na spoidło przednie.
Brzeg tylna-dolny przyrasta do przedniej ściany*ku trójkątnego komory trzeciej i biegnie ku górze wzdłuż słupów sklepienia oraz niego odcinka jego trzonu.
zegroda przezroczysta składa się z dwóch symetrycznych b lak(laminde septi pellucidi), oddzielonych od siebie wąską j a m ąegrody przezroczystej(cotum sepii pellucidi).
Jama ta nie się ani z komorami, ani ze szczeliną podłużną mózgu, od której iela ją ciało modzelowate.
Blaszki przegrody przezroczystej odadająścianom przyśrodkowym półkul mózgu.
:atło jamy przegrody przezroczystej zmienia się z wiekiem:najobszerniejsze jest łów.
U noworodka obie blaszki zaczynają się zrastać z sobą wzdłuż brzegu lotnego, wskutek czego jama przegrody przezroczystej stopniowo staje się mniejsza.
i ten przebiega bardzo różnie, wykazując dużą zmienność osobniczą nawet w tej grupie wieku.
Z a k re 1 p r z y k r ań co w y(ggrus pdrdtermmalis).
Rozciąga się owierzchni przyśrodkowej półkuli mózgu, poniżej dzioba ciała elowatego przed blaszką krańcową.
Z przodu od pola podspoid(o oddziela go bruzda przywęchowa tylna(sulcus pardiusposterior), ku dołowi zaś łączy się z zakrętem przekątnym dziurkowanej przedniej.
F a p r z e g r o d y.
W przegrodzie rozróżnia się kilka grup komórkowych.
NajwięKJchto jądro przyśrodkowe'(nucleus medidlis septi)i jądro boczne s W(erulis septi).
U człowieka znajdują się one w zakręcie przykrańcowym.
Inne e J 44 a leżą bardziej ku tyłowi, przemieszane z włóknami sklepienia, biegnącyoBk poidłem przednim.
ref podspoidłowy(ggrus subcdllosus)śew z nim znajduje się jądro ramienia pionowego pasma przekątnego.
0446 a poziomego znajduje się w zakręcie przekątnym(ggrus diagonolis)istoGBanei przedniej, z którym zakręt przykrańcowy łączy się wzdłuż dolnego brzegu 0102211.
Połączenia przegrody są różnorodne.
Większość z nich biegnie w sklepieniu(połączenia z hipokampem), w pęczku przyśrodkowym przodomózgowia(połączenia z podwzgórzem i tworem siatkowatym)oraz w prążku rdzennym w z g o r z a(połączenia z uzdeczką i z jądrami wzgórza).
Zawierają one drogi doprowadzające i odprowadzające przegrody.
Przegroda jest ważnym ośrodkiem układu limbicznego.
Jej zniszczenie powoduje u szczura gwałtowną agresywność.
Ciało migdałowate Ciało migdałowate(corpus dmggddloideum)leży między biegunem skroniowym półkuli mózgu a rogiem dolnym komory bocznej, w którego ścianie górna-bocznej tworzy kulistą wyniosłość-guzek ciała mi g d ał o w at e g o(tuberculum dmggdclae).
Na przekroju czołowym(ryc, 233)ciało migdałowate ma kształt owalny lub okrągławy, przy czym jego wymiar poprzeczny dochodzi do 12 mm.
Od strony przyśrodkowej oraz częściowo od przodu i od góry łączy się z zakrętem półksiężycowatym, w którym znajdują się powierzchownie położone jądra ciała migdałowatego.
Górna powierzchnia ciała migdałowatego przylega do istoty białej płata skroniowego oraz do przedmurza.
W ciele migdałowatym rozróżnia się część korowa-przyśrodkową(parscorticomedialis)i część podstawno-boczną(pora bdsoluerdlis).
Część korowa-przyśrodkowa przechodzi ku przodowi w niezbyt wyraźnie odgraniczone od jąder sąsiednich p o i e mig d a ł ow e p r z e dni e(area amggddloided dnterior).
Tractus opticus.
Nucleus corticalisamygdalae(gyrus semilunaris).
Hlppocampus-.
Nueleus medialisamygdalae\.
Globus pallidusmedialisGlobus pallidusFu tam en.
Cła ustrurn.
Nucleus central is amygda I ae.
Nuclei basales amygda I ae.
Nucleus lateralis amygdalae.
Ventricu(us lateralis.
Brc.
233. Schemat ciała migdałowatego na przekroju czołowym.
Kreskami poziomymi oznaczono część korowa-przyśrodkową ciała migdałowatego, kreskami pionowymi część podstawno-boczną.


jeść korowa-przyśrodkowa, uważana za filogenetycznie starszą, składa się z j ą d r a yśrodkow ego(nucleus medialis amggdalae), j ądr a środkowego(nueleus**i*dmggdclae)i j ądra korowego(nucłeus cortiealis dmggdalae).
W skład*i podstawno-bocznej, większej, wchodzą jądra podstawne(nuclei basalesgdalae)i j ą dr o b o c z re(nueleus luerdlis amggdalde).
jdra te różnią się między sobą budową komórkową, odmiennym składem substancji każnikowych, połączeniami i znaczeniem czynnościowym.
W szczególności mają one y wpływ na napędy i emocje.
ilączenia ciała migdałowatego.
Ciało migdałowate ma połączenia najczęściej obukieowe(doprowadzające i odprowadzające)niemal z wszystkimi ośrodkami układu ICZOCĘOWłókna nerwowe z opuszki węchowej dochodzą do jego jądra korowego icego częścią kory zakrętu półksiężycowatego.
Liczne połączenia aterentne i eferentne łączą ciało migdałowate z p o d w z go r z e miłem przedwzrokowym.
Biegną one w prążku krańcowym Istria teralis), jak również pod jądrem soczewkowatym jako tzw. d r o g a nnigd ał o w a 1 a U S Z li 8 Do ciała migdałowatego dochodzą włókna nerwowe ze wzgórza------z jego jądra środkowego, z jądra przyśrodkowego poduszki i z jąder istoty szarej środkowej.
Do a przyśrodkowego wzgórza ciało migdałowate wysyła z kolei włókna eferentne.
Niektóre ośrodki tworu siatkowa tego, między innymi jądro grzbietowe u, jądro miejsca sinawego, jak również jądro pasma samotnego, wysyłają aksony do i migdałowatego.
Ponadto ciało migdałowate ma połączenia z hipokampem oraz niektórymi polami y nowej płatów czołowego i skroniowego.
Jądra podstawne.
Układ pozapiramidowyądrami podstawnymi(nuclei bosa(es)nazywa się duże skupiska iły szarej leżące w głębi półkuli mózgu:tworzy ona:1)ciało prążaanei 2)przedmurze oraz należące do układu limbicznego, poprzeoomówione ciało migdałowate(ryc.
2331.
Ciało prążkowane jato prążkowane(corpus stridtum)jest największym jądrem podrowym.
Makroskopowo rozróżnia się w nim dwie części:jądro:zewkowate i jądro ogoniaste, przedzielone szerokim pasmem istoty lei, tworzącym torebkę wewnętrzną(capsula interno).
Z przodu obie jści ciała prążkowanego łączą się z sobą w jedną całość.
Iazwę swą ciało prążkowane zawdzięcza licznym białym prążkom, adowanym z włókien rdzennych, oraz pasmom istoty szarej, przebieiącmmiejscami przez torebkę wewnętrzną od jądra soczewkowatego jądra ogoniastego.
lro ogoniaste Jądro ogoniaste(nucleus caudatus)jest wydłużoną, podkowiasta jęlą bryłą istoty szarej, leżącą na całej niemal swej długości w ścianie mory bocznej między wyściółką a torebką wewnętrzną.
W związku ym rozróżnia się jego powierzchnie:komorową, pokrytą wyściółką, orebkową, zrośniętą z istotą białą torebki wewnętrznej.
%ery Pł jjj y-c 9 łgi gSśjĘ PX ĘjRĘeśgłg XmśQQŚQXjńjl ś:, ŃŚG łŃ-ĆĄę!
QjcjĘcji:śicj***ai**.
W 3 ś 3 O P.
śaW Q.
(:*ąyjtjj.
W@9 g%%Ptf**jcj.
PśgĘj ę(.
\5\\\\\\.
-v ją V.
s auzoJg uets*p--s.
W W 3-i 33*ęX:ółoykcjvcjj****f@yi 3, j%śjS Ę?7 j@S Q!, bfiJĄ śęQ pj gjĄ jgfĄ.
j'i Y'?
*i Y y Y.
\y X:y\.
Q a:ąj.
XsQ W.
śł, rtił 64'g 9 vi.
QQt Q.
Ś cyE FW słrd W KX.
Qy 7 w gją fY.
X *yĘ@ĘęZĘWŚ**********cji'ć-żx 8 ł.
Ę t*geĘriłśifi***.
4 ł Y ł.
śJ Jdśr Ci ścj.
9)cś rdcjfjś*Xj Ą ijjćj 7 śJ Gś i'ę:.
ł\3 kPBśXj 3.
W. śiJcjńjśę(******%1%X j'MQ*t**.
W śr Ę.
4 Xi te.
4%4 PI Q.
Iż S łcj.


Sulcus cinguhGyrus cinguliswcuscorporis callosiFaso icu(ussubcallosusCaput nucleica udał Capsula interna(eros ant.
)PutamenGlobus palliduslosu(a ClaustrumGyrus temporalisSUDBTIOFCapsu la extremaCapsu la externaVentriculus tertiusCo mus amygdatoideum Chiasma optcum.
rissura tongitua(Oauś cerebrtI I+.
Gyrus parahippocampalis ł.
Sulcus rhinalis.
Gyrus trontalis superior.
. -Sulcus trontalis superior.
-Gyrus frontalis medius-lndusium griseum-Sulcus frontalis interior.
Corpus callosumCavum sepii pellucidi-Gyrus frontalis interior-Ventriculus lateralis(cornu ant)Septum pellucidumSulcus lateralisLamina medullaris lateralisLamina medullaris medialisSulcus temporalis superiorRecessus triangularisyertriculi tertiGyrus temporalis medius*ommissura dn*eriorSulcus temporalis interior K Gyrus temporalis interior'Gyrus occipitotemporalis medialis.
Sulcus ocet pitotemporalis.
Ryc, 235.
Półkule mózgu.
Przekrój czołowy przez skrzyżowanie wzrokowe(wzorowane na Wolńe-Heideggerze).
I'cjweeeas---. . , . e.
Sulcus cinguli-.
Gyrus cinguliSulcus corporisca l/osi Faseto ul us su ocali os us.
Caput nucleica udał Capsula interna(eros antjPuiamer Capsu la externa.
Jnsu/a.
Cła ustrum.
Caps ula edre ma.
Fissura longitudinalis cerebriGyrus frontalis superior, -Wulcus frontalis superior y--Gyrus lrontalis medius.
-lndusium griseum.
Sulcus frontalisinterior Gyrus frontalis*e tło rCorpus callosumCavum septpellucid i-Ventriculus lateralis*cornu an*.
*Lamina sepii zellocid Sulcus lateralis.
Tractus olfactorius.
Lobus temporalis.
Ryc.
236. Półkule mózgu.
Przekrój czołowy ku przodowi od skrzyżowania wzrokowego(wzorowane na Rauberze i Kopschu).


wiadomo z opisu budowy komory bocznej, jądro ogoniaste jeżyna się z przodu szeroką zaokrągloną częścią, zwaną głową, ihodzącą ku tyłowi kolejno w trzon i ogon jądra ogoniastego.
owa j ądra ogoniastego(caput nuclei cdudui)wpukla się gu przedniego komory bocznej.
Z torebką wewnętrzną zrasta się.
**ż******.
-Nucleus ca udał us.
-yhalamus.
Nucleus I entiform i s.
Caput nucleica ud ati Thalamus.
Cauda nucleicaudatGapsula interna*u*m*nCaput rucleicaudati Thalamus.
Cauda nucteicaudatiCapsula interna Globus pallidus-PutamenW L-ewe ciało prążkowane i wzgórze w widoku od boku oraz na przekrojach poziomych wzdłuż linii A i 8(wzorowane na Jacksonie i Morrisie).
w odcinku tylna-górnym, w odcinku przednio-dolnym zaś łączy się mą częścią jądra soczewkowatego, zwaną skorupą.
*on(corpus nuclei cdudati)i ogon jądra ogoniastego@tuclei cuudati)tworzą łuk wypukły ku tyłowi i na większości rojów czołowych są widoczne w dwu miejscach, trzon u góry, a u dołu.
Trzon leży w dolnej ścianie części środkowej komory bocznej, między wzgórzem i prążkiem krańcowym od strony przyśrodkowej a promienistością ciała modzelowatego i pęczkiem podspoidłowym(patrz dalej)z boku:od dołu przylega do niego część nadsoczewkowa torebki wewnętrznej(patrz dalej).
Ku dołowi jądro ogoniaste bocznic od ciała kolankowatego bocznego przechodzi w górną ścianę rogu dolnego, tworząc ogon jądra ogoniastego.
Od jądra soczewkowatego oddziela go tu część zasoczewkowai podsoczewkowa torebki wewnętrznej(patrz dalej).
Jądro soczewkowate Jądro soczewkowate(nucleus lentiformis)znajduje się w głębi półkuli mózgu.
Kształtem swym przypomina górną połowę soczewki dwuwypukłej.
Rozróżnia się trzy powierzchnie jądra soczewkowatego:boczną, dolną i przyśrodkową.
Powierzchnia przyśrodk owa zrasta się z torebką wewnętrzną.
W dolnej części składa się z dwóch odcinków:mniejszego, przedniego, oraz większego, tylnego, łączących się z sobą pod kątem wcinają pasma istoty szarej między jądrem ogoniarym.
Puwirar.
Ocuca*caudati.
Thalamus.
(Cmusgenicu latom lateral e.
ThalamusV\.
a skorupą.
a skorupą Camus genicu latom mediale zó.
połączenie miedzy końcem ogona Jądra ogoniastego a skorupą.
Z Z/z By.
śz(f Z.
Corpus amygdaloideum.
Putamen.
Caput nucleł ca udał.
*Substantiajonom mata Substantia podorała ant, s(powierzchnia przekroju).
%Corpus amygdaloideum(przekrój w miejscu połączenia z przedmurzem).
Ryc.
238. Model jąder podkorowych prawej półkuli mózgu.
Usunięto przedmurze.
Widok od strony prawej(wg Wolta-Heideggera).


ę w kolano torebki wewnętrznej(patrz dalej).
Ku górze kąt ten ę coraz bardziej rozwarty, tak iż na przekroju poziomym oba i powierzchni przyśrodkowej łączą się z sobą w jedną linię*te rzchnia boczna jądra soczewkowatego, o kształcie nieco jej elipsy, jest mniej więcej równoległa do wyspy, od której ają ją kolejno blaszki białe i szare:torebka zewnętrzna(capsulai), przedmurze(cloustrum)i torebka ostatnia(cdpsuld eatrema), ĄCB Z WySDQ.
ierzchnia dolna jądra soczewkowatego rozpościera się poziomo, począwszy od płata czołowego aż ponad róg dolny bocznej.
Krzyżuje ją pęczek włókien spoidła przedniego wcina od dołu w jądro soczewkowate.
Biegnie on w stronę boczną tu tyłowi, kierując się do płata skroniowego i tworząc w obrębie:arej tzw. kanał Gratioleta.
Kanał ten dzieli powierzchnię dolną ezewkowatego na część przednią i tylną.
W części przedniej jądro iowate zrasta się z głową jądra ogoniastego oraz z istotą dziur przednią.
gi tylnej dolna powierzchnia jądra soczewkowatego łączy się z istotą białą, pętlę kanarową(ansa peduncularis)oraz z ciałem migdałowym i z luźno ją is to tą bezimienną(subs(dn(id innomina(a).
Istota bezimienna, barwy ozpościera się równolegle do dolnej powierzchni jądra soczewkowatego między pętli kanarowej.
Ku przodowi sięga ona aż po istotę dziurkowaną przednią, ku ponad ciało migdałowate, a w stronę przyśrodkową dochodzi do pola przed go i podwzgórza.
Znajdują się tu duże komórki nerwowe tworzące j ądrone Me yn ert a(nucleus bdsdlis JMegnerti).
Są to głównie komórki cholinererwiające, łącznie z jądrami pasma przekąmego, korę mózgu.
soczewkowate nie jest tworem jednolitym, lecz składa się różnych części:przyśrodkowej-gałki bladej, i bocznej ipy, oddzielonych blaszką rdzenną boczną(laminą is loterolis).
a blada(globus pcllidus), o barwie znacznie jaśniejszej od zajmuje przyśrodkową część jądra soczewkowatego i łączy się im odcinku z warstwą siatkowatą istoty czarnej.
Biegnąca zo blaszka rdzenna przyśrodkowa(lamina medullidlis)dzieli gałkę bladą na część przyśrodkową-gałkę r z yś r o dk o w ą(globus pcllidus medidlis)i boczną-g a tlą boczną(globus pqllidus lmerdis).
Niekiedy istnieje dna dodatkowa blaszka istoty białej:wówczas w gałce bladej się trzy odrębne części, poprzedzielane blaszkami rdzennymi.
ipa(putomen)leży z boku od blaszki rdzennej bocznej.
przedniej zrasta się z głową jądra ogoniastego, wspólnie z nią ąc do istoty dziurkowanej przedniej.
Bardziej ku tyłowi skoro dzielona od jądra ogoniastego włóknami torebki wewnętrznej.
niejscami istnieją tu krótkie listewki i blaszki istoty szarej, ce torebkę wewnętrzną i łączące powyższe jądra ze sobą.
igoniaste i skorupa mają taką sarną budowę wewnętrzną, kreślą się je wspólną nazwą prążkowia(strid(unii.
Przednio-dolna część prążkowia bywa wyodrębniana(Brockhaus, 1942)jako dno prążka wi a(fmdusslridti).
Jest ono częściowo odpowiednikiem j ądra palie żą cego(nucleus dccumbens), wyraźnie odgraniczonego u niektórych ssaków.
W skład tego ostatniego wchodzą:jądro półleżące prążkowia(nucleus accumbens stridti)i jądro półleżące przegrody(nucleus dccumbens septi).
Budowa wewnętrzna i połączenia prążkowiaSkorupa i jądro ogoniaste, tworzące razem prążkowie, zawierają niewiele włókien mielmowych:natomiast liczne są włókna bezrdzenne.
Zarówno w skorupie, jak i w jądrze ogoniastym ilościowo przeważają komórki nerwowe małe, trójkątne lub wieloboczne z niewielkim jądrem.
Poza tym w prążkowiu znajdują się również duże komórki wielokątne, których liczba jest kilkadziesiąt razy mniejsza od liczby komórek małych.
Ziarnistości tigroidu w komórkach dużych są wyraźnie zaznaczone.
U osobników młodych jądro komórki dużej znajduje się pośrodku jej ciała, w późniejszym zaś wieku zostaje zepchnięte na obwód przez gromadzącą się w większej ilości lipofuscynę.
Przy barwieniu metodą Golgiego i w badaniu pod mikroskopem elektronowym rozróżnia się w prążkowiu neurony kolcowe--z licznymi kolcami na dendrytach, oraz neurony bezkolcowe.
Do neuronów kolcowych dochodzą włókna doprowadzające z kory mózgu, wzgórza i istoty czarnej.
Niektóre neurony kolcowe wysyłają aksony poza prążkowie, do gałki bladej i istoty czarnej:pozostałe neurony kolcowe oraz neurony bezkolcowe są prawdopodobnie komórkami, których aksony rozgałęziają się wewnątrz prążkowia.
Struktura biochemiczna neuronów prążkowia jest zróżnicowana.
Znajdują się tu między innymi neurony bogate w acetylocholinę, kwas gamma-aminomasłowy(GABA)i peptyd zwany substancją P.
Połączenia prążkowia.
Drogi doprowadzające.
Do jądra ogoniastego oraz skorupy dochodą głównie włókna:1)ze wzgórza, 2)z kory mózgu i 3)z istoty czarnej.
1.
Włókna w z go r z o w o-p r ą z k o w i o we(tractus thalamostrimclis).
Rozpoczynają się w jądrach wzgórza, przede wszystkim w jądrze środkowa-pośrodkowym.
2.
Włókna koro wo-prą żk o w i owe(trdctus corticostridtalis).
Rozpoczynała się na znacznych obszarach kory tworząc układ, w którym każda część prążkowia jest podporządkowana określonym polom korowym.
Najwięcej włókien korowa-prażkowiowychwychodzi z kory ruchowej:pobudzają one aktywność neuronów prążkowia.
3.
Włókna biegnące z istoty cz a rn ej do p rażkow i a(tructusnigrostriatalis).
Sabogate w dopaminę(włókna dopammergiczne), ich zniszczenie powoduje gwałtowny spadek tej substancji w prążkowiu.
Tego rodzaju zmniejszenie stężenia dopaminystwierdza się w chorobie Parkinsona, co wiąże się ze zwyrodnieniem neurocytów istoty czarnej.
Uważa się, że włókna te zmniejszają hamujące działanie neuronów prążkowia na inne ośrodki.
Drogi odprowadzające prążkowia.
Większość włókien wychodzących z prążkowia podąża do gałki bladej Ordchs striatopallidalis)i do istoty czarnej.
Te ostatnie zawierają kwas gamma-aminomasłowy(GABA)lub substancj p P jako substancj ę przekaźnikową.
B-udowa wewnętrzna i połączenia gałki bladej Gałka blada zawiera liczne włókna mielmowe, co nadaje jej charakterystyczny jasny odcień.
Komórki nerwowe, duże(30-60 urn)i rzadko rozmieszczone, mają przeważnie kształt wrzecionowaty.
Ich dendryty, na ogół dość długie, rozgałęziają się stosunkowo słabo.
W przeciwieństwie do prążkowia, gdzie przeważają ilościowo synapsy typu 1, w gałce bladej jest więcej synaps typu Il.
Połączenia gałkibladej.
Drogi doprowadzaj ące.
Większość włókien dochodzących do gałki bladej rozpoczyna się w prążkowiu i w jądrze niskowzgórzowym.
D rogi odprowadzaj ące biegną głównie do wzgórza, jądra niskowzgórzowegoi istoty czarnej.
1. Znaczna część włókien wychodzących z gałki bladej podąża do wzgórza(ryc.
2%6.


ść z nich wychodzi z części przyśrodkowej gałki bladej, biegnie wzdłuż jej dolnej ehni, a następnie otacza od dołu torebkę wewnętrzną i przednią część odnogi y postaci tzw. pętli soczewkowej(ansą lenticularis).
Część zaś włókien torebkę wewnętrzną i tworzy następnie w polu M. pęczek soczewkowy hs lenticvlaris).
Oba rodzaje włókien łączą się z sobą w polu H i zaginają się ku az do boku biegnąc pomiędzy dolną powierzchnią wzgórza a warstwą niepewna, ł, jako p ę c z e k w zg orz o wy(fbsciculus thalomicus).
Dochodzą one głównie brzusznego wzgórza, przedniego(i pośredniego).
Fascicu I us atamicus(Hj).
Nucleus ubthalamicus.
*a lenticularis.
Nucleusyentral isanterior thala mi.
Zona incerta.
Fasciculuslenticularis(H)Glans palliduslateralisFasciculussubthalamicusGlobus pa Wdus medialis.
t.
Pęczki włókien łączących gałkę blada ze wzgórzem i jądrem niskowzgórzowyrn.
*z(ści bocznej gałki bladej do jądra niskowzgórzowego biegną włókna przebijające wewnętrzną.
Tworzą one pę c z ek n i s k o w z gór z o wy(Rsciculus subthu(aryc.
239)zawierający również włókna biegnące w kierunku przeciwnym z nis:za do gałki baldej.
okna zstępujące, które biegną z gałki bladej do śródmózgowia, kończą się*nie w istocie czarnej(tractus pdlidonigrdlis).
Ich substancja przekaźnikowa jest*nie kwas gamma-ammomasłowy(GABJ.
li bladej mają ponadto wychodzić włókna nerwowe kończące się w jądrach i(lroctus pdllidohabenulms).
Układ pozapiramidowy 3 prążkowane jest zasadniczym elementem układu pozapiramidoNazwaukładu bywa używana w różnym tego słowa znaczeniu.
ej zaliczano do niego wszystkie zaangażowane w motorykę ary mózgowia i rdzenia kręgowego z wyjątkiem ośrodków i dróg dowych.
W myśl tego do układu pozapiramidowego należałyby iż niektóre pola korowe, twór siatkowaty i jądra móżdżku.
te nazwy tej używa się przeważnie tylko dla określonej grupy ów.
Należą do niej:prążkowie(łupina i jądro ogoniaste), gałka.
blada, istota czarna, jądro niskowzgórzowe i jądro brzuszne przednie wzgórza.
Są to ściśle ze sobą połączone duże skupiska istoty szarej leżące w górnych piętrach mózgowia, głównie jądra podstawne.
Centralnym ośrodkiem układu pozapiramidowego jest gałka blada, która jak już wspomniano, otrzymuje projekcję z prążkowia, a większość aksonów wysyła do jądra brzusznego przedniego(i częściowo pośredniego)wzgórza.
Ponieważ jądra te rzutują do kory ruchowej i przed ruchowej, powstaje więc obwód neuronalny, którego kolejnymi etapami są:prążkowie-gałka blada-jądro brzuszne przednie(i pośrednie)wzgórza-kora ruchowa-prążkowie(ryc.
24 O).
Ma on znaczenie w powstawaniu sztywności i drżenia parkinsonoidalnego(patrz dalej).
Nasilenie tych objawów można zmniejszyć neurochirurgicznie uszkadzając gałkę bladą, pętlę soczewkową lub jądra brzuszne(przednie i pośrednie)wzgórza.
Ponadto gałka blada jest związana obukierunkowymi połączeniami z jądrem niskowzgórzowym(patrz Niskowzgórze).
Nuci eusyentral isanterior łba łam i.
Cortex--.
Nucteus subthalamicus.
Fars reticularis--4.
Fars reticularis--4 eć.
-Nucleus caudatus.
Połam en.
'-Globus pallidus.
Ryc.
240.
Ośrodki układu pozapiramidowego i ich wzajemne połączenia oraz połączenia z korą mózgu.
Barwą niebieską oznaczono neurony GABA-ergiczne, barwą czerwoną neurony dopa minę rgiczne.


iże znaczenie mają połączenia istoty czarnej kierujące się do kowia(aksony dopaminergiczne)oraz do jądra brzusznego przediwzgórza.
Reurony dopaminergiczne istoty czarnej łącznie z neuroiSABA-ergicznymi prążkowia tworzą pętlę neuronalną łączącą ę czarną z prążkowiem.
Jej uszkodzenie powoduje poważne zabulą motoryki.
ład pozapiramidowy ssaków uzupełnia czynność układu piramidowego ściśle z nim pracując.
Drogi piramidowe przewodzą z kory impulsy nerwowe wywołując ruchy re działanie układu pozapiramidowego polega zaś głównie na k o o r dyna ej i ów zautomatyzowanych, co wyraża się, między innymi, w niezależnych od gestach, reakcjach obronnych, instynktownej kontroli postawy ciała i innych ościach, wykonywanych na ogół bezwiednie.
xnież jednak i ruchy dowolne odbywają się nie bez udziału układu pozapiramidoweaich prawidłowego przebiegu konieczne są bowiem liczne współtowarzyszące ruchy kowe, wykonywane nieświadomie, oraz odpowiednie raz to że nie na p je cła n i.
Oba te czynniki zaś są kształtowne w znacznym stopniu przez układ pozapirami*gikliniczne.
Choroby układu pozapiramidowego w związku z jego złożoną ością utrudniają wykonywanie zarówno ruchów automatycznych, jak i dowolnych.
zami chorobowymi wysuwającymi się przy tym na pierwszy plan są patologiczne mimowolne oraz zaburzenia napięcia mięśni.
Te ostatnie przejawiają się albo jako ożenię napięcia(hgper(onia), albo jako jego obniżenie(hgpotonia).
Patola:ruchy mimowolne mogą występować w różnorodnej postaci, co zwykle wiąże się, odzeniem poszczególnych części układu pozapiramidowego.
A zatem, przykładowo:Z uszkodzeniem komórek prążkowia wiąże się tzw. ruchy pląsawicze i atetotyczne.
i y p I ą s a w i c z e, którym zwykle towarzyszy obniżenie napięcia mięśni, są szybkie oordynowane i nasilają się przy wykonywaniu ruchów dowolnych.
R u c h y a 1 e 1 one, występujące zwłaszcza u dzieci, dotyczą głównie palców i są stosunkowo me.
Palce przybierają przy tym dziwaczne i sztuczne położenia.
Zniszczenie jądra niskowzgórzowego wywołuje tzw. he mibalizm, w którym tają się gwałtowne, mimowolne ruchy głównie mm, proksymalnych części kończyn zanych z nimi mm, tułowia.
Ze zmianami patologicznymi w neuronach dopaminergicznych istoty czarnej wiąże wstawanie drżenia s po c z ynk o w ego, które jest zazwyczaj szybkie i rytmiczidaćje często w tzw. zespole Parkinsona, w którym stwierdza się z reguły również zenie napięcia mięśni.
Przedmurze zedmurze(claustrum)jest cienką(grubość około 2 mm), pionową:ką istoty szarej, leżącą między jądrem soczewkowatym a wyspą 240.
Od jądra soczewkowatego oddziela ją warstwa istoty białej, ja torebkę zewnętrzną(eapsula eaterna), a od wyspy istota i, tworząca torebkę ostatnią(cdpsulaeatremc).
Powierzchnia środkowa przedmurza, podobnie jak leżąca naprzeciw niej powierza Jądra soczewkowatego, jest gładka:powierzchnia boczna zaś, owana do wyspy, ma listewkowate wyniosłości.
:co większą grubość osiąga przedmurze w części tylna-dolnej, gdzie wnikają do niego i istoty białej, tworzące pęczek haczykowaty(patrz dalej).
Rozszczepiają one istolęna cienkie blaszki i bryłki, tworząc pomost między przedmurzem, jądrem soczewWmi ciałem migdałowatym.
niższych ssaków przedmurze składa się z dwóch części:przedmurza wv 87 ego(claustrum msulare), przylegającego do wyspy, i przed mur z a p rzedz k o w a 1 e g o(claustrum prepirińrme), leżącego pod korą węchową:u człowieka to.
ostatnie jest w stanie szczątkowym.
Przedmurze ma połączenia z różnymi okolicami kory mózgu, przy czym poszczególne pola kory łączą się z określonymi częściami przedmurza.
Połączenia te są obukierunkowe(korowa-przedmurzowe i przedmurzowo-korowe).
Włókna korowa-przedmurzowe kończą się synapsami typu 1, których kolbki synaptyczne wyrodnieją po uszkodzeniu kory mózgu(ryć.
242).
Genu corporisca Wasi Ventriculus łateralis(cornu ant).
Capsula interna(eros ant)Genu capsulaeinternaeV, thalamostriataCapsula interna torus pasteli us)Gyri temporalestran szersi Capsula interna(parsretroI entiform i s)Splenium corporis callosi.
Sulcus calcarinus.
Fissura longitudinalis cerebri.
Fissura longitudinalis cerebri'-Fissura longitudinalis cerebri.
Kaput nuclei.
caudati.
Golu m na tarnie isCapsula extrema-Buta menCI austrume-Globus pallidus-Gdpsula externa.
-Tha lamus-Cauda nucleicaudatiGlornusc horo ideom Vermis cerebelli.
Ventriculus lateralis(cornu postJ.
Ryc.
241.
Przekrój poziomy przez półkule mózgu na wysokości otworów międzykomorowych.
Po stronie prawej cięcie wykonane nieco niżej niż po stronie lewej(wzorowane na Rauberze i Kopschu).
Ryc.
242.
Zakończenie aksonu korowa-przedmurzowego(P), zwyrodniałe po usunięciu znacznego obszaru kory mózgu.
Macierz zakończenia aksonu ciemna, pęcherzyki synaptyczneróżnej wielkości.
Dendryt neurocytu przedmurza, tworzący część postsynaptyczną(2)synapsy, nie zmieniony.


brębie przedmurza, podobnie jak w korze mózgu, można wyróżnić i czuciową, wzrokową i słuchową.
Są one połączone z odpowiedpolami korowymi.
Istota biała półkul ta biała półkul(substn(id alba hemispheriorum)jest najbardziej meta w części górnej, powyżej ciała modzelowatego, gdzie na roju poziomym zajmuje rozległe pole, ze względu na charakterysykształt zwane środkiem półowalnym(centrum semiotdiżejistota biała otacza poszczególne jądra podkorowe, tworząc o wewnętrzną, torebkę zewnętrzną oraz torebkę ostatnią.
ebka wewnętrzna(cdpsulo interna).
Jest to szeroka, skośnie tona blaszka istoty białej, oddzielająca jądro soczewkowate od za(częściowo od niskowzgórza)oraz od jądra ogoniastego.
Nie leży jednej płaszczyźnie, lecz rozpościera się wachlarzowato wzdłuż rzchni przyśrodkowej i dolnej jądra soczewkowatego.
*u*-fos Wł.
US.
*ars su*ralentiform i s.
Gros posterius Bę".
*p**olentformis.
Fars sublantformis.
1.
Schemat włókien nerwowych tworzących torebkę wewnętrzną i wieniec promienisty(wzorowane na Clarze).
Jolowi torebka wewnętrzna przechodzi w odnogę mózgu:za:między nimi uważa się przyśrodkowy brzeg pasma wzrokowego.
iast od strony bocznej i od góry pęczki włókien, gęsto skupione bce wewnętrznej, wnikają do istoty białej półkuli, kierując się e strony jako tzw. wieniec promienisty(corond rddiuc).
rzekrqju poziomym(ryc, 241 i 244)torebka wewnętrzna przed się jako pasmo wydłużone w kierunku przednio-tylnym, mające@ery V, której ramiona, szeroko rozwarte do boku, obejmują iczewkowate.
Ramiona te noszą nazwę odnogi przedniej i tylnej.
Odnoga przednia(crus dnterius)znajduje się między jądrem ogoniastym, ograniczającym ją od strony przyśrodkowej i od przodu, a jądrem soczewkowatym, leżącym z boku oraz od tyłu.
Ze względu na położenie odnogę przednią nazywamy również c z ę ści ą prze dsoczewkową(pdrs prdelentifrmis)torebki wewnętrznej.
Odnoga przednia jest widoczna tylko na przekrojach poziomych na wysokości wzgórza:niżej zanika, a jej miejsce zajmuje połączenie głowy jądra ogoniastego ze skorupą jądra soczewkowatego.
O dno g a 1 y In a(crus posterius), znacznie dłuższa od przedniej, leży między wzgórzem(na niższych przekrojach-niskowzgórzem)a jądrem soczewkowatym.
U góry włókna jej przechodzą nad jądrem soczewkowatym, tworząc c z ęś ć n ad s o c ze wk ową(pers suprclent(frmis)torebki wewnętrznej.
Miejsce połączenia odnogi przedniej z tylną nazywa się k ol a ne mto re b ki we w nę 1 r z ne j(genu cdpsulae internie):swą powierzchnią wypukłą, zwróconą w stronę przyśrodkową, wsuwa się ono między przedni biegun wzgórza a głowę jądra ogoniastego.
Za odnogą tylną znajduje się część zasoczewkowa torebki wewnętrznej, przechodząca ku dołowi w część podsoczewkową.
Część zasoczewkowa(pers retrolentińrmis)oddziela tylną krawędź jądra soczewkowatego od ogona jądra ogoniastego.
O ze ść podsoczewkow a(pars sublentiformis), węższa od poprzedniej, leży pod tylnym biegunem jądra soczewkowatego.
Od dołu ogranicza ją końcowy odcinek jądra ogoniastego.
Przez torebkę wewnętrzną przechodzi większość włókien rzutowych(patrz dalej)półkuli mózgu, wskutek czego jej uszkodzenie powoduje poważne zaburzenia ruchowe i czuciowe.
Torebka zewnętrzna(capsula eaternd).
Jest utworzona przez cienką warstwę włókien nerwowych, oddzielających skorupę od przedmurza.
Torebka ostatnia(cdpsula eartremc).
Leży między przedmurzem a wyspą jako cienka warstwa istoty białej, przechodząca ku górze w środek półowalny, a ku dołowi w istotę białą płata skroniowego i dolnej części płata czołowego.
Włókna nerwowe istoty białej półkul, zależnie od ich przebiegu i połączeń, zalicza się do jednego z trzech układów:1)rzutowego, czyli projekcyjnego, 2)spoidłowego, czyli komisuralnego, i 3)kot arzeni owego, czyli asocjacyjnego.
Nie tworzą one na ogół ściśle ograniczonych pęczków, lecz krzyżują się z sobą w różnych kierunkach.
Włókna rzutowe biegną przeważnie pionowo, włókna spoidłowe-poprzecznie, a kojarzeniowe-strzałkowa.
Ten zasadniczy kierunek ulega zmianom wskutek rozwoju jąder podkorowych i fałdowania się płaszcza.
Włókna rzutowe Włókna rzutowe, czyli projekcyjne, znajdują się w wielu pęczkach i blaszkach istoty białej półkuli:głównym jednak ich skupieniem jest torebka wewnętrzna.
Przebiegają w niej:1)droga korowa-rdzeniowa i droga korowa-jądrowa, kierujące ruchami dowolnymi.


eżące do układu piramidowego:2)drogi korowa-podkoro 3)p r om i e n i s to ś ć w z go r za, utworzona przez pęczki włókien irzowo-korowych oraz korowa-wzgórzowych:wśród nich wyróżnia iąkle jako odrębne połączenia promienistość wzrokową i promieni słuchową.
Tractuscortco nuci earis\\\\.
Tractus.
cortico-spina Ws(kończyna górna)Tractus.
corticospina/is(kończyna dol na)p*duncu*usthalam i SUDCTIO(Thałamus.
ę-ócjze'ećć-**Wg!--o-o-cj!
Peduncu I usthalami pasteli ot.
94 put nuclei--Tractusfrontopontinus**peduncu*usłba larm interior.
Nucleuslentiformiswłókna korowa-podkorowe.
-Radiatio acustic a.
Rad tafto op lica.
4.
Schemat dróg przechodzących przez torebkę wewnętrzną.
Barwą czato 4 mo konary wzgórza, barwą niebieską-promienistość wzrokową i słuchow 4:zerwaną-drogi rozpoczynające się w korze nn 3 zgu(wzorowane na Ransonie i Clarku).
rogi układu piramidowego.
łroga korowa-rdzeniowa Oroctus corticospinalis)W@Kigikorowa-rdzeniowej biegną z kory ruchowej przez wieniec enisty do odnogi tylnej torebki wewnętrznej, zajmując jej część DR nodze tylnej torebki wewnętrznej najbardziej z przodu znajdują się włókna rdzeniowe dla mięśni szyi, a dalej koleino Oyc, 245)włókna przekazujące impulsYd ęki, przedramienia, ramienia, barku, klatki piersiowej, brzucha, uda, po 4 u 4 ziaaz pęcherza i odbytnicy.
rebki wewnętrznej włókna korowa-rdzeniowe przechodzą do mózgu i dalej biegną przez most i rdzeń przedłużony do rdzenia ZCĘO.
raga korowa-j ądrowa Oroctus cortieonucledris).
Łaczy ózgu z jądrami ruchowymi nerwów czaszkowych:rozpoczyna się.
w dolnej K zakrętu przedśrodkowego i przez wieniec promienisty dochodzi do kolana torebki wewnętrznej.
W kolanie torebki wewnętrznej z przodu leżą włókna korowa-jądrowe, przewodzące impulsy do mięśni gałki ocznej(nn.
Ul, IV i VI), a dalej kolejno(ryć, 2451:do mięśni krtani, gardła i podniebienia(nr.
IX i X), do mięśni żwaczowych(n.
V), do mięśni języka(n. XII), do mięśni mimicznych twarzy(n. VII)oraz do mięśni szyi(nn.
VII i Xl).
Putamen.
Globus--pa Wdos.
Claustrum.
Z z/Fars retrolentiformis capsulae imernae.
Q 4 W.
99@.
*sfó'-c':sęiić:sśó**%O?:sfYcy Bsc%-******scćsę%-Y.
ćs sćs?-co:s.
Stria termlnalis.
-Caput nuclei caudati.
Gros ameduscapsulae internie OCZY krtań gardło poda iebienieżuchwa język*zSZWBpalce ręki ręka-przedramię 68088 bark klatka piersiowa brzuch udo, 'podudzie.
ć:sstopa ć:-.
*p*c**op*ćs.
pęcherz moczowy i odbytnica.
\\\\Thalamua.
Cauda nuclei cauda@Ryc.
245. Lokalizacja somatotopowa włókien ruchowych(korowa-rdzeniowych i korowa-jądrowych)(wg Fórstera).
Z torebki wewnętrznej włókna korowa-jądrowe kierują się do odnogi mózgu, gdzie gromadzą się w dwa pęczki, boczny i przyśrodkowy.
Oddzielają się od nich stopniowo włókna zdążające do poszczególnych jąder ruchowych nerwów czaszkowych.
2.
Drogi korowa-podkorowe.
Drogi te są dość liczne i na ogół niewyraźnie odgraniczone od dróg sąsiednich.


r o gi korowa-most o we Oractus corticoporuini)biegną w torebce wewnętrzpostacidwóch pęczków.
W odnodze przedniej znajduje się pęczek Arnolda, tyrający się w płacie czołowym(droga czołowo-mostowa), a w części podsoczewtorebkiwewnętrznej pęczek Tiircka, wychodzący z płata skroniowego(droga Iwo-mostowa).
Z pęczkiem Turcka łączą się w dalszym przebiegu włókna biorące sk w płacie ciemieniowym i potylicznym(droga ciemieniowa-mostowa i potylicztowa).
Pidunculua łnatamł.
interior.
Pedunculus thalamirupenorZ Z Z.
Ryc.
246. Schemat konarów wzgórza.
e Fdunculuamilami posterior.
Droga k or owo-s ta tk owa(trdctus corticoretcularis)jest utworzona przez:włókien, które kończą się w tworze siatkowatym śródmózgowia oraz tyłomózgowia.
7 r o gę k o r o w o-p okryw o w ą(tractus corticotectlis)tworzą włókna wychozróżnych okolic kory, głównie jednak z płata potylicznego.
Biegną one przez torebkę ętrzną wspólnie z promienistością wzrokową i kończą się we wzgórku górnym d pokrywy.
D ro gi k o r o w o-p r ą z k o wio we Ordctus corticostridta(es)łączą korę mózgu em ogoniastym i łupiną.
Mają ważne znaczenie dla mechanizmu działania układu iramidowego.
:a wyżej wspomnianymi zasadniczymi połączeniami korowa-podkorowymi są opisy aksony biegnące z kory do gałki bladej, jądra niskowzgórzowego, istoty czarnej i czerwiennego.
Promienistość wzgórza(rddidtio thdlami).
Znaczna część włókien twych półkul łączy dwukierunkowa korę mózgu ze wzgórzem, ząc promienistość wzgórza.
Przechodzą one przeważnie przez Ikę wewnętrzną, gdzie są rozproszone między włóknami innych nerwowych.
W pobliżu wzgórza skupiają się one gęściej w postaci konarów wzgórza:a)przedniego, b)górnego, c)tylnego i d)dolnego 2461.
a.
Konar przedni wzgórza(pedunculus(holami onterior)łączy wzgórze(jądro przyśrodkowe i przednie)z korą płata czołowego oraz z częścią zakrętu obręczy.
Składa się on z pęczków przechodzących przez odnogę przednią torebki wewnętrznej, które rozchodzą się promieniście ku wszystkim trzem powierzchniom płata czołowego.
b.
Konar górny wzgórza(pedunculus(halami superior)dochodzi do tylnej części płata czołowego oraz do płata ciemieniowego.
Jego włókna biegną u dołu przez kolano i odnogę tylną torebki wewnętrznej, u góry zaś przez jej część nadsoczewkową.
Konar górny zawiera, między innymi, włókna czuciowe, które biorą początek w jądrze brzusznym tylnym wzgórza i podążają do kory zakrętu zaśrodkowego.
Biegną tu również włókna łączące jądro brzuszne pośrednie wzgórza z korą ruchową płata czołowego:pośredniczą one w przekazywaniu impulsów nerwowych z móżdżku do kory mózgu.
c.
Konar tylny wzgórza(pedunculus(holami posterior)łączy jądro boczne wzgórza oraz poduszkę z korą mózgu:zawiera pęczki włókien biegnące przez część zasoczewkową i podsoczewkową torebki wewnętrznej.
Z części podsoczewkowej wnikają one do płata skroniowego i potylicznego, a z części zasoczewkowej do płata potylicznego oraz do tylnych zakrętów płata ciemieniowego.
d.
Konar dolny wzgórza(pedunculus thaldmi interior), w przeciwieństwie do poprzednich, nie przechodzi przez torebkę wewnętrzną, lecz otacza ją od dołu, biegnąc następnie pod dolną powierzchnią jądra soczewkowatego jako jeden ze składników tzw. pętli kanarowej(ansa peduncularis).
Promienistość wzrokowa(rodidtio option).
Tworzy ostatni odcinek drogi wzrokowej(patrz dalej):łączy ciało kolankowate boczne z korą płata potylicznego.
Początkowo włókna promienistości wzrokowej skupiają się obok jądra ciała kolankowatego bocznego w tzw. trójkątnym polu Wernickego, skąd wchodzą do części zasoczewkowej i podsoczewkowej torebki wewnętrznej.
Dalej przebiegają nad rogiem dolnym komory bocznej.
Włókna niżej położone kierują się do przodu aż do okolicy ciała migdałowatego, w pobliżu którego zataczają ku tyłowi ostry łuk, zwany kolanem skroniowym(genu temporme)promienistości wzrokowej.
Włókna górne biegną bardziej z tyłu i zataczają mniejsze łuki.
W ten sposób włókna najniżej położone są w kolanie skroniowym najsilniej zagięte i najbardziej wysunięte do przodu, a włókna leżące wyżej zaginają się stopniowo coraz mniej.
W dalszym przebiegu promienistość wzrokowa kieruje się ku tyłowi, leżąc z boku oraz z dołu od rogu tylnego komory bocznej.
Znajduje się tu strzałkowa ustawiona blaszka istoty białej, w skład której wchodzą włókna rzutowe, spoidłowe oraz kojarzeniowe.
Na preparatach barwionych metodą Weigerta można rozróżnić jej dwie warstwy strzałkowe:wewnętrzną i zewnętrzną.
Warstwa strzałkowa wewnętrzna, czyli przyśrodkowa(stratum sdgittlemternum s. medidle), barwi się metodą Weigerta słabiej.
Natomiast w a r s 1 w a s 1 r z a łłowazewnętrzna, czyli boczna(struhm sdgittcle eaternum s. laterale), w której przebiegają włókna promienistości wzrokowej, jest silnie zabarwiona.
Z tego powodu Klinger(1942)proponuje dla niego nazwę---konar pozatorebkow)wzgórza(pedunculus(halami ea(rucapsularis), a za konar dolny wzgórza uważa włókna wzgórzowo-korowe i korowa-wzgórzowe, przechodzące przez część podsoczewkowątorebki wewnętrznej, 8 radiotio Gratioleli.


waa uume, które zatoczyły duży łuk w kolanie skroniowym, do kory płata potylicznego głównie w trójkącie pobocznym mej ścianie rogu tylnego, włókna górne zaś znajdują się w jego e bocznej.
W końcowym odcinku wszystkie one zaginają się ąc kolano potyliczne(genu occipitdleji po krótkim przebieicząsię na przyśrodkowej powierzchni płata potylicznego w okoli, zdy ostrogowej.
nienistość słuchowa(rodiuio dcusticd).
Biegnie z ciała kalanego przyśrodkowego do kory płata skroniowego.
W polu trójkąt łernickego krzyżuje się z promienistością wzrokową i stąd przez iodsoczewkową torebki wewnętrznej dostaje się do istoty białej kroniowego.
Następnie zagina się ku górze i wchodzi do kory iw skroniowych poprzecznych.
Promienistość słuchowa jest koń ogniwem drogi słuchowej(patrz dalej), łączącej ślimak z korą.
Włókna spoidłoweja nerwowe, przechodzące z jednej półkuli do drugiej, tworzą idłc 1)spoidło przednie, 2)ciało modzelowate, czyli spoidłoi 3)spoidło sklepienia:spoidła te są dwukierunkowe, tj. ą włókna przewodzące impulsy zarówno z prawej półkuli do k i w kierunku przeciwnym.
idło przednie(commissura anterior).
Część pośrodkowa spoidiegoleży w przedniej ścianie komory trzeciej.
Stąd jego włókna zą w kierunku bocznym do półkul, zaginając się nieco ku do tyłu.
Stopień zagięcia nie jest jednak duży i na niektórych ich czołowych można oglądać spoidło przednie na znacznej bie półkul spoidło przednie dzieli się na większą część tylną ą część przednią.
O zęść tylna(pers posterior)krzyżuje ierzchnip jądra soczewkowatego, tworząc w niej wyżłobienie, nałem Gratioleta.
Po wyjściu z kanału włókna spoidłowesię wachlarzowato i przedostają się nad ciałem migdałowatym kroniowego.
Ich zakończenia znajdują się w korze zakrętu ampowego i w przedniej części zakrętów skroniowych, śród dolnego, oraz zakrętu potyliczna-skroniowego bocznego.
rzednia(pars interior)spoidła jest u człowieka słabo na.
Tworzą ją włókna, które nie dochodząc do kanału zaginają się ku przodowi i kierują się w stronę istoty wi przedniej, pasma węchowego i opuszki węchowej.
modzelowate(corpus cmlosum).
W ciele modzelowatym y 8 część pośrodkową, leżącą w głębi szczeliny podłużnej ładaiącą się z:płata(spieniam corporis cdl(osi), pnia rporis callosi)kolana(geau corporis callosi)i dzioba poris callosi), oraz parzystą część boczną, która w półkulach O promienistość ciała modzelowatego(radiatio łosi).
Włókna promienistości ciała modzelowatego rozchodzą się w różnych kierunkach, krzyżują pasma włókien rzutowych oraz kojarzeniowych i docierają do kory poszczególnych płatów.
W związku z tym promienistość ciała modzelowatego można podzielić na część czołową, ciemieniową, skroniową i potyliczną.
Włókna części czołowej przechodzą głównie przez kolano ciała modzelowatego i otaczają róg przedni komory bocznej.
Podążając następnie w stronę bieguna czołowego, zaginają się łukowato ku przodowi jako tzw. kleszcze mniejsze(forceps minor).
Pasma włókien części potylicznej biegną przez płat ciała modzelowatego i kierują się ku tyłowi.
Mają one dłuższy przebieg niż włókna zdążające do bieguna czołowego i dlatego noszą nazwę kleszczy większych Obrceps major).
Otaczają one róg tylny komory bocznej, tworząc w jego ścianie przyśrodkowejwyniosłość-opuszkę rogu tylnego, a w ścianie bocznej warstwę istoty białej, zwaną o b i c i e m Odpetum).
Włókna przechodząc przez pień ciała modzelowatego biegną w obrębie półkul mózgu nad częścią środkową komory bocznej, dalej zaś tracą charakter zbitej blaszki i kierują się w różne strony:do tylnej części płata czołowego, do płata ciemieniowego, do płata skroniowego oraz prawdopodobnie również do wyspy.
Nad rogiem dolnym komory bocznej włókna ciała modzelowatego, podobnie jak w ścianie rogu tylnego, tworzą obicie.
Znaczenie ciała modzelowatego polega na koordynacji czynności ośrodków korowych prawej i lewej półkuli.
Jego przecięcie u zwierząt doświadczalnych utrudnia lub nawet uniemożliwia przekazywanie z jednej półkuli do drugiej informacji nabywanych w procesie uczenia się.
3.
Spoidło sklepienia(commissurd frnicis).
Rozpościera się w postaci trójkątnej blaszki między przyśrodkowymi brzegami obu odnóg sklepienia.
Znajdujące się w nim włókna spoidłowe łączą z sobą istotę szarą hipokampa strony prawej i lewej.
Biegną one obustronnie przez strzępek hipokampa i odnogę sklepienia, a w spoidle sklepienia przechodzą na stronę przeciwległą.
Włókna kojarzeniowe Włókna kojarzeniowe, czyli asocjacyjne, łączą różne pola kory mózgu w obrębie tej samej półkuli.
Niektóre włókna kojarzeniowe biegną w istocie szarej kory jako włókna śródkorowe:są one szczególnie liczne w prążkach Baillargera oraz w warstwie brzeżnej.
Większość jednak znajduje się w istocie białej, gdzie zależnie od przebiegu rozróżnia się włókna kojarzeniowe krótkie i długie.
Włókna kojarzeniowe krótkie.
Uczą tuż pod korą.
Część z nich, jako tzw. w to kn a ł u k o w a 1 e k r o tk i e(fbrae arcuatae breoes)łączy sąsiednie zakręty półkuli, przebiegając pod bruzdami w kształcie litery U.
Poza tym istnieją mniej liczne włókna.
'spoidło hipokampa(commissurd hippocdmpi).
ee---cel.


ratę długie(ńbrde arcudCe longae), które w swym przebiegu krzyżują nie cez dwie lub nawet więcej bruzd.
ma kojarzeniowe długie.
Łączą odległe części półkuli mózgu, biegnąc zasadniczo nku strzałkowym Ze względu jednak na wygięcie półkul mają one przebieg nie po ostej, lecz przeważnie wzdłuż łuku łączącego biegun czołowy ze skroniowym.
i te gromadzą się w pęczki, które w środkowej części(ryc, 247)są gęsto skupione, na końcach rozbiegają się promieniście.
Na podstawie preparowania można rozróżnić tlące pęczki długich włókien kojarzeniowych(ryć, 248 i 24911)obręcz, 2)pęczek.
Gingul u m*callosumaseiculusibcallosusNucleusca u dato sda interną*orm is*m*ssu ta*e r i*r.
-Fascicułus łongitudinalissuperior Gaus fru m.
8 lnsula.
*sc*cu*usuncinatusRom os amygdaloideum.
śłi Półkula mózgu.
Przekrój czołowy przez spoidło przednie.
Barwą czerwoną@o pęczki długich włókien kojarzeniowych(wzorowane na Ransonie i Clarku).
iwair, 3)pęczek podłużny górny, 4)pęczek podłużny dolny, 5)pęczek podspoidaz@pęczek potyliczny pionowy.
Dawniej przypuszczano, że składają się one wyłącznie z włókien kojarzeniowych długich.
Później stwierdzono w nich dużo kojarzeniowych krótkich oraz włókien rzutowych.
a re c z(cmgulum).
Rozciąga się wzdłuż zakrętu obręczy, leżącego na przyśrodiowierzchnipółkuli mózgu.
Na przekrojach czołowych jest ona widoczna jako we lub półksiężycowate pole, znajdujące się nad promienistością ciała modzelowaprzoduwłókna obręczy oddalają się od siebie wnikając do płata czołowego, re z nich dochodzą aż do pola podspoidłowego.
Część jej włókien zagina się dookoła tła modzelowatego i biegnie ku dołowi w postaci pasm dochodzących do obu P potyliczna-skroniowych oraz do zakrętu hipokampa.
Przyłączają się do nich spoidłowe i rzutowe.
czek haczykowaty(fqsciculus uncindtus).
Łączy zakręty oczodołowe i*częścią płata skroniowego, zataczając łuk nad bruzdą boczną.
Jego krótka część a, zawierająca włókna gęsto skupione, leży w okolicy progu wyspy między jej.
bruzdą okólną a przednim końcem rogu dolnego komory bocznej.
W miejscu tym pęczek haczykowaty rozstrzępia dolną część przedmurza i łączy się z torebką zewnętrzną oraz z torebką ostatnią.
Ku przodowi włókna pęczka haczykowatego rozchodzą się wachlarzowato do zakrętów oczodołowych i do zakrętu czołowego dolnego.
Z tyłu większość włókien zagina się ku dołowi, zstępując do płata skroniowego.
*scicu*usoceipitalis*er*ic****.
Faseto ul us arcua tu s.
Fasciculus longitudinalis superior.
Ryc.
248. Długie drogi kojarzeniowe w rzucie na powierzchnię górna-boczną półkuli.
**Rse, eeeeesgłww-ceł.
Fasciculus uncinatus.
13102211.
Cingulum.
CingulumFasciculus uncinatus.
Fascicuius longitudinalis interior.
Frc.
249. Długie drogi kojarzeniowe w rzucie na powierzchnię przyśrodkową i dolną półkuli mózgu.
3.
Pęczek podłużny górny(fqsciculus longitudinalis superior).
Jest silm 8@Desmem podłużnym włókien kojarzeniowych, łączących zakręty górna-bocznej powteGchni półkuli mózgu.
Jego część środkowa, najbardziej skupioną, jest widoczna 84 przekroju czołowym wzdłuż górnego brzegu jądra soczewkowątego bocznic o 4 w@88 e 8 rzutowych wieńca promienistego.
Z przodu od wyspy pęczek podłużny górny promieniuje do ząkrętu czołowe@P góinego.


owego:z tyłu zaś rozpada się na dwie części.
Część górną tworzą włókna zdążające:a ciemieniowego i potylicznego.
Część dolna, zwana też pęczkiem łukowańiscindusarcw(us), kieruje się do płata skroniowego.
ę czek p od luźny dolny(fsciculus longitudinalis interior), zwany inaczej r jem sk roni o w o-potylicznym Oqsciculus temporooccipitclis).
Biegnie on ńe rogu dolnego i tylnego komory bocznej, oddzielony od niej przez promienistość twą i włókna obicia Oopetum):łączy zakręty płata skroniowego i potylicznego.
ę czek p o ds poidło wy Oqsciculus subcdllosus).
Przebiega bocznic od rogu tego i części środkowej komory bocznej między ciałem modzelowatym a jądrem stym.
Na przekroju czołowym ma on kształt półksiężyca lub owalu.
tek podspoidłowy zawiera przeważnie cienkie, blado barwiące się włókna.
Nie uważają je za włókna kojarzeniowe, łączące płat czołowy z potylicznym(p ę c z e kw o-potyliczny).
Inni są zdania, że znajdują się tu połączenia jądra ogoniastego lupą jądra soczewkowatego lub włókna kierujące się z kory mózgu do jądra tego.
ę czek potyliczny pionowy(fsciculusoccipilalisterticalis).
Leżypodkorązehni górna-bocznej półkuli mózgu.
Tworzą go pasma włókien o przebiegu*ym, łączące tylną część płata ciemieniowego z płatem skroniowym i potylicznym.
Streszczenie.
k u I e m o z g u(hemisphderia cerebri)są największą częścią mózgowia.
Oddziela je te sięgająca w głąb aż do ciała modzelowatego(corpus cdllosum)szczelina podłużna(fssurd(ongi(udindlis cerebri).
Z trzech powierzchni półkul mózgu płaska zchnia przyśrodkowa(fqcies medialis)jest zwrócona do półkuli przeciwległej.
la powierzchnia górna-boczna Oqcies superolateralis)przylega poprzez opony do ma czaszki.
Powierzchnia dolna(fqcies interior)spoczywa na podstawie czaszki i na te móżdżku.
ierzchnie półkul są pokryte b r u z d a mi(sulcicerebri)ograniczającymi z a k r ę 1 yu(ggri cerebri).
Grupy zakrętów tworzą p ł a 1 y(lobi cerebri).
Rozróżniamy 4 płaty icze:czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny.
Poza tym rozróżnia się ukrytą bruzdy bocznej wyspę i twory należące do tzw. węchomózgowia--płat limbiczny.
7 są tylko częściowo odgraniczone od siebie bruzdami.
Płat czołowy oddziela od nowego bruzda środkowa(sulcus centrdlis), a od skroniowego bruzda, a(sulcus luerdlis).
Na powierzchni przyśrodkowej płat ciemieniowy jest odory od potylicznego przez bruzdę ciemieniowa-potyliczną(sulcusoecipitolisjtc z o ł o w y(lobusfontlis)zajmuje przednią część półkuli mózgu na wszystkich ierzchniach.
Na powierzchni górna-bocznej ma zakręt przedśrodkowyprdecentrclis), leżący między bruzdą środkową od tyłu i bruzdą przedśrodkową od, oraz trzy zakręty czołowe:górny(ggrusfron(olis sauperior), środkowy roń(dlis medius)i d o I n y(ggrusfontalis interior), przedzielone bruzdą czołową dolną.
Na powierzchni przyśrodkowej znajduje się z ak r et c z o łowy p r z yowy(ggrusfontalis medidlis), a na powierzchni dolnej leżą z a k re ty o c z oe(ggri orbita(es), poprzedzielane częściowo przez bruzdy oczodołowe i z a k r ę 1)(ggrus rectus).
Tylną część płata czołowego, głównie zaś zakręt przedśrodkowyk o r a r u eh o w a, w której rozpoczyna się większość włókien piramidowych.
I ciemieniowy(lobus parietalis)zawiera z przodu zakręt zaśrodkowypas(cen(rdlis), leżący między bruzdami środkową i zaśrodkową.
Bardziej z tyłu ą się płaciki ciemieniowe, górny(lobulus pdrietalis superior)i dolny f ądrietdlis interior), przedzielone bruzdą śródciemieniową.
Ph cik ciemieniowy zieli się na część przednią-zakręt nadbrzeżny(ggrus st pramarginalis)-z a k re 1 k ą to w y(ggrus dngularis).
Na powierzchni przyśrodkowej półkulidoemieniowego należy p r z e d k I i n e k(prcecuneus), znajdujący się bezpośrednio ruzdą ciemieniowa-potyliczną.
Do przodu od przedklinka, między n rn a zakrętem mi przyśrodkowym leży płacik oko to środkowy(lobulus yordcentrdlis)część przednia należy do płata czołowego, a tylna do ciemieniowego.
Przednią.
część płata ciemieniowego(zakręt zaśrodkowy i tylna część płacika oko(ośrodkowego)zajmuje pierwotna k o r a c z u ci o w a(somatosensoryczna), odbierająca impulsy z ekstero-i proprioreceptorów).
Płat skroniowy(lobus temporalis)ma na powierzchni górna-bocznej trzy zakręty skroniowe:górny(ggrus tempordlis superior), środkowy(ggrus temporalismedius)i d o I n y(ggrus tempordlis interior), przedzielone bruzdami skroniowymi, górną i dolną.
Na powierzchni górnej zakrętu skroniowego górnego, ukrytej w bruździe bocznej, znajdują się mniejsze wyniosłości-zakręty skro niowe poprzeczne(ggri temporales transtersi).
Są one pokryte korą słuchową, w której kończy się droga słuchowa biegnąca z receptorów ślimaka.
Zakręt skroniowy dolny, przechodząc na powierzchnię dolną, tworzy zakręt potyliczna-skroniowy boczny(ggrusoccipitotemporalis lueralis), oddzielony bruzdą potyliczna-skroniową od z akrę tu potyliczna-skroniowego przyśrodkowego(ggrus occipitotemporclis media lis).
Przyśrodkowe ograniczenie tego ostatniego tworzy b r uzda pob o c zna(sulcascollueralis).
Płat p o tylic z ny(lobus occipitalis)zawiera na ogół bruzdy i zakręty o mniej stałym przebiegu.
Stale występuje jedynie b r u z d a o s 1 r o g o w a(sulcus cdlecrinus), biegnąca głównie na powierzchni przyśrodkowej półkuli.
Oddziela ona leżący powyżej-między bruzdą ostrogową a bruzdą ciemieniowa-potyliczną-k I i n e k(cuneus)od znajdującego sięniżej zakrętu j ę z yk o w at ego(ggrus linguolis).
Bruzdę ostrogową, jaki przylegające części klinka i zakrętu językowatego zajmuje pierwotna kora wzrokowa odbierająca obustronnie impulsy nerwowe z siatkówek obu oczu.
Wysp a(insuld), ukryta w głębi bruzdy bocznej, ku przodowi od zakrętów skroniowych poprzecznych składa się z kilku zakrętów.
Przykrywające ją części płatów czołowego, ciemieniowego i skroniowego noszą nazwę w i e c z e k(opercula).
Ra powierzchni przyśrodkowej półkuli mózgu znajdują się zakręty zataczające łuk dookoła ciała modzelowatego(corpus callosum), głównego spoidła mózgu.
Są to przede wszystkim:zakręt obręczy(ggrus cinguli), zakręt przyhipokampowy(ggrus purdhippocampulis)i zakręt zębaty(ggrus dentatus).
Należą one do układu limbicznego.
Poza tym do układu limbicznego zalicza się:a)hipokamp(hippocampus), wpuklony w kierunku rogu dolnego komory bocznej przez bruzd ph i p o k a m p a(sulcus hippocampi), b)przegrodę kresomózgowia składającą się u człowieka z przegrody przezroczystej(septum pellucidum), rozpostartej między ciałem modzelowatym a sklepieniem, i z ak re tu p rzykr a ń co w ego(ggrusparatermindlis)c)szereg struktur podkorowych na czele z ciałem migdałowatym.
Z układem limbicznymściśle związane są ośrodki i drogi węchowe.
Do tych ostatnich należą opuszka w ęcnow a(bulbus olfcctorius)oraz p a smo w ę cnow e(tractus olfoctorius), przecnodząceku tyłowi w prążki węchowe(striae o(fqctoriae).
Do nich przylega kora w ę c h o w a, pokrywająca istotę dziurkowaną przednią(substantia perfordta anterior)i zakręt półksiężycowaty(ggrus semilunaris)wraz z zakrętem okalającym(ggrusombiens).
K o m o r a b o c z n a Oentriculus lueralis), znajdująca się wewnątrz półkuli mózgu składa się z części środkowej(pers centralis)i trzech rogów:przedniego(cornu dnterius), dolnego(cornu mńerius)i tylnego(cornu posterius).
Do komory bocznej od strony przyśrodkowej przez szczelinę naczyniówkową wpukla się splot naczyniówkowy komory bocznej(pleaus choroideus tentriculi lateralis).
Znajduje się on tylko w części środkowej komory i w jej rogu dolnym.
Bocznic od splotu naczyniówkowego, w ścianie komory bocznej, leży j ą dr o o goni a s te(nucleus coudatus).
Zatacza ono łuk od rogu przedniego do dolnego.
W ścianie rogu przedniego jądro ogoniaste jest najszersze(głowa jądra ogoniastego-----caput nuclei caudati).
Dalej jądro ogoniaste stopniowo się zwęża, tworząc w ścianie części środkowej trzon(corpus nucleicauddti), a w rogu dolnym ogon jądra ogoniastego(caudd nuclei cdudati).
Przyśrodkowood splotu naczyniówkowego znajduje się sklepienie(frnia).
Jego włókna rozpoczynają się w ścianie rogu dolnego strzępkiem hipokampa(ńmbria hippocampi).
Ku górze przechodzą one kolejno w odnogę(crusjornicis)i trzon sklepienia(corpusńrnicis).
Ku przodowi trzon przechodzi w zaginające się ku dołowi słupy sklepienia(columnaefrnicis).
W rogu dolnym i tylnym komory bocznej znajdują się wyniosłości spowodowane pofałdowaniem kory mózgu.
Są to:w rogu dolnym--hipokarnp(hippocampus), .
4 i ćt:1.


ony przez szczelinę hipokampa, wrogu tylnym-ostroga p łasi a(cdlcdroais)ona przez bruzdę ostrogową, i leżąca na pograniczu rogu dolnego z tylnym os łoś ć p oboczna(eminentiq colloterolis), spowodowana bruzdą poboczną.
ózgowo-rdzeniowy odpływa z komory bocznej do trzeciej przez o 1 w o r m i p d z y:r o w y(foromen interuentriculare).
wnątrz półkuli mózgu rozróżnia się korę mózgu, jądra podstawne, czyli podkorowe białą.
kszą część(ponad 95'%)k o r y m o z g u(cortea cerebri)zajmuje sześciowarstwowaIowa(neocortea).
Pozostałe lei obszary, należące do układu limbicznego, mają ę trójwarstwową:tworzą one korę dawną(ądlaeocorta)i korę starą(archicortea).
jąder podkorowych zalicza się ciało prążkowane, przedmurze, ciało migdałowate.
p r ą z k o w a n e(corpus striatum)jest największym jądrem podkorowym.
Makrororozróżniamy w nim jądro ogoniaste i jądro soczewkowate, które z przodu łączą się J ą dr o ogon i as te(nucleus cdudctus)zatacza łuk w ścianie komory bocznej.
soczewkowate(nucleus lentiformis)składa się z dwu różnych części:przywej-gałki bladej(globus pulidus)i bocznej-skorupy(putamen).
ja i jądro ogoniaste, mające taką sarną budowę wewnętrzną, noszą wspólną nazwę owia(striatum).
Ciało prążkowane należy do głównych ośrodków układu amidowego, kontrolującego ruchy mimowolne.
edmur ze(claus(rum)jest cienką blaszką istoty szarej, leżącą między jądrem kowatym a wyspą, od których oddzielają ją warstwy istoty białej-torebka:zna(capsuld eatema)i torebka ostatnia(capsuld eatremd).
Przedmurze ma obfite ma z korą mózgu.
o m i gd a ł o w a 1 e(corpus amggdaloideum)leży w płacie skroniowym ku górze odowi od rogu dolnego komory bocznej.
Jest to zespół jąder należących do układu jego.
W ciele migdałowym rozróżnia się dwie części:korowa-przyśrodkowąwno-boczną.
ocie białej półkul rozróżnia się trzy rodzaje włókien nerwowych:kojarzeniowe ze i rzutowe.
Do włókien k oj arzeniowych zalicza się te, których początek zenia znajdują się w korze jednoimiennej półkuli mózgu.
Wśród nich przeważają krótkie.
Włókna dłuższe tworzą pęczki łączące bardziej odległe okolice kory Włókna s poidło we łączą półkule mózgu tworząc spoidła.
Największe z nich o modzelowate(corpus callosum)łączy korę nową półkul.
Spoidłoe ni a(commissura frnicis), rozpostarte między odnogami sklepienia, łączy rszystkim obustronną korę hipokampa.
S poidło przednie(commissurdt, widoczne w ścianie przedniej komory trzeciej, zawiera włókna spoidłoweizgowia i płata skroniowego.
zość włókien rzutowych przechodzi przez torebkę wewnętrzną(cdpsuldSkłada się ona z odnogi przedniej(eros anterius)i odnogi tylnej(crus posterius), ych kolanem torebki wewnętrznej(genu cqpsulae internie).
Odnoga tylna zł ku tyłowi i ku dołowi w część zasoczewkową(pars retrolenit(ńrmis)i pod*wą(pars sublentiformis)torebki wewnętrznej.
torebkę wewnętrzną przechodzą między innymi:1)włókna ruchowe:korove(w kolanie torebki wewnętrznej)i korowa-rdzeniowe(w części przedniej mej), 2)włókna czuciowe, łączące jądra brzuszne tylne wzgórza z korą czuciową Glnej odnogi tylnej)oraz 3)włókna promienistości wzrokowej i słuchowej, t ciał kolankowatych do kory wzrokowej i słuchowej(w części podsoczewkowei ewnętr ariet).
GŁÓWNE DROGI CZUCIOWE I RUCHOWE czuciowe i ruchowe zostały omówione przy opisie budowy@@6 ch części ośrodkowego układu nerwowego:tutaj zestawia ich zasadniczy przebieg, uwzględniając niektóre dane anatomliologiczne.
Szerzej nieco została omówiona droga wzrokowa.
DROGI CZUCIA POWIERZCHNIOWEGO I GŁĘBOKIEGO(SOMATOSENSORYC/NE)Drogi czucia powierzchniowego i głębokiego przewodzą do kory mózgu impulsy z receptorów rozmieszczonych głównie w skórze oraz w narządach ruchu.
Drogi te składają się co najmniej z trzech kolejnych neuronów:jednego znajdującego się poza ośrodkowym układem nerwowym(neuron pierwszy, obwodowy)i dwóch leżących w jego obrębie(neuron drugi i trzeci).
Włókna neuronu drugiego przechodzą na stronę przeciwległą, wskutek czego impulsy z receptorów docierają głównie do przeciwległej półkuli mózgu.
1.
Drogi czucia powierzchniowego i głębokiego, przewodzące impulsy z obszarów unerwionych przez nerwy rdzeniowe:a.
Droga czucia temperatury i bólu b.
Droga czucia głębokiego oraz oraz czucia dotyku i ucisku(dro-czucia dotyku i ucisku(droga ga czucia protopatycznego)czucia epikrytycznego).
Neuron I obwodowy.
Neuron li.
Neuron III.
Neuron I obwodowy Neuron li Neuron III.
Receptory nerw rdzeniowy Zwój rdzeniowy korzeń grzbietowy.
Róg tylny rdzenia kręgowego drogi rdzeniowa-wzgórzowe(wstęga rdzeniowa)Jądro brzuszne tylna-boczne wzgórza(oraz inne jądra wzgórza)włókna wzgórzowo-koro Kora mózgu.
Receptory nerw rdzeniowy Zwój rdzeniowy korzeń grzbietowy oraz pęczek smukły i klinowaty Jądro smukłe i klinowate wstęga przyśrodkowa.
Jądro brzuszne tylna-boczne WZĘOTZBwłókna wzgórzowo-koroWCKora mózgu.
2.
Droga czucia powierzchniowego i głębokiego, przewodząca impulsy z obszarów unerwionych przez nerwy czaszkowe(n. trójdzielnyk.
Receptory n. trójdzielny Zwój trójdzielny korzeń czuciowy n. trójdzielnego Jądra n. trójdzielnego wstęga trójdzielna Jądro brzuszne tylna-przyśrodkowe wzgórza włókna wzgórzowo-korowe Kora mózgu Schematy przedstawiające układy dróg czuciowych w postaci trzech kolejnych neuronów są znacznym uproszczeniem.
W rzeczywistości.


i te są znacznie bardziej złożone:mają one olbrzymią liczbę połączeń ptycznych i liczne sprzężenia zwrotne, od których zależy prawid*przewodzenie i percepcja impulsów czuciowych.
DROGA WZROKOWA.
aga wzrokowa biegnie z siatkówki oka do kory płata potylicznego ada się z fotoreceptorów, będących komórkami nerwowo-zmys*i, i trzech dalszych kolejnych neuronów.
Zależnie od tego, czy orki nerwowo-zmysłowe uważa się za pierwszy neuron drogi ikowej, czy też nie, droga wzrokowa jest opisywana jako cztero-lub ieuronowa.
Posłużymy się opisem drogi czteroneuronowej.
rceptory-neuron pierwszy.
Receptorami odbierającymi bodźce tlne, czyli fotoreceptorami, są komórki czapkowe i pręcire, leżące w zewnętrznych warstwach siatkówki(patrz t.
V).
Liczba órek pręcikowych jest wielokrotnie większa od liczby komórek kowych.
mron drugi.
Impulsy z fotoreceptorów są przekazywane do k oekdwubiegunowych siatkówki, mających po dwie wyki.
Wypustka zewnętrzna podąża do receptorów, a wewnętrzna iodzi do komórek wzrokowo-zwojowych.
juror trzeci.
Następny neuron tworzą komórki wzrokozw o j o w e, leżące również w siatkówce.
Ich aksony biegną przez:alkówkę, 2)n. wzrokowy, 3)skrzyżowanie wzrokowe i 4)pasma ikowe, kończąc się przeważnie w głównym jądrze ciała kolanategobocznego.
s i a 1 k o w c e aksony komórek wzrokowo-zwojowych kierują się inie do brodawki nerwu wzrokowego(ppilla n. optici), czym włókna rozpoczynające się w miejscu najostrzejszego widzewtzw, plamce(macnie), tworzą odrębny pęczek plami o-br o d awk ow y(fasciculus maculopapilldris).
:eprowadzając pionową linię przez plamkę można podzielić siatkówkę na 4 części:a)zą(przyśrodkową)górną, b)nosową(przyśrodkową)dolną, c)skroniową(boczną), i d)skroniową(boczną)dolną.
Włókna nerwowe, wychodzące z każdej ćwiartki, yą się w drogach wzrokowych oddzielnie, co ma ważne znaczenie w rozpoznawaniu scowienia procesów chorobowych(patrz daleil.
nerwie wzrokowym(n. options:t.
V)aksony komórek ikowo-zwojowych siatkówki uzyskują po przebiciu tylnej ściany i ocznej osłonkę rdzenną i skupiają się w wiązki pooddzielane aotkankowymi przegrodami oraz tkanką glejową.
4 wzlędem morfologicznym nerw wzrokowy nie ma swoistych cech nerwu, lecz jest lwie pęczkiem istoty białej mózgowia, otoczonym przez opony.
Jego włóknom twym brak neurolemy, chrakterystycznej dla nerwów obwodowych, natomiast.
Jamka żółta(macnie luea).
Bulbus oltactorius.
Tractus olfactorius.
Tri gonu mo lfactori u mCommissura, antę tło rCo mus mamillareSubstantiaO(JER Nuci eus*e*Aguaeductuscelebr i Spieni umOOfDOflS ca/(osi.
Sulcus-calca rinus.
--N. opticus.
-Chiasma.
Tractus opteusCo mus amygdaloideumRadiatio optica(genu temporale)Tractus opticus(radia lat.
)Tractus optcus(radio med.
)Corpus geniculatummedia leCorpus gen iculatum I afera le.
Rad tafto optica(genu occipitale).
Ryc.
250. Droga wzrokowa uwidoczniona metodą rozwłóknienia.
Widok od dołu(wzorowane na Pernkopfe).
zOeiduią się tu, podobnie tak w całym układzie nerwowym ośrodkowym, komórki i włókna gleju.
Z tego też powodu zamiast nazwy nerw wzrokowy stosuje się często słuszniejszą nazwę pę c z e k w z r o k o wy(fsciculus options).
Rozmieszczenie włókien w nerwie wzrokowym.
Na ogół w ćwiartkach(kwadrantach)tego przekroju poprzecznego leżą włókna odpowiadających im ćwiartek siatkówki.
Pęczek plamkowo-brodawkowy początkowo(przy gałce ocznej)zajmuje w nerwie położenie boczne, tworząc na przekroju poprzecznym pole mające kształt wycinka koła:w dalszym zaś przebiegu przesuwa się do środka nerwu i jest tutaj otoczony włóknami z części skroniowej od boku.
Skrzyżowanie wzrokowe(chidsmc opticum)jest to spłaszczone pasmo istoty białej, z którego bocznych końców wychodzą ku przodowi nerwy wzrokowe, a ku tyłowi pasma wzrokowe.
Znaczna.


izość znajdujących się tu włókien rozpoczyna się w siatkówce.
na biorące początek w przyśrodkowej(nosowej)połowie siatkówki łzą przez skrzyżowanie do przeciwległego pasma wzrokowego.
na z bocznej(skroniowej)połowy siatkówki nie ulegają skrzyżowaeczz nerwu wzrokowego kierują się do pasma wzrokowego tej j s*onyiższychkręgowców, łącznie z ptakami, wszystkie włókna nerwu wzrokowego bie skrzyżowania przechodzą na stronę przeciwległą.
Dopiero u ssaków pojawiają kna nie skrzyżowane, których liczba jest w znacznym stopniu zależna od ustawienia*czn*ch, *bdrdz*e*ga*k*ocz*e z*ą s*z przodu, *y*w*ce*po*aw*a s*n nie skrzyżowanych.
Jest ich szczególnie dużo u człowieka, u którego tylko około lókien nerwu wzrokowego przechodzi na stronę przeciwległą.
agrafia skrzyżowania wzrokowego jest złożona.
Leży ono w brużik r z y z o w a n i a(sulcus chiasmatis)na trzonie kości klinowej, a od góry zrasta się.
****jjłŻj, yŃWŚ Śjąę WW f.
****Kjjąę vóęóó'?
cjóę'jX X, xęS(yćZw\\vX ć(w WćgęęsX Xęę 8 ęę icj:ę?ćcj.
*i*@89 hijtjlłtjji)łun J.
(z zz Z/*, zz****.
pole widzenia.
Wełna.
Chiasma opticum.
-Tractus opticus.
coipusgen icu latom laterale.
Radiatio optica.
-kora wzro*owa.
z istotą szarą podwzgórza.
Z przodu od skrzyżowania wzrokowego przebiega t. p r ze dnia m ózgu(a, cerebridnterior), prawailewa, oraznieparzysta t. łącząca prze dn i a(a, communicans cnterior).
Z tyłu skrzyżowanie wzrokowe łączy się z guzem popielatym, a od strony tylna-dolnej przylega do niego lejek oraz przysadka oddzielona od skrzyżowania przeponą siodła.
Bocznic znajduje się t. szyjna wewnętrzna, która dzieli się tu na swe końcowe gałęzie.
Ze względu na opisane stosunki topograficzne takie procesy chorobowe, jak np. tętniaki tętnic podstawy mózgowia, guzy trzonu kości klinowej lub guzy przysadki mogą powodować ucisk na skrzyżowanie wzrokowe i uszkadzać przebiegające w nim włókna nerwowe.
W skrzyżowaniu wzrokowym oprócz włókien nerwu wzrokowego znajduje się pewna liczba włókien odrębnego pochodzenia, które tworzą spoidła nadwzrokowegr z b i e 1 o w e(commissuru supruopticd dorsalis)i br z u s z n e 8(commissura supraopticdtentralis).
Nie są to przeważnie prawdziwe spoidła, ale raczej skrzyżowania dróg wstępujących.
Część z nich to drogi rozpoczynające się w tworze siatkowatym pnia mózgu i rdzeniu kręgowym, inne pochodzą prawdopodobnie z gałki bladej, jądra niskowzgórzowegoi pokrywy.
Dokładne dane dotyczące ich początku i przebiegu u człowieka nie są 20808.
P a s m o w z rok o we Oroctus options)ciągnie się od skrzyżowania wzrokowego do ciała kolankowatego bocznego.
Głównymi jego składnikami są włókna biegnące z nerwów wzrokowych i skrzyżowania wzrokowego do głównego jądra ciała kolankowatego bocznego.
Są to(ryc.
25 D:włókna skrzyżowane, pochodzące z przyśrodkowej(nosowej)połowy siatkówki oka przeciwległego, i włókna nie skrzyżowane, rozpoczynające się w bocznej(skroniowej)połowie siatkówki oka tej samej strony.
Włókna pasma wzrokowego wnikają do ciała kolankowatego bocznego w pewnym określonym układzie, przy czym, jak już wspomniano, włókna nie skrzyżowane dochodzą do warstw 2, 3 i 5, a włókna skrzyżowane do 1, 4 i 6.
Stwierdzono, że poszczególnym częściom siatkówki w ciele kolankowatym bocznym odpowiadają określone grupy komórek.
Według De Gros Clarka(1956)włókna z plamki dochodzą do środkowej części ciała kolankowatego bocznego:przyśrodkowo do nich kończą się włókna pochodzące z górnych ćwiartek siatkówki, a po stronie bocznej włókna z ćwiartek dolnych W nerwach wzrokowych i w pasmach wzrokowych, oprócz włókien idących z siatkówki do ośrodków podkorowych, prawdopodobnie znajdują się również włókna o przebiegu odwrotnym, z ośrodków podkorowych do siatkówki.
Neuron czwarty.
Następnym neuronem drogi wzrokowej są komórki głównego jądra ciała kolankowatego bocznego i wychodzące z nich aksony, które tworzą promienistość w zr okową(rodimio opticd).
Promienistość wzrokowa przechodzi przez część zasoczewkową i podsoczewkową torebki wewnętrznej i następnie zatacza łuk dookoła komory bocznej, przy czym w jej przebiegu stwierdza się dwa zagięcia:przednie, zwane kolanem skroniowym(genu temporale), i tylne, czyli kolano potyliczne(genu occipitale).
Włókna promienistości wzrokowej kończą się w korze otaczającej bruzdę ostrogową(pole l 7).
'spoidło Gansera?spoidło Meynerta:często rozróżnia się Ozy spoidła nadwzrokowe, zwane spoidłemGansera, Meynerta i Guddena.
U ssaków to ostatnie prawdopodobnie jednak nie występuje.


poszczególnych okolic kory docierają impulsy nerwowe ze ściśle określonych pól wki.
Wielkość tych pól nie jest jednak proporcjonalna do powierzchni ich rzutowania ę.
Reprezentacja plamki(widzenia środkowego)jest największa.
Zajmuje ona całą:zęść kory wzrokowej, a w głębi bruzdy ostrogowei przechodzi daleko ku przodowi.
zentacja widzenia obwodowego jest stosunkowo mniejsza.
Tworzą ją wąskie pasma otaczające przednią część bruzdy ostrogowej.
Oprócz odrębnej lokalizacji widzenia owego i obwodowego w korze wzrokowej istnieje oddzielna reprezentacja górnych ych ćwiartek siatkówki.
Impulsy z ćwiartek górnych docierają do kory wzrokowej, j powyżej bruzdy ostrogowej, a z ćwiartek dolnych do kory leżącej poniżej niej(ryc.
252 Schemat położenia włókien nerwowych przewodzących impulsy z lewych tek obu siatkówek:d-w korze wzrokowej, b-w promienistości wzrokowej, w ciele kolankowym bocznym, d-w pasmie wzrokowym, e-w nerwach wzrokowych, f-w siatkówkach(wzorowane na Rasrnussenie).
e 4 owilzenie połowicze i kwadrantowe.
Objawy przerwania ciągłości drogi wzrokoąróżne, zależnie od tego, w którym miejscu nastąpiło uszkodzenie.
Przecięcie nerwu Kowego powoduje po tej samej stronie całkowitą ślepotę jednego oka.
Natomiast wantę drogi wzrokowej w dowolnym miejscu między skrzyżowaniem wzrokowyotą prowadzi do tzw. niedowidzenia połowiczego jednoimiennego Biopsja homongma), przy którym chory ma połowiczy ubytek pola widzenia po te przeciwległej(przy uszkodzeniu np. prawego pasma wzrokowego po stronie leweOło spowodowane tym, że w każdym pasmie wzrokowym znajdują się włókna.
z przyśrodkowej(nosowej)połowy siatkówki oka przeciwległego i z bocznej(skroniowej)połowy tej samej strony, a więc z tych części siatkówki, które odbierają bodźce świetlne z przeciwległej połowy pola widzenia.
Należy bowiem pamiętać o tym, że na siatkówkę pada obraz odwrócony, wskutek czego przedmioty znajdujące się np. po stronie lewej są widziane"przez prawe połowy obu siatkówek.
Uszkodzenie drogi wzrokowej obejmuje niekiedy tylko włókna przewodzące impulsy z górnych lub dolnych ćwiartek(kwadrantów)pola widzenia.
Powstaje wówczas niedowidzenie, dotyczące tylko%, pola widzenia, zwane niedowidzeniem kwadrant owym.
Przy uszkodzeniu włókien z górnych kwadrantów powstaje niedowidzenie kwadrantowe dolne, a przy uszkodzeniu włókien z kwadrantów dolnych-niedowidzenie kwadrantowe górne.
Wzrokowe drogi odruchowe.
Z pasma wzrokowego biegną do śródmózgowia i podwzgórza włókna nerwowe, tworzące wzrokowe drogi odruchowe.
Ich zniszczenie nie powoduje ślepoty lub niedowidzenia-co następuje wówczas, gdy zostaną uszkodzone neurony łączące siatkówkę z korą mózgu-lecz jedynie zaburzenie, dotyczące niektórych odruchów, wywoływanych przez bodźce świetlne.
Powyższe drogi odruchowe dochodzą:a)do wzgórka górnego pokrywy i b)do okolicy przedpokrywowej za pośrednictwem ramienia wzgórka górnego, c)do nakrywki konarów przez tzw. korzeń wzrokowy podstawny i d)do podwzgórza.
a.
Do wzgórka górnego blaszki pokrywy dochodząwłóknazarównoz siatkówki(tractus retinotectalis), jak i kory mózgu(tractus corticotectlis).
We wzgórku górnym tworzą one warstwę wzrokową, a ich zakończenia znajdują się głównie w warstwie szarej powierzchownej.
Na podstawie badań doświadczalnych wydaje się, że istnieje tu lokalizacja czynnościowa i włókna pochodzące z poszczególnych ćwiartek siatkówki kończą się w odrębnych częściach istoty szarej wzgórka górnego.
Włókna siatkówkowo-pokrywowe są flogenetycznie stare i u niższych kręgowców spełniają funkcję głównych połączeń wzrokowych.
b.
D o okolicy prze dp ok ry w owej dochodzą równieżwłókna rozpoczynające się w siatkówce.
Włókna te są prawdopodobnie częścią łuku odruchu źrenic na światło.
Odruch ten polega na zwężaniu się źrenic pod wpływem silniejszego ich oświetlenia.
Impuls nerwowy podąża wówczas z siatkówki przez nerw wzrokowy i pasmo wzrokowe do okolicy przedpokrywowej zarówno jednej, jak i drugiej strony.
Z jąder przedpokrywowychwychodzą z kolei włókna, które wzdłuż istoty szarej środkowej zdążają przypuszczalnie do jądra dodatkowego nerwu okoruchowego.
W nim biorą początek przywspółczulne włókna przedzwojowe, dochodzące do zwoju rzęskowego(gdnglion ciliare), gdzie rozpoczynają się włókna zazwojowe, unerwiąjące m. zwieracz źrenicy(m. sphincterpupillae).
Uszkodzenie łuku odruchowego w okolicy przedpokrywowei powoduje brak reakcji na światło przy zachowanym widzeniu.
Jednocześnie zostaje zachowana reakcja źrenic, polegająca na ich zwężaniu się wówczas, gdy kierujemy wzrok na przedmiot blisko położony(tzw. reakcja źrenic na nastawność).
Powyższą reakcję wywołują impulsy, idące poprzez korę mózgu do jąder nerwu okoruchowego z ominięciem okolicy przedpokrywowej.
c.
Włókna, podążające z siatkówki do nakrywki konarów, tworzą korzeń w z r ok o wy p o ds 1 a w ny(rddiz optio basdlis), który po przejściu w skrzyżowaniu wzrokowym na stronę przeciwległą oddziela się od pasma wzrokowego i otacza górną część odnogi mózgu(patrz Droga kanarowa poprzeczna), następnie zaś wnika do nakrywkikonarów powyżej miejsca wyjścia nerwu okoruchowego z mózgowia, kończąc się w brzuszna-przyśrodkowej części nakrywki.
Korzeń wzrokowy podstawny występuje u człowieka w stanie szczątkowym i charakeryzuje się znaczną zmiennością osobniczą.
d.
Do wzrokowych dróg odruchowych zalicza się również pęczki włókien, biegnących z siatkówki przez nerw wzrokowy do podwzógrza, gdzie kończą się w jądrze skrzyżowania(nucleus supnchidsmdticus).
Tworzą one drogę siatkówko w o-p o dwa go r z o w ą(trdctus retinohgpothalamicus), która wpływa na wiele czynności układu autonomicznego.


DRO GA SŁUCHOWA aga słuchowa łączy receptory słuchu z korą słuchową za pośrednicteonajmniej 4 kolejnych neuronów(ryć, 253), eeptory.
Receptorami słuchu są znajdujące się w ślimaku ko.
Colllculus--*laminae tecti.
ocie usweansarsaljs.
WUS MIS.
flis.
--Lemniscus lateralis.
, Nuclei corporistrapezoideiet olwaris sup.
-Corpus trapezoideum.
Ryc.
253. Droga słuchowa.
Schemat.
-Cortex cerebri.
\\Rad i atio aeustica-Corpus geniculatum mediale.
morki zmysłowe włosowate wewnętrzne i zewnętrzne(patrz t.
V), które reagują na drgania o częstotliwości l 42 OOOOs.
Neuron pierwszy.
Neuron pierwszy jest utworzony przez komórki dwubiegunowe zwój u spiralnego(ganglion spirale), przy czym każda z nich ma po dwie wypustki, obwodową i dośrodkową.
Wypustka obwodowa dochodzi do komórek włosowatych ślimaka, a dośrodkowa biegnie w nerwie ślimakowym i następnie wnika do mózgowia na granicy mostu i rdzenia przedłużonego.
Tutaj ulega ona przeważnie podziałowi na dwa odgałęzienia:kończą się one w jądrze ślimakowym brzusznym i grzbietowym.
Neuron drugi.
Następnym neuronem drogi słuchowej są komórki j ąder ślimakowych:brzusznego(nucleus cochledris tentrdlis)i grzbietowego(nucleus cochledris dorsolis).
Ich aksony biegną przez ciało czworoboczne(corpus trdpezoideum)do wstęgi bo c zne j Uemniscus ldteralis), zarówno jednej, jak i drugiej strony, przy czym włókna nie skrzyżowane przechodzą na drugą stronę.
Laczbawłókien skrzyżowanych i nie skrzyżowanych jest w przybliżeniu taka 88108.
Neuron trzeci.
Włókna drugiego neuronu kończą się w różnych ośrodkach pnia mózgu, w j ądrach wstęgi bocznej(nuclei lemniscilateralis)oraz w jądrach ciała czworobocznego(nucleicorporis trdpezoidei)i j ądrze górnym oliwki(nucleus olitdrissuperior).
Rozpoczyna się w nich trzeci neuron drogi słuchowej, który dochodzi do j ądra wzgórka dolnego(nucleus colliculi mferioris)lub dalej, przez ramię wzgórka dolnego, do jądra ciała kolankowatego przyśrodkowego.
Do ciała kolankowatego przyśrodkowegodochodzą również aksony komórek jądra wzgórka dolnego, tworzące neuron dodatkowy drogi słuchowej.
Oprócz włókien drogi słuchowej w powyższych jądrach biorą początek również połączenia odruchowe, które zdążają do ośrodków tworu siatkowatego oraz do jąder ruchowych nerwów czaszkowych.
Ponadto z jądra górnego oliwki biegnie do ślimaka pęczek włókien zstępujących, które kończą się na komórkach włosowatych(p p c z eko I i w k o w o-ś li m a k o wy).
Drażnienie tego pęczka zmniejsza pobudliwość komórek włosowatych na bodźce słuchowe.
Neuron czwarty.
Ostatnim neuronem są komórki j ądra ciała kolankowatego przyśrodk owego(nucleuscorporisgeniculotimedidlis)oraz ich neuryty, które jako promienistość słuchowa Oddiotio dcusticd)przez część podsoczewkową torebki wewnętrznej dochodzą do zakrętów skroniowych poprzecznych.
Końcowy neuron drogi słuchowej, podobnie jak wstęga boczna, przewodzi impulsy nerwowe z obu ślimaków, prawego ilewego.
Wskutek o b ust r o n n e j r e p re z e n 1 a ej i s ł u c h u uszkodzenie jednej strony wstęgi bocznej, ciała kolankowatego przyśrodkowegopromienistości słuchowej lub kory słuchowej nie powoduje większych zaburzeń.
Poszczególne grupy komórek jądra ciała kolankowatego przyśrodkowego wysyłają swe neuryty do określonych pól kory mózgu.
Tego rodzaju powiązanie nasuwa przypuszczenie że istnieje lokalizacja czynnościowa zarówno w ciele kolankowatym przyśrodkowym, jak i w korze słuchowej.
Przemawiają za tym również badania doświadczalne, z których wynika, że dźwięki o różnej częstotliwości drgań powodują zmiany elektryczne w odrębnych częściach zarówno ciała kolankowatego przyśrodkowego, jak i kory słuchowej.


DROGA SMAKOWA sbieg drogi smakowej od receptorów do kory mózgu, zwłaszcza cowym odcinku, jest stosunkowo mało zbadany.
Prawdopodobnie skład wchodzą trzy neurony.
eptory.
Zakończenia czuciowe odbierające bodźce smakowe leżą je w kubkach smakowych.
Kubki smakowe są to twory je, mikroskopowej wielkości, które znajdują się w błonie śluzowej a, podniebienia, gardła, a częściowo również i krtani.
Są one pilnie liczne na języku w obrębie brodawek okolonych, liściastych bowatych.
non pierwszy.
Do kubków smakowych dochodzą wypustki obwekomórek leżących w zwojach n. twarzowego(zwój kolanka), n. owo-gardłowego(zwój dolny)oraz n. błędnego(zwój dolny).
istki dośrodkowe podążają do górnej części p a s m a s a m o tn e go us solitarius), kończąc się w jego jądrze.
non drugi.
Następnym neuronem drogi smakowej są komórki a samotnego(nucleus solitorius)oraz włókna z nich wyjące, które przez rdzeń przedłużony, most i śródmózgowie kierują i przeciwległego wzgórza.
ócz tego z jądra samotnego biegną liczne włókna nerwowe do podwzgórza.
Tą drogą y smakowe są przekazywane do ośrodków wegetatywnych podwzgórza i do układu śDCgO.
uroń trzeci.
Ostatni neuron drogi smakowej jest utworzony przez Irki jądra łukowatego dodatkowego(nueleus arcuatussorius), zajmującego przyśrodkową część jądra brzusznego tylzyśrodkowegowzgórza, oraz przez wychodzące z niego aksony rzowo-korowe.
Kończą się one prawdopodobnie w dolnej części**u zaśrodkowego i w wieczku czołowo-ciemieniowym.
*oc*w*ow*pulsy węchowe są przekazywane z nabłonka jamy nosowej do kory iomózgowia przez układ dwu neuronów(ryc.
254), ceptory-neuron pierwszy.
Receptory węchu(k o m o r k i ne r 7 o-zmysłowe węchowe), będące jednocześnie pierwszym onem drogi węchowej, znajdują się w błonie śluzowej części iowej jamy nosowej(patrz t.
V).
Są to komórki dwubiegunowe, 7 ch wypustka obwodowa jest skierowana do powierzchni zewnętrzłonyśluzowej, a wypustka dośrodkowa, pozbawiona osłonki mieliJ, podąża w obrębie nerwów we eh owych On, o(factorii)do s z k i w ę c h o w e j(bulbus o(fcctorius), przechodząc przez blaszkę 7 ą kości sitowej.
uroń drugi.
Następnym neuronem drogi węchowej są k o m o r k i ralne i pędzelkowate opuszki węchowej, lchdendryty.
stykają się z zakończeniami nerwów węchowych w k łeb u s z k a eh w ę c h o w y c h(glomeruli o(fctorii), które w opuszce węchowej tworzą jedną z warstw.
W każdym kłębuszku liczne włókna nerwów węchowych łączą się z niewielką liczbą komórek mitralnych, wskutek czego nawet pod wpływem nieznacznych bodźców do komórki mitralnej mogą docierać impulsy z dużej ilości komórek nerwowo-zmysłowych.
Bulbusolfactorius.
Tractus olfactorius c, .
Neryiwlacto(8 ej leloloło.
/Stria oliactoria*a*era*i s Ryc.
254.
I 1 I z Z fGyrus ambiensGyrus parań i ppocampalis Gyrus semiluraris.
Droga węchowa.
Schemat.
Neuryty komórek mitralnych i pędzelkowatyeh biegną ku tyłowi przez opuszkę węchową i pasmo węchowe.
Część z nich kończy się w pasmie węchowym lub w trójkącie węchowym, a niektóre podążają do istoty dziurkowanej przedniej, prążka węchowego przyśrodkowego oraz do opuszki węchowej strony przeciwległej.
Większość włókien dochodzi jednak przez prążek węchowy boczny do kory mózgu w zakręcie p o ł k s i ę z y c o w a 1 y m(ggrus semilundris)i przylegających częściach z ak re tu okalaj ą c ego(ggrus dmbiens).
Obszary te tworzą pic rwotnąkorę węchową.
Z niej pewna ilość aksonów podąża do przedniej części pola śródwęchowego(aren entorhmalis pole 281, rozciągającego się na powierzchni zakrętu przyhipokampowego.
DROGI RUCHOWE Wśród licznych połączeń ruchowych szczególne znaczenie mają drogi przewodzące pobudzenia dla ruchów "dowolnych".
Drogi te łączą korę mózgu z mięsniami szkieletowymi i zasadniczo składają się tylko z dwóch neuronów, ośrodkowego i obwodowego.


, . . . a a a przcwoaząca impulsy do mięśni zaopatrywanych'nerwy rdzeniowe.
m I licowy)m li dowy)BY*a*cze.
I śowy)li owy)W SI CZ.
Kora mózgu(głównie ruchowa)drogi korowa-rdzeniowe Jądra ruchowe rogów przednich rdzenia kręgowego korzenie brzuszne i nerwy rdzeniowe Mięśnie tułowia i kończyn oraz większość mięśni szyi.
ja ta przewodzi impulsy nerwowe głównie do mięśni przeciwległej z ciała, gdyż włókna neuronu I(korowa-rdzeniowe)ulegają iżnie skrzyżowaniu w dolnym odcinku rdzenia przedłużonego, toga ruchowa, przewodząca impulsy do mięśni zaopatrywarzez nerwy czaszkowe(ryc.
255).
Kora mózgu(głównie ruchowa)droga korowa-jądrowa Jądra ruchowe nr, czaszkowych nn, czaszkowe Mięśnie głowy oraz część mięśni szyi.
sy z kory mózgu docierają do mięśni zaopatrywanych przez izaszkowe zarówno jednej, jak i drugiej strony, gdyż droga jądrowa zawiera włókna skrzyżowane i nie skrzyżowane.
Wyją.
Nucłeus motoriusn, trigemini(W Nucleus n. facialis(VII).
-Nucleus ambiguus(IX, X, XI).
Nusleus n. hypoglossi(XII).
iga korowa-jądrowa:włókna skrzyżowane oznaczone linią ciągłą, włóka nie skrzyżowane-linią przerywaną.
tek stanowią mięśnie języka(n. XII)i mięśnie wyrazowe dolnej części twarzy(n. VII), do których impulsy dochodzą wyłącznie z przeciwległej półkuli.
NACZYNIA OŚRODKOWEGO UKŁ-ADU NERWOWEGO NACZYNIA RDZENIA KRĘGOWEGO W rdzeniu kręgowym znajdują się liczne naczynia krwionośne(tętnicze, żylne i włosowate), nie ma natomiast naczyń chłonnych, zamiast których występują przestrzenie okołonaczyniowe, łączące się z jamą podpajęczynówkową.
W jamie tej znajduje się płyn mózgowa-rdzeniowy(patrz Naczynia mózgowia).
Tętnice rdzenia kręgowego Do rdzenia kręgowego naczynia tętnicze wnikają:1)z boków przez otwory międzykręgowe jako gałę złe rdzeniowe, odchodzące od poszczególnych tętnic szyi i tułowia, oraz 2)z góry przez otwór wielki jako tętnice rdzeniowe, będące odgałęzieniami t. kręgowej.
Gałęzie rdzeniowe(remi spindles).
Dostają się do kanału kręgowego przez otwory międzykręgowe oraz krzyżowe:w części szyjnej odchodzą one(ryc, 256)od t. kręgowej(a, tertebrolis), t. szyjnej wstępującej(a.
cermcolis ascendens)oraz t. szyjnej głębokiej(o, cermcqlis prqńnda), a czasami również i od t. tarczowej dolnej(a, thgroideo interior):w części piersiowej-od 11, międzyżebrowych tylnych(da, intercostdles posteriores)i t. międzyżebrowej najwyższej(o, intercostolis supremo):w części lędźwiowej-od 11, lędźwiowych(do, lumbdles)i t. biodrowa-lędźwiowej(a, iliolumbdlis):w części krzyżowej od t. krzyżowej bocznej(a, socrulis laterqlis).
Gałąź rdzeniowa przy wejściu do kanału kręgowego oddaje naczynia zaopatrujące jego ściany.
W postaci typowej rozróżnia się gałąź przednią kanału kręgowego(rdmus anterior cdndlis tertebrqlis), leżącą na trzonie kręgu, i gał ą z ty In ą(romusposteriorcdndlisuertebralis), biegnącą wzdłuż jego łuku.
Po oddaniu powyższych tętnic gałąź rdzeniowa dostaje się zwykle na powierzchnię zwoju rdzeniowego i po krótkim przebiegu dzieli się na dwie tętnice towarzyszące korzeniom nerwu rdzeniowego:t. k o r z eniowąprzednią(a, rddicularis dnterior)i t. korzeniową tylną(a, radicutms postmom.
Wielkość tętnic korzeniowych jest w poszczególnych segmentach rdzenia kręgowego bardzo różna.
Znaczna ich część kończy się już w obrębie korzeni, nie dochodząc do rdzenia.
Często tętnice korzeniowe nie występują wcale, a gałąź rdzeniowa dzieli się na krótkie gałązki, które kończą się w zwoju rdzeniowym.
Niektóre z tętnic korzeniowych dochodzą aż do rdzenia kręgowego i biorą udział w jego unaczynieniu.
ci.


czba jest osobnicza bardzo zmienna, a dane poszczególnych*zy pod tym względem są rozbieżne.
Zdaniem Kadyia(1886)rdzeń wy jest unaczyniony przez 2-17(średnio 8)tętnic korzeniowych nich i 11-23(średnio 17)tętnic korzeniowych tylnych.
Nowsze da zgadzają się na ogół co do liczby tętnic korzeniowych przednich.
A, spinalis anteriorA, spinaOs posterior A, vertebralis.
A, cerwcalisAscendens A, thyroidea superior v.
A, intercostalłsSUD(80)3 Aa, intercostales poste cio res.
Aa, lumbales sśs.
Z Z/48.
A.
OiołumbałisVA, sacralis lateralisW.
Źródła unaczynienia tętniczego rdzenia kręgowego.
Rdzeń w widoku od tyłu.
Schemat.
aio 681, natomiast stwierdzają przeważnie znacznie mniej tętnic niowych tylnych(średnio 48).
Najwięcej tętnic korzeniowych i do rdzenia w odcinku szyjnym, a stosunkowo najmniej w pierm, gdzie prawdopodobnie w związku z tym częściej powstają zenia w krążeniu.
nice korzeniowe przednie(da, radiculares anteriores:ryc, 257), docedo przedniej powierzchni rdzenia, dzielą się na gałąź wstępującą, biegnącą ku i gałąź zstępującą, kierującą się ku dołowi.
Zarówno jedna, jak i druga biegną.
w przybliżeniu pionowo, wchodząc w skład tętnicy rdzeniowej przedniej(p. dalej).
Największa tętnica korzeniowa przednia, zwana wielką(a, rddicularis magna)występuje zwykle na pograniczu części piersiowej i lędźwiowej rdzenia kręgowego, przeważnie po stronie lewej.
Zamknięcie jej światła może spowodować martwicę rdzenia kręgowego na znacznym obszarze.
A, spinalis-, anterior.
A, radicularis a mełł ot.
śs-:s.
Ryć.
257. Tętnice rdzenia kręgowego.
Widok od przodu.
-gałąź tętnicza pOpfZBCZOd.
Tętnice korzeniowe tylne(do, rodiculores posteriores:ryc, 258)nie osiągają tych wymiarów, co przednie.
Dochodząc wraz z korzeniami grzbietowymi do rdzenia kręgowego dzielą się, podobnie jak 11, korzeniowe przednie, na gałąź wstępującą oraz zstępującą.
Gałęzie te wchodzą przeważnie w skład tętnicy rdzeniowej tylnej(patrz dalej).
Tętnice rdzeniowe(do, spina(es).
Drugim źródłem krwi tętniczej rdzenia są, jak wiadomo, 11, rdzeniowe, odgałęzienia t. kręgowej.
Odróżniamy:t. rdzeniową przednią i t. rdzeniową tylną.
Tętnica rdzeniowa przednia(a, spindlis arderior)odchodzi od t. kręgowej nieco poniżej początku t. podstawńej(patrz t. DO i zstępuje skośnie ku dołowi po przedniej powierzchni rdzenia przedłużonego.
Po krótkim przebiegu 11, rdzeniowe przednie, prawa i lewa, łączą się w jedno naczynie nieparzyste.
Biegnie ono ku dołowi wzdłuż.


my pośrodkowej przedniej rdzenia kręgowego, nie wchodząc c do niej.
ica rdzeniowa przednia jest jednolitym naczyniem krwionośnym, takim jak iść tętnic obwodowych, tylko w części szyjnej rdzenia kręgowego.
W niższych eh, gdzie głównym źródłem zaopatrzenia są 11, korzeniowe, t. rdzeniowa przednia.
A, spinats.
*s**ri ar.
A radicularis*s**rior.
iłąż ł 4 lnicz 4*prz cez ną.
I ó-)*.
cjĘ****.
Ryć.
258. Tętnice rdzenia kręgowego.
Widok od tyłu.
z szeregu na przemian ułożonych i łączących się z sobą gałęzi wstępujących ych, odchodzących od 11, korzeniowych przednich(ryć.
250.
Odpowiednio do niowa przednia w miejscach, gdzie dochodzą do niej 11, korzeniowe, jest zwykle ta charakterystyczne zagięcia.
W niektórych odcinkach ulega ona rozdwojeniu, s góby wyspę, by po krótkim przebiegu znów połączyć się w pojedynczy pień u dołowi.
U dołu w przejściu ze stożka rdzeniowego na nić końcową t. rdzeniowa:si stosunkowo gruba:ten jej odcinek nazywa się tętnicą końcową(acardzeniowa tylna(a, spinolisposterior)odchodzi od t. nieco niżej niż t. rdzeniowa przednia(patrz t. IT.
Przedostaje na powierzchnię tylną rdzenia przedłużonego, a następnie J dołowi w kanale kręgowym.
W górnych segmentach szyjnych wa Gina biegnie obustronnie na powierzchni sznura tylnego, lega ona miejscami podziałowi na gałęzie oddzielone korzenia.
mi grzbietowymi nerwów rdzeniowych.
Gałąź przyśrodkowa, mniejsza, biegnie po powierzchni sznura tylnego, gałąź boczna zaś, grubsza, właściwe przedłużenie t. rdzeniowej tylnej, leży z boku i ku przodowi od miejsc, gdzie wnikają do rdzenia korzenie grzbietowe(ryc.
258).
Składa się ona z na przemian ułożonych gałęzi wstępującach i zstępujących 11.
korzeniowych tylnych, które dochodzą z boku do rdzenia kręgowego.
Dzięki temu w jej przebiegu, podobnie jak w przebiegu t. rdzeniowej przedniej, istnieje szereg odcinków grubszych i cienszych.
Odcinki grubsze powstają w miejscach podziału 11, korzeniowych tylnych na gałęzie, a węższe-tam gdzie gałąź wstępująca jednej tętnicy łączy się z gałęzią zstępującą naczynia sąsiedniego.
Tętnica rdzeniowa tylna przeważnie nie dochodzi do nici końcowej, łączy się ona natomiast z t. rdzeniową przednią łukowatym zespoleniem zwanym przez Kadyia gałęzią zespalaj ącą łukowatą(rdmus anastomoticusarcuaws).
Układ tętnic na powierzchni rdzenia kręgowego.
Na powierzchni rdzenia, oprócz przebiegających na całej(lub niemal całej)jego długości trzech głównych tętnic:nieparzystej t. rdzeniowej przedniej i parzystej t. rdzeniowej tylnej, istnieją mniejsze parzyste tętnice przebiegające w tym samym kierunku, lecz na krótszych odcinkach.
Krew dochodzi do nich z podłużnych pni głównych przez zespolenia o przebiegu poprzecznym lub czasami wprost z 11, korzeniowych.
Pnie podłużne są połączone ze sobą przez zespolenia poprzeczne, w wyniku czego cały rdzeń kręgowy objęty jest siecią tętniczą, w i e ń c e m n a c z yn i o wy m Oasocorona).
Umożliwia to w przypadkach chorobowych wytworzenie na powierzchni rdzenia kręgowego krążenia pobocznego.
Kierunek prądu krwi na powierzchni rdzenia zależy od położenia ciała i od ruchów kręgosłupa.
Krew z tętnic korzeniowych biegnie w gałęziach wstępujących ku górze, a w zstępujących ku dołowi.
W tętnicy rdzeniowej przedniej i tylnej nie ma jednolitego kierunku prądu krwi na całej długości, lecz w poszczególnych odcinkach płynie ona w górę lub w dół.
Natomiast w części górnej rdzenia, gdzie 11, rdzeniowe, przednia i tylna, otrzymują krew głównie z t. kręgowej, kierunek prądu jest skierowany jednolicie od góry ku dołowi.
Gałęzie tętnicze wewnątrzrdzeniowe(ryc.
259).
Od tętnic leżących na powierzchni rdzenia wchodzą do jego wnętrza liczne odgałęzienia, które można podzielić na:a)gałęzie środkowe, przechodzące przez szczelinę pośrodkową przednią i zaopatrujące głównie istotę szarą, oraz b)gałęzie obwodowe, wchodzące z zewnętrznej powierzchni rdzenia kręgowego do istoty białej.
a.
Gałęzie środkowe(remi centroles).
Odchodzą one pod kątem prostym od t. rdzeniowej przedniej i biegną przez szczelinę pośrodkowąprzednią i sznur przedni do istoty szarej rdzenia.
Liczba ich jest zmienna, przeciętnie na odcinku długości I cm od t. rdzeniowej przedniej odchodzi od 2 do 6 gałęzi środkowych.
Większość z nich podąża do jednej tylko połowy rdzenia kręgowego:prawej lub lewej, niektóre jednak, zwłaszcza w części szyjnej, unaczmiają jego obie strony.
Gałęzie środkowe doprowadzają krew do rogów przednich, znacznej części istoty szarej pośredniej oraz do podstawy rogów tylnych.
Mogą one również brać udział w unaczynieniu istoty białej sznura bocznego i przedniego oraz spoidła białego.


Gałęzie obwodowe(rami peripherici).
Odchodzą na całej ierzchni rdzenia kręgowego zarówno od pni tętniczych podłużnych, i od gałęzi poprzecznych.
Unaczyniają one niemal całą istotę białą, **ciowo również i istotę szarą(głównie rogi tylne i boczne).
Zależnie iiejsca wnikania do rdzenia rozróżnia się gałęzie obwodowe przed boczne i tylne, grupa tylna.
grupd*boczna 3\.
grupa przednia.
gałąź środkowa.
Ryc.
259. Gałęzie tętnicze wewnątrzrdzeniowe.
Żyły rdzenia kręgowego ty rdzenia kręgowego przebiegają niezależnie od tętnic.
Pod wzglępołożeniaodróżnia się żyły głębokie, czyli wewnętrzne, oraz erzchowne, czyli zewnętrzne.
**rdzeniowe wewnętrzne Oenae spindles internde)poją w istocie szarej i białej z sieci naczyń włosowatych, a następnie aą w kierunku powierzchni rdzenia kręgowego.
Część z nich łodzi na zewnątrz w głębi szczeliny pośrodkowej przedniej:są to*środkowe(m. cenmles), zbierające krew przede wszystkim ów przednich, istoty szarej pośredniej oraz z istoty białej, otaczają zczelmę pośrodkową przednią.
Drugą grupę tworzą promienisto me żyły obwodowe(m. periphericae).
Wychodzą one na erzchnię zewnętrzną sznurów i bruzd rdzenia, odprowadzaj ąc krew nie z istoty białej i rogów tylnych.
ty rdzeniowe zew nętr zne(m. spindles eaternde), podobiktętnice, układają się w podłużnie przebiegające pnie oraz gałęzie zeczne, tworzące powierzchowną sieć żylną rdzenia kręgowego.
Ją one podobnie jak tętnice, nieregularny przebieg, a ich liczba iszczególnych segmentach rdzenia jest zmienna.
W niektórych*cach dwie żyły podłużne zlewają się w jedną, a gdzie indziej lyncza żyła ulega rozdwojeniu.
Krew odpływa z rdzenia kręgowego przez żyły biegnące wraz z korzeniami nerwów rdzeniowych.
Żyły korzeniowe przednie(ty.
rddiculares dnłeriores)zbierają krew głównie z powierzchni przedniej rdzenia, a do żył korzeniowych tylnych(m. rddiculares posteriores)wpadają żyły powierzchni tylnej.
Nie wszystkim jednak korzeniom nerwów rdzeniowych towarzyszą żyły odprowadzające krew z rdzenia kręgowego:przeciętnie jedna taka żyła przypada na 2-3 korzenie.
Największa z żył korzeniowych biegnie zwykle wzdłuż korzenia któregokolwiek z górnych nerwów lędźwiowych.
Nazywamy ją analogicznie do tętnicy żyłą korzeniową wielką(r. rddiculorismognd).
Żyły korzeniowe zarówno przednie, jak i tylne biegną w bok, a po przebiciu opony twardej łączą się one ze splotami żylnymi kr ę g o w y mi w e w nętr zny mi(pleaus aenosi aertebroles mterni), leżącymi w kanale kręgowym w jamie nadtwardówkowej(patrz t.
Ul).
Dalej krew odpływa przez otwory międzykręgowe do leżących na zewnątrz kanału splotów żylnych kręgowych zewnętrznych(pleaus tenosi tertebroles eaterni)oraz do żył krzyżowych, lędźwiowych, międzyżebrowych tylnych i do żyły kręgowej.
Krew żylna zazwyczaj płynie w kierunku od kanału kręgowego na zewnątrz.
Przy wzmożonym jednak ciśnieniu w klatce piersiowej lub w jamie brzusznej, jak to występuje przy kaszlu albo w czasie porodu, kierunek przepływu krwi może się zmieniać na przeciwny.
Ma to znaczenie w przenoszeniu się procesów chorobowych z wielkich jam ciała do kanału kręgowego.
NACZYNIA MÓZGOWIA.
Tętnice mózgowia.
Są odgałęzieniami t. szyjnej wewnętrznej i t. kręgowej.
Biegną one zarówno na powierzchni mózgowia(w oponie miękkiej oraz w jamie podpajęczynówkowej), jak i wewnątrz niego, łącząc się między sobą w różnych miejscach.
Szczególnie liczne zespolenia znajdują się na powierzchni mózgowia, chociaż również i tętnice wnikające do jego wnętrza nie są u człowieka naczyniami końcowymi w ścisłym, anatomicznym znaczeniu, lecz łączą się z tętnicami sąsiednimi.
Połączenia te nie wystarczają jednak często do tego, by wytworzyć dostateczne krążenie poboczne i zamknięcie światła którejkolwiek z gałęzi tętniczych wchodzących do mózgowia powoduje często martwicę unaczynionych przez nią tkanek.
Oprócz połączeń między poszczególnymi tętnicami w mózgowiu istnieją również połączenia tętnicza-żylne, mające ważne znaczenie w regulowaniu przepływu krwi.
Ściany tętnic mózgowia są na ogół dość cienkie:mają jednak wyraźną błonę mięśniową.
Wewnątrz mózgowia naczynia tętnicze, podobnie jak żylne, są otoczone p r z e s 1 r z cni ą o k o to na czyn i o w ą, będącą jak gdyby wypustką jamy podpajęczynówkowej.
Według badań mikroskopowo-elektronowych rzeczywista przestrzeń okołonaczyniowa istnieje tylko na stosunkowo krótkim odcinku po wniknięciu tętnicy do mózgowia.
Dalej.
przestrzeń Virchowa-Rabina.
zł ty:1.


trzeń ta nie zawiera płynu mózgowa-rdzeniowego, lecz wypełnia ją elektronowa materiał, a komórki łącznotkankowe nie otaczają jej ściśle dookoła, lecz są luźno ieszczone, tworząc osłonkę okołonaczyniową siatkowatą(periąascular reticularh).
Osłonkę tę oddziela od tkanki nerwowej, zbudowana z gleju, błona grani czlej u naczyniowa(membrano limitans gliae oosculosd).
wzynia włosowate mózgowia.
U człowieka tworzą jednolitą sieć, mającą krew z wielu tętnic.
Liczba naczyń włosowatych jest szczególnych częściach ośrodkowego układu nerwowego różna, na większa w istocie szarej niż białej.
norki śródbłonka naczyń włosowatych są z sobą połączone za pośrednictwem eń ścisłych i zawierają stosunkowo mało pęcherzyków pinocytarnych.
Ściany i włosowatych, bądź otaczające je struktury, są w ośrodkowym układzie nerwowym epuszczalne dla wielu substancji, tworząc dla nich barierę między krwią a mian.
Brak tej bariery stwierdza się jedynie w niektórych okolicach mózgowia(np. i najdalszym i w niektórych okolicach podwzgórza).
ty mózgowia.
Charakteryzują się brakiem zastawek i cienkością pozbawionych w znacznym stopniu włókien mięśniowych.
iw z żył mózgowia uchodzi do zatok żylnych opony twardej, a stąd wa głównie do żyły szyjnej wewnętrznej.
W krążeniu żylnym w krwi z mózgowia i z opony twardej jest wspólny-przez zatoki, w przeciwieństwie do układu tętniczego, gdzie tętnice mózgowia W twardej biegną całkowicie oddzielnie(patrz dalej).
zmia krwionośne mózgowia można uwidocznić za życia w obrazie mowskim, podając pacjentowi do t. szyjnej wspólnej lub t. kręgoubstancięcieniującą.
Zabieg taki nosi nazwę angiografii:o w e t.
Zależnie od tego, jak szybko po wstrzyknięciu substancji jącej zostanie wykonane zdjęcie, stają się widoczne naczynia:e(tabl. IV, V, VI), włosowate lub żylne(tabl. VII, VIT mózgowia, zrń chłonnych mózgowie nie zawiera.
Tętnice mózgowia v dochodzi do mózgowia przez dwie parzyste tętnice:t. kręgową tną wewnętrzną.
Opis tych naczyń znajduje się w tomie Ul, tuczono się tylko do przypomnienia niektórych wiadomości.
Jca kręgowa(o, vertebralis).
Odchodzi od t. podobqjczykowei.
je długim przebiegu na szyi oraz po przebiciu błony szczytoyliczneitylnej dostaje się ona do czaszki przez otwór wielki:nie wzdłuż brzusznej powierzchni rdzenia przedłużonego kieruje ranę przyśrodkową i ku górze, by połączyć się z t. kręgową strony degłei w nieparzystą t. podstawną.
Połączenie to znajduje się ciel na poziomie dolnego brzegu mostu.
Jest ono jednak bardzo e i może leżeć niżej-na wysokości rdzenia przedłużonego, lub-na powierzchni mostu.
ica podstawna(a, bdsilaris).
Biegnie ku górze w bruździe yoei mostu i kończy się w dole międzykonarowym, dzieląc się na.
parzystą t. ty I n ą m o z g u(a, cerebriposłerior).
Zazwyczaj t. podstaw na nie biegnie ściśle w płaszczyźnie pośrodkowej, lecz wygina się w stronę boczną, co szczególnie wyraźnie zaznacza się u osób starszych.
Tętnica szyjna wewnętrzna(o, cdrotis interną).
Dostaje się do czaszki przez kanał w części skalistej kości skroniowej i dalej biegnie ku.
A, cerebri interior s.
A carotis interna.
8 communieans, , i, posteriorN, oculomotorius-A, cerebelli-s uperi*r.
A, basilans.
-labyrinthi, yestibulo*h***ri*, cerebelll interior enta(886.
A, vertebralis 8.
A, cerebelli z interior posterior.
A, spinalis interior.
*, c*mmunic*ns**, c*rebri****.
*, c*bri posterior.
Wam.
N. abducens.
Brc.
260. Tętnice na powierzchni dolnej mózgowia.
Usunięto część płata skroniowego oraz lewą połowę móżdżku(wzorowane na Woltę-Heideggerze).
górze na trzonie kości klinowej w bruździe t. szyjnej.
Dochodząc do wyrostka pochyłego przedniego t. szyjna wewnętrzna oddaje t. o c z n ą 0, ophthdlmicd)i zagina się ku tyłowi.
Przebija następnie oponę twardą i dzieli się ostatecznie na gałęzie końcowe:t. środkową mózgu(a.
cerebri media)i t. przednią mózgu(o, cerebri dnterior).
Zarówno tętnice kręgowe, jak i tętnice szyjne wewnętrzne wchodząc do czaszki tworzą charakterystyczne zagięcie(t. BO.
Przypuszcza się, że tłumią one fale skurczowe krwi, co tworzy jeden z mechanizmów, chroniący mózgowie przed bardziej gwałtownymi zmianami w układzie krążenia.


mice szyjne wewnętrzne unaczyniają większą część półkul mózgu, kręgowe i ich przedłużenie, t. podstawna, zaopatrują w krew części gowia położone z tyłu.
Granica między zakresem unaczynienia 11.
rowych i 11, szyjnych wewnętrznych przebiega w przybliżeniu tuż skośnej linii, przechodzącej u góry nieco z przodu od bruzdy iieniowo-potylicznej, a u dołu przez ciała suteczkowate.
Gałęzie mózgowe tętnicy kręgowej'obrębie jamy czaszki tętnica kręgowa oddaje:1)t. rdzeniową tylną, rdzeniową przednią i 3)t. dolną tylną móżdżku.
Ponadto odchodzą od drobniejsze(nie oznaczone na rycinie)gałązki unaczyniające rdzeń idłużony, splot naczyniówkowy komory czwartej oraz migdałek idżku.
Tętnica rdzeniowa tylna(a, spinclis posterior).
Po odejściu od t. (owej biegnie najpierw w bok, a następnie wzdłuż grzbietowej ierzchni rdzenia przedłużonego schodzi w dół, do otworu wielkiego iz który przedostaje się do kanału kręgowego.
jamie czaszki tętnica rdzeniowa tylna oddaje zazwyczaj gałąź wstępującą, która zynia powierzchnię komorową rdzenia przedłużonego, jak również gałęzie zaopat:e głównie pęczki, smukły i klinowaty, oraz pasmo rdzeniowe nerwu trójdzielnego i jądra.
W kanale kręgowym t. rdzeniowa tylna bierze udział w unaczynieniu rdzenia OWCĘOTętnica rdzeniowa przednia(a, spindlis dnterior).
Odchodzi od t. gowej zwykle na wysokości górnej lub środkowej części oliwki.
A, communicarspas tenor 41 kN, ocu(omotali usirebri posteriorserebelli superiorN, trochlearis.
R. medialis a, cerebelli sup, r R. lateralis a, cerebelli sup.
Cerebell u m.
Rr, ad pontemA.
basilaris sPo nsN, trigeminusA, labyrinthi 8 cerebelli interior anteriorN, facialis et rwestibulocochle-'S/i N. hypoglossusA cerebelli interior posteriotA, yertebralis'A, spinalis posterior 261.
Tętnice unaczyniające tyłomózgowie i śródmózgowie.
Widok od strony lewej.
Półkule mózgu usunięto wraz z międzymózgowiem.
i biegnie na powierzchni brzusznej rdzenia przedłużonego skośnie ku dołowi oraz w stronę przyśrodkową.
W płaszczyźnie pośrodkowej prawa tętnica rdzeniowa przednia łączy się z lewą we wspólny pień, schodzący przez otwór wielki do kanału kręgowego.
Początkowo parzyste odcinki tętnic rdzeniowych przednich oraz końcowe odcinki 11.
kręgowych w postaci typowej tworzą równoległobok, wydłużony w kierunku pionowym.
Nazywamy go kołem tętniczym rdzenia przedłużonego(circulus arteriosusmeduQe oblongdteh w jego obrębie może powstać krążenie poboczne w przypadku zamknięcia światła t. kręgowej lub t. rdzeniowej przedniej.
Gałęzie odchodzące od tętnicy rdzeniowej przedniej tworzą na powierzchni piramid sieć naczyniową.
Od niej, jak również bezpośrednio od t. rdzeniowej przedniej wnikają w głąb rdzenia przedłużonego liczne odgałęzienia.
3.
Tętnica dolna tylna móżdżku(a, cerebelli interior posterior).
Odchodzi z bocznej ściany t. kręgowej, najczęściej na wysokości dolnego bieguna oliwki.
Jest to zwykle najgrubsza gałąź t. kręgowej o charakterystycznym krętym przebiegu.
W początkowym odcinku biegnie ona zwykle skośnie ku górze wzdłuż bocznej powierzchni rdzenia przedłużonego obok korzeni nerwu błędnego i językowo-gardłowego.
Następnie dochodzi do dolnego brzegu mostu i poniżej korzeni nerwu twarzowego oraz przedsionkowa-ślimakowego zagina się łukowato ku dołowi, przechodząc na konar dolny móżdżku.
Ostatecznie dzieli się na dwie gałęzie, przyśrodkową i boczną.
Gałąź przyśrodkowa(rcmus medidlis)biegnie wzdłuż dolnej części robaka, a gałąź boczna(rcmus ldterdlis)znajduje się na dolnej powierzchni półkuli móżdżku.
Tętnica dolna tylna móżdżku unaczynia rdzeń przedłużony, korzenie n. IX i X, móżdżek oraz splot naczyniówkowy komory czwartej.
O d m i a ny tętnicy dolnej tylnej móżdżku są bardzo częste, co wiąże się z późnym jej pojawieniem się w rozwoju filogenetycznym(Fazzar, l 93 l).
Tętnica ta może odchodzić czasami nie od t. kręgowej, lecz od t. podstawnej.
Wyższe odejście łączy się z nieco odmiennym przebiegiem i zakresem unaczynienia.
Praktycznie ważne znaczenie mają przypadki niskiego odejścia tej tętnicy, które może rozpoczynać się nawet na wysokości otworu wielkiego.
Tętnica ta biegnie wówczas na znacznej przestrzeni przez zbiornik móżdżkowa-rdzeniowy(patrz dalej), wskutek czego zachodzi obawa jej uszkodzenia przy nakłuciu podpotylicznym.
Niekiedy tętnica dolna tylna móżdżku i tętnica rdzeniowa przednia odchodzą wspólnym pniem, który po krótkim przebiegu rozpada się na oba powyższe naczynia.
Czasami(4'i)brak w ogóle t. dolnej tylnej móżdżku, a obszar zazwyczaj przez nią unaczyniony zaopatrują tętnice sąsiednie, głównie t. dolna przednia móżdżku.
Gałęzie mózgowe tętnicy podstawnejTętnica podstawna oddaje liczne gałęzie unaczyniające mózgowie.
Są to:1)t. dolna przednia móżdżku, 2)gałęzie do mostu, 3)t. górna móżdżku i 4)t. tylna mózgu, oraz naczynia drobniejsze unaczyniające śródmózgowie.
Poza tym od t. podstawnej, lub też od t. dolnej przedniej móżdżku odgałęzia się t. błędnika(a, labgrinthi), unaczyniająca ucho wewnętrzTlG.
'tętnica słuchowa wewnętrzna(a, audititd interna).


***nica dolna przednia móżdżku(a, cerebelli interior dnterior).
iodzi od t. podstawnej w jej dolnym lub środkowym odcinku gnie w stronę boczną powyżej lub poniżej nerwu odwodzącego, żuje następnie korzenie n. twarzowego i n. przedsionkowa-ślimakoi.
Dalej przechodzi na powierzchnię kłaczka i tu dzieli się na ęzie końcowe, przyśrodkową(rdmus medialis)i boczną rus loterolis).
A, cerebrimedla.
A, cerebri ę-.
interior.
A, cerebripasień ot A, cerebelliSUDóTłOF, basilaris.
A, cerebelli interior amerior.
A, cerebelli interior posterior.
--A, communicans interior.
A, carotis interna-A, choroideaanteriorA, communicans pasień o r.
J 1--ssi-i s.
I Će-**--*, *a***i****.
Rami ad rantem.
A, spinalis 8 pasień ot.
s A, vertebralis.
A, spinalis anterior.
Ryc.
262. Tętnice na podstwie mózgowia.
Schemat.
postaci najczęstszej tętnica dolna przednia móżdżku bierze udział naczynieniu mostu, korzeni nerwów VI, VII i VIII, móżdżku oraz tu naczyniówkowego komory czwartej:czasami zaopatruje także ń przedłużony.
I m i a n y.
Tętnica dolna przednia móżdżku wyróżnia się dość znaczną zmiennością.
e 8 odchodzi ona nie od t. podstawnej, lecz od t. kręgowej, czasami zaś powstaje sh krótkich pni tętniczych, z których dolny jest odgałęzieniem t. kręgowej, a górny tawnej.
W Z'%przypadków t. dolna przednia móżdżku nie występuje wcale, a obszar icząi przez nią unaczyniany zaopatruje wówczas t. górna móżdżku.
Gałęzie do mostu(rami od gontem).
Występują w liczbie kilkunaslbkilkudziesięciu.
Niektóre z nich(gałęzie do mostu przyśrodkowe)ładzą od tylnego obwodu t. podstawnej i po bardzo krótkim przebiemikąjądo mostu w bruździe podstawnej.
Drugą grupę(gałęzie do tu boczne)tworzą tętnice biegnące w kierunku bocznym.
Oddają.
one liczne odgałęzienia, które oprócz mostu unaczyniają również korzenie nerwów:odwodzącego, twarzowego i przedsionkowa-ślimakowego.
3.
Tętnica górna móżdżku(a, cerebelli superior).
Odchodzi od końcowego odcinka t. podstawnej i kieruje się bocznic wzdłuż górnego brzegu mostu poniżej nerwu okoruchowego.
Dalej owija się dookoła konara mózgu w pobliżu nerwu b(oczkowego i zaginając się ku tyłowi, biegnie na granicy między górnym a środkowym konarem móżdżku.
Następnie tętnica ta dzieli się na dwie gałę z i e końcowe, p r z y ś r o dko w ą(romus mediolis)i b o c z ną(rcmus laterdlis):obie dochodzą do górnej powierzchni móżdżku.
Tętnica górna móżdżku bierze udział w unaczynieniu mostu, konara mózgu, wzgórka dolnego pokrywy oraz móżdżku wraz z jego konarami.
Odmiany.
Zmienność tętnicy górnej móżdżku jest mniejsza niż tętnic dolnych.
Niekiedy odchodzi ona nie od tętnicy podstawnei, lecz od t. tylnej mózgu.
W niewielkiej liczbie przypadków(P%)w początkowym odcinku t. górna móżdżku jest podwójna, przy czym jeden jej pień może być odgałęzieniem t. podstawnej, a drugi t. tylnej mózgu.
Czasami t. górna móżdżku istnieje jako naczynie podwójne na całej długości:zdarza się to niekiedy nawet obustronnie.
4.
Tętnica tylna mózgu(a, cerebri posterior).
Jest to parzysta, końcowa gałąź t. podstawnej.
Od biegnącej nieco niżej t. górnej móżdżku oddzielają ją nerw okoruchowy i namiot móżdżku.
W przebiegu tętnicy tylnej mózgu rozróżnia się 1)część przedzespoleniową i 2)część zazespoleniową, na pograniczu których tętnica ta łączy się z tętnicą zespalającą tylną, oraz 3)część korową(końcową).
O z ę ś ć p r ze d z e s p o I e ni o w a(pars prdecommunicalis), długości 3-9 mm, leży ku przodowi od dołu międzykonarowego i odnogi mózgu.
Część zazespoleniowa(pers postcommunicalis)biegnie początkowo bocznic i ku tyłowi dookoła śródmózgowia, w zbiorniku okalającym i przez wcięcie namiotu móżdżku przechodzi na powierzchnię przyśrodkową płata skroniowego.
Tutaj rozpoczyna się część korowa lub końcowa(pars cortiedlis s. terminalis), która po krótkim przebiegu wzdłuż zakrętu przyhipokampowego dzieli się na dwie zasadnicze gałęzie:tętnicę potyliczną przyśrodkową i tętnicę potyliczną boczną.
Tętnica potyliczna przyśrodkowa(arteria occipitalis mediclis), będąca właściwym przedłużeniem tętnicy tylnej mózgu dzieli się na powierzchni przyśrodkowej płata potylicznego na tętnicę ciemieniowa-potyliczną(a, parietooccipitalis)i tętnicę ostrogową(a, cdlcarind)wchodzące do odpowiednich bruzd.
Tętnica potyliczna boczna(d.
occipitalis luerdlis), zwana również tętnicą skroniowa-potyliczną(d.
(emąorooccipitalis)biegnie na powierzchni dolnej płata skroniowego i potylicznego.
W radiologii część przedzespoleniowa bywa określana jako PI, część zazespoleniowa wraz z początkowym odcinkiem części korowej jako PZ, tętnica potyliczna boczna jako P 3, a potyliczna przyśrodkowa-jako P 4.
Bardzo często brakuje tętnicy potylicznej bocznej i wówczas główny pień tętnicy tylnej mózgu dochodzi aż do miejsca podziału na tętnicę ciemieniowa-potyliczną i tętnicę ostrogową.


adca tylna mózgu oddaje szereg odgałęzień.
Są to:1)gałęzie miówkowe, 2)gałęzie środkowe i 3)gałęzie korowe(ryc.
263), śałęzie naczyniówkowe Ginę(rr, choroidei posteriores).
W większości przypadków a mózgu oddaje dwie gałęzie naczyniówkowe tylne:a)przyśrodkową i b)boczną, z ich liczba może dochodzić nawet do czterech.
Aa, thalamoperforames.
A, communicans jposteriorA, cerebelli superior A, basilaris-.
Aa, choroideaeposte notes I I 1.
ocet pitalismedialisI I I.
'A, cerebri posterior.
--A, parietooccipitalis.
--A, calcarina.
A, oecipitalis lateralis.
263.
Tętnica tylna mózgu i jej gałęzie.
Schemat na podstawie zdjęcia angiograńcznego tętnicy kręgowej.
3 ałąż naczyniówkowa tylna przyśrodkowa(r. choroideus posteriorlis).
Odchodzi od t. tylnej mózgu w jej początkowym odcinku, otacza konar mózgu biegnie w stropie komory trzeciej, wnikając następnie do splotu naczyniówkowego ry bocznej.
Bierze udział w unaczynieniu konarów mózgu, pokrywy, szyszynki oraz za, jak również doprowadza krew do splotów naczyniówkowych komory trzeciej ary bocznej.
Gałąź naczyniówkowa tylna boczna?(r. choroideus posterior ldteralis).
te w tkance naczyniówkowej przodomózgowia, bocznic od gałęzi przyśrodkowej, się z nią licznymi zespoleniami:zaopatruje ona sploty naczyniówkowe komory ej i komory bocznej oraz częściowo wzgórze i jądro ogoniaste.
Gałęzie środkowe(rr, centrcles)t. tylnej mózgu dzieli się na dwie grupy:yśrodkową i b)boczną.
trupa przyśrodkowa jest utworzona przez tętnice odchodzące z początzoodcinka t. tylnej mózgu i wnikające do mózgowia przez istotę dziurkowaną tylnąirez nich unaczyniają przyśrodkowe okolice konarów mózgu.
Inne zaś zaopatrują wzgórae i tylną część podwzgórza.
Największe, zwane tętnic a mi w z go r z olz i u r k o w a n y m i(ad, thdlamoperforatde), docierają aż do środkowego odcinka**.
Grupę boczną gałęzi środkowych, odchodzących od t. tylnej mózgu, tworzą i c e k o łan k o w o-w z go r z owe(ad, geniculothalamicde), występujące w liczbie Wlkąją one do międzymózgowia między ciałami kolankowatymi, zaopatrują tylny eK wzgórza i dolną część torebki wewnęrznej, a niekiedy biorą również udział iczynieniu nadwzgórza.
Gałęzie korowe(rr, corticales:ryc, 2 ó 4).
Unaczyniają zarówno korę mózgu, jak i część białej.
Rozróżniamy w tej grupie:a)gałęzie skroniowe i b)gałęzie potyliczne, które trują również niewielką część płata ciemieniowego.
ę(ojca naczyniówkowa tylna przyśrodkowa(a, choroidea posterior medialis)ętnica naczyniówkowa tylna boczna ta, choroidea posterior ldteralis).
a.
Gałęzie skroniowe Or, (empora(es)tętnicy tylnej mózgu.
Występują one najczęściej w liczbie dwóch lub trzech.
Odchodzą od części korowej tętnicy tylnej mózgu oraz od tętnicy potylicznej bocznej.
b.
Gałęzie potyliczne(rr, occipitles)odchodzą od pnia tętnicy potylicznej przyśrodkowej i jej głównych gałęzi:tętnicy ostrogowej i tętnicy ciemieniowa-potylicznej oraz tętnicy potylicznej bocznej.
A, callosomarginalis, frontalesA, franta go/ans I I I.
287 Ł zó:!
I''cj-ó'y-7 y 7 Qwcjcjcjcjcjfcjaaj*ó-'zćf***I I f i I r?
Bet ł BroccgMa(es A, cerebriposterior Br. temporales A, occipitalislateralis Ryć.
264. Tętnice na powierzchni przyśrodkowej półkuli mózgu.
Schemat.
A.
Jrontobasats--ł-eó med tal is.
--6 A, cerebri anterior.
, pericałlosa.
Br. parietales.
, ocet pitalis medialis.
A, parietooccipitalis.
-A, calcarina.
Poza powyżej wspomnianymi odgałęzieniami tętnica tylna mózgu oddaje gałęzie unaczmiające tylną część ciała modzelowatego.
O d m i a n y tętnicy tylnej mózgu dotyczą przede wszystkim jej początkowego odcinka.
W 10, 3%tętnica tylna mózgu odchodzi nie od tętnicy podstawnej, lecz od tętnicy szyjnej wewnętrznej.
Pomiędzy tętnicą podstawią a tętnicą tylną mózgu może wówczas przebiegać wąskie naczynie, zwane tętnicą łączącą podstawno-mózgową tylną(a.
communicans bcsicerebralis posterior:Karman, 19551.
Gałęzie mózgowe tętnicy szyjnej wewnętrznej Po przebiciu opony twardej tętnica szyjna wewnętrzna oddaje:1)t. łączącą tylną i 2)t. naczyniówkową przednią, a następnie dzieli się na gałęzie końcowe:3)t. środkową mózgu oraz 4)t. przednią mózgu.
1.
Tętnica łącząca tylna(o, communicdns posterior).
Jest to krótkie(długości 12-15 mm)zazwyczaj dość cienkie naczynie, zespalające t. szyjną wewnętrzną z t. tylną mózgu.
Biegnie ona nad zatoką jamistą, bocznic od guza popielatego i ciała suteczkowatego.
Od góry do t. łączącej tylnej przylega pasmo wzrokowe, boczna część podwzgórza oraz odnoga mózgu.


ócz dolnych tętniczek unaczyniaiąc*ch odnogę mózgu t. łącząca tylna oddaje ją liczbę gałę z i ś r o dk o w y c h(rr, centra(es), wnikających do pasma wzrokowe ja do podwzgórza.
Gałęzie te, zwane tętnicami guzowa-wzgórzowymiberothdlamicde), biorą udział w zaopatrywaniu guza popielatego, pasma wzrokowe z*z*zd.
miany.
Tętnica łącząca tylna, jak już wspomniano, jest zazwyczaj naczyniem m, niekiedy jednak osiąga znaczną grubość, przekształcając się w początkowy k 1, tylnej mózgu, która wówczas jest zaopatrywana w krew nie przez t. podstawną, rzeź t. szyjną wewnętrzną.
W innych znów przypadkach t. łącząca tylna bywa zna lub nie występuje w ogóle.
tętnica naczyniówkowa przednia(a, choroidea anterior).
Odchodt, szyjnej wewnętrznej w odległości 24 mm od t. łączącej tylnej naczynie, w porównaniu ze swą długością, bardzo cienkie.
Biegnie rpierw ku tyłowi wzdłuż powierzchni haka zakrętu przyhipokamigo, krzyżując przy tym pasmo wzrokowe i zbliżając się do odnogi u.
Następnie w pobliżu ciała kolankowatego bocznego zagina się k, ponownie krzyżuje dolną powierzchnię pasma wzrokowego tka do rogu dolnego komory bocznej, gdzie zaopatruje splot miówkowy.
Wyżej, w części środkowej komory łączy się z gałąź naczyniówkowymi t. tylnej mózgu i oddaje drobne tętniczki do białej, leżącej bezpośrednio pod wyściółką komory.
mica naczyniówkowa przednia, oprócz tętniczek zaopatrujących część ciała migdałowatego, oddaje:a)gałęzie naczyniówkowe, lezie środkowe i c)gałęzie do między-i śródmózgowia.
Gałęzie naczyniówkowe(rr, choroidei)zaopatrują większą splotu naczyniówkowego komory bocznej.
Gałęzie środkowe(rr, centrales)tętnicy naczyniówkowej ększości przebijają pasmo wzrokowe i podążają w głąb półkul u.
Kierują się łukowato ku górze, biorąc udział w unaczynieniusoczewkowatego, tylnej odnogi torebki wewnętrznej oraz ogona ogoniastego.
Ogniew(1948)nazywa je tętnicami prążkowioirebkowymi(od, striotocopsulores).
3 ałęzie do międzymózgowia i śródmózgowia biorą ł w unaczynieniu podwzgórza, ciała kolankowatego bocznego, a wzrokowego i konara mózgu.
Owica środkowa mózgu(a, cerebri media).
Jest największym owym odgałęzieniem t. szyjnej wewnętrznej, biegnącym jako jej iśrednie przedłużenie.
W jej przebiegu rozróżnia się kolejno trzy k klinową, wyspową i korową, czyli końcową.
Część klinowa sphenoidalis)rozpoczyna się obok skrzyżowania wzrokowego I kieruje się w stronę boczną wzdłuż powierzchni istoty dziurneiprzedniej, wnikając następnie do bruzdy bocznej.
W odcinku ętnica środkowa mózgu biegnie zasadniczo w kierunku poprzen, wzdłuż skrzydła mniejszego kości klinowej.
Dalej zagina się ona*owi przechodząc w część wyspową(pers insuloris).
Na niczu części klinowej i wyspowej tętnica środkowa mózgu dzieli się*lub dwa główne pnie tętnicze.
Podążają one ku tyłowi, w głębi W bocznej, przylegając do powierzchni wyspy.
W tym odcinku je pnie tętnicy środkowej mózgu zataczają łuk skierowany wypuk.
łością ku górze.
W części korowej(pers corticdlis), czyli końco w e j(pers termindlis)główne gałęzie tętnicze biegną między wieczkiem czołowo-ciemieniowym a skroniowym, wychodząc ostatecznie na powierzchnię górna-boczną półkul jako gałęzie końcowe t. środkowej mózgu(t. ciemieniowa tylna, t. zakrętu kątowego i t. skroniowa tylna).
Br. fronłales ee----.
A, irontobasalislateralisA, temporopolaris---.
A, praecentralisI I*, ce*sI I I I.
-A, postcentralis(a, parietalis anterior)ę-A, parietalis posterior.
A, gyri angularis.
A, temporooccipita lis A, temporalis posterior.
Br. (empora(es.
Ryc.
265. Tętnica środkowa mózgu i jej gałęzie.
Schemat na podstawie zdjęcia angiograficznego tętnicy szyjnej wewnętrznej.
W radiologii część klinowa tętnicy środkowej mózgu ma nazwę MI, część wyspowa MZ, część korowa w odcinku wieczkowym M 3, a dalej M 4 i 115.
Od tętnicy środkowej mózgu odchodzą:a)gałęzie środkowe, podążające w głąb półkul mózgu przez istotę dziurkowaną przednią, oraz b)gałęzie korowe, zaopatrujące korę i sąsiednie części istoty białej płata czołowego, ciemieniowego i skroniowego, jak również wyspy.
a.
Gałęzie środkowe(rr, cen(rules).
Odchodzą od t. środkowej mózgu w jej początkowym odcinku.
Wnikają one do mózgowia przez istotę dziurkowaną przednią i biorą udział w zaopatrywaniu torebki wewnętrznej, jądra soczewkowatego oraz jądra ogoniastego.
Ze względu na zakres unaczynienia gałęzie te nazywamy tętnicami prą żk ow i owymi(da, strimae)lub tętnicami prążkowiowo-torebkowymi(od, striatocdpsu(dres).
Zwykle rozróżnia się w tej grupie tętnice prążkowiowe przyśrodkowe i boczne(ad, striude medicles et laterdles), które jednak są niewyraźnie od siebie odgraniczone.
Goetzen(1959)wyodrębnia gałęzie krótkie, unaczyniające jądro soczewkowate i torebkę wewnętrzną, oraz gałęzie długie, które oprócz powyższych tworów zaopatrują również jądro ogoniaste, kończąc się pod wyściółką komory bocznej.
Charcot uważał, że jedna z 11, prążkowiowych bocznych, odchodząca od t. środkowej mózgu pod kątem prostym, jest szczególnie często źródłem krwotoków.
Według obecnych badań wydaje się, że tego rodzaju pojedyncze naczynie nie istnieje, a wszystkie długie gałęzie środkowe t. środkowej mózgu bywają stosunkowo często miejscem powstawania krwotoków mózgowych, które wywołują zazwyczaj niedowład połowiczy w przeciwległej połowie ciała na skutek uszkodzenia dróg ruchowych w torebce wewnętrznej.


ą tezie korowe(rr, corticales).
Odchodzą od t. środkowej mózgu w bruździe i unaczyniają płat skroniowy, czołowy oraz ciemieniowy, oddając po drodze lenia zaopatrujące wyspę.
Odpowiednio do przebiegu i zakresu unaczynieniata się gałęzie:skroniowe, czołowe i ciemieniowe.
pzie skroniowe(rr, temporales)po wyjściu z bruzdy bocznej kierują się w dół i ku tyłowi.
Unaczyniają one zakręty skroniowe, górny i środkowy, oraz bieguna skroniowego.
Gałęzie te występują w zmiennej liczbie od 3 do 6.
Jest am.
ales a, cerebri med.
A, praecentralis.
A, centralisZ Z Z.
A, postcentralis.
-s--Br. parietales a, cerebri am.
-s--Br. parietales a, cerebri ant.
I I I A, temporalis posterior.
A, parietalis posteriorA, gyri angularisci V Br. occipitales ci a, eerebri post.
Br. temporales a, cerebri med, tyć.
266. Tętnice na powierzchni górna-bocznej półkuli mózgu.
Schemat.
pzie czołowe(rr, fontales)tętnicy środkowej mózgu charakteryzują się i zmiennością.
Jako pierwsza odchodzi zwykle t. oczodołowa(u, orbitclis)iśrednio za nią t. czołowo-oczodołowa(a, frontoorbitalis), zaopatrująca oczodołowe i część powierzchni wypukłej płata czołowego.
Bardziej z tyłu znajdują orzedśrodkowa ta, prdecentrdlis)i t. środkowa ta, centrdlis), biegnące eh odcinkach jednoimiennych bruzd.
p z te cle mieni owe(rr, parietales).
Do płata ciemieniowego podążają najczęśgałęziet, środkowej mózgu.
Tętnica ciemieniowa przednia(a, parietalis anterior), , z a ś r o d k o w ą(a, postcentralis), leży w bruździe zaśrodkowej.
Ku tyłowi od niej e się t. ciemieniowa tylna(a, pcrietdlis posterior), kierująca się przez:choję zakrętu nadbrzeżnego do bruzdy śródciemieniowej.
Jako trzecia z kolei t. zakrętu kątowego(a, ggri angularis).
a i a n y tętnicy środkowej mózgu dotyczą przede wszystkim miejsca jej podziału na i trzy zasadnicze pnie tętnicze, od których odchodzą poszczególne gałęzie korowe.
y występują aż 4 pnie zasadnicze.
Dużą zmiennością charakteryzują się odejście g i wielkość poszczególnych gałęzi korowych.
**ni*a przednia mózgu(a, cerebri anterior).
Odchodzi niemal ątem prostym od t. szyjnej wewnętrznej jako jedna z jej dwóch końcowych.
Przebiega nad nerwem wzrokowym w kierunku odkowym i wchodzi następnie do szczeliny podłużnej mózgu.
Od niejsca obie tętnice przednie mózgu, prawa i lewa, biegną obok Początkowo znajdują się one ku przodowi od blaszki krańcowej, i zataczają łuk dookoła kolana ciała modzelowatego:następnie zaś.
podążają ku tyłowi wzdłuż górnej powierzchni jego pnia i płata.
W radiologii część przedzespoleniowa bywa określana jako Al, a część zazespoleniowa kolejno jako AŻ.
A 3.
A 4 i A 5, przy czym A 3 otacza kolano ciała modzelowatego.
Tętnica przednia mózgu oddaje:a)t. łączącą przednią, b)gałęzie środkowe, wnikające do wnętrza półkuli mózgu i c)gałęzie korowe.
a.
Tę tni c a łącząca przednia(o, communicans anterior).
Jest to przeważnie krótkie(długości średnio około 4 mm), poprzeczne lub skośne zespolenie obu 11, przednich mózgu.
Leży ono do przodu i ku górze od skrzyżowania wzrokowego, przy wejściu do szczeliny podłuż OS IOOZĘU.
O d m i a n y.
Tętnicę łączącą przednią cechuje znaczna zmienność.
Niejednokrotnie nie występuje ona wcale, w niektórych zaś przypadkach jest tak krótka, że 11, przednie mózgu, prawa i lewa, zespalają się z sobą niemal bezpośrednio.
Niekiedy od t. łączącej przedniej odchodzi tętnica pośrodkowa ciała modzelowatego(d, mediana corporiscallosi), długości do 2, 5 cm.
Biegnie ona do przodu od skrzyżowania wzrokowego między t. przednią mózgu prawą a lewą(patrz t. IU).
b.
Gałęzie środkowe(rr, cen(rdles).
Odchodzą od początkowego odcinka t. przedniej mózgu i przebijają istotę dziurkowaną przednią lub blaszkę krańcową, unaczyniając głowę jądra ogoniastego i odnogę przednią torebki wewnętrznej.
Podobnie jak.
I I I I I I I A, frontopolaris(.
, callosomarginalis.
, frontales.
A, frontobasalis medialis-6-4.
Ryc, 267 a.
A, paracentralisI I I I.
Y s A, pericallosa.
-A, cerebri anterior.
A, praecunealis SUDTIOF.
A, praecunealis interior.


4 opolaris.
mtobasalis medialis.
Rr, trontales.
I I I I I I 1, pericallose.
erebri anterior.
A, paracentralisA, praecunealis SUDBTłOF.
A, praecunealis interior.
Ryc.
2671.
W.
Tętnica przednia mózgu i jej gałęzie.
Schemat na podstawie zdjęć angiograńczętnicyszyjnej wewnętrznej:a-silnie rozwinięta tętnica spoidłowo-brzeżna, b-brak tętnicy spoidłowo-brzeżnej.
t. środkowej mózgu, noszą one nazwę tętnic p rążk o w i owych(ad, stridtce)ążkowi owo-toreb k owych(ad, striatoeapsulares).
a tę z i e k o r o w e(rr, corticales)t. przedniej mózgu, bardzo zmienne co do liczby iegu, unaczyniają płat czołowy(gałęzie czołowe)i ciemieniowy(gałęzie ciemienioęz i e c z o ł o w e(rr, fontales)zaopatrują trzy powierzchnie płata czołowego.
Jako ze odchodzą gałęzie oczodołowe(rr, oribitales), unaczyniające zakręty oczodołowe@prosty.
Wielkością wyróżnia się wśród nich gałąź zwana tętnicą czoło ad sławną przyś rod k ową(a, ńontobasdlis medialis).
Wyżej biorą początek zaopatrujące powierzchnię przyśrodkową i górna-boczną półkuli mózgu.
Noszą one gałęzi czołowych przyśrodkowych(rr, frontales medidles).
Największa z nich leżąca lu nosi nazwę tętnicy czołowo-biegunowej(a, frontopolaris).
Najbardziej@Jduie się tętnica około śro dków a(a, pordcentrdlis)unaczyniająca płacik*odkowy.
Odejście gałęzi czołowych przyśrodkowych od t. przedniej mózgu jest zmienne.
Niekiedy większość z nich odchodzi bezpośrednio od tętnicy przedniej Przeważnie jednak znaczna ich część odgałęzia się od tętnicy spoidłorz e żn ej(o, cdllosomargmalis).
Jest to tętnica, która występuje niestałe, może łzie od tętnicy przedniej mózgu w różnych jej odcinkach:wnika do bruzdy obręczy c w niej ku tyłowi, niekiedy aż do gałęzi brzeżnej.
Gałęzie ciemieniowe(rr, parie(oles)tętnicy przedniej mózgu są mniej liczne od czołowych.
Unaczyniaią głównie przedklinek-tętnica przed klink a górna(d.
praecunealis superior)i dolna(a, prdecunedlis interior).
Mogą one dochodzić aż do bruzdy ciemieniowa-potylicznej.
Odmiany tętnicy przedniej mózgu.
Tętnica przednia mózgu jest na ogół silnie rozwinięta.
Niekiedy jednak początkowy jej odcinek aż do miejsca odejścia t. łączącej przedniej bywa bardzo cienki.
Krew do dalszej części t. przedniej mózgu dopływa wówczas głównie ze strony przeciwległej przez t. łączącą przednią.
W niektórych przypadkach obie 11, przednie mózgu, prawa i lewa, zlewają się z sobą w pojedyncze naczynie, długości około 1, 5 cm, które biegnie w szczelinie podłużnej mózgu, dzieląc się następnie na dwie gałęzie.
Koło tętnicze mózgu Na powierzchni dolnej mózgowia obie tętnice szyjne wewnętrzne oraz tętnica podstawna zespalają się z sobą za pośrednictwem swych gałęzi końcowych oraz tętnic łączących, wytwarzając tzw. koło tętnicze mózgu(circulus crteriosus cerebri).
Otacza ono twory leżące na powierzchni podwzógrza:ciała suteczkowate, guz popielaty i skrzyżowanie wzrokowe(ryc Zółł.
Nervus optcus.
Chiasma.
Tuber cinereum.
ęjXęTracłus opticus ĘYĆ(yę, cjgjjgycj*ŻĘfZł y)w(GĘ.
***i*i-z-s Sił-es.
A, cerebri anterior.
-A, communicansanterior A, cerebri media.
-A, carots interna.
ęęć ęją*****ĘęXĆY KXY.
-A, basilaris.
-A, communicans.
A, cerebri posterior.
Ryc.
268. Koło tętnicze mózgu(wzorowane na Testut).
Tylną część koła tętniczego tworzy parzyste, końcowe odgałęzienie tętnicy podstawnej-1)t. tylna mózgu.
W skład części bocznej koła wchodzi obustronnie 2)t. szyjna wewnętrzna oraz 3)t. łącząca tylna, zespalająca ją z t. tylną mózgu.
Od przodu koło tętnicze zamykają 4)11, p r ze dnie m o z gu, prawa i lewa, zespolone w płaszczyźnie pośrodkowej krótką 5)t. łączącą prze dnią.
ć pierścień tętniczy mózgu:koło tętnicze Willisa(circulus arteriosus Willisi).
416.


:o tętnicze mózgu umożliwia krążenie poboczne między głównymi tętnicami mózt.
podstawną, t. sz*ną wewnętrzną lewą oraz t. szyjną wewnętrzną prawą.
ypadku zamknięcia światła któregokolwiek z tych naczyń przez proces chorobowy je, choć nie zawsze, możliwość dopływu krwi z tętnic pozostałych przez t. łączącą lub t. łączącą przednią.
mijany koła tętniczego są bardzo częste.
Niektóre z nich zostały przed me w tomie 18, tak również przy opisie poszczególnych tętnic mózgowia.
Czynnośniezmiernieważne są przypadki, w których ciągłość koła tętniczego jest przerwana tek niewytworzenia się któregokolwiek z jego odcinków(tzw. typ otwarty koła*zego):występuje to w J'%przypadków, .
Unaczmienie tętnicze poszczególnych części mózgowia dce rdzenia przedłużonego i mostu unaczynieniu rdzenia przedłużonego i mostu biorą udział odzienia t. kręgowej oraz t. podstawnej.
Odgałęzienia te ze względu na położenie można podzielić na:a)11, przypośrodkowe i b)11, boczne, i tym w rdzeniu przedłużonym znajdują się c)11, tylne.
Tętni ce przyp ośrodkowe(od, poramedimae).
Wnikają do rdzenia przed jego i do mostu w płaszczyźnie pośrodkowei lub w Jej pobliżu.
W rdzeniu przediąnodchodzą one od t. rdzeniowej przedniej, od końcowego odcinka 11, kręgowych od początkowego odcinka t. podstawnej.
Unaczyniaią one piramidę, twór siatkowatyoraz część oliwki i przyśrodkowe części istoty szarej środkowej łącznie z jądrem ru podjęzykowego.
W moście 11, przypośrodkowe odchodzą bezpośrednio od t. tawnej jako przypośrodkowa grupa gałęzi do mbstu.
Zakres ich unaczynienia jest dość zny i obejmuje przyśrodkowe okolice zarówno części brzusznej, jak i grzbietowej U Tętnice boczne(m. luerdler rdzenia przedłużonego.
Odchodzą od 11, dolnych Iżku, tylnej i przedniej, oraz bezpośrednio od t. kręgowej lub podstawnei.
Szczególnie je wnikają 11, boczne z tyłu'do, oliwki.
Noszą one tu nazwę 11, dołu przyoliwkowegonego(da, fssde parooliooris ldteralis).
Liczba powyższych naczyń i miejsce ich icia są bardzo zmienne.
bszar unaczynienia tętnic bocznych w rdzeniu przedłużonym obejmuje jego okolice ietowe i boczne, a więc twór siatkowaty szary, boczną część istoty środkowej, boczną ć oliwki, jak również konar dolny móżdżku.
W dolnej połowie rdzenia przedłużonego ną tętnicą doprowadzającą krew'do powyższych okolic jest t. dolna tylna móżdżkutmrnej połowie rdzenia przedłużonego 11, dołu przyoliwkowego bocznego(od przodu):z t. dolną przednią móżdżku(od tytuł.
3 toice boczne mostu odchodzą głównie od b podstawnej(grupa boczna gałęzi do u), jak również od t. dolnej przedniej móżdżku oraz t. górnej móżdżku.
Zaopatrują one ne okolice mostu łącznie ze wstęgami.
Tętnice tylne(da, posteriores)rdzenia przedłużonego odchodzą od t. dolnej i móżdżku oraz od t. rdzeniowej tylnej.
Zaopatrują one jądro smukłe i klinowate, część komory czwartej oraz konar dolny móżdżku.
nice móżdżku o móżdżku dochodzą trzy parzyste tętnice:1)t. dolna tylna żdżku(a, cerebelli interior posterior), 2)t. dolna przednia żdżku(a, cerebelh interior dnterior)i 3)t. górna móżdżku:erebelli superior).
Każda z nich dzieli się przeważnie na dwie gałęzie, yśrodkową i boczną.
Ponadto od t. kręgowej może odchodzić aigdałka móżdżku(d, tonsillaris).
liczba tętnic móżdżku może być jednak różna.
Oprócz 6 zasadniczych tętnic(trzech prawych i trzech lewych)odchodzi czasami dodatkowo t. do lna ś rod k ow a móż dżku(o, cerebelli interior media), występująca wg Krupajewej(1956)w P%przypadków:jest ona zazwyczaj odgałęzieniem t. podstawnej.
Niekiedy liczba tętnic móżdżku bywa mniejsza:najczęściej brak wówczas t. dolnej przedniej.
Tętnice móżdżku łączą się ze sobą licznymi zespoleniami.
Zakres unaczynienia tętnic móżdżku jest zmienny.
Tętnica dolna tylna zaopatruje tylne płaciki robaka dolnego i przylegające części półkuli móżdżku.
Tętnica dolna przednia, zmienna co do wielkości, unaczynia przednie, a czasami również i boczne okolice dolnej powierzchni półkuli móżdżku, obejmujące kłaczek oraz przednią część migdałka, płacikadwubrzuścowego i płacika półksiężycowatego dolnego.
Tętnica górna móżdżku ma najbardziej stały zakres unaczynienia i zaopatruje górną powierzchnię móżdżku.
Od tętnic leżących na powierzchni wnikają do istoty szarej i białej móżdżku liczne odgałęzienia.
Nie ma jednak odrębnych naczyń dla kory i dla ciała rdzennego:tętniczki krótsze unaczyniają korę i przylegającą do niej istotę białą, gałęzie dłuższe zaś dochodzą aż do jąder móżdżku, w których rozdzielają się na gęstą sieć naczyń włosowatych.
Do jądra zębatego biegnie najczęściej kilka gałęzi tętniczych:według większości badaczy odchodzą one przede wszystkim od t. górnej móżdżku.
Tętnice śródmózgowia Śródmózgowie jest zaopatrywane przez tętnicę podstawną oraz jej odgałęzienia:t. tylną mózgu i t. górną móżdżku.
Poza tym dochodzą tu drobne gałęzie od t. łączącej tylnej i od t. naczyniówkowej przedniej.
Podobnie jak w rdzeniu przedłużonym rozróżnia się w śródmózgowiu:a)11, przypośrodkowe, b)11, boczne i c)11, tylne.
a.
Tętnice przypośrodkowe(aa, paramedimde).
Odchodzą od końcowego odcinka t. podstawnej, od początkowej części t. tylnej mózgu oraz od t. łączącej tylnej.
Niektóre z 11, przypośrodkowych unaczyniają przyśrodkowe okolice odnogi mózgu.
Większość jednak wnika do nakrywki konarów przez istotę dziurkowaną tylną.
Unaczyniająone przyśrodkowe części nakrywki, istoty czarnej oraz istoty szarej środkowej wraz z jądrami nerwu okoruchowego i nerwu b(oczkowego.
b.
Tętnice boczne(da.
Id(era(es).
Są odgałęzieniami naczyń okalających od zewnątrz konary mózgu:t. tylnej mózgu, t. górnej móżdżku i t. naczyniówkowej przedniej.
Zaopatrują one boczną część konarów mózgu.
c.
T ę tn i c e tył n e(cd. posteriores).
Unaczyniają blaszkę pokrywy.
Z każdej strony dochodzą zwykle 4 tętnice pokrywy:górna, środkowa, dolna i dolna d o d a 1 k o w a(ud, tecti superior, media, interior et interior accessoria).
Odchodzą one od t. tylnej mózgu i t. górnej móżdżku.
Tętnice międzymózgowia Międzymózgowie jest unaczynione przez gałęzie środkowe(rr.
centrdles), odchodzące od tętnic mózgowia.
1.
Do wzgórza dochodzą gałęzie:a)t. tylnej mózgu, b)t. łączącej tylnej oraz c)t. naczyniówkowej przedniej.
Od tętnicy tylnej mózgu gałęzie środkowe wnikają do wzgórza zarówno od dołu jako tętnice wzgórz owo-dziurkowane(da, thalamoperforatae), jak i od tyłu w postaci tętnic wzgórz owo-koi ank owych(da, thalamogeniculuae).
Tętnice wzgórzowo-dziurkowane przebjjają istotę dziurkowaną tylną i zaopatrują znajdujące się w środkowym odcinku wzgórza jądro środkowe, jądro przyśrodkowe i jądro brzuszne pośrednie.
Tętnice wzgórzowo-kolankowe dostają się do międzymózgowia głównie między ciałami kolankowatymi przyśrodkowym i bocznym, unaczyniaiąc tylny odcinek wzgórza:.


żkę, ciała kolankowate i jądra brzuszne tylne.
Część tętnic zaopatrujących wzgórze chodzi wprost od t. tylnej mózgu, lecz za pośrednictwem jej gałęzi naczyniówhunaczyniaią one przede wszystkim części wzgórza, przylegające do powierzchni towej-jądra przednie i jądra boczne.
pzie środkowe tętnicy łączącej tylnej, zwane tętnicami guzozgo r z o wy m i(cd. tuberothdlamioe), wchodzą do międzymózgowia bardziej ido niż tętnice wzgórzowo-dziurkowane.
Zaopatrują one przyśrodkową część za w odcinku przednim.
W tej okolicy mogą znajdować się również gałęzie środkowe cy naczyniówkowej przedniej.
Nadwzgórze oraz splot naczyniówkowy komory trzeciej są itrywanegłównie przezgałęzie naczyniówkowe 1 ę 1 n i c y tył n e jĘ U.
Podwzgórze wraz z pasmem wzrokowym i skrzyżowaniem kowym jest odżywiane przez naczynia tworzące koło tętnicze ju:t. łączącą przednią, t. przednią mózgu, t. szyjną wewnętrzną, t. cą tylną oraz w nieznacznym stopniu przez t. tylną mózgu.
Poza v unaczynieniu pasma wzrokowego bierze udział t. naczyniówkowa lnia.
ice kresomózgowia kresomózgowia dochodzą gałęzie t. przedniej mózgu, t. środkowej(u, t. naczyniówkowej przedniej oraz t. tylnej mózgu.
Są to-jak już mniano-gałęzie środkowe, unaczyniające jądra przodo(owia wraz z otaczającą je istotą białą, oraz gałęzie koro we, je również gałęziami zakrętów mózgu:te ostatnie zaopatrują korę m i przylegające warstwy istoty białej.
W ten sposób w półkulach(u można rozróżnić dwa obszary unaczynienia:obszar gałęzi środzchi obszar gałęzi korowych.
izarunaczynieniagałęziśrodkowych(ryć.
2691. Tętni c a prze dnia mózgu(d.
i anterior)zaopatruje część odnogi przedniej torebki wewnętrznej oraz w pewnym u głowę jądra ogoniastego.
tnie a ś rod k owa mózgu(d, cerebri media)za pośrednictwem swych gałęzi owych unaczynia gałkę bladą, niemal całą skorupę i znaczną część głowy oraz ogona agoniastego.
Poza tym t. środkowa mózgu jest głównym naczyniem zaopatrującym o torebki wewnętrznej oraz przylegające do niego części odnogi przedniej i odnogi tnica naczyniówkowa przednia(a, choroided cnterior)przez swe gałęzie Me zaopatruje część odnogi tylnej torebki wewnętrznej i część ogona jądra istego, jak również w pewnej liczbie przypadków tylny koniec skorupy oraz gałki, a także część przyśrodkową ciała migdałowatego.
lnic a tylna m o z g u(a, cerebri posterior)poza wzgórzem unaczynia wewnątrz li tylko drobne odcinki torebki wewnętrznej oraz jądra ogoniastego.
łzar unaczmienia gałęzi środkowych nie jest ostro odgraniczony od obszaru Uywanego przez gałęzie korowe.
Od kory mózgu, a zwłaszcza od kory wyspy, biegną Bugie tętnice, odżywiające istotę białą oraz jądra podkorowe.
Znaczna ich część Ja przedmurze oraz torebkę zewnętrzną i rozgałęzia się w jądrze soczewkowatym torebce wewnętrznej, a niektóre z nich dochodzą aż do wyściółki komory bocznej.
łzar unaczynienla gałęzi korowych.
Gałęzie korowe(rr, corticdles)oddają gałązki łące do półkul mózgu przez korę.
Jedne z nich kończą się w obrębie kory, pozostałe zenikąją do istoty białej.
A, cerebri anterior-.
A, cerebri media.
A, choroidea anterior.
A, cerebri posterior z ć.
A, cerebri posterior z ć A, cerebri posterior.
tętnic.
Widok od strony prawej.
yaput nuclei y caudati.
Gros anlerius.
es capsulee jol.
Putamen-Globus pal/idusGros poste uscapsulae im.
Thalamus-Caudanoc/ej ca udali.
A, cerebri anterlor.
A, cerebri media.


A, cerebri media.
A, eerebri aaterior.
A, cerebri posterior 71.
Zakres unaczynienia tętnic na powierzchni przyśrodkower półkuli mózgu.
Widok od strony lewej.
res unaczynienia poszczególnych tętnic mózgu na powierzchni półkul jest w przylg dość stały, chociaż i tu zaznacza się zmienność osobnicza.
tnica przednia mózgu(a, cerebri dnterior)unaczynic a)na powierzchni tlej-zakręt czołowy górny oraz przylegające do górnego brzegu części zakrętu radiowego, zakrętu zaśrodkowego i płacika ciemieniowego górnego:b)na powierz olnei-zakręt prosty oraz przednie i przyśrodkowe części zakrętów oczodołowych:powierzchni przyśrodkowej-wszystkie części znajdujące się ku przodowi od j linii, którą przeprowadza się przez płat ciała modzelowatego i przedklinek:dy linia ta przebiega bardziej z tyłu).
tnica środkowa mózgu(d, cerebri media)zaopatruje:a)na powierzchni Jej półkuli-przeważającą część płata czołowego i ciemieniowego oraz zakręt owy górny i dolny:b)na powierzchni dolnej-tylna-boczną część zakrętów iłowych oraz biegun skroniowy.
*nic a tylna mózgu(a, cerebri posterior)oddaje gałęzie korowe unaczyniaiące:iowierzchni wypukłej półkuli-płat potyliczny, tylną część płacika ciemieniowego to i zakręt skroniowy dolny, b)na powierzchni dolnej--zakręty potyliczonioweoraz zakręt hipokampa, c)na powierzchni przyśrodkowej-klinek, tylną arzedklmka oraz cieśń zakrętu obręczy.
Żyły mózgowia ew z naczyń włosowatych mózgowia odpływa do drobnych naczyń eh, które z kolei uchodzą do dużych żył, leżących w oponie kici oraz w jamie podpajęczynówkowej(patrz dalej).
Żyły te leżą yażnie bardziej powierzchownie niż tętnice, od których też różnią nacznie większą szerokością światła.
Żyły mózgowia nie mają wek, a ich ściany są stosunkowo cienkie.
iwne tętnice mózgowia rozpoczynają się na powierzchni dolnej:u i następnie przechodzą na powierzchnię przyśrodkową oraz.
górna-boczną, natomiast odpowiadające im żyły biegną w rozmaitych kierunkach, przeważnie nie towarzysząc tętnicom.
W związku z tym nazwy tętnic i żył mózgowia są na ogół różne.
Po opuszczeniu mózgowia żyły układają się łukowato w jamie podpajęczynówkowej, a dalej przebijają pajęczynówkę, wstępując do jamy podtwardówkowej.
Tu na krótszej lub dłuższej przestrzeni przylegają od wewnątrz do opony twardej, a następnie uchodzą do jej zatok(patrz t. III).
Do większych żył mózgowia należą żyły mózgu(vy, cerebri), zbierające krew z półkul mózgu, z międzymózgowia i częściowo ze śródmózgowia, oraz żyły móżdżku(m. cerebelli), znajdujące się w tylnym dole czaszki.
Żyły mózgu Żyły mózgu(m. cerebri)tworzą dwa układy:głęboki(żż, głębokie)i powierzchowny(żż, powierzchowne), zespalające się z sobą wewnątrz półkul.
Ponadto istnieje żyła podstawna, do której uchodzą mniejsze naczynia żylne zarówno głębokie, jak i powierzchowne.
Żyły głębokie mózgu Żyły głębokie zbierające krew ze znacznej części jąder podkorowych, z otaczającej je istoty białej, z międzymózgowia, jak również ze ścian i splotów komory trzeciej oraz komór bocznych.
Uchodzą one do żyły wewnętrznej mózgu, prawej i lewej, które łączą się w nieparzystą żyłę wielką mózgu(ryć.
272).
Żyła wewnętrzna mózgu 0, cerebri interno)znajduje się w tkance naczyniówkowej nad komorą trzecią.
Powstaje w pobliżu otworu międzykomorowego z połączenia trzech żył:a)żyły przedniej przegrody przezroczystej, b)żyły wzgórzowo-prążkowiowej górnej i c)żyły naczyniówkowej górnej.
Obie żyły wewnętrzne mózgu biegną ku tyłowi, oddzielone od siebie tylko nieznaczną przestrzenią, i kończą się w okolicy szyszynki lub za płatem ciała modzelowatego.
a.
Żyła przegrody przezroczystej przednia'(t. septi pelhcidi dnterior).
Powstaje z połączenia 3-5 drobnych gałązek żylnych, zbierających krew z przegrody przezroczystej, z kolana spoidła wielkiego i z głowy jądra ogoniastego.
Żyła przegrody p rzezr o czystej tylna(t. septipellucidi posterior), mniejsza(nie oznaczona na rycinie)uchodzi często do żyły wewnętrznej mózgu.
b.
Żyła wzgórzowo-prążkowiowa górnaB(t. thaldmostridtasuperior).
Biegnie od tyłu ku przodowi w ścianie komory bocznej, w bruździe oddzielającej wzgórze od Jądra ogoniastego.
Do żyły wzgórzowo-prążkowiowej górnej od strony przyśrodkowejwpadają drobne gałęzie zbierające krew ze wzgórza.
Od strony bocznej zaś uchodzą większe naczynia, rozpoczynające się w jądrze ogoniastym oraz w górnej części jądra soczewkowatego i torebki wewnętrznej.
Żyły wzgórz owo-prą żkowiowe dolne.
żyła przegrody przezroczystej(t. septi pellucidi)?żyła wzgórzowo-prążkowiowa(t. thdlamostridta), żyła krańcowa(t. terminalis).
4 KW 1.


jdlamostriatae inferiores)rozpoczynają się w okolicy istoty dziurkowanej przedniej ją krew z jąder podkorowych i uchodzą do żyły podstawnej lub żyły głębokiej mózgu.
tyła naczyniówkowa górna(v, choroidea superior).
Biegnie wężowata z splotu naczyniówkowego komory bocznej w kierunku otworu międzykomorowe Kadzą do niej żyły z hipokampa, ze sklepienia oraz częściowo z ciała modzelowatego.
naczyniówkowa do ln@O choroidea i(ferior)zbiera krew z okolic hipokamńnej części splotu naczyniówkowego.
Uchodzi najczęściej do żyły podstawnej.
terius ventriculi lat.
*um sept pellucidi-4 ei caudati--spO pellucidi 0)08 IOTOMIS srchoroideus--entriculi lat.
ioroideaulitertii?
i nuclei caudati.
naczyniówkowa(t. choroidea)a Galeni.
V, basalis.
, V seztpellucidianteriorV, thalamostriata.
SUDBNOF.
V, choroidea SU(CTIOF.
V, cerebri i nterna.
--V, cerebri.
2.
Tkanka naczyniówkowa komory trzeciej oraz sploty naczyniówkowe komór*h.
Pień i płat ciała modzelowatego usunięto.
Słupy sklepienia przecięte w okolicy międzykomorowego.
Leżące bardziej z tyłu części sklepienia usunięto obustronnie wzednią częścią splotu naczyniówkowego prawej komory bocznej(wg Raubera i Kopscha).
a wielka mózgu(t. cerebri magndć)powstaje z połączenia ł wewnętrznych mózgu, jako krótki(8-16 mm)i dość gruby(51 pień żylny.
Biegnie ona nad górnymi wzgórkami blaszki@, zagina się łukowato dookoła płata ciała modzelowatego i nieco.
od dołu wpada do przedniego końca zatoki prostej.
Górna ściana zatoki naprzeciw ujścia żyły wielkiej wykazuje zwykle nieznaczne uwypuklenie.
Również żyła wielka w swej części środkowej lub w pobliżu ujścia ma rozszerzenie, zwane bańką żyły wielkiej mózgu.
Do żyły wielkiej mózgu, poza żyłami wewnętrznymi mózgu, uchodzi niekiedy parzysta żyła podstawna(patrz dalej), jak również żyły prowadzące krew z móżdżku, z blaszki pokrywy i z przyśrodkowej powierzchni półkul mózgu.
Nierzadko brak żyły wielkiej mózgu, a żyły wewnętrzne uchodzą wówczas bezpośrednio do zatoki prostej.
Żyły powierzchowne mózgu Na powierzchni mózgu rozróżnia się:żyły górne, żyły dolne, żyły zespalające oraz żyłę podstawną.
Naczynia te zbierają krew nie tylko z kory, ale również z istoty białej półkuli oraz częściowo z jąder podkorowych(ryć.
2731.
Żyły górne mózgu(m. cerebri superiores).
Ze względu na swój przebieg są również zwane wstępującymi:biegną wzdłuż bruzd oraz na powierzchni zakrętów półkul mózgu, uchodząc do zatoki strzałkowej górnej.
Rozróżniamy żyły górne mózgu boczne i przyśrodkowe.
B o c zne, grubsze i liczniejsze(8-151, leżą na powierzchni górna-bocznej półkuli:p r z yś r o d k o w e, drobniejsze, występujące najczęściej wliczbie 8-10, zbierają krew z powierzchni przyśrodkowej.
U noworodków żyły powierzchni bocznej i powierzchni przyśrodkowej biegną oddziel.
W. cerebri superioresI J.
V Aóesłomotica infgrior':.
Vv cerebri imeriores.
V, anastomotica superior.
V, cerebri media superf.
Ryć.
273. Żyły powierzchni górna-bocznej prawej półkuli mózgu.


J dorosłych większość żył przyśrodkowych łączy się z bocznymi, ząc krótkie wspólne pnie, uchodzące do zatoki strzałkowej górnej.
ty dolne mózgu(m. cerebri inferiores).
Zbierają krew z powierz dolnej półkuli, jak również z dolnych części powierzchni przyśrodjoraz wypukłej.
Żyły te wpadają do zatok opony twardej albo iśrednio, albo też za pośrednictwem żyły podstawnej i żyły wielkiej U zróżniamy trzy grupy żył dolnych:przednią, środkową i tylną.
V, anastomotica superior.
V, anastomotica interior*.
Zmienność żył na powierzchni górna-bocznej półkuli mózgu:u, b, e, f-półkule lewe, c, d, g-półkule prawe(wg Gyozdanowica).
G r u p a p r z e dni a składa się z kilku niewielkich naczyń żylnych, zbierających krew z przedniej części zakrętów oczodołowych.
Grupę środkową, oprócz drobnych naczyń, tworzą również żyły większe:z.
przednia mózgu, z, środkowa głęboka mózgu i z, środkowa powierzchowna mózgu.
Ż y ł a przednia mózgu(t. cerebri dnterior)jest mniejsza od jednoimiennej tętnicy:rozpoczyna się ona na górnej powierzchni ciała modzelowatego, owjja się dookoła jego kolana i poniżej istoty dziurkowanej przedniej wpada zazwyczaj do z, podstawnej.
Żyła śro dk owa głęboka mózgu 0, cerebri media prqńnda)rozpoczyna się w bruździe bocznej, w zakrętach wyspy i najczęściej po krótkim przebiegu łączy się z z, przednią mózgu, tworząc z, podstawną:rzadziej z, środkowa głęboka uchodzi do z, środkowej powierzchownej.
Żyła środkowa powierzchowna mózgu 0, cerebri media superfcidlis)zaczyna się na powierzchni wypukłej półkuli:biegnie ona ku tyłowi wzdłuż bruzdy bocznej, uchodząc do zatoki jamistej lub do zatoki skalistej górnej, a czasami nawet do zatoki klinowo-ciemieniowej.
Grupę tylną tworzą na ogół niezbyt duże żyły, zbierające krew głównie z dolnej części płata skroniowego i potylicznego.
Niektóre z nich, leżące bardziej przyśrodkowo, wpadają do zatoki prostej, z, wielkiej mózgu lub z, podstawach pozotałe zaś, położone bocznic, uchodzą do zatoki skalistej dolnej lub do zatoki poprzecznej.
Żyły zespalające(m. dnastomoticde).
Wśród żył znajdujących się na powierzchni wypukłej półkuli mózgu na specjalną uwagę zasługują dwie, które łączą z sobą różne zatoki opony twardej.
Naczynia te nazywamy żyłami zespalającymi, górną i dolną.
Żyła zespalaj ąca górna(t. dnastomoticd superior).
Kieruje się od z, środkowej powierzchownej mózgu skośnie ku tyłowi i ku górze, dochodząc aż do zatoki strzałkowej górnej.
Stanowi ona połączenie zatoki jamistej z zatoką strzałkową górną.
Żyła zespalaj ąca dolna'0, andstomotica interior).
Biegnie na powierzchni wypukłej płata skroniowego, łącząc z, środkową powierzchowną mózgu z zatoką poprzeczną.
Niekiedy od z, zespalającej dolnej odchodzi odnoga, podążająca ku górze do zatoki strzałkowej górnej.
Żyła podstawnaJak już wspomniano, znaczna część żył dolnych mózgu nie wpada bezpośrednio do zatok opony twardej, lecz do parzystej żyły podstawnei 0, bcsmis?), która powstaje w okolicy istoty dziurkowanej przedniej ze zlania się z, przedniej mózgu z z, środkową głęboką.
Biegnie ona ku tyłowi, zataczając łuk dookoła śródmózgowia, i uchodzi do z, wielkiej mózgu lub do z, wewnętrznej mózgu, a niekiedy bezpośrednio do zatoki prostej.
Oprócz żyły przedniej mózgu i żyły środkowej głębokiej do żyły podstawnej wpada wiele drobnych naczyń zbierających krew z torebki wewnętrznej, prążkowia(żż, wzgórzowo-prążkowiowe dolne), wyspy(żż, wyspowe), międzymózgowia, konarów mózgu(żż, kanarowe), zakrętu hipokampa i rogu dolnego komory bocznej(z, naczyniówkowa dolna).
żyła zespalająca przednia, czyli z.
Trolarda 0, ondstomoticd anterior s.
Trolardi)?żyła zespalająca tylna, czyli z.
Labbego(t. dndstomoticd posterior s.
Labbei)?ceno Rosentholi.


bie żyły podstawne, prawa i lewa, oraz ich odgałęzienia początkowe wy przednie mózgu, są połączone z sobą za pomocą dwóch krótkich rzecznie biegnących pni żylnych.
Jedna z nich, żyła łącząca e d n i a(t. communicdns dnterior), leży ku przodowi od skrzyżowawzrokowego, druga zaś, nie zawsze występująca, żyła tą c z ą c a na(i, communicdns posterior), biegnie wzdłuż górnego brzegu.
V, basalis.
V, cerebri.
V, cerebriinterna I.
GoWcułas interior-łam inae tecti.
redunculus-ęó.
circulus venosus Ridlegi.
los u(a I J 4.
Ryc.
275. Żyła podstawna prawa(wzrowane na Toldzie i Hochstetterze).
rtu.
W ten sposób na powierzchni dolnej mózgowia może powstać, logicznie do koła tętniczego, k o ł o żyln e m o z g u(circulus tenocerebrP).
W jego skład wchodzi:od przodu żyła łącząca przednia, od i żyła łącząca tylna, a po bokach żyła podstawna i częściowo żyła ednia mózgu.
kład żylny mózgowia ma liczne zespolenia.
Łączą one zarówno żyły wet i lewej półkuli(np. żż, łączące), żyły górne i dolne(żż, ze łające), jak i żyły powierzchowne z głębokimi.
Żyły móżdżku W móżdżku(m. cerebelli)mają przebieg mniej stały niż tętnice.
Rozróżnia się żyły Jżku górne i dolne.
ył a go rn a r o b a k a G. superior oermis), najczęściej nieparzysta, biegnie do przodu ada przeważnie do żyły wielkiej mózgu, żył wewnętrznych mózgu lub też do zatoki tej Jły górne p ółk uli móżdżk u(to, hemisphcerii cerebelli superiores)kierują się ik uchodząc do zatoki skalistej górnej lub do zatoki poprzecznej.
Jł a d o I n a r o b a k a(t. termis interior)uchodzi przeważnie do zatoki prostej.
Żyły dolne półkuli móżdżku(m. hemisphaeriicerebellimńeriores)podążąjąkutyłowi, wpadając do zatoki poprzecznej, zatoki esowatej oraz zatoki potylicznej.
Niektóre z nich, między innymi żyły zbierające krew z jądra zębatego, podążają w bok i ku przodowi uchodząc do jednej z zatok skalistych.
Streszczenie Naczynia rdzenia kręgowego.
Górną część rdzenia kręgowego zaopatrują gałęzie t. kręgowej(a, tertebrdlis)-t. rdzeniowa przednia(a, spinalis dnterior)i t. rdzeniowa tylna(o, spinalis posterior), które dostają się do kanału kręgowego z jamy czaszki przez otwór wielki.
Przez otwory międzykręgowe i krzyżowe wchodzą do kanałukręgowego g a ł ę z i e rd z e ni o w e(ramispinales)-odgałęzienia tętnic, różnych w poszczególnych odcinkach rdzenia kręgowego.
Część z nich kończy się w kanale kręgowym nie dochodząc do rdzenia, część zaś bierze udział w jego unaczynieniu.
Na powierzchni rdzenia tworzą one podłużne pnie i gałęzie zespalające.
Żyły rdzenia kręgowego biegną na powierzchni rdzenia podobnie do tętnic.
Łączą się one ze splotami kręgowymi wewnętrznymi i przez otwory międzykręgowe uchodzą do naczyń leżących na zewnątrz kanału kręgowego.
Naczynia mózgowia.
Krew doprowadzają do mózgowia dwa parzyste naczynia:t. kręgowa i t. szyjna wewnętrzna.
Tętnica k ręg owa(a, tertebrulis)dostaje się do jamy czaszki przez otwór wielki i następnie łączy się z przeciwległą t. kręgową w nieparzystą t. podstawną(a.
bdsilaris).
Od t. kręgowej oprócz 11, rdzeniowych odchodzi t. dolna tylna móżdżku(a, cerebelli interior posterior).
Tętnica podstawna oddaje do mózgowia:1)t. dolną przednią móżdżku(a, cerebelli interior anterior), 2)gał ęz i e do m os tu(ranu ad pantera), 3)t. górną mó z dż ku(a, cerebelli superior)i 4 t. tylną rnó zgu(a, cerebriposterior).
Tętnica szyjna wewnętrzna(d, carotis interną)oddaje w jamie czaszki, po przebiciu opony twardej 1)t. naczyniówkow ą pr ze dmą(a, choroided dnterior)2)t. łączącą tylną(a, communicans posterior)i następnie dzieli się na gałęzie końcowe:3)t. środkową mózgu(a, cerebrimedid)14)t. przednią mózgu(a.
cerebri an(erior).
Tętnica środkowa mózgu biegnie w bruździe bocznej, a t. przednia mózgu zatacza w szczelinie strzałkowej mózgu łuk dookoła kolana ciała modzelowatego.
Tętnica podstawna i tętnice szyjne wewnętrzne zespalają się z sobą na powierzchni podstawnej mózgowia za pośrednictwem 11, łączących, tylnych i przedniej.
Parzysta t. łącząca tylna zespala początkowy odcinek t. tylnej mózgu z końcowym t. szyjnej wewnętrznej.
Tętnica łącząc a przednia(a, communicans dnterior)tworzy zespolenie między prawą a lewą t. przednią mózgu.
Dzięki temu na powierzchni podstawnejmózgowia powstaje pierścień naczyń, zwany kole rn tętni czym mózgu(circtlusartemosus cerebrW.
Tętnice mózgu:przednia, środkowa i tylna oddają gałęzie korowe(rami corticdles), które unaczyniają korę mózgu i przylegające części istoty białej, oraz g a ł p z i eś r o d k o w e Oami centra(es), wnikające do wnętrza półkuli:zaopatrują one głównie jądra podkorowe półkul mózgu i torebkę wewnętrzną.
Do splotów naczyniówkowych dochodzą gałę zje naczyniówkowe(rami choroidei), odgałęzienia t. naczyniówkowej przedniej i t. tylnej mózgu.
Ż y ł y m o z g o w i a.
Do większych żył mózgowia zaliczamy żyły mózgu i żyły móżdżku.
Żył y m o z g u jat, cerebri), unaczyniająee półkule mózgu, tworzą dwa układy:głęboki(żż, głębokie)i powierzchowny(żż, powierzchowne).
Żyły głębokie uchodzą do parzystej żyły we wnętrza ej m o zgu 0, cerebriinterna), znajdującej się w tkance naczyniówkowej komory trzeciej.
Żyły wewnętrzne mózgu, prawa i lewa, łączą się w nieparzystą żyłę wielką mó zgu(t. cerebri mdgnd), która wpada do tylnego końca zatoki prostej.
Na powierzchni półkul znajdują się żyłygórne i dolne mózgu.
Żyły górne mózgu(av.
cerebri superiores)uchodzą do zatoki strzałkowej górnej.
Żyły dolne mózgu(m. cerebri inferiores)wpadają do zatok podstawy czaszki, jak również do zatoki poprzecznej i zatoki strzałkowej dolnej.
Żyły górne łączą się z dolnymi za pośrednictwem żył z e s p a I a j ą c y c h Ot, dndstomoticae).
Część żył dolnych mózgu nie wpada bezpośrednio do zatok oponytwardej, lecz do parzystej żyły p od sławnej 0, bdsdlis).
Ta zaś z kolei.


uchodzić do żyły wielkiej mózgu, żyły wewnętrznej mózgu lub wprost do zatoki J 1 y m o z d z k u(m. cerebelli)mają na ogół mniej stały przebieg.
Rozróżnia się tu żyły iku górne i dolne, .
OPONY RDZENIA KRĘGOWEGO I MÓZGOWIA STOSUNKI OGÓLNE lżeń kręgowy i mózgowie nie wypełniają całkowicie kanału kręgoii jamy czaszki, lecz wewnątrz nich są koncentrycznie objęte na osłonkami, które nazywamy oponami(meninges:meninafora, osłona).
Są to błony łącznotkankowe, różne pod względem iwy i znaczenia biologicznego(ryc.
276), łona zewnętrzna jest mocna, gruba i odporna, dlatego też ma ze opony twardej(lura mater-twarda matka:tutaj słowo ta użyto w sensie osłony, ochrony-s. pachgmenina od pdchysoby).
ionaśrodkowa, czyli opona pajęcza lub pajęczynówka(drdched:mchne s pająk, ardchnoides-podobny do sieci pajęczej)albo ja pajęcza cienka, przezroczysta, leży do wewnątrz od opony dej, oddzielona od niej włosowatą szczeliną-j amą podtwarko w ą(catum subdurale).
ionawewnętrzna, czyli opona miękka(piamdter:pius s pobodelikatny), jako cienka błonka ściśle powleka mózgowie i rdzeń OWW.
Jęczynówka i opona miękka, obie cienkie w przeciwieństwie do ej opony twardej(pachgmenina), mają też wspólną nazwę opony:kici(leptomenina:leptos-miękki, delikatny), ponieważ stanowią ality układ kliniczny.
Stany zapalne dotyczą zawsze obu opon omenmgitis).
ile te opony są z sobą połączone delikatnymi łącznotkankowymi:zkami.
Między tymi beleczkami znajdują się liczne szczeliny kowe, wypełnione płynem mózgowa-rdzeniowym(liquorirospindlis).
Wszystkie te łączące się z sobą szczeliny tkankowe mierny wspólną nazwą j amy podpal ęczynówkowej(cdsubdrdchnoidedle).
Jama podpajęczynówkowa mózgowia wysyła*zczelinowate zachyłki wzdłuż nerwów węchowych i towarzyszy im ostnej(mucoperiosteumć)jamy nosowej.
zestrzenie okołonaczyniowe(ryc.
277).
Ponieważ naczynia krwioewnikając do nerwowych narządów ośrodkowych jednocześnie igąią za sobą pajęczynówkę i oponę miękką, jak również błonę iczną gleju, bezpośrednio pokrywającą mózgowie i rdzeń kręgowy, podpajęczynówkowa łączy się również z przestrzeniami, które Jutą się w luźnej szczelinowej tkance łącznej przydatki naczyń klonych w mózgowie i rdzeń kręgowy(p.
Naczynia mózgowia), lżeń kręgowy jest swobodnie zawieszony w kanale kręgowym, .
ś 36884 V W 4 Ki.
4 P 4****.
PdsĘQ\.
Kj.
W b PC W 9@43 X 3 X 3.
****w-Q***ć J Ył.
es J.
OćA.
y 9 j Ęj.
*Ęgbć f ci Y(iąó 8 Ęjwyg-.
3*3 e 8 i eió e.
76 yz 5 j(Ą ĘęóĘwĄ 87 ĄX?
GĘ ĘZrg%?
)yl cji?
:?)ćf 7 ŃR 7 y-p 7***łjRjj 7 Zf'Ip-w ć!wą**.
a**.
rsX śY.
QA ćseeć.
48 Fa 24.
Q-44 ż.
śS 1-74.
śżęv e 4.


pajęczynówka.
beleczki---6--pat ęczynówki.
opona miękka i błona graniczna gleju.
UWAGI ROZWOJOWE.
*'*podpajęczynówkowa, naczyn*e mózgowe.
przes*rzeńokołonaczyn*owa.
mózgowie.
77.
Jama podpajęczynówkowa i przestrzeń okołonaczyniowa(schemat wzorowany na Różyckim).
:owie-prawie nieruchomo umieszczone w jamie czaszki:te różne nki powodują daleko idące różnice w zachowaniu się opon.
krótkim uwzględnieniu ich rozwoju osobniczego zostaną więc teinie omówione opony rdzenia kręgowego i oddzielnie opony.
wczesnych stadiach rozwojowych ośrodkowy układ nerwowy jest objęty jednolitą mezenchymatyczną, z której powstaje zarówno szkielet, jak i opony rdzenia wego i mózgowia.
Z chwilą rozpoczynającego się rozwoju szkieletu pozostała osłona ichymatyczna-opona pierwotna(menina primi(ita)różnicuje się na:rstwę zewnętrzną o budowie bardziej zagęszczonej(ektomenina)i 2)warstwę ętrzną, delikatniejszą(endomenina).
Warstwa zewnętrzna wytwarza, z jednej strony, okostną wewnętrzną kanału wego(endorhdchis)i czaszki(endocranium), z drugiej---właściwą oponę twardą a znajdująca się między obu tymi warstwami granicznymi wypełnia j a m ę n a d 46 w k o w ą(camm epidurale), w której powstają żyły zewnątrzoponowe.
W póżichstadiach w obrębie czaszki właściwa opona twarda i okostna przylegają do siebie Ją się w jednolitą błonę, tzw. o p one twardą wtórną(dura matersecundaria).
to zlanie się obu warstw żyły zewnątrzoponowe, jako zatoki opony twardej, zostają ane w oponę twardą wtórną.
W obrębie kręgosłupa-zapewne w związku z jego mością-nie następuje zrośnięcie się opony twardej i okostnej wewnętrznej ązku z czym jama nadtwardówkowa zachowuje się przez całe życie, jak również żyły Jrzoponowe zachowują swój charakter jako żyły i wytwarzają s p I o 1 k r pg o wy n g V r z ny(plezus uenosus uertebrolis mternus onterior et pósterior).
Warstwa wewnętrzna opony pierwotnej wytwarza pajęczynówkę i oponę miękką, y którymi znajduje się j a ma p o dp a j ę czynów k o w a(cauum subarachnoideawierająca p łyn rn o zg o w o-r d z e ni o wy(liquor cerebrospinalis).
OPONA TWARDA.
Opona twarda rdzenia kręgowego Przeważnie mówimy o dwóch blaszkach opony twardej rdzenia kręgowego(lura mcter spindlisk jedna-blaszka zewnętrzna(lamina eaternd)-jako cienka okostna wyścielą kostny kanał kręgowy i jako aparat więzadłowy pokrywa przestrzenie między kręgami:druga blaszka wewnętrzna(laminą interna)-tworzy właściwą oponę twardą rdzenia kręgowego.
U góry dokoła obwodu otworu wielkiego kości potylicznej obie blaszki łączą się z sobą(jest to jedyne miejsce ich połączenia):ściśle zrośnięte są z kością i do niej przymocowane.
Dokoła otworu wielkiego opona twarda rdzenia kręgowego przechodzi w oponę twardą mózgowia.
Między obu blaszkami, począwszy od otworu wielkiego ku dołowi, znajduje się j ama nadtwardówkowa(catum epidurale):zawiera ona przesuwalną warstwę wiotkiej tkanki łącznej, wyposażonej w liczne szczeliny limfatyczne, tkankę tłuszczową, jak również obfite sploty żylne, które licznie łączą się z naczyniami znajdującymi się na zewnątrz kanału kręgowego.
Są to sploty żylne kręgowe wewnętrzne, odpowiadające zatokom żylnym opony twardej mózgowia(patrz t. ID).
Jama nadtwardówkowa jest najobszerniejsza w kanale krzyżowym u dołu kości w obrębie rozworo krzyżowego:w tym miejscu jest ona dostępna bez uszkodzenia kości i tędy też wprowadzamy igłę strzykawki w celu podawania środków leczniczych czy znieczulających(znieczulenie nadtwardówkowe, krzyżowe).
W obrębie kifozy kręgosłupa piersiowego jama nadtwardówkowa jest najwęższa, ponieważ tutaj opona twarda i okostna na stronie przedniej bezpośrednio przylegają do siebie.
Jama nadtwardówkowa stanowi ważną ochronę mechaniczną dla rdzenia kręgowego który dzięki niej unika wszelkiego szarpania czy targania podczas wybitnych ruchów kręgosłupa.
Twory znajdujące się w jamie nadtwardówkowej wyścielają kanał kręgowy przy czym sploty żylne i szczeliny limfatyczne znacznie szybciej dostosowują się do wahań objętości worka oponowego niż tkanka tłuszczowa.
Przy każdym poszerzeniu się worka oponowego, który obejmuje rdzeń kręgowy razem z oponami miękkimi i jamą podpajęczynówkową, krew i chłonka zostają wyciśnięte z jamy nadtwardówkowej do naczyń położonych na zewnątrz kanału kręgowego:tym samym z każdym poszerzeniem się worka oponowego łączy się zmniejszenie objętości jamy nadtwardówkowej.
Blaszka wewnętrzna, czyli właściwa opona twarda rdzenia kręgowego(ryc, 276), jak wspomniano, tworzy długi, obszerny worek o szorstkiej powierzchni zewnętrznej i gładkiej, błyszczącej powierzchni wewnętrznej.
Zawiera on rdzeń kręgowy tylko do granicy między I a li kręgiem lędźwiowym:dalej ku dołowi stopniowo się zwęża i obejmując cały ogon koński, w obrębie kanału krzyżowego sięga mniej więcej do li lub Ul kręgu krzyżowego.
Tutaj pozornie się kończy tępym stożkowatym wierzchołkiem jako sto że k o pony twa rdej(conus durae mctrisS.
W rzeczywistości jednak worek przedłuża się w kształcie włókna, w tzw. nić końcową zewnętrzną(tłum terminale eaternum'), składającą się tutaj z połączonych już wszystkich.
ć filum durnie, jilum durne motris.
4 Q 1.


i opon i zawierającą nić końcową rdzenia kręgowego.
Nić opony lej zstępuje aż do kości guzicznej, gdzie kończy się wnikając ósmą i z nią się zrastając.
Koniec dolny worka opory twardej:adzie jest niezależny od poziomu stożka rdzeniowego.
Tylko jeżeli m ten jest bardzo wysoki(XII kręg piersiowy)lub bardzo niski(I r krzyżowy), to wierzchołek worka leży wyżej O otwór krzyżowy)dżet ÓW otwór krzyżowy)niż zazwyczaj, ezególne znaczenie ma stosunek opony twardej do korzeni nerwów.
Conus, medullaris.
Piłom terminale.
Ganglion spinalesacrale li.
N. coccygeus.
(Ąąćsć i:sY.
brzeg przekroi u opony twardej, subcostalis.
Ganglion spinałelumbale I brzeg przekroju pajęczy rowki.
z.
Q.
-Ganglion spinałe lumbale V.
Piłom duraemams spinalisRr, dorsa(es na, sacrd*ium.
278.
Ogon koński w kanale kręgowym.
Kanał kręgowy w obrębie lędźwiowej yżowej części kręgosłupa otwarty ze strony tylnej.
Opona twarda i pajęczynówka rozszczepione.
rdzeniowych i do zwoju rdzeniowego.
Do każdego otworu międzykręgowego opona twarda wysyła wypustkę-p o che wk ę korzeniową Odgina rudicularis), która obejmuje oba korzenie i zwój rdzeniowy.
Wypustka ta, zrastając się z odpowiednią wypustką pajęczynówki i opony miękkiej, przechodzi w on e rwie(perineurium)nerwów rdzeniowych.
Wewnątrz wypustki oba korzenie, przedni i tylny, biegną jeszcze oddzielnie, ponieważ przeważnie są przedzielone klinowatą przegrodą międzykorzeniową(septum interrodiculore':ryc, 276)opony.
Dopiero u jej końca łączą się one z sobą w pień nerwu rdzeniowego.
W związku z tym na stronie wewnętrznej worka oponowego dla każdego korzenia, w zasadzie, widać po jednym otworze(ryc.
279).
Radio ventralis.
Rado dorsalis.
Dura mater.
-Lig, dentieulatum.
BRadb ventralis.
-Radio dorsalis.
Ryc.
279. Rdzeń kręgowy i więzadło ząbkowane.
Worek opony twardej otwarty od strony przedniej:pajęczynówka usunięta i prawe korzenie przednie częściowo odcięte(wzorowane na Halferlu).
Kierunek przebiegu tych wypustek opony twardej jest różny na różnej wysokości rdzenia kręgowego.
W obrębie lordozy szyjnej i lędźwiowej biegną one wyraźnie do przodu, w obrębie kifozy piersiowej mniej lub bardziej ku tyłowi.
Poza tym w odcinku szyjnym i górnym piersiowym kierują się one nieco skośnie ku dołowi, w środkowym odcinku piersiowym prawie poprzecznie, począwszy zaś od dolnego odcinka piersiowego znowu skośnie ku dołowi, przy czym im niżej tym bardziej.


nie.
Ten różny kierunek przebiegu jest powodowany głównie tym, rorek oponowy, podobnie jak rdzeń kręgowy, rośnie wolniej niż osłup.
ichomość i umocowanie.
Podobnie jak budowa opony twardej, również sposób jej iowania w kanale kręgowym jest dostosowany do warunków jej naprężenia.
Przy ym ruchu głowy i kręgosłupa szyjnego porusza się również worek oponowy.
tajnym zgięciu do przodu zaznacza się towarzyszący ruch opony aż do dolnej części i piersiowej.
W ruchu zgięcia opona jest pociągana ku górze, w ruchu prostowania aca do swego poprzedniego położenia.
Podobne, ale słabsze przesunięcia następują ihach bocznych i obrotowych kręgosłupa w odcinku szyjnym.
W ruchach zgięcia swą erzchnią przednią opona ślizga się wzdłuż więzadła podłużnego tylnego.
k wspomniano poprzednio, worek oponowy jest umocowany przede wszystkim:y-dokoła otworu wielkiego kości potylicznej oraz u dołu-przez nić opony twardej, ającą się z okostną kości guzicznej, jak również przez pochewki korzeniowe rające korzenie nerwów rdzeniowych.
Oprócz tych połączeń występują pasma idlowe, zwłaszcza w najbardziej ruchomych częściach kręgosłupa, szyjnej i lędżej, łączące oponę z kanałem kręgowym.
Szczególne umocowanie występuje w obstawówszczytowo-obrotowych i szczytowo-potylicznego w postaci więzadła, ciągzosię z opony twardej do łuku kręgu szczytowego i do torebek stawowych.
W części ńowej występują pasma więzadłowe w płaszczyźnie pośrodkowej biegnące od adła podłużnego tylnego skośnie ku dołowi, przyczepiające się do opony twardej.
ruktura.
Opona twarda rdzenia składa się z pewnej liczby(u dziecka około 12 osłego do 24:Glaca)złączonych z sobą warstw włókien głównie kolagenowych, choć na sprężyste również nie są rzadkie.
Przebieg włókien jest przeważnie podłużny władający zasadniczemu kierunkowi naprężenia opony.
Liczba włókien poprze eh jest niewielka:ogranicza się ona przede wszystkim do warstw wewnętrznych, gdzie na te biegną pod kątem prostym do włókien podłużnych.
Cienka, najbardziej nętrzna warstwa zawiera prawie wyłącznie włókna poprzeczne.
W miejscu odejścia ewek korzeniowych zaznacza się odmienna struktura, różna na różnych wysokoh.
Jest ona zależna od kierunku naprężenia bardziej poprzecznego czy bardziej ICĘO.
*adka powierzchnia wewnętrzna opony jest wysłana płaskimi komórkami pochodzeaezotelialnego.
iczynia i nerwy.
Tętnice opony twardej pochodzą z tego samego źródła, co ynia zaopatrujące rdzeń kręgowy(gałęzie rdzeniowe):żyły uchodzą do splotów zch kręgowych wewnętrznych(patrz t.
Ul).
iczynia chłonne.
Naczyń chłonnych, jak wiemy(t.
Ul), nie znaleziono w ośrodkowym dale nerwowym.
W nim płyn tkankowy jest doprowadzany przypuszczalnie przez rtrzenie okołonaczyniowe do jamy podpajęczynówkowej.
Natomiast opona twarda da kręgowego na swej powierzchni zewnętrznej ma delikatne naczynia chłonne:na niewielkiej przestrzeni towarzyszą korzeniom i pniom nerwowym i z których ą segmentalne rdzeniowe drogi chłonne.
Drogi te prowadzą przez otwory między owe, łączą się z naczyniami chłonnymi międzyżebrowymi tylnymi i wlewała swą akę do węzłów międzyżebrowych tylnych.
Ich naczynia odprowadzające obu stron dzą do przewodu piersiowego, jak również do węzłów śródpiersiowych tylnych.
dających się wzdłuż aorty(patrz t. III).
yw)opony twardej rdzenia(gałęzie oponowe), jako gałęzie wsteczne nerwów dowych, wiodą włókna czuciowe, jak również autonomiczne(naczynioruchowej uią się one z powrotem przez otwór międzykręgowy do kostnego kanału kręgowego, ym dzielą się na silniejszą gałąź wstępującą i słabszą zstępującą.
Gałęzie te łączą się pziami oponowymi sąsiednimi i wytwarzają splot oponowy przedni i tylny.
Ku górze y te przedłużają się w obręb czaszki.
Opona twarda mózgowia.
W obwodzie otworu wielkiego kości potylicznej opona twarda rdzenia kręgowego przechodzi bezpośrednio w op one twardą mózgowia(duru muter encephdli)i na ogół przystosowuje się do rzeźby ściany jamy czaszki.
W związku z ruchomością kręgosłupa rdzeń kręgowy jest objęty podwójną blaszką opony twardej, wewnątrz sztywnej czaszki podział taki nie jest potrzebny.
Obie blaszki, pierwotnie również i tutaj podwójne, zlewają się następnie w jednolitą osłonę opony twardej.
Ma tu ona dwojakie znaczenie:dla czaszki jako okostna wewnętrzna i dla mózgowia jako jego osłona.
Okostnowe znaczenie opony twardej polega przede wszystkim na tym, że zawiera ona komórki kościotwórcze i jest silnie unaczyniona:prowadzi ona rozgałęzienia tętnic oponowych.
W przestrzeni między obu pierwotnymi blaszkami opony twardej, zewnętrzną i wewnętrzną, zawiązuje się obfity układ żylny:z chwilą zlania się obu blaszek powstają z niego zatoki opony twardej(sinus durne mctris).
Wytwarzają się one przede wszystkim tam, gdzie powierzchnia wewnętrzna czaszki nie jest ściśle dostosowana do powierzchni mózgowia i gdzie wskutek tego powstają "przestrzenie martwe".
Zatoki opony twardej odprowadzają krew zarówno z kości, jak też z mózgowia(patrz t.
Ul).
Opona twarda a nerwy czaszkowe.
Rozszczepienie opony twardej na jej pierwotne dwie blaszki zachowuje się jednak nie tylko w obrębie zatok żylnych:również zwój nerwu trójdzielnego, znajdujący się na przedniej powierzchni części skalistej kości skroniowej oraz worek śródchłonki(saccus endolgmphaticus:patrz t.
V), położony na jej powierzchni tylnej, znajdują się między obu warstwami opony twardej mózgowia.
Jako część składowa ściany czaszki opona twarda pod względem filogenetycznym częściowo wykazuje bardziej pierwotne stosunki niż czaszka kostna, zwłaszcza jeśli chodzi o położenie zwojów nerwów skrzelowych.
Wszystkie te zwoje leżą pierwotnie na zewnątrz czaszki, tak jak do dziś zwój dolny n. błędnego i n.
Językowo-gardłowego jeszcze jest położony u człowieka.
Oba górne zwoje tych nerwów są już jednak umiejscowione w samej ścianie czaszki, w otworze szyjnym:zwój kolanka n. twarzowego leży w kanale n. twarzowego części skalistej kości skroniowej, zwój n. trójdzielnego, jak już wspomniano jest położony w całości wewnątrz czaszki na wycisku n. trójdzielnego powierzchni przedniej części skalistej tejże kości.
W stosunku do opony twardej wszystkie te zwoje znajdują się jednak już na zewnątrz.
Miejsce wyjścia nerwów czaszkowych z opony twardej tworzy wyraźny punkt graniczny, z którego daje się odczytać przyrost objętości jamy czaszki.
Między miejscem wyjścia z opony(, pierwotne miejsce wyjścia')a miejscem wyjścia z kostnej podstawy czaszki(, wtórne miejsce wyjścia')przebiegają dłuższe zewnątrzpochodne odcinki wielu nerwów czaszkowych:u niższych kręgowców leżą one jeszcze na zewnątrz czaszki.
Opona twarda mózgowia całkowicie przykrywa otwory czaszki i pozostawia tylko tyle wolnego miejsca, ile potrzeba na przejście nerwów.
Podstawa czaszki, wysłana oponą twardą, nie odpowiada więc ściśle kostnej podstawie.
Opona upraszcza relief podstawy, charakteryzuje ją jednak większe zróżnicowanie, jeżeli chodzi o miejsce wyjścia nerwów.
Jak z powyższego wynika, nerwy czaszkowe od swego wyjścia z mózgowia do wyjścia z jamy czaszki muszą przebyć mniejszą czy większą drogę.
Opuszczają one mózgowie albo jednolitym pniem, jak np. nerw trójdzielny, albo delikatnymi włóknami korzeniowymi które dopiero po wyjściu z istoty mózgowia łączą się we wspólny pień, jak np. nerw podjęzykowy.
W obu przypadkach z mózgowia przez jamę podpajęczynówkową i włosowatą jamę podtwardówkową nerwy te wstępują do opony twardej.
Wewnątrz opony twardej ich przebieg jednak jest różny.
Nerwy tylne(kaudalne)kierują się prostopadle przez oponę i od razu osiągają otwór wyjściowy z czaszki.
Droga, którą odbywają od.


i z mózgowia do otworu w kości, jest krótka.
Nerwy przednie(rostrame)natomiast ścia z mózgowia do otworu kostnego mają znacznie dłuższą drogę do przebycia, co łzieliśmy, tłumaczy się rozwojem filogenetycznym czaszki.
W pierwszym odcinku przebiegu również i te nerwy leżą w jamie podpajęczynówkowej, następnie jednak iją do opony twardej w miejscach, gdzie nie przylega ona do kości, i kierują się dalej łbłonku zatoki(patrz Zatoki jamiste, t. IT.
Do grupy tylnej można zaliczyć.
Radb yentralis, .
-cawtds epiduralis.
Plexus venosus yertebralis inł.
-Dura materopona twarda ode i ęta.
-Arach noidea.
Radb dorsalis.
Pia mater.
Lig denticu latom.
Rado dorsalis 80.
Opony rdzenia kręgowego.
Widok od tyłu.
W dolnej części ryciny opona twarda i pajęczynówka rozcięte.
Oęzykowy, n. dodatkowy, n. błędny i n. językowo-gardłowy.
Jściu przez czaszkę ich onerwie zrasta się z okostną otworu kostnego, przez który odzą, oraz z właściwą oponą twardą.
Nie rw twarzowy i nerw prze dsion-ś I i m a k o w y wstępują do przewodu słuchowego wewnętrznego, który nie tylko słany wypustką opony twardej, ale zawiera również wypustkę pajęczynówki:oba te obmywa więc płyn mózgowa-rdzeniowy również jeszcze w wewnętrznym przewouchowym.
O stosunku ne r w u trój dzielnego do opony twardej była mowa Ze wszystkich nerwów czaszkowych najdłuższy przebieg wewnątrz jamy podynówkowejma ne r w b I o c z k o wy, jedyny wychodzący na stronie grzbietowej wia.
Po swym wyjściu z mózgowia w pobliżu wędzidełka zasłony rdzeniowej dei owjj a się on dokoła konarów mózgu i przechodzi na stronę podstawną mózgowia.
wstępuje od dołu do namiotu móżdżku w pobliżu jego wolnego brzegu nieco e od wyrostka pochyłego tylnego i biegnie dalej w ścianie bocznej zatoki jamistej.
Sk r z yż owa nie w z rok o we leży w zbiorniku skrzyżowania(patrz dalej), z którego tzw. przestrzeń międzypochwowa, jako wypustka jamy podpaięczynówkowej, ciągnie się wzdłuż nerwu wzrokowego aż do gałki ocznej.
Nerw wzrokowy na całym swym przebiegu jest objęty wszystkimi trzema oponami, przy czym w obrębie kanału wzrokowego opona twarda i okostna, tak jak w czaszce, tworzą jedną całość, a pajęczynówka i opona miękka są tu z nią zrośnięte.
Od końca oczodołowego aż do gałki ocznej wszystkie trzy opony biegną znów oddzielnie, nie zrośnięte z sobą.
Opuszka węchowa wreszcie leży wewnątrz jamy podpajęczynówkowej na blaszce sitowej.
Wypustki.
Jak już wspomniano, opona twarda tworzy nie tylko okostną wewnętrzną czaszki, lecz również służy mózgowiu jako jego ochrona i podpora.
Jako taka wytwarza ona płytę strzałkową, wpuklonąmiędzy obie półkule mózgu-sierp mózgu(tła cerebri)oraz płytę poziomą między półkulami mózgu a móżdżkiem-namiot móżdżku(tentorium cerebelli).
Obie te płyty tworzą wewnętrzny układ napięcia, który niecałkowicie dzieli wspólną jamę czaszki na poszczególne części i umocowuje wielkie odcinki mózgowia.
Szczególne znaczenie mają one przed urodzeniem oraz w młodym wieku w czaszce dziecka, z łatwością ulegającej deformacji.
Trzecią, znacznie mniejszą wypustką tego rodzaju jest sierp móżdżku(fala cerebelli), wpuklający się między półkule móżdżku:czwartą-przepona siodła(dicphragmdsellae), która tworzy sklepienie dla przysadki(ryc.
ZBIJ.
S i e r p m o z g u(tła cerebri)w obrębie sklepienia czaszkitworzyłukpodłużny.
Rozpoczyna się on z przodu na grzebieniu kogucim i przyczepia się wzdłuż całego sklepienia w linii pośrodkowej do grzebienia czołowego i dalej do brzegów bruzdy zatoki strzałkowej górnej aż do guzowatości potylicznej wewnętrznej.
Stanowi on pośrodkowo ustawioną sierpowatą płytę opony twardej, która wnika między obie półkule mózgu:jej wolny dolny i wklęsły brzeg nie dochodzi jednak do ciała modzelowatego.
Wysokość sierpa wzrasta od przodu ku tyłowi i począwszy od guzowatości potylicznej wewnętrznej do przodu zlewa się pośrodkowo z krawędzią namiotu móżdżku.
Sierp niecałkowicie dzieli przestrzeń przeznaczoną dla mózgu na połowę prawą i lewą.
W przyczepie do sklepienia czaszki sierp zawiera zatokę strzałkową górną, w wolnym brzegu-zatokę strzałkową dolną(patrz t. III).
Namiot móżdżku(tentorium cerebelli)tworzy poprzecznie położoną płytę, która oddziela półkule mózgu od półkul móżdżku.
Przyczepia się on obustronnie do brzegu bruzdy zatoki poprzecznej kości potylicznej oraz do górnej krawędzi części skalistej kości skroniowej, skąd w pobliżu jej szczytu biegnie dalej do przodu i kończy się na wyrostku pochyłym przednim skrzydła mniejszego kości klinowej.
Z przodu ten ostry brzeg tworzy krawędź między ścianą boczną zatoki jamistej a Jej sklepieniem.
W tylnym dole czaszki, pod namiotem leży móżdżek.
Namiot nie oddziela jednak całkowicie tylnego dołu od pozostałej j amyczaszki, z przodu bowiem ma wcięcie w kształcie ostrego łuku, zwane wcięciem namiotu(incisurd tentorii), przez które przechodzi śródmózgowie.
Pośrodkowo namiot łączy się z sierpem mozga wzdłuż krawędzi namiotu, unosząc się ku górze, skąd obustronnie opada ku bokom.


obnie do sierpa mózgu również namiot móżdżku zawiera zatoki Wzdłuż krawędzi, w miejscu gdzie sierp mózgu przylega do nu, biegnie zatoka prosta, przyczep do kości potylicznej zawiera fokę poprzeczną(patrz t. III).
:apieżnych namiot jest w różnym stopniu skostniały:u kota prawie*e.
*r p m o z d z k u(fala cerebelli)stanowi pośrodkową płytę, znaczniejszą niż sierp mózgu, położoną w tylnym dole czaszki.
Biegnie zdłuż grzebienia potylicznego wewnętrznego i od tyłu wnika zelmę między obie półkule móżdżku.
Z przodu kończy się wklęsrzegiem, u góry łączy się z krawędzią namiotu móżdżku.
i ep ona siodła(diaphrdgma sellae)tworzy poprzeczną płytę twardej, rozpiętą nad siodłem tureckim od guzka siodła do go brzegu grzbietu oraz między wyrostkami pochyłymi.
Przepona nicza dół przysadki razem z samą przysadką od pozostałej jamy i, pozostawiając tylko mały otwór dla przejścia szypoty przysadki.
N. opticus, arotis interna.
Bossa erami interior I łDiaphragma sellae.
Possą erami media ł ł.
Falk cerebrił ł.
przyczep sierpa mózgu do namiotu móżdżku Tentorium cerebelli.
Dorsum sellae.
Fyc.
281. Opona twarda mózgowia.
Widok od strony lewej i z góry.
Stosunek do kości.
U noworodka opona twarda wszędzie jest ściśle złączona z kością.
Wraz ze wzmacnianiem się jednak czaszki, przez wytwarzanie się silnej istoty zbitej w czasie wzrastania, następuje pod tym względem zmiana i najpóźniej od W roku życia opona twarda daje się stosunkowo łatwo oddzielić od kości, tak jak okostna od istoty zbitej.
Tylko w niektórych okolicach połączenie to jest nadal ścisłe.
Do nich należą mJn, części środkowe podstawy czaszki oraz przyczep sierpa mózgu i namiotu móżdżku do bruzdy zatoki strzałkowej górnej bądź poprzecznej.
Najmocniejsze jest połączenie opony z grzebieniem kogucim i wyrostkami pochyłymi:tutaj opona daje się oddzielić tylko za pomocą 0028.
Struktura(ryc.
ZBIJ.
W zasadzie struktura opony twardej mózgowia podobna jest do budowy tejże opony rdzenia kręgowego.
Składa się ona z tkanki łącznej włóknistej zawierającej włókna klejorodne i sprężyste, ułożone w blaszki.
Na szczególną uwagę, ze względu na ich znaczenie czynnościowe, zasługuje przebieg włókien w sierpie i namiocie móżdżku Oyc.
ZBI).
W sierpie mózgu można odróżnić dwa układy włókien, tzw. promieniowanie przednie itylnie.
P r o m i e ni o w anie p r ze dnie sierpa mózgu rozprzestrzenia się wachlarzowato począwszy od grzebienia koguciego:najkrótsze włókna wzdłuż linii pośrodkowejprzyczepiają się do łuski czołowej, dłuższe dochodzą do szwu strzałkowego, a najdłuższe tworzą część przednią dolnego brzegu sierpa.
P ro mieni owa nie tylne sierpa jest znacznie silniejsze od przedniego:jego włókna rozpoczynają się na guzowatości potylicznej wewnętrznej oraz na bruździe zatoki poprzecznej kości potylicznej, jak również na krawędzi górnej części skalistej kości skroniowej:z początku tworzą one górną warstwę namiotu móżdżku, następnie zaś w linii pośrodkowej zaginają się ku górze w kierunku strzałkowym sierpa mózgu.
Włókna przednie tworzą wolny brzeg części tylnej sierpa.
Obszar sierpa, w którym spotykają się włókna promieniowania przedniego i tylnego jest najcienszy:może on być--zwłaszcza w wieku późniejszym--siatkowato poprzeTyWBOV.
Namiot móżdżku składa się z dwóch warstw ściśle z sobą złączonych.
Warstwa górna jest utworzona ze składników poprzecznych tylnego promieniowania sierpa mózgu, o czym była mowa wyżej.
Warstwa dolna składa się z włókien podłużnie biegnących:w częściach bocznych kierują się one do krawędzi górnej piramidy kości skroniowej, w części przyśrodkowej do wyrostka pochyłego przedniego.
Rozpatrywanie struktury czaszki i opony twardej wskazuje na ich konstrukcyjną wspólnotę czynnościową.
Znaczenie tego konstrukcyjnego związku między czaszką a oponą twardą jest oczywiście znacznie większe dla miękkiej, młodej czaszki niż dla czaszki starego człowieka po skostnieniu szwów.
Dla mechanicznej odporności czaszki i opony szczególne znaczenie mają rytmiczne wahania objętościowe mózgowia w związku z tętnieniem serca i ruchami oddechowymi.
Najsilniej zaznaczają się one na sklepieniu i w ścianach bocznych czaszki.
Naczynia i nerwy.
Zaopatrzenie naczyniowe opory twardej jest całkowicie oddzielone od zaopatrzenia mózgowia:ani jedno naczynie opony nie przechodzi do mózgowia.
Odpowiednio do dwuwarstwowej budowy opony twardej również naczynia układają się w dwie warstwy.
N a c z yni a o p o n owe(fasa menmgedć), przebiegające w zewnętrznej, okostnowej warstwie opony, są znacznie silniejsze i na zewnętrznej powierzchni kości czaszki często wywołują wyciski w postaci rowków.
Naczynia te oddają liczne gałązki do kości.
Naczynia warstwy wewnętrznej są znacznie słabsze:licznie zespalają się one z naczyniami okostnej.
Tętnice.
Układ tętniczy opony twardej mózgowia składa się z tętnic opon owy e h(aa, meningeae), pochodzących z zakresu unaczynienia tętnicy szyjnej zewnętrznej.
Tylko w dole przednim czaszki oponę zaopatruje t. szyjna wewnętrzna przez gałąź t. ocznej, t. sitową przednią, która oddaje 1)t. o ponową p r ze dni ą(patrz t.
110.
Oprócz niej t. oczna wysyła jeszcze inną gałąź, t. łzową, od której odchodzą gałęzie o po nowe, do dołu środkowego czaszki, przeważnie zespalające się z t. oponową środkową(patrz t.
Ul).
Najsilniejszym naczyniem opony o dużym znaczeniu praktycznym jest 2)t. o p o n owa ś r o d k o w a, pochodąca z t. szczękowej(patrz t. IT:przez otwór kolcowy wstępuje ona do środkowego dołu czaszki, po czym dzieli się na gałąź przednią i tylną.
Gałąź przednia, czyli czołowa, zaopatruje kości czaszki w obrębie przedniego i części przedniej dołu środkowego czaszki.
Gałąź tylna, czyli ciemieniowa, biegnie bardziej poziomo ku.


*jej zakres unaczynienia obejmuje część tylną dołu środkowego oraz dół tylny i.
Obie gałęzie rozprzestrzeniają się obficie aż do sklepienia.
ócz tętnicy oponowej przedniej i środkowej oraz gałęzi oponowych t. ocznej jątrzeniu opony twardej mózgowia bierze jeszcze udział 3)t. o po no w a tylna, gardłowej wstępującej, która(patrz t.
Ul)wstępuje do czaszki przez otwór szyjny nwór poszarpany albo przez kanał nerwu podjęzykowego.
Przeważnie zaopatruje ił tylny czaszki.
Wreszcie opona twarda bywa również odżywiana przez gałęzie we, pochodzące z t. potylicznej(od t. szyjnej zewnętrznei)oraz z t. kręgowej(od t. ojczykoweh patrz t. III).
ona twarda a t. oponowa środkowa.
Ponieważ naczynia oponowe ściśle gają do czaszki, w przypadkach złamania kości ulegają one uszkodzeniu.
Powstaje genie, które oddziela oponę od kości i może uciskać na mózg.
Usunięcie ucisku ga zabiegu chirurgicznego, przy czym przez trepanację kości należy otworzyć jamę i i zatamować krwawienie, podwiązując naczynia i usuwając krwiak.
wysz u ni wałęziciemię-*t. oporowej środkowej Z'e.
miejsce wyszukiwania gałęzi czołowej t. oporowej środkoWC(.
dpień t. oponowej środkowej o.
WZ.
Metoda wyszukiwania gałęzi tętnicy oponowej środkowej według Krónleina-pozioma fankfurcka, przeprowadzona przez dolny brzeg oczodołu i górny brzeg u słuchowego zewnętrznego:cd-górna pozioma przeprowadzona przez górny oczodołu:I-przednia pionowa przeprowadzona przez środek łuku jarzmowego:U na pionowa przeprowadzona ściśle do tyłu tuż od wyrostka sutkowatego.
Koła wskazują na położenie krwiaków.
iciaż nowoczesna chirurgia nie obawia się obszernego otwarcia czaszki, to jednak:ane jest ustalenie położenia tętnicy oponowej środkowej i obu jej głównych gałęzi vet i ciemieniowej, ponieważ na zewnętrznej powierzchni czaszki nie ma punktów acyinych, które by pozwalały na określenie ich położenia.
ń lęloicy oponowej środkowej jest najlepiej dostępny, kiedy otwiera się czaszkę nad jem łuku jarzmowego po uprzednim odsunięciu mięśnia skroniowego, zwracając.
przy tym uwagę na górne gałęzie nerwu twarzowego.
I(aiprostsze jest odnalezienie obu gałęzi t. oponowej środkowej metodą Krónleina.
Ilustruje ją rycina 282.
Oczywiście należy pamiętać o tym, że długość pnia t. oponowej środkowej jest zmienna i że również zmienne jest miejsce odejścia obu jej gałęzi końcowych.
Nie należy więc z całą pewnością liczyć na to, że dokładnie natrafi się na poszukiwane naczynie otwierając czaszkę według powyższej metody:w każdym razie posługując się nią jesteśmy w pobliżu poszukiwanego naczynia i możemy odnaleźć krwiak opony twardej, powstały wskutek urazu czaszki.
Żyły.
Żyły opony twardej mózgowia, przeważnie podwójne, towarzyszą tętnicom.
Najważniejszymi żyłami są podwójne żyły o p o naw e ś r o dko we, którebiegną razem z t. oponową środkową i zwykle przez otwór kolcowy odprowadzają krew do splotu skrzydłowego.
Tylko liczne drobne żyły oponowe uchodzą bezpośrednio do sąsiednich zatok(patrz t.
Ul).
Żyły oponowe środkowe są drogami, którymi procesy ropne mogą się szerzyć z dołu podskroniowego do opony.
N e r w y.
Opona twarda mózgowia, oprócz autonomicznych nerwów naczynioruchowych, otrzymuje liczne włókna czuciowe, które drobniutkimi rozgałęzieniami kończą się w najbardziej wewnętrznej warstwie opony.
Zaopatrzenie czuciowe pochodzi ze wszystkich trzech gałęzi n. trójdzielnego, z gałązki n. błędnego i n. podjęzykowego oraz, podobnie jak unerwienie opony twardej rdzenia kręgowego--z gałązek nerwów rdzeniowych.
Dół przedni czaszki i przednią część środkowego zaopatruje gałąź oponowa nerwu szczękowego(V), główną część środkowego dołu czaszki-gałąź oponowa ne rw u żuchw owego(V.
J, a namiot móżdżku jest unerwiony przez gałąź namiotu nerwu ocznego(Vj).
Gałąź oponowa nerwu błędnego zaopatruje częściowo oponę dołu tylnego czaszki.
Gałąź o p o nowa nerwu pod j ę z yk ow ego odchodzi wewnątrz kanału nerwu podjęzykowego i biegnie wstecznie do opony dołu tylnego czaszki:znajdują się w niej włókna czuciowe(lub autonomiczne), doprowadzane przez jedno z połączeń z sąsiednimi nerwami.
Opona twarda dokoła otworu wielkiego kości potylicznej jest unerwiona przez n. trójdzielny oraz nn, rdzeniowe szyjne O-G. . .
Nerwy Ci-O wnikają do opony po przejściu przez otwór szyjny, a O-Ca przechodzą przez przednią część otworu wielkiego.
Wspólnie z wyżej wymienionymi nerwami biegną również gałęzie z odcinka szyjnego pnia współczulnego.
Dochodzą one do nerwów rdzeniowych szyjnych bądź bezpośrednio, bądź od splotów naczyniowych.
Mniej pewne jest unerwienie opony twardej przez n. błędny i n. podjęzykowy, a być może również przez n. twarzowy i n. językowo-gardłowy.
Jeśli nerwy błędny i podjęzykowy unerwiają oponę, to wiodą włókna wsteczne do nerwów rdzeniowych szyjnych.
Sprawa wrażliwości na ból opony twardej nie jest całkowicie wyjaśniona:silniejsze pociąganie opony wywołuje bóle, podczas gdy jej krajanie jest prawie bezbolesne.
PAJĘCZYNÓWKA Pajęczynówka(drdchnoidea), czyli opona pajęcza jest nieunaczynionai na swej gładkiej powierzchni zewnętrznej wysłana mezotelialnąpokrywą komórek łącznotkankowych.
Jest to delikatna, przezroczysta błonka, dająca się łatwiej rozszczepić w kierunku podłużnym niż w kierunku poprzecznym.
Od opony twardej dzieli ją szczelina włosowata-j ama podtwardówkowa(odium subdurale)-dlatego u zdrowego człowieka można ją bez trudu oddzielić.
Jest to przestrzeń potencjalna, często widoczna dopiero na zwłokach, z chwilą kiedy wyciekł płyn mózgowa-rdzeniowy, który za życia całkowicie wypełnia worek pajęczynówki i przyciska go do opony twardej.
Opona miękka jest błoną biorącą udział w przemianie materii, pajęczynówka zaś jest tylko błoną graniczną, zamykającą od zewnątrz przestrzeń wypełnioną płyDBDl.
441.


Pajęczynówka rdzenia kręgowego ęczynówka rdzenia(arachnoidea spindlis)w zupełności odtwarza h worka opony twardej.
Od opony miękkiej pajęczynówkę dzieli i podp aj ę czynów kawa(cavum subdrachnoideale).
W obklatkipiersiowej jest ona wąska, na poziomie kręgosłupa w odcindżwiowymw obrębie ogona końskiego znacznie obszerniejsza.
mą miękką łączą pajęczynówkę liczne cienkie listewki i beleczki otkankowe, które przenikają przez jamę podpajęczynówkową.
Po te grzbietowej rdzenia w płaszczyźnie pośrodkowej są one skupione j i na krótszym lub dłuższym odcinku mogą wytwarzać podłużną radę, podobną do przegrody tylnej(septum posterius), golnie silnie rozwiniętej u niektórych ssaków(patrz dalej).
Poza przez jamę podpajęczynówkową przebiegają przednie i tylne nie nerwów rdzeniowych oraz poszczególne większe żyły, jak też:adło ząbkowane(ligdmentum denticulctum:patrz dalej), pte w płaszczyźnie czołowej między oponą miękką a pajęczynówką ną twardą.
dołowi jama podpajęczynówkowa sięga tak sarno daleko jak worek opony twardej raź poniżej I lub li kręgu lędźwiowego nie obejmuje on już rdzenia kręgowego, może wykonane tzw. n a k lu ci e I ę dżw i owe(punctio lumbdlis)bez obawy zranietenia.
W zabiegu tym wkłuwa się igłę przez jedną ze szczelin między łukami dolręgów lędźwiowych:u dorosłych aż do li kręgu lędźwiowego, u dzieci nie wyżej ruz.
Pajęczynówka mózgowia rek pajęczynówki rdzenia stopniowo poszerza się stożkowato.
Na cy górnego segmentu szyjnego i czaszki pajęczynówka rdzenia:hodzi w pajęczynówkę mózgowia(drdchnoided encephdli).
Tutaj ega do jamy czaszki wysłanej oponą twardą:tworzy więc ona ęławy worek, który zawiera głębokie wcięcia, odpowiadające ster mózgu i namiotowi móżdżku.
Pajęczynówka mózgowia dostosowuj zatem do kształtu jamy czaszki, a nie do kształtu mózgowia:ńega ona nad wszystkimi wgłębieniami powierzchni mózgowia, mo nad bruzdami półkul mózgu, jak i nad dołem międzykonarolubwgłębieniem między powierzchnią dolną móżdżku a rdzeniem lłużonym.
Opona miękka natomiast wnika w te szczeliny czy cienia, ściśle przylegając do powierzchni mózgowia.
Odległość zynówki od opony miękkiej(a tym samym obszar objętej nimi trzem:j amy podpal ęczynówkowej-cdmm subdrachole)jest wskutek tego bardzo różna i zależy od ukształtowania erzchni mózgowia.
W miejscach, gdzie pajęczynówka przebiega wierzchem zakrętu mózgu czy na powierzchni móżdżku, jama óęczynówkowa jest bardzo wąska:natomiast tam, gdzie opona ka wstępuje w głąb bruzdy czy wyścielą zagłębienie, jama podzynówkowa jest obszerna.
Ventriculus III VQOMTUSSUFZ UWTłOFOj ste ma łam mac term tną lis.
Qsterna-eh iasmats.
Cisterna interpeduncularis.
A, basilaris.
Corpus callosumet tarnik(Qste ma corporis callosi.
4 V.
yjj.
w''z'ęĄgę.
Ventriculus IV.
fjQ 4 j.
Corpus p ineale.
ł(7 I W y.
V, cerebriWOSQORłI Sinus rectusZ Z Z W.
z ś Z.
cerebelli.
******************************GĘ.
Osłem a cerebelloJOedu li a ris.
-Ganalis cen*ra*is.
Ryc.
283.
Zbiorniki podajęczynówkowe widoczne na przekroju pośrodkowym przez głowę.
Przestrzenie wypełnione płynem są zabarwione na różowo.
Prawa połowa widziana od strony lewej.
Półschernat.
Zbiorniki podpajęczynówkowe(cisternde subarachnoidedles:ryć.
2831.
Szczególnie obszerne części jednolitej jamy podpaięczynówkowejnazywa się zbiornikami.
Wyjątkowo duże zbiorniki znajdujemy na podstawie mózgu.
Dla encefalografii najważniejsze z nich to:1.
Zbiornik móżdżkowa-rdzeniowy(cisternd cerebellomedu(Idris), największy i najważniejszy.
Powstaje w ten sposób, że pajęczynówka z powierzchni rdzenia przedłużonego przerzuca się na część tylną powierzchni dolnej móżdżku.
Do przodu ogranicza go rdzeń przedłużony, ku tyłowi opona twarda oraz pokrywająca ją błona szczytowo-potyliczna tylna:ku dołowi przechodzi on w jamę podpajęczynówkowąrdzenia kręgowego.
Wielkość zbiornika jest bardzo zmienna, wymiar poprzeczny wynosi około 5-6 cm(dochodząc nawet do 7 cm), głębokość 1, 5-2 crn.


kłucie podpotyliczne umożliwia pobieranie płynu mózgowa-rdze ego, a także wprowadzanie leków:w związku z tym zbiornik ten ma ególne znaczenie diagnostyczne i lecznicze.
Igłę strzykawki wprolzasię przez części miękkie między kość potyliczną a kręg szczytowy xid nich przez błonę szczytowo-potyliczną tylną)na tylnym brzegu oru wielkiego kości potylicznej.
Zbiornik p odsta wny(cisterna bdsclis?)leży na podstawie ga od piramid rdzenia przedłużonego do skrzyżowania wzrokowego ieważnie dzieli się na kilka części:Z b i o rn i k m o s 1 u(cisterno pontisć)jest największy z nich.
W rzucie na podstawę ki odpowiada on stokowi kości potylicznej, do przodu sięga do wyrostków pochyłych eh, i zawiera tętnicę podstawią:ku tyłowi łączy się z jamą podpajęczynówkowąńa kręgowego oraz zbiornikiem móżdżkowa-rdzeniowym, do przodu ze zbiornikiem zykonarowym.
, zbiornika mostu odgałęziają się zbiorniki poprzeczne:Zbiornik okalaj ący(cisterna dmbiensS, który wstępuje dokoła konarów u i przedłuża się w zbiornik żyły wielkiej mózgu(cisterna tende cerebriaeĘ w otoczeniu tej żyły oraz w zbiornik ciała modzelowatego(cisterndris callosP)na powierzchni grzbietowej ciała modzelowatego.
Zbiornik dołu bocznego mózgu(cistemańssqe loterolis cerebri)zawiera p środkową mózgu.
Uczy on obustronnie w obrębie dołu i bruzdy bocznej mózgu.
Zb i o rnik mi ę d z yk ona r o wy(cisterna interpeduncularis)leży w dole między owym i częściowo zawiera koło tętnicze mózgu.
Zb i o rn ik sk r z yż o w ani a(cisterna chidsmmis)otacza skrzyżowanie wzroko'warunkach chorobowych mogą powstawać tu zrosty i uciskać na nerwy wzrokowe.
łowi łączy się ze zbiornikiem międzykonarowym:do przodu jako:śbiornik blaszki krańcowej(cisterna ldminae terminalis')dochodzi do nodzelowatego i łączy się ze zbiornikiem tejże nazwy.
yciu płodowym, jak również u noworodka móżdżek nie wypełnia jeszcze przestrzeni uniotem móżdżku i w związku z tym od płata ciała modzelowatego i blaszki pokrywy móżdżkiem aż do otworu wielkiego kości potylicznej znajduje się wielki z b i o r n i ka m i o 1 o w y(cisterna subtentorialis:).
Wzrastający móżdżek stopniowo zwęża go bardziej.
arniki podpajpczynówkowe stanowią ochronę mózgowia.
Części mózgowia, położogłębisilniej rozwiniętych zbiorników, zawierają Mogenetycznie stare ośrodki we o elementarnej czynności.
Natomiast części mózgu, przykryte tylko słabo dętą jamą podpaięczynówkową(np. biegun płata czołowego i skroniowego), zawieogenetyczniemłode ośrodki o wysoce zróżnicowanej czynności, szczególnie naraża uszkodzenie kory.
Zbiorniki odgrywają też dużą rolę w patologii krwotoków czy zeniu się procesów zapalnych.
anistości pajęczynówki(granulmiones droehnoideales:ryć.
ZH).
iedztwie zatok opony twardej, zwłaszcza zatoki strzałkowej górnej.
Wierzchni pajęczynówki znajdują się drobne, kilkumilimetrowekowate wypustki.
Rzadko tylko występują one pojedynczo, zwykle się z sobą i przybierają kształt większych uszypułowanych kalaóoychtworów, zwanych ziarnistościami pajęczynówki.
Wnikają one auli opony twardej, zwłaszcza w obrębie zatok i ich rozstępów och 0.
Ulh leżą więc w oponie twardej, która nad nimi może pować w postaci bardzo cienkiej osłonki, niewidocznej gabro.
mulationes Poechioni.
TABLICA I.
Pneumoencefalografia.
Zdjęcie boczne.
Powietrze wypełnia komory i lamp podpajęczynówkową:1, 2, 3, 4, 5----uentriculus ldterdlis dezter:I--cornu anterius, 2--pars centrolis 3--trigonum, 4----cornu posterius, 5--cornu inferius:6--uentriculus loterolis sinister 7-uentriculus tertius, 8-oqudeductus cerebri, 9---uentriculus qwrtus.


TABLICA li.
aoencefalografa.
Zdjęcie przednio-tylne.
Powietrze wypełnia przednią część komocieji komór bocznych:1, 2, 3, ---cornu anterius, na który rzutują:I-pars centrdlis ulomus, 3-nucleus coudotus:-4-oentriculus tertius, 5-septum pellucidunv.
TABLICA III.
Pneumoencefalografa.
Zdjęcie tylna-przednie.
Powietrze wypełnia większą część komór bocznych i tylną część komory trzeciej:I--pers cen(rolis, 2-cornu posterius, 3-cornu inferius, 4-uentricuas tertius.


TABLJCA IV.
gram tętnicy szyjnej wewnętrznej prawej oraz jej odgałęzień.
Zdjęcie boczne:urotis mtema, 2--d, ophthdlmied, 3---a, cerebri media, 4-u, cerebri mterior, ullosomdrginalis, 6-a, pericdllosa(końcowy odcinek tętnicy przedniej mózgu)7 a, ggricngularis.
TABLICA V.
Arteriogram tętnicy szyjnej wewnętrznej prawej i jej odgałpzień.
Zdjęcie przednio-tylne:I--o, corotis interno, 2-o, cerebri media, 3 o, cerebri onterior.


TABLICA VI.
ogram tętnicy kręgowej prawej, tętnicy podstawnej oraz ich odgałpzień.
Zdjęcie e:I-o, uertebrolis, 2-o, busiloris, 3---o, cerebeUi interior posterior, -4 o, cerebri posterior deatra, 5--a, cerebri posterior smistrcj.
TABLICA VII.
Flebogram zatok opony twardej lży(mózgowia.
Zdjęcie boczne:I sinus rectus, 2 sinus transfer sus, 3--sinus sigmoideus, 4--o, cerebri interno, 5-a, tholumostrioto sup, , 6---u.
cerebri mdgnc, 7-o, bosqlis, 8-m. cerebri superiores, 9-o, ondstomotica interior, 10-powierzchowna żyła mózgu o nietypowym przebiegu, li--sinus sdgittalis superior.


je 4-Qt.
skóra.
Os parietale Łacuna lateralis.
Ogra materCayumsubduraleArachno idea*a*um subarachnoideale.
ćłPF 8:8.
!:by?eOJ cY i O.
Qs+-ś-ś.
ł Q.
śćś cj'6 Ę-j ęy 61***Q'od Q sa g ś.
Z.
śb?fi cj?
K-7.
ś'9 Y śę'y.
Q 14 cj?fcj:'s Q.
ś 3 rżje sśS Q.
fYfb sę Pj.
Sutura sagittalis.
śś.
Sinus sagitalis superiorblaszka okostnowa opony twardej Z.
-V, diploica.
Pa riosteum.
Foveola granularisGranul atio arach noideal is.
tętnica Pia mater et membrana limitans cd.
Fab cerebri-Cortex cerebri.
Ryc.
284. Schematyczny przekrój czołowy przez sklepienie czaszki, opony mózgowia i mózg.
ł-(es(ł-(.


i.
Najwięcej ziarnistości pajęczynówki wpukla się do części środjzatoki strzałkowej górnej i Jej rozstępów, zdarzają się one jednak też w zatoce prostej, zatoce poprzecznej, w zatoce skalistej górnej*znych innych miejscach.
U noworodka i we wczesnym dzieciństwie wujemy kosmki pajęczynówki, które rozrastają się i dopiero mniej j w 10 roku życia przybierają postać ziarnistości.
Z wiekiem ich i wzrasta, choć osobnicza bardzo różnie.
W późniejszym wieku, leżnie od zatok, mogą wnikać do opony twardej i nawet do kości, do:wy wewnętrznej kości czaszki, wytwarzając tu tzw. dole c z ki e n k o w e(fteolde grdnulores:t.
T.
Przy unoszeniu opony twariększośćkosmków odrywa się od pajęczynówki w obrębie cienkiej iły i tkwi nadal w oponie twardej.
ócz wyżej opisanych kosmków i ziarnistości występują również drobne, lecz liczne tki w formie włókna, gołym okiem ledwie widoczne lub nawet niewidoczne, które ją do drobnych żył opony twardej.
Przy oddzielaniu pajęczynówki od opony tki wysuwają się z opony i żyła zostaje otwarta.
Wypustki takie występują też emu kręgowym w miejscu odejścia korzeni nerwów rdzeniowych i wpuklają się nentalne żyły, odgrywając podobną rolę(patrz dalej)jak w obrębie czaszki.
uktura.
Ziarnistości pajęczynówki, j ak wiadomo, stanowią wpuklenia pajęczynówki lny twardej, zwłaszcza w obrębie zatok żylnych:pajęczynówka wnika do opony w ten i, że komórki śródbłonkowe pajęczynówki leżą bezpośrednio pod naczyniowym onkiem zatok opory twardej.
Ziarnistości pajęczynówki składają się z następują fars twe Wewnątrz leży beleczkowata tkanka podpajęczynówkowa, łącząca się z właściwą ą jamy podpąjęczynówkowei wąską szypułą, za pomocą której ziarnistość przy, się do pajęczynówki.
Jokoła tej tkanki znajduje się warstwa pajęczynówki, ograniczająca i obejmująca p podpajęczynówkową.
la zewnątrz od poprzedniej warstwy znajduje się obejmująca ją potencjalna rżeń, która odpowiada jamie podtwardówkowej i jest jej przedłużeniem.
Wreszcie ostatnią warstwę ziarnistości wytwarza ścieńczała blaszka opony twardej wana tu głównie ze śródbłonka.
jeżenie ziarnistości nie jest jednomyślnie uzgodnione.
Większość autorów przyjmuje s, że funkcjonują one jako drogi odpływu płynu mózgowa-rdzeniowego, przesączaj ąięprzez nie do krwi żylnej zatok opony twardej.
@mózgowa-rdzeniowy(liquor cerebrospinalis)zdrowego człowieka jest cieczą oczystą tak jak woda, zawierającą te same ciała, które występują w osoczu krwi e wcale nie zawiera jednak białka i bardzo niewiele składników postaciowych(około órek w I mi).
Zmętnienie płynu, zwiększenie ilości białka i liczby zawartych w nimf ek wskazuje na procesy chorobowe.
Dla celów diagnostycznych płyn pobiera się e przez nakłucie lędźwiowe.
n mózgowa-rdzeniowy znajduje się zarówno w jamie podpajęczynówkowej mózirdzenia kręgowego, jak i w komorach mózgowia oraz w kanale środkowym rdzenia wego, przy czym u dorosłego kanał środkowy może być częściowo lub w całości dęty przez przerastającą wyściółkę.
et s cem wytwarzania się płynu są głównie sploty naczyniówkowe komór:ki wyściółki również biorą w tym udział.
i n i e n i e płynu mózgowa-rdzeniowego w rdzeniu kręgowym u człowieka w pozioostawieciała wynosi od 7, 84 do 13, 72 kPa(Clara, 19531.
U człowieka w pozycji cei ciśnienie w układzie komorowym, jak również w zbiorniku móżdżkowa-rdzenia wynosi nieznacznie poniżej 0, natomiast w okolicy lędźwiowej zależy od wysokości płynu powyżej wprowadzonej igły strzykawki.
cienie płynu jest uzależnione nie tylko od ciśnienia osmotycznego krwi i od ciśnienia zego, ale również bardzo istotnie od ciśnienia żylnego:dlatego może ono być.
sztucznie wzmożone, np. przez ucisk na żyły szyjne.
Wzmaga się też przy każdym wzroście ciśnienia w klatce piersiowej, które od razu przenosi się na układ żylny, np. przy kaszlu.
I I o ś ć płynu w mózgowiu i rdzeniu kręgowym jest rozmaicie oceniana przez różnych autorów:według De Gros Clarka(1956)wynosi ona przeciętnie 135 mi, przy czym większość(około%)znajduje się w jamie podpajęczynówkowej i tylko około K. w komorach mózgowia.
Według tegoż autora dzienna produkcja płynu wynosi około 550 mi.
Z tego wynika, że mniej więcej co 6 godzin następuje całkowita wymiana płynu i musi on znajdować się w stałym krążeniu.
D r o g i k r ą z e n i a płynu mózgowa-rdzeniowego nie są jednomyślnie ustalone.
Wytwarzanie się i krążenie płynu są to procesy skomplikowane i niezupełnie wyjaśnione.
Na ogół można przypuścić, że pod wpływem różnicy ciśnienia płyn mózgowa-rdzeniowy z komór bocznych, gdzie wytwarza się w największej ilości, przez otwory międzykomorowe przepływa do komory trzeciej i dalej z komory trzeciej przez wodociąg mózgu do komory czwartej:tutaj miesza się on z płynem wytwarzanym przez splot naczyniówkowy komory czwartej.
Z komory czwartej(oprócz bardzo małej ilości, która przesącza się do kanału środkowego rdzenia kręgowego)główna droga prowadzi przez wszystkie trzy otwory(pośrodkowy-w stropie komory i dwa boczne-przy obwodowych końcach zachyłków bocznych)do zbiornika móżdżkowa-rdzeniowego jamy podpajęczynówkowej.
Stąd płyn kieruje się z jednej strony ku dołowi przez otwór wielki do jamy podpajęczynówkowej, otaczającej rdzeń kręgowy w kanale kręgowym, z drugiej zaś przez przestrzenie znajdujące się na podstawie mózgowia spływa promieniście na powierzchnię mózgu i móżdżku.
Z powyższego wynikałoby, że układ komorowy wytwarza płyn mózgowa-rdzeniowy, a jama podpaięczynówkowa rozprowadza go i wykorzystuje.
Zamknięcie jednego otworu międzykomorowego w doświadczeniu na zwierzętach wywołuje postępujące poszerzenie odnośnej komory bocznej:jeżeli natomiast jednocześnie z zamknięciem otworu międzykomorowego splot naczyniówkowy tejże komory bocznej zostanie całkowicie usunięty(pleaectomid), to poszerzenie komory nie nastąpi.
Zamknięcie otworów w stropie komory czwartej wywołuje w o d o gł o w i e w e w n ę tr zne(hgdrocephalus mternus)całego układu komorowego:zamknięcie wodociągu mózgu prowadzi tylko do powiększenia komory trzeciej i komór bocznych.
Powietrze wdmuchane do komory bocznej mózgu w celu otrzymania diagnostycznego zdjęcia rentgenowskiego u żywego człowieka(pneumowentrykulografa), przechodzi częściowo do jamy podpaięczynówkowej.
Również, odwrotnie, układ komór może być wypełniony powietrzem przez wprowadzenie go do jamy podpajęczynówkowej rdzenia kręgowego drogą nakłucia lędźwiowego(pneumoencefalograńa).
Błękit metylenowy wstrzyknięty do komory bocznej mózgu, już po niewielu sekundach daje się stwierdzić w jamie podpajęczynówkowej rdzenia kręgowego.
D r o g i o d p ł y w u płynu mózgowa-rdzeniowego.
Odpływ płynu mózgowa-rdzeniowego z jamy podpwęczynówkowej kieruje się przypuszczalnie różnymi drogami:1.
Tak jak inne płyny organizmu przesącza się przez ściany naczyń włosowatych i z naczyń tych podąża do żył opony miękkiej.
2.
Inna droga odpływu(nie przez wszystkich autorów przyjęta)prowadzi przez ziarnistości pajęczynówki do krwi żylnej.
W kanale kręgowym podobną rolę przypuszczalnie odgrywają liczne drobne wypustki pajęczynówki rdzenia kręgowego, o których była mowa poprzednio.
3.
Nerwom czaszkowym w przejściu przez ścianę czaszki towarzyszy pajęczynówka i wypustki jamy podpajęczynówkowej, podobnie jak nerwom rdzeniowym w przejściu przez wypustki opony twardej.
Pajęczynówka przechodzi wkrótce w onerwie nerwów, a Jama podpajęczynówkowa łączy się ze szczelinami tkankowymi osłonek nerwowych.
Tym samym zachodzi możliwość odpływu płynu mózgowa-rdzeniowego do osłonek nerwów.
Pewna rola przypada tu przypuszczalnie nerwom węchowym, wzdłuż których płyn przedostaje się aż do naczyń chłonnych błony śluzowej jamy nosowej.
Znaczenie czynnościowe płynu mózgowa-rdzeniowego nie ogranicza się do jednej tylko funkcji:1.
Wspominaliśmy już poprzednio o jego znaczeniu jako, płaszcza płynnego", obejmującego ośrodkowy układ nerwowy, który chroni go przed urazami mechanicznymi.
2.
Przez niektórych płyn mózgowa-rdzeniowy jest również uważany za czynnościowy odpowiednik chłonki innych tkanek:pogląd ten opiera się na fakcie, że w jamie czaszki czy.


fale kręgowym nie ma prawdziwych naczyń chłonmych.
Analogia ta jednał 4 orgo stopnia wprowadza w błąd, gdyż jedynym składnikiem płynu mózgowa-rdzenia który odpowiadałby chłonce, jest płyn tkankowy, doprowadzany do jamo'Poe rynówkowej przez przestrzenie okołonaczyniowe.
Żoże najważniejsza czynność płynu mózgowa-rdzeniowego polega na możliwości tego wyrównywania zmian ciśnienia wewnątrzczaszkowego.
Ponieważ krążenie w mózgu odbywa się w sztywnej, nierozciągliwej czaszce, czasowe wzmożenie ma przez zwiększony dopływ krwi do mózgu może być wyrównane przez oTUw, płynu mózgowa-rdzeniowego do kanału kręgowego.
o*o*m*pora miękka(gid mater), jako cienka, lecz mocna, silnie unacz*nioRona(membraną tdsculosd?), bezpośrednio przylega do rdzenia(owego oraz do mózgowia i jest ściśle złączona z zewnętrz@4 ną gr anie zną glej u(membrana limitans glioe eaterna)wYtaona wszystkie bruzdy i wgłębienia aż do ich dna.
Dla ośrodkowego ido nerwowego opona miękka jest nie tylko narządem odżywcz**, również spełnia funkcję łącznotkankowego zrębu, który nJęłł 4 istyczną konsystencję mózgowia i rdzenia kręgowego utrzymuje we łciwym ich kształcie.
Opona miękka rdzenia kręgowego pana miękka rdzenia(pic mdter spindlis), bezpośrednio obej@uJ 4 ceń kręgowy, wnika do szczeliny pośrodkowej przedniej aż do spo@łaego.
Jako cienka łącznotkankowa powłoka przedłuża się na korzenie ale nerwów rdzeniowych oraz na naczynia rdzenia kręgowego imuje ona również nić końcową, ale nie kończy się razem z nią, lecz(a niżej i w pewnej odległości od stożka rdzeniowego już sarna tworzy k o ń c o w ą(ńlum terminale), pozbawioną tutaj całkowicie słła 4 ównerwowych.
Z powierzchni rdzenia kręgowego razem z nacz*niapromieniściewnikają wypustki opony miękkiej w kształcie deJ 8@*hprzegród łącznotkankowych:dlatego też usuwanie opony mięłłteiawierzchni rdzenia jest szczególnie utrudnione.
Włókna klejo 4 Oe.
*r*ch głównie składa się opona miękka, tak sarno jak opona twaBaóęczmówka, biegną równolegle i przeważnie w kierunku poBużn:nadaje to jej połysk ścięgien i więzadeł, szczególnie zaznaczó@Yw nici końcowej.
Podłużny układ włókien jest najbardziej w*r*żJ 6 powierzchni przedniej:tutaj nad szczeliną pośrodkową prze 484 twarzą się jakby podłużna taśma, często szerokości 2-3 mm(rys 4(Woponąmiękką łączy się aparat wieszadłowy, który umocowuje 4 zeńigowy i utrzymuje go w zawieszeniu w płynie mózgowa-rdzeniowó 8@.
*iążąjąc rdzeń przedłużony.
Aparat ten wytwarzają:więzadło zWwaneoraz przegroda tylna.
Więzadło ząbkowane(ligamentum denticulotum:ryc.
279). Parzyste ęzadło ząbkowane występuje w postaci czołowo ustawionej łączna.
tkankowej płyty czy przegrody, różnej szerokości, rozpiętej między gjgggggŚ**, ***g', gggyggę'?gg"gĄ g. ggg?jjgggygj gggjg'jgg, gyggg. . ggrwaną, przyczepiając się do opory miękkiej.
Ciągnie się ono począwszy od wysokości pierwszego nerwu szyjnego ku dołowi mniej więcej do.
VGD(cicjcjlj*e*z*i.
Plexus choroideus 946 mcuri Wójt ł\**n*ricu*i*Z(Zła/is cehtraljcj.
Foramen@ler 8 htricuBreZ Z Z.
Tłielerngcj.
Ventriculi lat.
Ba uaeduc(us.
1 kł\łłApertura BleratisYerlriculi*****i.
Byc.
285.
Schemat ilustrujący krążenie płynu mózgowa-rdzeniowego w komorach mózgowia.
Strzałki wskazują kierunek przepływu(wzorowane na Clarku).
ąją jjajwąw ęcjjaXjgąqygącjągcj:cj'g('g. 'cjg?j Ę. ?cjócjcjąYż ógX'?, óĘh ł??
ĘY'o'cjfggŚ%ggcj jĘócjcjó cj"?"%(:%. 'ćyĘŃó. ?
MY łóĄłyó, 'góĆHćŃ łcj'?
X??
Ąg?
'XgXĄ??'ęĄĘYŃż óćgWyYY Ę"Y?
XYŃ'?
X ćęgWW%'. ?.
Wg. ?'g"?
'WĄ?. ?
rozpięte w jamie podpóęczynówkowej.
Ząbki więzadła jak pineskiprzymocowują pajęczynówkę do opony twardej rdzenia kręgowego W zasadzie przyczepiają się one-choć nie zawsze-między miejscem.


jeta sąsiednich dwóch nerwów rdzeniowych.
Czasem jednak jeden może wypaść lub też dwa sąsiednie ząbki łączą się z łukiem ństym nad odejściem jednej wypustki opony twardej.
Z tego też du liczba ząbków jest osobnicza zmienna i może się wahać pych osobników od 17 do 23.
PI exus choroideusyentriculi lat.
agitalis superior.
*e*umeerebelli.
Wy J.
ć 7 Z A ić.
Plexus choroideusventriculi IV.
septum Schwołbe.
z ććPlexus choroideusventriculi III J--Venłriculus I afera lis.
ć ć.
Cisterna pontsApertura lateralisyentriculi IV Apertura mediana ventriculi IV Cisterna cerebellomedullaris.
Ało narząd umocowuj ący rdzeń kręgowy więzadło ząbkowane bierze*w ru*ha*h kr*gos*upa i np. w ru*ha*h zginania nap*a s*opona uda.
**egroda tylna(septam posterius's, septym subarachnoideale dorsale).
Przegroda ta Wworzona z zagęszczonej tkanki beleczkowatej jamy podpajęczynówkowei.
Tworzy PFsmo ciągnące się z tyłu linii pośrodkowej od opony miękkiej do opony twardej i z tyłu***e jamę podpajęczynówkową na połowę prawą i lewą.
Przegroda ta jest znacznie flet rozwinięta w górnej części szyjnej niż w części dolnej i w części grzbietolłżwiowej(ryć.
276). Berwy:patrz dalej unerwienie opony miękkiej mózgowia.
Opona miękka mózgowia Opona miękka mózgowia(pia muter encepholi)ściśle je obejmuje, wnikając we wszystkie zagłębienia, szczeliny i bruzdy aż do ich dna.
W części szyjnej, wzmocniona pasmami łącznotkankowymi, wnika w głąb sznura tylnego i oddziela pęczek smukły od pęczka klinowatego tako przegroda szyjna pośrednia(seąfum cermcme intermediami).
Jako tkanka naczyniówkowa(tele choroided)komory czwartej i komory trzeciej, powleka ona ścieńczałe części mózgowia-blaszkę naczyniówkowa-nabłonkową(lominachoroideaepithelidlis)i wnika do komór mózgowia wraz ze splotami naczyniówkowymi(pleaus choroidei).
Opona miękka wszędzie otacza powierzchnię zewnętrzną mózgowia, nawet w tych okolicach, gdzie powierzchnia ta jest ukryta w głębi i przykryta przez inne części mózgowia, jak np. powierzchnia wolna wzgórza między taśmą wzgórza Ocenia(holami)a brzegiem blaszki przytwierdzań e j lamina dfńad).
W obrębie rdzenia opona miękka składa się głównie z podłużnie biegnących włókien, na mózgowiu zaś ma przeważnie układ poprzeczny.
Na podstawie mózgowia, a przede wszystkim na rdzeniu przedłużonym i w okolicy guza popielatego opona miękka zawiera komórki barwnikowe w zmiennej liczbie:pod względem kształtu i budowy przypominają one komórki naczyniówki oka.
Nerwy.
Pajęczynówka nie jest unerwiona, a opony miękkie rdzenia kręgowego i mózgowia mają obfite zaopatrzenie nerwowe.
Delikatne pęczki nerwowe częściowo towarzyszą naczyniom, częściowo przebiegają samodzielnie w tkance łącznej:w większości pochodzą one z układu współczulnego i przywspółczulnego, w mniejszości ze składników czuciowych nerwów rdzeniowych i nerwów łuków skrzelowych.
Nerwy przebiegające razem z naczyniami tworzą dokoła nich delikatne i obfite sploty, które razem z naczyniami wnikają przypuszczalnie w tkankę nerwową.
Nerwy podążające samodzielnie w tkance łącznej obficie łączą się z sobą i na całej oponie miękkiej wytwarzają sploty o nieregularnych oczkach.
Sploty te są najobficiej rozwinięte na podstawie mózgowia i w splotach naczyniówkowych.
Znaczenie tego bogatego zaopatrzenia nerwowego opony miękkiej nie jest dokładnie znane, z pewnością jednak należy mu przypisać dużą rolę.
Zapewne stanowi ono urządzenie opony miękkiej, kontrolujące regulację naczyniową, a tym samym krążenie płynu mózgowa-rdzeniowego oraz ciśnienie wewnątrzczaszkowe.
Bodźce mechaniczne(krajanie, szczypanie itd. )w oponie miękkiej nie wywołują uczucia bólu w przeciwieństwie do opony twardet.
Samo mózgowie jest również niewrażliwe na krajanie, kłucie, ucisk itd.
Streszczenie Mózgowie i rdzeń kręgowy są objęte trzema łącznotkankowymi osłonami:oponą twardą, oponą pajęczą(pajęczynówką)i oponą miękką.
Opona twarda rdzenia kręgowego(duru muter sąindlis).
Składa się ona z b I a s z k i zewnętrznej(lamina eat)i wewnętrznej(lamina int), które łączą się z sobą w okolicy otworu wielkiego kości potylicznej.
Obie blaszki rozdziela j a m a n a d 1 w a rdo w k o w a(catum epidurale).
Przez jamę nadtwardówkową przebiegają obfite sploty żylne rdzeniowe wewnętrzne.
Jama nadtwardówkowa wraz z jej zawartością pełni funkcję mechanizmu ochraniającego rdzeń kręgowy podczas ruchów kręgosłupa.
Blaszka wewnętrzna obejmuje rdzeń kręgowy:ku dołowi, na wysokości I i li kręgu lędźwiowego utworzony przez nią worek zwęża się, a na wysokości li i Ul kręgu krzyżowego kończy się stożkiem opony twardej(conus durne matris spindlis).
Stożek przechodzi w n i ć o p o ny tw a rd e j(tłum durne motris).


ek oponowy jest umocowany do obwodu otworu wielkiego i do kości guzicznej, do przyczepia się nić końcowa opony twardej:z kanałem kręgowym łączą go też słabsze więzadłowe.
Połączenia te zezwalają jednak na znaczną ruchomość worka wobec lupa.
a c z y ni e nie.
Tętnice pochodzą z gałęzi rdzeniowych.
Żyły uchodzą do splotów vych wewnętrznych.
Naczynia chłonne towarzyszą korzeniom i pniom wym:łączą się one z naczyniami międzyżebrowymi tylnymi, które z kolei uchodzą iłów chłonnych międzyżebrowych tylnych.
N e r w y(gałęzie oponowe), czuciowe iomiczne, są gałęziami wstecznymi nerwów rdzeniowych.
Powracają do kanału wego i tu dzielą się na gałąź wstępującą i zstępującą, które łącząc się z odpowiednimi mu nerwów sąsiednich tworzą splot oponowy przedni i tylny.
ma twarda mózgowia(Jura mater encephdli).
Opona twarda nie rozdziela się jak rdzenia kręgowego, lecz oba listki, zewnętrzny(okostnowy)i wewnętrzny(móz, zrastają się z sobą.
Jako odpowiednik splotów żylnych kręgowych wewnętrznych ają między nimi zatoki żylne opony twardej(sinus durne mdtris).
Oddzająone krew zarówno z kości, jak i z mózgowia:przebiegają w miejscach, gdzie rzchnia wewnętrzna czaszki i powierzchnia mózgowia nie są ściśle do siebie iowane.
Między obu listkami opony twardej leży też z w oj 1 ró j d z i e lny(gdnglionfinale)i w o r e k ś ró d c h to nki(saecus endolgmphaticus).
pustki opony twardej.
Tworzą je:sierp mózgu(tła cerebri), namiot iżku(tentorium cerebelli), sierp móżdżku(fala:cerebelli)i przepona 1 a(diaphragmd selloe).
Strzałkowa przebiegający sierp mózgu oddziela obie półkule a.
W jego przyczepie do czaszki przebiega zatoka strzałkowa górna, w brzegu wolnym oka strzałkowa dolna.
Namiot móżdżku biegnie poziomo, oddzielając obie półkule a od móżdżku.
Wcięcie namiotu(incisura tentorii)obejmuje śródmózgowie.
iż przyczepo sierpa mózgu do namiotu móżdżku przebiega zatoka prosta, a jego zep do kości potylicznej zawiera obustronnie zatokę poprzeczną.
Sierp móżdżku la się między obie półkule móżdżku.
Przepona siodła tworzy sklepienie komory adkk przez występujący w niej otwór do komory wnika szypuła przysadki.
czynią oponowe stanowią oddzielny układ, nie łączący się z naczyniami mózgowia.
degąją one po wewnętrznej powierzchni kości czaszki, często żłobiąc sobie bruzdy.
mice oponowe.
1.
Tętn i e a o po no w a p r z e dni a(a, menmged am. ), jest gałęzią wet przedniej(od t. ocznej).
Tętnica oczna poprzez t. łzową oddaje również gałęzie owe Or, meninpei)do opony środkowego dołu czaszki.
2.
Tętnica oponowa, k o w a(a, meninpea med, )jest gałęzią t. szczękowej.
Wnika ona do środkowego dołu ki przez otwór kolcowy i dzieli się na gałąź przednią i tylną.
Wewnątrzczaszkowy pień lnicy, a także miejsca krwiaków powstałych z krwawienia jej gałęzi wyszukuje się ugschematupodanego przez Krónleina(ryc.
2821. 3. Tę tnie a op on ow a tylna(a.
nged post, ), gałąź t. gardłowej wstępującej, wnika do jamy czaszki przez otwór szyjny, r poszarpany lub kanał n. podjęzykowego i zaopatruje głównie jej dół tylny.
a tę z i e o p o no we(rr, meningei)pochodzą też od t. potylicznej i t. kręgowej.
ty o p on o w e, przeważnie po dwie, towarzyszą tętnicom.
Największe z nich, żż.
owe środkowe, przez otwór kolcowy uchodzą do splotu skrzydłowego.
Liczne drobne oponowe uchodzą do zatok opony twardej.
erwy c zucio we, oprócz autonomicznych, pochodzą z trzech gałęzi n. tróidziel, a także n. błędnego, n. podjęzykowego oraz w okolicy otworu wielkiego z gałązek ów rdzeniowych.
tona pajęcza czyli pajęczynówka.
Pajęczynówkę(ardchnoidea)od opony twardej iela szczelinowata j arn a po dtwardówkowa(całun subdurale), od opony kici-j am a pod gaj ę czyn ówk owa(carom suborachnoideale).
P aj ę czy*a r d ze ni a(arachnoideq spinolis)ma kształt worka opony twardej.
Po stronie lejowej z oponą miękką łączy się p r z e gr o d a ty In a(septumposterius).
Przez jamę ióęczynówkową przebiegają również korzenie brzuszne i grzbietowe nerwów rdzeych, oddzielone więzadłem ząbkowanym(lig, denticulatum).
Pat ęczynóim o z go w i a(arachnoidea encephali)jest dostosowana do powierzchni wewnętrzczaszki, podczas gdy opona miękka wnika we wszystkie szczeliny i zagłębienia ierzchni mózgowia.
Dzięki temu między obu oponami powstaje j a m a p od p a j ęn o w k o w a(całun subarachnoideale), rozszerząjąca się w niektórych miejscach.
Rozszerzenia te, wypełnione płynem mózgowa-rdzeniowym, nazywa się z b i o r n i k a m i po dp aj ę czyn ówk owymi(cisternce subdrcchnoidealea).
Są to:1.
Zbiornik móżdżkowa-rdzeniowy(cisterna cerebellomedullaris), największy, leży między grzbietową powierzchnią rdzenia przedłużonego a tylną powierzchnią móżdżku.
Jest pokryty błoną szczytowo-potyliczną tylną, którą przekłuwa się, wykonując nakłucie podpotyliczne.
2.
Zbiornik podstaw ny(cistema basdlis), położony na podstawie mózgu między rdzeniem przedłużonym a skrzyżowaniem wzrokowym, obejmuje kilka mniejszych:zbiornik mostu(cisterna pan(is)i odgałęziające się od niego:zbiornik okalający(cisternd dmbiens)i zbiornik dołu bocznego mózgu(cisterna fbssaeldteralis cerebri).
Obejmuje też zbiornik międzyk o narowy(cisterna mterpeduncularis), zbiornik skrzyżowania(cisternd chidsmatis)i zbiornik blaszki kr a ń c o w e j(cisternd lominoe termmolis).
Ziarnistości pajęczynówki(mnulationes drachnoidedles).
Są kalańorowatymi wypustkami pajęczynówki, wnikającymi do opony twardej:szczególnie liczne są w okolicy zatok żylnych, zwłaszcza zatoki strzałkowej górnej.
Wpuklając się do kości pokrywy czaszki żłobią w niej dołeczki ziarenkowe Obteoloe granulores).
Płyn mózgowa-rdzeniowy Oiquor cerebrospinalis), u dorosłego średnio w ilości 135 mi, powstaje głównie w splotach naczyniówkowych komór.
Znajduje się w komorach mózgowia, w kanale środkowym rdzenia oraz w jamie podpajęczynówkowej, zarówno mózgowia, jak i rdzenia kręgowego.
Płyn mózgowa-rdzeniowy krąży wymieniając się mniej więcej 4 razy na dobę.
Z komór bocznych dostaje się przez otwory międzykomorowe do komory trzeciej, z niej przez wodociąg mózgu do komory czwartej:z komory czwartej wydostaje się przez trzy otwory(pośrodkowy i dwa boczne)do jamy podpajęczynówkowej.
Z jamy podpaięczynówkowej płyn mózgowa-rdzeniowy odpływa:1)przez ściany naczyń włosowatych do żył opony miękkiej, 2)przez ziarnistości pajęczynówki do krwi żylnej 3)szczelinami tkankowymi wzdłuż nerwów czaszkowych i rdzeniowych do osłonek nerwów.
Przypuszczalnie pewną rolę odgrywają w tym względzie nerwy węchowe.
Opona miękka(pic muter), silnie unaczyniona, jest ściśle złączona z z e w n ę 1 r z n ąb to ną graniczną glej u(membrano limildns gliae eat)na powierzchni mózgowia:wyścielą ściśle bruzdyiwgłębienia powierzchni mózgowia.
O p ona miękka rdz e ni a kręgowego(pia ma(er spinalis)przedłuża się na korzenie i pnie nerwów oraz na naczynia rdzenia kręgowego.
Obejmuje też n i ć k o ń c o w ą(tłum termindle), kończy się jednak niżej od niej, tworząc w końcowym odcinku nić całkowicie pozbawioną składników nerwowych.
Oponę miękką z pajęczynówką łączy układ wieszadłowy, przebiegający przez jamę podpajęczynówkową:więzadło ząbkowane i przegroda tylna.
Wie z adł o ząbkowane((igumen(um den(jenie(um), ustawione czołowo po obu stronach, łączy oponę miękką z pajęczynówką i oponą twardą od wysokości pierwszego nerwu szyjnego do trzeciego lędźwiowego.
Ma postać trójkątnych ząbków, spoczywających podstawą na oponie miękkiej, oddzielających korzenie brzuszne od grzbietowych.
P r ze g r o d a tym a(sep(um posterius?), słabiej rozwinięta w odcinku szyjnym, ciągnie się po stronie grzbietowej w linii pośrodkowej od opony miękkiej do pajęczynówki i opony twardej, dzieląc jamę podpaięczynówkową na połowę prawą i lewą.
Przegroda s z yj n a p o śr e dnia(septum cerujecie intermedium)wnika do opony miękkiej w głąb powrózka tylnego i oddziela pęczek smukły od pęczka klinowatego.
Opona miękk a mozgo wi a(pic md(er encephdli), podobnie jak opona miękka rdzenia, obejmuje ściśle powierzchnię mózgowia.
Wraz ze s plotami na czyni ówkowymi(pleaus choroidei), pokryta blaszką naczyniówkowa-nabłonkową(lamina choroidec epithelialis:), wnika do komór mózgu.
Opona miękka jest bogato unerwiona włóknami wegetatywnymi i czuciowymi nerwów czaszkowych i rdzeniowych.
Nerwy te przypuszczalnie regulują krążenie płynu mózgowa-rdzeniowego i ciśnienie wewnątrzczaszkowe.


SKOROWIDZ RZECZOWY.
Abex 215 Aceryulus cerebri 253 Acetylocholina 12, 365 Adhaesio interthalamica 121.
122254 Aditus ad aqaeductum cerebri 254 Afazja, czuciowa 340 ruchowa 340 Afekt, zaburzenia 270 Agnozja 340 Akomodacja oka 244 Aksolema 8 Akson 8 Aksoplazma 8 Ala, cinerea 138 lobuli centralis 191, 192 Allocortex 332 Alveus 287 hippocampi 32, 352 Arniculum 147 Aminokwasy 12 Aminy biogenne, 12, 104 w tworze siatkowatym 159 Amora róg 322 Angiografia naczyniowa 402 Anhidrosis III Anorexia nervosa 279 Ansa, lenticularis 366 peduncularis 364 Anterograde degeneration 10 Apertura(ae), lateralis yentriculiquarti 125, 215 mediana ventriculi ąuarti 125215 yentriculi quarti 27 Apex cornus posterioris 64 Aquaeductus, cerebri 22, 30, 35120, 121, 136, 223 mesencephali 223 Arachnoidea 428441 encephali 442 spinalis 442 Arancjusza komora 215 Arbor vitae 195 Archicortex 327 Archipalium 41, 286 Area(ae), 18, 42 acustica 138 amygdaloidea anterior 357 entorhinalis 393 leteralis 272 medialis trigoni hypoglossale 137.
Area(ae), parastriata 339 parolfc(orla s.
Brocae 308 piriformis 41 plurifrmis trigoni hypoglossale 137 posterior 276 postrema 138, 257 praeoptica 271, 295 lateralis 272 medialis 272 praetectalis 236 tegrnentalis yentralis 160, 230 Tsai 230 subcallosa 308 yestibularis 138 Arteria(ae), auditwa interna 405 basilaris 402 calcarinea 407 callosomarginalis 414 carotis interna 403 centralis 412 cerebelli, interior, anterior 406.
416 media 417 posterior 405, 416 superior 407416 cerebri, anterior 387, 403, 412 media 403, 411 posterior 403407 cervicalis, ascendens 395 profunda 395 choroidea, anterior 317, 410 posterior, lateralis 408 rnedialis 408 communicans, anterior 387413.
409 posterior 409 fbssae paraolivaris lateralis 416 frontobasalis rnedialis 414 frontoorbitalis 412 frontopolaris 414 geniculothalamicae 408 gyri angularis 412 iliolumbalis 395 intercostales, posteriores 395 suprema 395 labyrinthi 405 laterales 4 Wlumbales 395 mediana corporis callosi 413 meningeae 439.
Arteria(ae), oecipitalis, lateralis 407 rnedialis 407 ophthalmica 403 orbitalis 412 paracentralis 414 paramedianae 416 parietalis posterior 412 parietooccipitalis 407 parietalis anterior 412 postcentralis 412 posteriores 416 praecentralis 412 praecunealis, interior 415 superior 415 radicularis, anterior 395.
396 magna 397 posterior 395 sacralis lateralis 395 spinales W spinalis, anterior 68, 397, 404 posterior 398, 404 striatae 41148 striatocapsulares 411, 414 tecti 417 temporooccipitalis 40(terminalis 398 thalamoperforatae 408 thyreoidea interior 395 tonsillaris 416 tuberothalamicae 410.
418 yertebralis 395.
402 Aspiny neurons 8 Astrocyti 15 ńbrosi 16, 24 plasmatici 24.
basicerebralis posterior---protoplasrnatici li.
Astrocyty 14, 15 cytoplazmatyczne 24 warstwy ziarnistej móżdżku 201 protoplazmatyczne 16 włókniste 16.
23 blaszki białej 201 Ataksja 211 tylnosznurowa 93 Atrophia olwopontocerebellaris 194 Automatyzmy rdzeniowe 108 Axon 24.
Wadania dróg nerwowych, metody 19.


era prążki 330 ki układu nerwowego 7 ornus posterioris 64 mculi 220, 225 ewa jądro 173 nna i Fananasa komórki we 202 amorki nerwowe 325, ość 280 y), czołowy 297 iczny 297 ił mózgu 297 dowy 297 y 313 i)18120.
195, 205 acze 35 acza 222 wa 296 szarej rdzenia krpgoweowa 30, 36, 42, 122, 256, mówkowo-nabłonkowa li nory trzeciej 257 wna 25.
28, 35 wy 120, 22 z, zWody przezroczystej 122 ierdzona 38.
252, 316 a 236 zna 364 rśrodkowa 364 mptrzna 259 nętrzna 259, 282 ława 25, 27, 28.
35, 36 wa 42 uzna 431 rzna 431 graniczna glejowa imorowa 16 onaczyniowa 15 ierzchowna 15 nętrzna 23 iętrzna 23, 76.
202, 327 i nerwowej 1, 8 yczna I i koszyczek 215 i bassent Iz ux 12.
, metody 88 je 269 bia), colliculi 53 ioris 223, 253 rum Zzziva 1884.
188*, *ius 223.
irferio.
ferius 223.
irzywęchowe 08 wzrokowego 384.
Brodmanna podział pól kory mó-Bruzda(y), środkowa 40, 115, 300.
131.
móżdżku.
zgu 333 Bruzda(y)W boczna 115, 299 mózgu 40 odnogi mózgu 221 przednia 56, 58, 131*y*na**ciała modzelowatego 40, 122306 ciemieniowa-potyliczna 40115.
122, 301, 306 czołowa, dolna 302-górna 301 czołowo-pr zy pośród kaw a 302 graniczna**, 26, 28, 35, 137 guzowa-leikowa 250 hipokampa 40, 308, 349 międzyciemieniowa 303 mipdzypłatowe 299 obręczy 40, 122, 306 oczodołowa 309 poprzeczna 309 odnóg mózgu 225 okołośrodkowa 306 okoruchowa 220 okólna wyspy 313 opuszkowa-mostowa 134 ostrogowa 40, 122, 306, 308, 323 poboczna 49, 3 Wpodciemieniowa 306 podstawna 118, 134 podszyszynkowa 253 podwzgórzowa 36, 122, 246254 pośrednia, druga 304 pierwsza 304-przednia 56 pośrodkowa tylna 26, 57, 5862.
132 potyliczna, boczna 305 dolna 305-górna 305 poprzeczna 301, 303 potyliczna-skroniowa 310 półksiężycowata 306 półkul mózgu 297 półpierścienna 346 promienista 303 przednio-boczna 56 przedśrodkowa 301 przedwzrokowa 36 przekątna 303 przypośrodkowa 187 przyśrodkowa odnogi mózgu 220 przywęchowa, przednia 308-trlna 306, 308, 356 rdzenia kręgowego 56 skroniowa, dolna 305.
310-górna 30-4 poprzeczne 305 środkowa 305 skrzyżowania 386 strzępkowa-zębata 349, 352.
313 śródciemieniow a 303 tylna-boczna 57, 134 uzdeczki 253 węchomózgowia 3 I I węchowa 309, 311-tylna 311 zaśrodkowa 303 zębata-tasiemce zkowa 349 Bryła pośrednia 254 Brzeg, dolna-boczny 29 zdolna-przyśrodkowy 297 dolny 297 górna-przyśrodkowy 297 górny 297 półkul mózgu 297 przedni móżdżku 187 przyśrodkowy 297 tylny móżdżku 187 Bulbus(bij, cornus posterioris 323 olfctorius 30.
40, 117, 119, 342392 accessorius 345 terminales 12 Buławki końcowe 12 Burdacha jądro 143 Qaiala, jądro 230 komórki nerwowe 325 Calcar ayis 40, 323 Qalleja wyspy W Canalis, centralis 22, 62, 68, 125 medullae oblongatae 136 neuralis 21.
22 neuroentericus 20 Capsula, externa 364, 36 g aztextrerna 364.
36861-interna 38, 42.
W, 358, 370 ruclei olwaris interioris 147 Caput, cornus posterioris 64 nuclei caudati 314.
362 Cauda, equina 26, 60 nuclei caudati 314, 32 zCayum, epidurale 430, 431 septi pellucidi 38, 356 subarachnoideale 125, 4 zł 430.
442 subdurale 428.
441 Cellulae horizontales 200 Centrum, ciliospinale li I medianom s.
Luysi 266 semiovale 379 Cerebellum 3, 32, 39, 115, 116, 118126.
186 Cervix cornus posterioris 64 Cewa nerwowa.
W. 21 rozwój 25 Chiasma optcun 30, 36, 118, 121247, 385 Choroba.
Alzheimera 355 Hallervordr na-Spatza 227 Mętnego-M+dmą 71 Chromatoliza 1.
Ciało(a), czwór boczne 154, 171391.
Ciało(a), kolankowate 36 boczne 246.
253, 259 przyśrodkowe 252, 259 komórki nerwowej 6 migdałowate 357 połączenia 358 modzelowate 18, 30, 42, 115, 122.
295 części 376 niskowzgórzowe Uuysa 280 powrózkowate 188 prążkowane 30, 38.
358 przypowrózkowate 188 rdzenne 195.
205 suteczkowate 28.
Dł.
247.
259271 Cieśń, tyłomózgowia 27, 31 zakrętu, obręczy 308-sklepieniowego 308 Cilia 15 Cingulum 378 Circulus, arteriosus, cerebri 415 rnedullae oblongatae 405 Willisi 415 yenosus, cerebri 426 Ridleyi 426 Cisterna(ae), ambiens 444 basalis 444 cerebellomedullaris 443 corporis callosi 444 fossae lateralis cerebri 444 chiasmatis 444 mterpeducularis 444 laminae terminalis 444 ponts 444 subarachnoideales 443 subtentorialis 444 yenae cerebri magnae 444 Claustrum 38.
364, 368 insulare 368 prepirifrme 368 Clivus 130 Colliculus(10, facialis 136-inferiores 30.
35, 120, 121, 222-superiores 30, 35, 120, 121, 222 Columna(ae)63-fornicis 256, 320-laterales 63 posteriores 63 Commissura(ae), alba 65 anterior 30.
42, 122, 256, 2@colliculorum inferiorum 237 epithalamica 25-4, 270 fornicis 42.
296, 321, 377 grisea, anterior 65-posterior 65 habenularum 122.
253, 270 hippocarnpi 296 posterior 30, 36, 121, lzZ, z 54270 supraoptica, dorsalis 387 yentralis 387 Coniocortex 329 Corus, durae matris 431 medullaris 26, 53, 54, 55 terminalis 53.
Cornu, anterius 37, 63, 123, 316 inferius 37, 123, 321-laterale 63 posterius 37, 63, 64, 123, 322 Corona radiata 97.
370 Corpus(ara), amygdalo ideom 357 callosum 30, 38, 42, 115, 122, 295, 376 cerebri 32.
193 frnicis 320 geniculata 36 geniculatum, laterale 246, 253259-mediale 252, 259 iuxtarestifrme 188 mamillaria 28.
117.
118, 121247, 250 medullare 195, zoo nuclei caudati 314.
W.
W 4 pineale 36, 121, 122, 249, 253271 restiformia 188 striaturn 30.
38, 358 trapezoidom 155, 171.
394 rtex, agranularis 329 bistriatus 331 cerebelli 120, 121, 195, 196 cerebri 115.
323 granularis 329 hippocampi 38 insularis 340 multistriatus 331 neopalii 38 semiparietinus 332 unistriatus 331 Gros(raj, anterius 371 cerebri 35.
97, 117, 118, 119121, 220, 225 fornicis 321 posterius 371 Cristae neurales 21 Culmen 32.
34.
M 9 Cuneus 309 Cyclostomata 49 Cylinder osiowy 8 Cynk 7 Cytoplazma aksonu 8 Część(ci), brzeżna bruzdy obręczy 306 brzuszna, mostu W. 129. 151 rdzenia przedłużonego 144 dolna stropu komory czwartej 213 drobnokomórkowa 231 ciała kolankowatego 265 druga n. twarzowego 174 górna stropu komory czwartej 213 grzbietowa, mostu 120, 154 rdzenia przedłużonego 146 korowa-przyśrodkowa 357 krzyżowa rdzenia kręgowego, 60 budowa wewnętrzna 68.
Część(ci), krzyżowo-guz icznardzenia kręgowego 60 lędźwiowa rdzenia kręgowego, 60 budowa wewnętrzna 6(nadsoczewkowa 371 nadspoidłowa przegrody 356 nerwowa przysadki 247 oczodołowa 303 odkryta rąbka 351 piersiowa rdzenia kręgowego, 60 budowa wewnętrzna 67 pierwsza n. twarzowego 174 podoczodołowa bruzdy obręczy 306 podsoczewkowa 37 I podstawna mostu 151 podstawno-boczna 357 przednia, konara 225 powierzchni podstawnejmózgowia I 18 przedsionkowa n. przedsionkowa-ślimakowego 172 przedsoczewkowa 371 przedspoidłowa przegrody 356 przedzespoleniowa 407 przywspółczulna układu nerwowego autonomicznego 109 rdzeniowa n. dodatkowego 71 szyjna rdzenia kręgowego 60 budowa wewnętrzna 67 ślimakowa n. przedsionkowa-ślimakowego 171 środkowa, komory bocznej 37, 316 powierzchni podstawnejmózgowia I 18 t. środkowej mózgu 411 trójkątna 303 tylna, konara 226 powierzchni podstawnejmózgowia I 18 ukryta, rąbka 351 słupów sklepienia 256 wieczkowa 303 wielkokomórkowa 231 ciała kolankowatego 265 wolna 320 słupów sklepienia 256 współczulna układu nerwowego autonomicznego 109 z.


wpływ tworu siatkowa 162 jet, płciowe, regulacja izgórzowa 279 tatywne, integracja podrzowa 278 pływ tworu siatkowate.
wieża jądro 229*, *tio 19 li 233 iscorum 144 aerti 239 orum trochlearurn 241 nculo rum ce rebelia riumriorum 209, 234 midurn 98.
130, 139 ienti, dorsalis 103, 239 mtralis 103, 233 racja włókien nerwoi, fazy li i jądro 173 te spines 8 urn 24*y**, *, *tawne 323 om 22.
82 s insipidus 277 igma sellae 437, 438 ihalon 21.
12(ones hippocampi 322 mory, czwartej 213 zeciej 36 kowia 347.
365, móżdżku 187 d ziarenkowe 446 żołny 137 y 137 votny 20 odkowy 136 y 22 na 12.
159, 227 bouquet cells 325:zny mózgu 40, 299 łzy k o narowy ioległoboczny 130, 135), ciemieniowa-mostowa ieniowo-potyliczna-skroo-mostowa 226 wienno-oliwkowa 233 wienno-rdzeniowa 102233 wienno-siatkowa 233 Iwo-mostowa 154.
226 ta 18 ólu i temperatury, 89 dotyku i ucisku 383 pikrytycznego 383 łębokiego 92 dotyku i ucisku 383.
Droga(i), czucia, głębokiego, i po-Droga(i), przedsionkowa-móżdż.
)18.
wierzchniowego(somatosensoryczne)383 protopatycznego 383 czworaczo-rdzeniowa 103 domóżdżkowe 161.
205, 206 doprowadzaj ące, podwzgórza 276 tworu siatkowatego 160 grzbietowa-boczna 65, 66, 81106 guzowa-jętkowa 277 guzowa-przysadkowa 277 jądrowa-móżdżkowa 207 klinowo-móżdżkowa 207 kojarzeniowe(asocj acyl nkanarowa poprzeczna 221 korowa-jądrowa 225, 372 boczna 226 przyśrodkowa 226 korowa-mostowe 31, 154, 225374 korowa-podkorowe 373 korowa-pokrywowa 374 korowa-prą żkowiowa 374 korowa-rdzeniowe(piramidowe)31.
W, 225, 372 boczna 98.
99, 106 nieskrzyżowana 98 przednia 98, 100, 106 korowa-siatkowe 225.
374 migdałowata brzuszna 358 rn o słowo-móżdżkowa 208 mózgowa-rdzeniowe 97, 106 móżdżkowa-czerwienna 209 móżdżkowa-przedsionkowa 173.
209 móżdżkowa-siatkowa, dolna 209 górna 209 środkowa 209 móżdżkowa-wzgórzowa 209263 nadwzrokowo-przysadkowa 277 nerwowa 17.
18 odmóżdżkowe 205, 208 oliwkowa-móżdżkowa 148208 dodatkowa 149, 208 oliwkowa-rdzeniowa 105, 148 odprowadzaj ące, podwzgórza 276 tworu siatkowatego 160 piramidowe 42 boczna 99 przednia 98, 100 rozwój, osobniczy 102 rodowy 101 podwzgórzowo-wzgórzowe 278 pokrywowo-jądrowa 239 pokryw owo-móżdżkowa 208 pokrywo wo-rdzeniowa 103106, 239 pokrywowo-siatkowa 239.
kawa 173.
207 przedsionkowa-podłużna I 73235 przedsionkowa-rdzeniowa 104.
106, 173 boczna 104 przyśrodkowa(przednia)104 przedsionkowa-siatkowa I 73 przed sionko w o-wzgórzow a 173 przyk amor owo-przysadkowa 277 rdzenia kręgowego 82 rdzeniowe, rozpoczynaj ącesię w, pniu mózgu 102 śródmózgowiu 102 tyłomózgowiu 104 rdzeniowa-mózgowe 85, 105106 rdzeniowa-móżdżkowe 94207 gadów 52 przednia 96, 106 tylna 94, 106 rdzeniowa-oliwkowa 97, 106 rdzeniowa-opuszkowe 90 rdzeniowa-po krywowa 89106 rdzeniowa-siatkowa 89.
106 rdzeniowa-szyjna 88, 106 rdzeniowa-wzgórzowe 86, 150 boczna 87.
106 przednia 89, 106 ruchowe 18.
393 rzutowe(projekcyjne)18 siatkowa-móżdżkowa 207 siatkowa-rdzeniowe 104 boczna 104.
106, 161 przyśrodkowa 104, 106, 161 siatkówko wo-podwzgórza wa 389 skroniowa-mostowa 154 słuchowa 390 smakowa 392 spoidłowe 18 suteczkowo-miedz ykonarowa 233 sute czkow o-wzgórzowa 247 środkowa nakrywki 148, 155236 śródmiąższowo-podłużna 235 układu, autonomicznego 112 pozapiramidowego 372 uzdeczkowo-międzykonarowa 233 węchowa 392 własne, móżdżku 205.
206 rdzenia kręgowego 105106 wstępujące 18 rdzeniowa-oliwkowa 148 wzrokowa 384 odruchowe 389 zstępujące 18.
Droga(i), zstępujące, jądra dolne-Pasciculus(i), lateralis 106.
go oliwki 148 Drzewo życia 195 Drżączka porażenna 227 Drżenie spoczynkowe 368 Dura mater.
428 encephali 435 secundaria 430 spinalis 55, 431 Dysdiadochokineza 21 I Dysmetria 21 I Dystrophia adiposogenitalis 279 Dziób ciała modzelowatego 42122.
296. 376.
118, 134.
podwzgórza.
Efektory 2 Ejakulacja 112 Eksteroreceptory I Ektoderma 20 Ektomeninx 430 Erninantia(ae), collateralis 40322 pyramidales 117 saccularis 250 Emocje, regulacja wa 279 Encephalon 3, 114 Endocranium 430 Endomeninx 430 Endorhasis 430 Enophthalmus 112 Spendyma 14, 23, 68, 69, 257 Kpendymocyty 14 Epiphysis 27, 249 cerebri 36 Epithalamus 30, 36, 246, 249, 253270 Epithelium plexus choroidei 36 Eurochromatyna 6 Exnera prążek 330 Exophthalmus li I.
Facies, basalis 296 corwexa 296 dorsolateralis 296 interior 296 cerebelli 187 medialis 296 hemisphaerii 122 superior cerebelli 187 superolateralis 296 Fala, cerebelli 437.
438 cerebri 38.
437 Fałdy nerwowe 20 Faseta dentata 353 Fasciculus(O 18 arcuatus 380 Burdachi 58.
91 cerebellobulbares 209 cuneatus 58.
6686.
87. W W@132.
141 Goili 58.
91 gracilis 58, 66, 86, 87, 105, 132141 interfascicularis 80.
94. 105.
lenticularis 282.
366 longitudinalis 151 dorsalis 155.
230, 276 interior 380 medialis 150.
150234 superior 379 maculopapillaris 384 mamillaris princeps 273, 27 gmamili ot egmentalis 277 mamillothalamicus 259, 278 medialis prosencephali 278 obliquus pontis 134 occipitalis verticalis 300 opticus 385 proprii 83 proprius funiculi, anterioris 107 lateralis 106 posterioris W@retroflexus s.
Meynerti 233246.
270 semilunaris 94 septomarginalis 80, 94, 105 subcallosus 380 subthalamicus 366 ternporooecipitalis 380 thalarnicus 282.
'W thalarnornamillaris 259 uncinatus 209.
378 Wica d Azyri 259 Fastigiurn 34, 129, 144.
444 Fibrae, arcuate, breves 377 externae 132, 149, 144 dorsales 144 internae 140.
144 longae 378 yentrales 144 ńmbriatae 148 postganglionares I W praeganglionares I 10 transyersae 153 lum(la), durae, matris 431 spinalis 55, 56 durale 431 radicularia 59 spirale 53 terminale 26.
53, 54. 55. 448 externum 56.
44 Eimbria hippocampi 321, 322, 352 Fjssura(ae), calearina 308 cerebelli 32, lit 144 W(choroidea 38.
318 collateralis 310 hippocampi 308 horizontalis 34 cerebelli 191 longitudinalis cerebri 38, 115117.
118, 296 mediana anterior 25.
56, 57, 62130 parietooccipitalis 301, 306 postcentralis 189 posterolateralis 32, 34 postligularis 189 praecentralis 189.
Fissura(ae), praeculminalis 3234.
189 praepyramidalis 32, 34 prima 32, 34, 190 secunda 32.
34, 190 transyersa cerebri 116 Elexura, ceryicalis 54.
56 thoracica 5-4.
56 Floeculus(li)32, 34, 191, 193 accessorius s. parafocculus 193 Folium(lia), cerebelli 33, 118, 121188 yermis 189189 Eoramen(ma), caecum 130 interventriculare 22.
28.
37122.
252.
254 Uuschkae 215 Mageudii 215 Monroi 254 Eorceps, major 377 minor 377 Foteli decussatio 233 Forela pole 282 Formatio reticularis.
65.
103, 144155, 157, 230 alba 149 grisea 149 Eornix 38.
121.
122.
318 Possą, interpeduncularis 117118.
220 lateralis cerebri 39.
40, 299 rhomboidea 135.
213 Fotoreceptor 384 Fovea, interior 137 mediana 136 prirnitiva 20 superior 137 Foveolae granulares 446 Frenullum yeli medullaris superioris 213 Frontal granular cortex 339 Fundus striati 365 Funiculus, anterior 56.
57, 65. 106 lateralis 58.
66, 132 posterior 57, 66, 105 separans 138.
Galera żyła 422 Gałąź(ziej, korowe 32(od mostu 406 naczyniówkowe 410 tylne 3 lz, 4 oł boczna 408.
przyśrodkowa 408.
n. dodatkowego obwodowe 4000001309:lut.
44 I potyliczne 409 przednia 299 kanału kręgowego 395 rdzeniowe 395 skroniowe 409 środkowe tętnicy, naczyniówkowej 410.
120.
408.
czaszkowych.


ziej, środkowe tętnicy*eniowej przedniej 309 nicy, przedniej mózgu 413 środkowej mózgu 411 na 299 kanału kręgowego 395 tepująca 299 pałająca łukowata 399.
blada, 36, 38, 229, 364:zna 364 dowa i połączenia 3 i 5 ryśrodkowa 364 Jon(lia)3 tonomica 21 jare 389 miospinalia 21:erpedunculare 233 milunare 135 małe 59 trale 171881 geminale 135 stibulare 172 era spoidło 387 era zwój 135 nuli dendritici 8 tartego prążek 323 i, capsulae irternae 371 rporis callosi 42, 122, 296, 6 icipitale 376 facialis 174 mporale 315 i skórka III dola pituitaria 25114 rtrocyt a my lwie lko komorowy)15 istogeneza 23 foty, białej rdzenia kręgoego 76 szarej rdzenia kręgowego ary mózgu 327 ióżdżku 202 kąpowypustkowy 16 yna 12 cyty 23 fibryle 16 ńlamenty W ius pallidus, 38, 229, 364 ateralis 364 aedialis 364 neruli olfactorii 343.
393 nos choroideum 317 wa.
Jądra ogoniastego 314.
362 ogu tylnego 64 tego komórki glej owe nabłoikoweZOzla jądro 143 nd lobe limbique 341 noneuroeyti, magni 189 aaryi 199.
ł 44 Paechioni 444 idka 189, 191, zła.
Grudka robaka 32 Grzebień nerwowy 20, 22 Guddena spoidło 387 Guz popielaty W.
Dł. ?4(ć'?
'robaka 189.
180 Guzek, ciała migdałowateg?
Ś?
'klinowaty 132 migdałowaty 322 popielaty 133 przedni wzgórza 241 słuchowy 138 smukły 132 trói dzielny@3 uzdeczki 253, 270 węchowy 49, 346 Guziczki końcowe 12 Gyrencephalia 299 Gyrus(ri)115 ą@fambiens 346 Ardreae Retzii 351 angularis 304.
breves 313 drgnij 308.
cuneolingualis, anterioF 888.
posterior 308 dentatus 40.
287, 48 diagonalis 346 fascioleris 351 frontalis, interior 302 medialis 308-medius 302 superior 302 fusiforrris 312 Heschli 305 intralirnbicus 35 I lingualis 498, 84 longus 313 occipitalis, interior 3 O@.
Oscipitoternporąjte jałeralis.
medius 305 superior 305.
312 medialis 312 orbitales 312 parahippocarnpalis 3 Ż YYparaterrninalis 308, 359 pAletalis interior po**erior*perforatus 346 postcentralis 303 profundi W rectus 312 semilunaris 346 a upramarginalis 304 temporalis, interior 3 Ń-medius 305 superior 305 transyersi 305 tansitwi 298 uncinatus 35 I.
Bak 309.
312.
nulationes, arachnoideales Hemianopsia homorrmę BY?
Hemibalizrn 281.
368 He nusphaeri urn(la)21 cerebelli 32 Ul 18(.
Hemisphaerium(ja), cerebri 3.
37115, 127 Heschla zakręty 305 Heterochromatyna 6 Milom nuclei, dentati 203 olivaris interioris 146 Milos nuclei, dentati 203 olwaris interioris 146 Hippocampal frmation 351 Hippocampus 40, 322 Hipokamp 40, 322, 349 pierwotny 285 połączenia 354 przedspoidłowy 35 I znaczenie czynnościowe 355 Histamina 12 Histon 8 Hormon(y), hamujące uwalnianie 277 kortykotropowy(ACTH)277 luteinizujący 477 pęcherzykozwrotny OSM)277 płata tylnego przysadki 247 tyreotropowy(TO 277 uwalniające 277 wzrostu(GO 477 Hydrocephalus internus 125.
447 Hyperthermia 279 Hypertonia 368 Hypohidrosis III 8 rPo 5 h 6 sis 28, 36, 118 Hypothalarnus 30, 36, 118, 127, z*, z*zz*Hypotonia 368 Impuls 2 Jncisiones myellni 10 Jncisura, eerebelli posterior 33, 187 postcommissuralis 224 praeisthmica 224 praeoccipitalis 30, 115 tentorii 437 lndusium griseum 40, 294, 296 lnfundibulum 36, 118, 121.
250 lnsula 39.
40.
299.
313-Reili 313 Interoreceptory 2 lnturnescentia, ceryicalis 54 lumbalis 54, 55 lsocortex 327 Jslhmus, gyri, cinguli 308 fbrnicati 308 rhombencephalis 27, 31 Istota, bezimienna 346.
364 biała 17 móżdżku 205-półkul 370 rdzenia kręgowego, 65-budowa mikroskopowa 75 sznura bocznego 159 czarna 35.
225.
226 Soemeringa 226 dziurkowana, przednia 119 z*, *a*.
Istota, dziurkowana, tylna 118.
Jądro(a), czuciowe górne n. trój.
250-galaretowata 64, 72 środkowa 69-szara 11, 14111 pośrednia 63-boczna 65 środkowa 63, 65 rdzenia kręgowego, 62, 63-budowa mikroskopowa 69-środkowa 35.
140. 149, 155226. 229.
łowstręt psychiczny 279 a, haró 296 nadtwardówkowa 430, 431 podpal pczynówkowa 125, 428430.
442 podtwardówkowa 428, 441 przegrody przezroczystej 42356 istość rdzenia 88 ro(a)18 AUtOriOlDlCZOBczujne)163 Bechterewa 173 blade szwu 158 b(oczkowe 249 boczne 158.
(przywspół.
-grzbietowe 264-guza 273-tylne 264-wzgórza 259, 264 brzuszne, boczne 262-ciała kolankowatego bocznego 265 nakrywki 158 podstawne 263 pośrednie 262 przednie 262 przednio-boczne 262 tylne 263 tylna-boczne 89, 264 tylna-przyśrodkowe 263 drobnokomórkowe 264 wzgórza 259, zózbrzuszna-przy środkowe, n.
okoruehowego 242 podwzgórza 273 Burdacha 143 Cajala 230 ciała, czworobocznego 155391 kolankowatego 259 bocznego 265 przyśrodkowego 265-migdałowatego 358-prążkowanego 41 ciemne szwu 158 czarne 226 czerwienne 35.
102, 226, 231 czopowate 35, 204 czuciowe 162 główne n. trójdzielnego*, *, *z*.
dzielnego 17(n. trójdzielnego 166 Darkszewicza 229 Deitersa 173 dodatkowe, ciała kolankowatego bocznego 265 grzbietowe oliwki 140, 149 n. okoruchowego 166, 243 oliwki 149 przyśrodkowe oliwki 140149 tylne oliwki 149 dolne, n. trójdzielnego 177 oliwki 146--czynność 148 dwuznaczne 140, 144, 163, 187 główne n. okoruchowego 4 Goiła 143 górne oliwki 391 grzbietowe 73 ciała kolankowatego bocznego 265 czuciowe n. błędnego 169 nakrywki 158 nerwu, błędnego 141, 150166.
168-językowo-gardłowego 169 oliwki 149 szwu 159.
229 grzbietowa-boczne n. okoruchowego 242 grzbietowa-przy środkowe podwzgórza 273 guzowa-sutce zkowe podwzgórza 273 istoty czarnej 226 klinowate 91.
143 boczne 150-dodatkowe 91, 150 zewnętrzne 150 kojarzeniowe wzgórza 269 komórki nerwowej 6 krańcowe 162 krzyżowe przywspółczulne 112 krzyżowo-przywspółczulne 74 kołkowate 35, 264 lejka 273 łączące 266 łukowate 140.
146, 263, 273-dodatkowe 264 łzowe 175 międzykonarowe 226, 233 mipdzyogonowe 233 miejsca sinawego 158 międzyppczkowe 167 dla mięśni poprzecznie prążkowanych W Monakowa 150 mostu 31.
153 mostowe n. trójdzielnego 177 móżdżku 35.
195, 202 nadbloczkowe 229 nadkolankowe 264.
Jądro(a), nadprzedsionkowe 172 nadrdzeniowe 140 nadwzrokowe 248.
271 nerwu(ów), czaszkowych 1+0162.
164, 165, 240 bloczkowego 35, 163, 229240 odwodzącego 155, 163, 175 okoruehowego 35.
Żel podjęzykowego 136, 140150.
163 czynność 166 przedsionkowa-ślimakowego 179 trójdzielnego 175 twarzowego 155, 163, 173 neurosekrecyi re, drobnokomórkowe 277 wielkokomórkowe 277 nieswoiste wzgórza 269 niskowzgórzowe 36, 280, alt odwodzące 175 ogoniaste 38, 314, 358 ogonowe środkowe n. okoruchowego 243 około podjęzykowe 1%okołosklepieniowe 273 okoruchowe Żel olbrzymiokomórkowe 158 oliwek 31 ośrodkowe n. okoruchowego*pasma, rdzeniowego n. trójdzielnego 177 samotnego 169 śródmózgowiowego ntrói dzielnego 178 Perlit 242 pęcherzykowe Stllinga-Clarka 73 pęczka, klinowatego 143-smukłego 143 piersiowe 73, 94 początkowe 163 podjęzykowe 16(podstawne 358 poduszki, boczne 264 dolne 264 przednie 264 przyśrodkowe 264 podwzgórzowe 280 pola Parcia 280, 282 poprzedzające n. podjęzykowego 167 pośrednio-boczne 73, HO pośrodkowe, przednie 244-szwu 158.
230 wzgórza 259, zóópółksiężycowate 263 półleżące 347 prążkowia 365 przegrody 365 przedkolankowe 265 przednie wzgórza 259, zólprzednio-boczne H przednio-brzuszne 281.
aól.


ą), przednio-grzbietowe Jądro(a), śródmiąższowe 230.
ednio-przyśrodkowe 70 wzgórza 261, edsionkowe 166 boczne 1)4151111 dolne 104112 górne 151, 173 grzbietowe 173 przyśrodkowe 104, 151, 172 przegrody 356:ekażnikowe wzgórza 268:edsuteczkowe 273276:ykomorowe 248, 272 wzgórza 266, 270 ypęczkowe 266:yp ośrodkowe grzbietowe iąśrodkowe, grzbietowe dla mięśni gładkich 112 oliwki 149 środkowe 266 wzgórza 259, 261 iątaśrnowe 266:ywspółczulne n. twarzogo 175:eniowe n. trójdzielnego 157.
176, 177 llera 167.
172 rhowe 70.
163 nerwu, trójdzielnego 155.
163, 176 twarzowego 174 wzgórka górnego 238 notne 141, 166, 392 części 169 iwalbego 172 tkowate wzgórza 259, 260 zyżowania 272 pa, przednio-bocznego 163 tylna-przyśrodkowego 163 ukłe 91.
143 zewkowate 363 ńdła tylnego 229.
W ńdłowe 169 mderiniego 167 eczkowe, boczne 273 przyśrodkowe 273 eczkowo-lej kowe 273 ru 158 me boczne 88 pakowe 166 brzuszne 15110484 grzbietowe 171, 391 przednie 171 tylne 171 iowe, dolne 169 górne 174, 175 dkowe 7 górne 230 dkowo-pośrodkowe 266 wzgórza 259 dblaszkowe 259, 266 wzgórza 260.
śródmózgowe n. trójdzielnego 176 śródmózgowiowe n. trójdzielnego 157, 178, 240 Tschidy 243 twarzowe 174 tworu siatkowatego 158 tylne wstęgi bocznej 223 tylna-boczne 71 tylna-przyśrodkowe 70 uzdeczki 36-boczne 270 przyśrodkowe 270 We stphala-Edingera 243 węchowe przednie 345 wielkokomórkowe 241 wierzchu 35.
205 własne 73 współczulne Jacobsohna 110 wstęgi bocznej 155, 391 wsunięte 188 wtrącone 150, 167 ciała suteczkowatego 273 wzgórka dolnego 236, 391 wzgórza 259 zatylno-boczne 71 zawzrokowe 247 zatrójdzielne 177 zębate 35, 202 Jednostka motoryczna 78 Jeżenie się włosów III Języczek móżdżku 189 Kaes-Bechterewa prążek 330 Kanał, centralny 22 Gratioleta 364 nerwowo-jelitowy 20 nerwowy 21, 22 środkowy 62, 68, 113, 125 rdzenia przedłużonego 136 Kąty boczne móżdżku 187 Kieszonka przysadkowa 28 Kleszcze, mniejsze 377 większe 377 Klinek 309 Kłaczek 32.
191.
193 Kłębek naczyniówkowy 317 Kłębuszki, synaptyczne 12 węchowe 343, 393 Kolano, ciała modzelowatego 42122.
296, 376 n. twarzowego 174 potyliczne 376 skroniowe 375 torebki wewnętrznej 371 Kolby synaptyczne 12 Kolce dendrytyczne 8 Koło, tętnicze mózgu 415 rdzenia przedłużonego 405 Willisa 415 żylne mózgu 426 Komora(y), Arancjusza 215 boczne**z*zą*z**czwarta 22, 32. 120. 123 położenie 212.
Komora, końcowa 68 mózgowia 123 środkowa(nieparzysta)283286 trzecia 22.
36.
122.
123.
254 Vergi 296 mórka(i)nerwowa(e), 4 Bergmana i Eananasa 14 bezkolcowe 8 czapkowe 384 Deitersa 5 dodatkowe jądra zębatego 204 dwubiegunowe 5, 325 siatkówki 384 dwubukietowe 325 glejowe 14, 23 nabłonkowa 201 Golgiego 202 pierzaste 14 skąpowypustkowe 8, 24 główne jądra zębatego 203 Golgiego 200 typu I 5 typu U 6 gruszkowate 33, 198 pierzaste 201 gwiaździste, duże 198 małe 198 Hortegi 17 horyzontalne Uugaro 200 istoty, białej rdzenia kręgowego 76 szarej środkowej 229 jądra, dodatkowego oliwki 149 dolnego oliwki 146 dwuznacznego 168 grzbietowego 168 klinowatego 143 mostu 153 n. podjęzykowego 166 smukłego 143 jednobiegunowa 5 kolcowe 8 kory, mózgu 323 móżdżku 197.
198 korzeniowe 69 koszyczkowe 198, 325 mikrogleju 14 mitralne 342 pędzelkowate opuszki węchowej 392 nerwowo-zmysłowe węchowe 392 neuroglejokształtne 325 niepiramidalne 325 okołokłębuszkowe 343 opuszki węchowej 342 osłonkowe 8.
14, 25 pajęczynowate 325 ppdzelkowate 342 pierzaste 202 piramidalne 323 Pełza 325 zmodyfikowane 325 płaszczowe 14, 25.
Komórka(0, pobudliwość I poziome(Cajala)325 pozornie jednobiegunowe 79 pręcikowe 384 Purkinjego 33, 158 rdzenia kręgowego 69 rogu, przedniego rdzenia kręgowego 70 tylnego rdzenia kręgowego 72 różnicowanie 25 ruchowe, a 70 p 70-y 70 rzekomojednobiegunowa 5 Schwanna 8, 14 spoidłowe 69 sznurowe 69-rdzenia kręgowego 50 Waldeyera 72 wewnętrzne 69 wielobiegunowa 5 z długim aksonem 5 z krótkim aksonem 5.
6 wielosznurowe 69 wrzecionowate 5.
325 o wstępującym aksonie(Martinottiego)325 wzrokowo-zwojowe 384 ziarniste 325 duże 199 małe 199 wewnętrzne 343 zmysłowe I włosowate 391 zwojowe 51 Konar(y), ciała suteczkowatego 276 dolny, móżdżku 132, 150, 188 wzgórza 375 górny, móżdżku 157, 188, 209213.
234 wzgórza 267, 375 jądra dolnego oliwki 148 kłaczka 193 mostowe móżdżku 188 mózgu 118, 120, 126, 219, 224 móżdżku 188 pozatorebkowy wzgórza 375 przedni wzgórza 267, 375 środkowe móżdżku 31.
118188.
134 tylny wzgórza 267, 375 Koordynacja, humoralna 3 nerwowa 2 ruchów zautomatyzowanych 368 ra, bezziarnista 329 całkowita 41 czołowa asocjacyjna 339 czuciowa(somatosensoryczna)337 dawna 327-budowa 332 dwuprążkowa 331 heterotypowa 329.
Kora, hipokampa 353 homotypowa 329 jednoprążkowa 331 mózgu 115, 323 lokalizacja czynnościowa 334 móżdżku 120.
195, 196 nowa 42.
327 płaszcza, dawnego 42 nowego 42-starego 41 połowicza 41 półścienna 332 przedruchowa 262, 268 ruchowa(somatomotoryczna)336 słuchowa 339 smakowa 339 stara 327 śródwęchowa 351 węchowa pierwotna 346393 wieloprążkowa 331 wyspowa 340 wzrokowa 338 zakrętu zębatego, 351 warstwy 353 zarodkowa móżdżku 33 ziarnista 329.
339 Koryto 287 hipokampa 322, 351, 54 Korzeń(me), boczny pasma wzrokowego 251, 253 brzuszne 24.
25.
26, 59, 77113 czaszkowe n. dodatkowego(XI)120, 134 czuciowy n. trójdzielnego 119135 grzbietowe 25, 25, @.
W. 8113 nerwów rdzeniowych 59 przednie 56 przyśrodkowy pasma wzrokowego 251, 253 rdzeniowe n. dodatkowego 120.
134 ruchowy n. trójdzielnego 119135 tylne 57 wzrokowy podstawna 388 Koszyczek Bochdaleka 215 Kresomózgowie 21, 36, 127 filogeneza 283 nieparzyste 294 środkowe 127.
294 Krezka aksonu 9 Krzywizna, piersiowa rdzenia kręgowego 56 szyjna rdzenia kręgowego 56 Kubki, oczne 27 smakowe 392 Kwas, asparaginowy 12 gamma-aminom asłow)44229, 365 glutaminowy 12.
, 234.
177.
Labbego żyła 425 Lamina(ae)18 affixa 38, 252.
316, 451 alaris 25, 35 albae 120, 121, 195, 205 basalis 25, 27, 35 bigeminae 35 choroidea epithelialis 214, 451 commissuralis 42 dysńbrosa 330 externa 431 fusiforrnis 329 ganglionaris 327 granularis, externa 327-interna 327 irurastriata 33 I interna 431 intima 329 medullares 236 medullaris, externa 259.
282 interna 259 lateralis 364 medialis 364 molecularis 327 rnultiformis 328 neuralis 20 plexiforrnis 327 pyramidalls 327-ederna 327 interna 328 quadrigemina 222 rostralis 296 septi pellucidi 121, 122, 356 tecti 103.
120, 222. 236 terminalis 30.
36.
42, 121, 122256, 295 zonalis 327 L-ciek 36, 118, 250 mniscus, lateralis 115.
171.
234237, 391 medialis 144.
154 spinalis 150, 154 trigeminalis 15-4 yestibularis 263 Lemocyty 8.
14 Leptomeningitis 428 Leptomeninx 428 Ligamentum denticulatum 433442.
448 Limbus onej 312 Limen insulae 313345 Lingula cerebelli 189 Lipofuscyna 7, 711, 365 Liąuor cerebrospinalis 125, 428 Lissencephalia 299 Liść robaka 189.
190 Lobulus, bwenter 33.
191, 192 centralis 32 gracilis 33, 193 paracentralls 308 parietalls, interior 304 posterior 304 ąuadrangularis 191, 192 semilunaris, interior 191.
192 posterior 191, 192 simplex 191, 192.


(bij, 115 terior 251 ntalis 30, 37, 115, 116, 117 t. 299 ibicus 348 dulofoccularis 32*ipitalis 30, 115, 116 actorius 34 zrarnedialis 34 rietales 30115118 sterior 251 nporalis 30, 37, 115, 116, 117 łcoerulens 138 liocyty 14 ogliocyti 202 ikae framina 215 i ciało niskowzgórzowe 280.
idruchu, 2 łanowego 84 jęcia 85 mic na światło 389.
299.
299.
nz 33 ry 40 la 384 tea 384 oglej 15 udii foramen 215 o, interior 297 ferolateralis 297 ferornedialis 297:eralis 297 edialis 297 isterior 18(perior 297 peromedialis 297 nottiego komórki nerwowe 5 a intermedia 254 x 33 rticis 40 dla, oblongata, 31, 39, 546.
118, 121. 126. 129 inalis 3.
52, 98, 113 nina 7, 226 brana, lirnitans gliae, exter*z*, z*, zoz, azz, *interna 23 perivascularis 15 periventricularis 16 superfcialis 15 isculosa 448 nx(ges)3, 428 imitwa 430 archicortex 332 ncephalon 21, 123, 126 palaeocortex 332 le układu nerwowego 7 thalarnus 249 ncephalon 21, 8, 44 JW da mielogenetyczna Plech.
Meynerta, oś 219 pęczek 233 spoidło 387 Mezakson 9 Mezoglei 17 Miejsce sinawe 138 Międzymózgowie 21, 35, IT budowa, wewnętrzna 257 zewnętrzna 250 filogeneza 245 podział 249 Mięsień zwieracz źrenicy 389 Migawki 15 Migdałek 33 móżdżku 191.
193 Mikroglej 17 móżdżku 201 Mikrokosmki 14 Miotom 22 Miosis 112 Mitochondria 8 Moczówka prosta 277 Modulatory synaptyczne 11, 12 Monakowa jądra 150 Monroi, foramen 254 suleus 254 Most 30, 31, 118, 126 budowa, wewnętrzna 151 zewnętrzna 134 filogeneza 127-nsz*a**Motoryka ciała, wpływ tworu siatkowatego 162 Mowa skandowana 211 Mózgowie 3, 114 masa 125 a sprawność 126 podział ontogenetyczny 126 wielkość 125 Móżdżek 3.
32, 115, 118, 126 budowa, wewnętrzna 195 zewnętrzna 186 filogeneza 181 fizjologia 210 nowy 194 stary 194 wielkość 186 Mucoperiosteun 428 Musculus sphincter pupillae 389 Myeloencephalon 21, 31, 123, 126 Nabłonek, ektodermalny 23 splotu naczyniówkowego 36 walcowaty 69 Naczynia, oponowe 439 włosowate mózgowia 402 Nadwzgórze 30, 36, 246, 248.
4@270 Nakłucie lędźwiowe 442 Nakrywka 31, 35, 224, 226 tyłomózgowia 146 Namiot móżdżku 437 Napięcie mięśni, regulacja 105368.
ga badania dróg nerwowych-wpływ tworu siatkowatego 162.
257.
94, 296.
Narkolepsj a 279 Narząd(y), ciemieniowe 245 przedni 248 tylny 249 lemieszowa-nosowy 345 podsklepieniowy 248 podspoidłowy 257 podwyściółkowe 257 przedwzrokowy 257 przykornorowy 257 wyściółkowe 257 Nawleczka szara 40, 42 Neocerebellum 194 Neocortex 42.
327 Neopallium 42 Neorubrum 231 Neostriaturn 246 Nervus(vi)3.
abducens 117.
119, 135 accessorius 117, 120 ceryicales 59 coccygeus 59 craniales 4 erigentes 112 facialis 117.
119, 135 glossopharyngeus 117, 120 hypoglossus 117, 120, 132 intermedius 117, 119. 135. 178 lumbales 59.
oculornotorius 117, 119 olfactorii 117, 119, 392 opticus 117, 118, 251.
384 sacrales 59 spinales 4, 59 statoacusticus 119 terminales 285 thoracici 59 trigeminus 117, 119, 135 troehlearis 117, 119, 223 yagus 117, 120 yestibulocochlearis 117135, 170 yomeronasalis 345 Nerw(y)3 bloczkowy(IV)119, 223 błędny CO łzo czaszkowe 4 miejsca wyjścia 119 a opona twarda 435 dodatkowy(XI)120 guziczny 59.
119.
językowo-gardłowy(IX)120 krańcowe 285 krzyżowe 59 lemieszowa-nosowy 345 lędźwiowe 59 obwodowe, obszary czucia 82 odwodzący(VI)119, 135 okoruchowy 011)119 piersiowe 59 podjęzykowy(XII)120, 132 pośredni 119, 135, 173 przedsionkowa-ślimakowy**, *przedsionkowy 172.
251.
Nerw(y), rdzeniowe 4, 59 statyczna-słuchowy I 19 szyjne 59 ślimakowy 171 trójdzielny(V)119, 135 twarzowy(WIO IW, 135 węchowy 0)119, 392 wzrokowy 004 W 48384 wzwodowe 112 Nerwoból n. trójdzielnego 178 Neuritum 24 Neuroblasty 23 Neurocyt 4 Neurocytis(fi), bipolares 5 corbiteri 198 funiculares 69 interni 69 multipolares 5 longiaxonicus 5 breyiaxonici 6 pseudounipolares 5 radiculares 69 stellati, mami 198 parvi 198 unipolares 5 Neuroectoderma 20 Neuroektoderrna 20 Neurofbrae, amyelinatae 8 myelinatae 8 radiales 331 tangentiales 331 Neurońbrillae 24 Nurofbryle 7, 24 Neuroflamenty 7 Neurofzyna 277 Neurolemma 8 Neuromery 27, 60, 113 stosunek do, trzonów kręgów 61 wyrostków kolczystych 61 Neuromodulatory 12 Neuron.
2, 4 dośrodkowy(czuciowy)2 drugi, czuciowy 88, 91-ruchowy 101 obwodowy Wlodśrodkowy 2 ośrodkowy 101 pośredniczący(kot arze mowy)2 pierwszy, czuciowy 88, 91 ruchowy 101 trzeci, czuciowy 89, 92 Neuropil 74 Neuroporus, anterior s. rostralis 21 posterior s. caudalis 20, 21 secundarius 26 Neurosekrecja 3 podwzgórzowa 278 Neurotransmittery I I hamujące 12 pobudzające 12 Neurotubule 7.
lNeurula 20 Neurulaci a 20 Neurulatio 20 Neuryt 8, 23, 24 Nić(ci), końcowa 26, 53, 55, 448 zewnętrzna 56, 431 korzeni brzusznych 56 korzeniowe 59.
77 n. okoruchowego 221 opony twardej rdzenia kręgowego 55 rdzeniowa 53 Niedowidzenie, kwadrantowe 389 połowicze 388 Niedowład 78 połowiczy 107 spastyczny 101 Niezborność tylnosznurowa 93 Niskowzgórze 249, 271, 280 Nissla ziarnistości 226 Nodulus 32.
34.
189.
191.
214 Nodus, neurofbrae 9 primitivus 20 Noradrenalina 12.
104.
159 Nucleus(ej)18 abducens 175 accessorius, corporis geniculatilateralis 265 n. oculomotorii 243 posterior olivae 149 aecumbens 347 septi 365 striati 365 ambiguus 140, 163, 167 anteriores thalami 259.
261 anterodorsalis 261 anterolateralis 71 anterornedialis 70.
261 anteroventralis 261 arcuatus 140.
263273 autonomica s. parasyrnpathici 163 basales 358 amygdalae 358 carnpi Eoreli 280, 282 caudalis centralis n. oculomotorii 243 caudatus 38358 centralis 71 amygdalae 358 lateralis 266 medialis 266 n. oculomotorii 242 superior 230 centromedianus, me dialis 266 thalami 259 cerebelli 195 cervicalis lateralis 88 cochlearis, anterior 171 dorsalis 151.
171, 391 posterior 171 yentralis 151.
171, 391 colliculi interioris 236, 391 commissurae posterioris 27 I.
Nucleus(ej), commissuralis 169 corporis, geniculati, lateralis 265 medialis 265 trapezoidei 155, 391 corticales arnygdalae 358 cuneatus 91.
143 accessorius 91.
150 externus 159 lateralis 150 dentatus 212 dorsalis 73 corporis geniculati lateralis 265 nerw, glossopharyngei 169 yagi 141, 150, 166, 168 sensorius 169 raphes 159.
428 tegmenti 158 dorsolateralis 71242 dorsomedialis 71 emboliformis 204 facialis 174 fasciculi, cuneati 148 gracilis 143 fastigii 205 gigantocellularis 158 globosus 204 gracilis 91, 143 habenulae 36 lateralis 279 medialis 279 interior n. trigemini 177 lnfundibuli 273 intercalatus 100.
W(corporis marnillaris 273 intercruralis 233 mtermediolateralis 72.
73 IWinterpeduneularis 233 interpositus 168 interyascicularis hypoglos si 167 mtestitinalis 230 intralaminares 259, 266 lacrimalis 175 lateralis 158 dorsalis 264 posterior 264 thalami 259.
264 lernnisci lateralis.
155, 391 posterior 233 lentiforrnis 363 logi coerulei 158 rnarnillaris, lateralis 273 rnedialis'473 mamilloinfundibularis 273 medialis, amygdalae 358 centralis thalami 266 dorsalis 262 thalami 29.
98 rnedianus, anterior 244 raphes 158.
ZWthalami 259.
266 meseneephalieus n. trigemini 157, 176. 178. 240 rnotorii 70, 163.


eus(ej), motorius, anterolaialis 72 anterornedialis 72 rervi, facialis 174-trigemiri 155, 163, 176 posteromedialis 12 yoleioticus rnedialis 112 yorhabdotiei 70 mi, abducertis 155, 163, 175 facialis 155, 163 h*o*ossi*, **6 oculomotorii 241 trochlearis 163, 229, 240 ger 226 scurus raphes 158 ulomotorius 241 actorii anteriores 345 yares 31.
103 yaris, accessorius, dorsalis).
149 medialis 140 medianus 149 dorsalis 149 interior 146 medialis 149 superioris 391 ginis 163 lidus raphes 158:acentralis 266 afscicularis 266 amedianus dorsalis 167 asympathicus n. faeialisatenialis 266 ayertricularis 248.
212 thalami 266, 270 ifornicalis 273 dinus neryi trigemini 177 dis 31.
153 terolateralis 71 terornedialis 70 topticus 247 egeniculatus 265 ernarnillares 276 epositus hypoglossi 1%rectalis 240 icipalis n. oculomotorii.
Nucleus(ej), semilunaris 263 sensorii 162 sensorius, principalis n. trigemini 155.
177 superior n. trigemini 176177 solitarius 141.
166, 169, 392 spinalis n. trigemlni 133, 157176.
177 sublingualis 167 substantiae nigrae 226 subthalamicus 36.
280, 281 suprageniculatus 264 supraopticus 248, 271 supraspinatus 140 supratrochlearis 229 suprayestibularis 172 terminationes 162 tharacicus 72.
73 tractus, mesencephali n. trigemini 178 solitarii 169 spinalis n. trigemini 177 trochlearis 240 tuberales laterales 273 tuberomamillaris 273 yentralis, anterior 262 anterolateralis 262 basalis 263-corporis geruculati lateralis 265 intermedius 262 lateralis 262 poste rior 263 posterolateralis 264 posterornedialis 263-tegmenti 158 thalami 259.
Zózyentrolateralis 71 yentrornedialis 71.
242, 273 yestibulares 103.
166 yestibularis, dorsalis 173 interior 104, 172-lateralis 104.
151, 173 medialis 104, 151, 172 superior 151, 173 stagmus 236.
mus cornus posterioris Obex 136, 138.
łRinuis, anterior 254 nferior 264 ateralis 264 nedialis 264 fes 158*ulares thalami 259.
26(idorsolateralls 71 rposterolateralis 7 I itrigeminalis 177 iens 266 r 35, 103, z 3 lflis parasympathicus 74 mortus, interior 168 aperior 174.
174.
Obicie 321.
877 Obręcz 378 Obwody neuronalne 326 Oczopląs 211, 236 Odcinek, międzywęzłowy osłonki mielinowej 9 oliwkowy rdzenia przedłużonego 144 podoliwkowy rdzenia przedłużonego 139 Odleżyny 108, III Odnoga(i), mózgu 35, 97, 118, 119220.
225 przednia 371 sklepienia 321 tylna 371.
Odruch(y), aksonowy 2 Babińskiego 101 definicja 2 kolanowy 83 łokciowy 85 o łukach odruchowych wicia neuronowych 83 mięśnia, dwugłowego 85 trójgłowego 85 okostnowe 85 patologiczne 101 podeszwowy 101 promieniowy 85 Rossolimo 101 skokowy 85 i cięgnowe 85 ścipgnowo-mięśniowe 85 własne mięśni 83 zaburzenia 21 I zgięcia 85, 108 źrenic na światło 389 Ogon, jądra ogoniastego 314, 322362 koński 26.
60 Oko ciemieniowe 36, 248 Okolica(e)18 ciemieniowa, dolna 334-górna 334 czołowa 334 hipnogenne 279 kory mózgu 334 limbiczna 334 pośrednia guzowa podwzgórza 271 potyliczna 334 przedczworacza 236 przednia wzrokowa podwzgórza 271 przedpokrywowa 236, 240 przedśrodkowa 334 skroniowa 334 tylna suteczkowa podwzgórza 271 wyspowa 334 zaśrodkowa 334 Okres(y), cewy nerwowej 21 późnego stadium rynienki nerwowej 21 snu i czuwania, wpływ tworu siatkowatego 162 wczesny rynienki nerwowej 20 Oksytocyna 277 Oligodendrocyty 14.
W Oligodendroglej móżdżku 201 Oliva 117.
118.
132 Oliwka 118.
132 Onerwie 433 Operculum 39, 40 fornale 314 frontoparietale 314 temporale 314 Opona(y)3.
48 miękka 428, 448 mózgowia 451 rdzenia kręgowego 448.
Opona(y), pajęcza 428 pierwotna 430 rdzenia kręgowego 52 twarda 428 budowa 439 mózgowia 435 a nerwy czaszkowe 435 rdzenia kręgowego 431 wtórna 430 Opuszka, rogu tylnego 323 węchowa 30, 40, 119, 342, 392 dodatkowa 345 Organelle 8 O rganizmy jedno ko morko we pobudliwość I Organom, parayentriculare 257-praeopticum 257 subcommissurale 257-subfbrnicale 248.
257 yomeronasale 345 Osłonka, okołonaczyniowa siatkowata 402 mtelmowa(rdzenna)9 włókna nerwowego bezrdzenna 9 Osłupienie 231 Ostroga ptasia 40, 323 Oś Meynerta 219 Ośrodek(dki)czuciowy mowy Werniekego 340 głodu 279 krążenia w tworze siatkowa tym 162 nasycenia 279 oddychania w tworze siatkowatym 162 nerwowe 17 pragnienia 279 rdzeniowe, naczynioruchowe 100 oddawania, kału 112 moczu 112 przywspółczulne I 12 czynności płciowych 112 włosoruchowe III współczulne 110 dla narządów nerwowych 112 wydzielania potu Ul wytrysku nasienia 112-ruchowy, mowy 337-Broca 340 rzęskowa-rdzeniowy I li-spojrzenia w bok 337 węchowe wtórne 346 Otworek nerwowy tylny wtórny 26 Otwór(y), boczne komory czwartej 27, 125, 215 międzykomorowe 22, 28, 37122.
251, 25-4 nerwowy, przedni 21 tylny 21 pośrodkowy komory czwartej 27.
125. 215.
Qjj 4.
Otwarty), ślepy 130 tylny kanału nerwowego 20.
Pachymeninx 428 Pajęczynówka 428, 441-budowa 446 mózgowia 442 rdzenia kręgowego 442 Palaeocortex 327 Paleocerebellum 194 Paleopalium 42, 286 Paleorubrurn 23 I Palium 41.
115 Pamięć 355 Papilla n. optici 384 Paraepiphysis 36, 248 Parafza 248 Parafocculus 193 dorsalis 34 yentralis 34 Paralysis 78-agitans 227 Paraphysis 248 Paresis 78 Fars, anterior pedunculi 225 aperta 351 basilaris pontis 151 basolateralis 35(cervicalis 60 cochlearis 171 corticalis s. terminalis 40(corticomedialis 357 dorsalis pontis 120, 121, 154 libera 256.
320 lumbalis 60 magnocellularis corporis geniculati 265 marginalis sulci cinguli 306 nervosa hypophysis 247 occulta 351 opercularis 303 orbitalis 303 pary ocellularis 23 I corporis geniculati 265 postcommunicalis 407 praeeommuniealis 407 praelentifrmis 371 retrolentiformis 37 I sacralis 60 sacrococcygea 60 subfrontalis sulci cinguli 306 supralentifrmis 37 I tecta 256.
320 thoracica 60 triangularis 303 yentralis pontis 97, 120, 121151 yestibularis 172 Pasmo(a), grzbietowe obwodowe 93 komórkowe Biingrera li obwodowa-grzbietowe 94 osmoflne 13 rdzeniowe n. trójdzielnego 150.
176. 177.
378.
80, 91, 105, .
80.
93. 94.
Pasmo(a), samotne 150, 167, 169392 śródmózgowiowe n. trójdzielnego 157, 178, 240 węchowe 40, 119, 285, 345 wzrokowe 118.
251.
271.
387 Pączki dendrytyczne 8 Pedunculus(11, cerebellaris, interior 132.
150, 188 medius 117.
118, 134, 188 pontmi 188 superior 157, 188, 209, 213234 cerebri 118, 126, 219, 224 corporis mamillaris 276-flocculi 193 nuclei oliąaris interioris 148 thalami, anterior 267.
375 extracapsularis 375 interior 267.
375 posterior 267, 315 superior 375 Periarchicortex 332.
346 Perineurium 433 Peripalaeocortex 332 Perwascular reticular sheath 402 Perlit jądro 242 Peroksydaza chrzanowa 19 Perykarion 4 Fes hippocampi 322 Pęcherzyk(i), krańcowy 26 oczne 22.
36 synaptyczne 13, 326 środkowy nieparzysty 28 zarodkowe mózgowia 123 Pęczek(ki)18 czołowo-potyliczny 380 Flechsiga 94 Gowersa 96 haczykowaty 209 Helwega 105 klinowaty 58.
W 132.
141 Lissauera 66 łukowaty 380 Meynerta 233 międzypęczkowy 105 Monakowa WZmóżdżkowa-opuszkowe 209 niskowzgórzowy 366 oliwkowa-ślimakowy 39 I plam k owo-brodawkowy 384 podłużne 151 dolny 380-górny 379 grzbietowy 155, 230, 276 przyśrodkowy 150, 155, 234 podspoidłowy 380 potyliczny pionowy 380 półksiężycowaty 94 przecinkowaty Schultzego 94 przegrodowo-brzeżny 80, 94105 przyśr o dk o wy przodomózgowia 276.


ki), skośny mostu 134 mowo-potyliczny 380 kły 58, 60, 80, 91, 105, 132 ewkowy 282, 366 zki 221 mkowo-nakrywkowy 277 czkowo-wzgórzowy z 59278 ezkowy główny Zza, gzWtątny 93, 94*gięty 233, 246, 270 j d Azyra 259 iowy przyśrodkowy 345 ny, sznura, bocznego 106 przedniego 107 tylnego Widzenia kręgowego 83 den nerwowych 226 z 33 órzowy 282, 366 rkowy 38578 nowa 364:analna wzgórzowo-korojĄQewkowa 366 jer, 68, -4 z 8, 448 iphali 451 alis 448 mózgu 253 lała modzelowatego 122, gowia 3, 115 gu 3, 115 ółczulny 4 rń tętniczy mózgu 415 I la 32.
97, 118. 131. 140 tka 189.
190 i 384 i 384 mość synaps 14:amia 447 choroideus 31, 36, 38, 40451 entriculi, lateralis 316 ąuarti 120, 121, 214-tertii 121.
257 łosi autonomici 4 osus, yertebralis, exter 4 Olirternus Wlanterior 430 posterior 430 aeurales 200, ciemieniowy, dolny 304 jórny 304 orokątny 191.
I!ł 2 ibrzuścowy 33, 191, 14 dżku 189 tośrodkowr 308 tsiężycowaty, dolny 191 jórny 191, 192 tul móżdżku 191.
Płacik(i), prosty 191, 192 robaka 189-smu 868868 środkowy 32, 189 Płaszcz 41.
115, 147 dawny 286 stary 286 Płaszczyzna pośrodkowa mózgowia 120 Płaty)115.
ZWciała modzelowatego 42, 122295.
376 ciemieniowy 30, 115, 299 czołowy 30, 37, 115, 259 grudkowa-kłaczkowy 32 limbiczny 341, 348 móżdżku 193 potyliczny 30, 115, 299 przedni, móżdżku 193-przysadki 251 skroniowy 30, 37, 115, 118, 299 tylny, móżdżku 193 przysadki 25 I węchowy 342 Pleiowodwupostaciowe jądro pola przedwzrokowego 273 Pbn mózgowa-rdzeniowy, 52125.
428 ciśnienie 446 ilość 447 znaczenie czynnościowe 447 Płytka nerwowa 20 Pneumoencefalograńa I z 5 Pobudliwość organizmu, definicja I Pochewka korzeniowa 433 Podkładka 351 Podstawa, konara 220.
225-rogu tylnego 64 Poduszka 36.
251.
259 Podwzgórze 36, 118, lZz, z 45, za 9271-fizjologia 278 Podział Brodmanna pól kory mózgu 333 Pokrywa, śródmózgowia 35, 126219.
224, 236-wzrokowa 239 Pole(a)18 angioarchitektoniczne 334 architektoniczne 332 boczne 212 CA hipokampa 354 cytoarchitektoniczne 333 czucia somatycznego w móżdżku 210 czuciowe, pierwotne 335-wtórne 340 Eorela 282 glioarchitektoniczne 334 gruszkowate 41 korzeniowe, przednie 56 tylne W kory 42 kwadratowe blaszki pokrywy 222.
194.
Pole(a), mięło architektoniczne 334 mielogenetyczne 334 migdałowate przednie ciała migdałowatego 357 najdalsze 138, 257 nakrywkowe brzuszne 160, 230 owalne 93 Flechsiga 94 piórkowate trójkąta podjęzykowego 137 podspoidłowe 308 projekcyjne(rzutowe)335 przedpokrywowe 236 przedsionkowe 138 przedwzrokowe 271, 295-boczne 272 przyśrodkowe 212 przyprążkowe 339 trójkąta podjęzykowego 137 przywęchowe 308 słuchowe 138 śródwęchowe 393 Tsaia 230 tylne podwzgórza 276 Polus, frontalis 297 insulae 313 occipitalis 297-ternporalis 297*ons*, *, *, *, *z, *, *z*129-Varoli 129 Porażenie, całkowite 78 mięśni 71 naczynioruchowe I 10 wiotkie 78.
101.
108 Powierzchnia, boczna jądra soczewkowatego 364 brzuszna, mostu 134 rdzenia kręgowego 130 brzuszna-przyśrodkow a j ądrawzgórka dolnego 236 dolna 296 jądra soczewkowatego 364 móżdżku 187 dośrodkowa ciała modzelowatego 296 górna móżdżku 18(górna-boczna 296 mózgowia 115 grzbietowa, międzymózgowia 251 mostu 135 rdzenia kręgowego 132 śródmózgowia 222 grzbietowa-boczna 296 jądra wzgórka dolnego 236 obwodowa ciała modzelowatego 296 podstawna 296 mózgowia 115, 118 półkul mózgu 296 przednio-górna skrzyżowania wzrokowego 25 I.
Powierzchnia, przy środkowa 296-jądra soczewkowatego 363 półkuli 122 tylna-dolna skrzyżowania wzrokowego 251 wypukła 296 wzgórza 259 Powięź zębata 353 Półkula(e), mózgu 3, 21, 37, 115127 budowa zewnętrzna 296 dominująca 340 móżdżku 32.
118.
187 Praecuneus 309 Prawo.
Auerbacha-Flataua 88 Bella-Magendiego 77 odśrodkowego ułożenia dróg nerwowych 8(Prążek(ki), Baillargera 330 biały guza 250 Exnera 330 Gennariego 323 Kaes-Bechterewa 330 krańcowy 252, 276, 316, 322 podłużny, boczny 296, 351 przyśrodkowy 296, 351 rdzenne, komory czwartej 136 wzgórza 251, 270 słuchowe 136 Wica dYzyra 323 warstwy, drobinowej 330 ziarnistej 330 węchowy, boczny 345 pośredni 346 Prążkowie 37, 229, 364 nowe 246 Primordium hippocampi 286 Processus, supralernniscalis 153 tegrnentalis lateralis 153 Prolaktyna 277 Promienie rdzenne 331 Promieniowanie, przednie sierpa 439 tylne 439 Promienistość, ciała modzelowatego 295, 376 słuchowa 376 wzgórza 267, 374 wzrokowa 3(5 Proprioreceptory 2 Prosencephalon 21 Próg wyspy 313, 345 Przecięcie, korzeni grzbietowych 82 przedniej części sznura bocznego 88 Przedklinek 309 Przedmurze 38.
364, 368 przedgruszkowate 368 wyspowe 368 Przegroda, kresomózgowia 355 międzykorzeniowa 433 pośrodkowa tylna 15, 62, 66, 76 prawdziwa 356 przezroczysta 42, 122, 296, 356.
Przegroda, szyjna pośrednia 66451 tylna 450 Przepona siodła 437, 438 Przerwanie rdzenia kręgowego poprzeczne 108 Przestrzeń(nie), między kłębuszkowe 344 międzypochwowa 437 okołonaczyniowa 401, 428 Virchowa-Rabina 401 Przewężenie Ramiera 9 Przewiązka języczka 191, 192 Przodomózgowie 21, 36 Przysadka 28, 36, 118, 250 Przyszyszynka 36, 248 Pseudoascensus rnedullae spina lis 60 Pubinar 36.
251.
259 Punctio lumbalis 442 Purkinjego komórki 33, 198 Putamen 38.
364 Pyramis 32, 34, 117, 118, 140 medullae oblongatae 97 yerrnis 189.
190.
Radb(ices), anteriores 56 craniales n. accessorii 120.
134 dorsales 25.
57, 59 lateralis tractus optici 251, 253 medialis tractus optici 251, 253 motoria 119.
135 optica basalis 389 posteriores 57 sensoria 119.
135 spinales n. accessorii 120, 134 yentrales 24.
56.
59 Radiatio(nes), acustica 376 corporis callosi 295, 376 Gratioleti 3(5 optica 375 thalami 2673 z 4 Radli medullares 331 Ramię(ona), czworacze, dolne 223 górne 223 łączące 188 mostu 134.
188 wzgórka, dolnego 223, 253 górnego 223, 454 wzgórków 222 Rarnus(mi), anastomoticus arcuatus 399 anterior 299 canalis vertebralis 395 ascendens 299 centrales 399 choroidei 410 posteriores 317, 408 posterior, lateralis 408 medialis 408 cortales 327 corticales 408 occipitales 409 peripherici 400.
Ramus(mi), ad gontem 406 posterior 299 canalis vertebralis 395 spinales 395 ternporales 409 Baphe 146, 154 Rąbek haka 312, 349 Rdzeniomózgowie 21, 31, 126 Rdzeń, kręgowy 3, 113 budowa, wewnętrzna 62 zewnętrzna 53 długość 53 filogeneza 48 masa 53 odcinki 60 stosunki ogólne 52 tętnice 395 przedłużony 30, 31, 52, 118, 126 budowa, wewnętrzna 138 zewnętrzna 130 filogeneza 127-*sz*a**z*Reakcja źrenic na nastawność 389 Receptory I Recessus, anterior 220 fstigii 215 infundibuli 123.
256, 273 laterales yentriculi quarti 125136.
215 opticus 30, 123, 256 pinealis 123, 256 posterior 220 sacculares 256 suprapinealis 123, 256 triangularis 124, 256 Regla(nes)18, 334 frontalis 334 insularis 334 limbica 334 occipitalis 334 parietalis, interior 334 superior 334 postcentralis 334 praecentralis 334 praetectalis 236, 240 temporalis 334 Reprezentacja ruchowa w korze mózgu 336 Reticular actwitmg system 231 Retziusa zakręty 351 Rhinencephalon 299, 341 Rhombencephalon 21 Robak 32.
118, 120, 187 górny 187 dolny 187 Rollera jądro 167, 172 Rosenthala żyła 425 Rostrom 42 corporis callosi 122, 296, 376 Róg.
Amora 322 boczny 63, 113 czołowy 316 dolny 37, lz 3, 321 przedni 37, 63, 113, 123, 140316.


ią 37, 63, 64, 113, 123, 141 zaga ciała, utrzymywaO 4 atetotyczne 368 neksowe 337 wolne 279 iicze 368 nnatyzowane 368 ja nerwowa**, 22.
s hypophysealis 28 dorsalis 248 lymphaticus 435 alosus 247 jego, jądro 112 nada 450 na komórki 8.
14 wy degeneration 10 t(y), grzebienia 21 uakręgowegoóO, 113 S.
środkowego.
dum(tia), cristae 21 nodale 9 allae spinalis 60 i 5(1:tex ślzuwanie, regulacja podirzowa 279355 icale intermedium 66 radieulare 433 larum posterius 57, 62, 76 icidum 42.
122, 296, 356 mus 450 valbe 450 rachnoideale dorsale 450 icephall 355 m 356 ma 12, 104, 159 y dimorphic nueleus of neoptic area 273 agę 279 iczka śródplazmatycznaka 8 da 384 aózgu 38, 437 żżku 437.
438 urae matris 435 nie lzz.
318 a 38.
364*o, płacika 192 elate 138 rwanie 19 szne nakrywki 103, 233 ietowe nakrywki 103 nów górnych móżdżku 234 zów bloczkowych 241 nid 9 z, 130, l 3@g 143 rkowe 30, 36, 118.
247, 251 akrywki 2393.
Słupy, boczne 63.
430.
270.
256.
sklepienia 42, 296, 321, 377 stare 295 szare, przednie 65 tylne 65*y*ne*, *, *zz, z*, z*, zz*uzdeczek 122.
253479 wielkie 19.
295 wzgórków dolnych 237 Spongioblasty 23, 35 Staderiniego jądro 167 Statyka ciała, wpływ tworu siatkowatego 162 srok*Stożek, końcowy 53 rdzeniowy 26, 53, 55 Stratom(ta)18.
37.
W alba, colliculi superioris 236, 237 superfciale 238 cinereum 238 ependymale 23 fbrosum externurn 343 ganglionare 33, 196, 198-glomerulosum 343 granulosum 33, 196, 199 externum 344 internum 344 griseurn, colliculi superiorisza*zazsuperfciale 238 lacunare 354 lemnisci 238.
Stratom(ta), marginale 23.
sklepienia 256, 320 tylne 63 Soemeringa istota czarna 26 Bornit 22 Spadzistość 189, 190 Spiny neurons 8 Spitzki pęczek 221 Splenium 42 corporis callosi 122, 295, 376 Splot(y), kręgowy wewnętrzny S.
Stożek opony twardej 431.
naczyniówkowy 27, 31.
36, 40, S 125.
451 komory, bocznej 316, 322 czwartej 120, 414-trzeciej 257 nerwowe autonomiczne 4 żylne kręgowe, wewnętrzne 401 zewnętrzne 401 oidło(a), białe 65 Gansera 387 Guddena 387 hipokampa 296 kresomózgowia 295 Meynerta 387 mózgu 42 nadwzgórzowe 254 nadwzrokowe 265 brzuszne 387 grzbietowe 387 przednie W, 42, 122 części 376.
moleculare 35.
196, 344 neurocytorum mitralium 344 opticum 238 oriens 354 palliale 23 sagithale, externum s. laterale 375 internum s. rnediale 375 zonale 259 opa hipokampa 322.
ria(ae), acusucae 136 alba tuberis 250 laminae, granularis 330 molecularis 330 longitudinalis, lateralis 296351 medialis 296, 351 medullaris, thalarni 251, 270 yentriculi ąuarti 136 olfctoria, intermedia 346 lateralis 345 medialis 345 terminalis 252.
276.
316.
322 Striatum 364 Strop, komory, czwartej 27, 213 trzeciej 27, 36, 256 międzymózgowia 248 Strzępek hipokampa 321, 322, 352 Stupor 231 Substancja(e), Nissla 6 P 365 przekaźnikowe 3 Substantia, alba 17.
65 hemispheriorurn 370 gelatinosa 64, 72 centralis 69 grisea 17, 24, 63 centralis 35, 140, 149, 155229 intermedia 63 centralis 65 lateralis 63, 65 innominata 346.
364 nigra 35, 225 zzWSoemeringi 226 perfrata, anterior 17, 119251, 346 posterior 118220 Rolandi 64 Subthalamus 249, 280 Sulcus(ci)115, 297 anterolateralis 56.
130 basilaris 117118 J@bulbopontinus 134 calcarinus 40.
121.
122, 306308. 323 centralis 39.
40.
115, 116, 300313 chiasrnatis 386 cinguli 40, 144, 124 circularis insulae 313 collateralis 40.
310 corporis callosi 40, 121, 122306.
Sulcus(ci), dentatofasciolaris 349 Szczelina(y), ciemieniowa-poty-Taśma, komory czwartej 132, 214.
40, 115.
diagonalis 303 ńmbriodentatus 349352 frontalis, interior 302 pararnedianus 302-superior 301 habenulae 58 hippoeampi 38, 40, WB.
48 hypothalamicus 36, 122, 254 intermedius, posterior 58, 132-primus 304-seeundus 304 interparietalis 303 intraparietalis 303 lateralis 39.
115, 117, 299 anterior 56 Qlcerebri 40 cruris cerebri 221 posterior 57, 120, 134 limitans 25, 35, 137 lunatus 316 medialis cruris cerebri 220 medianus posterior 57, 62, 132 Monroi 25-4 neuralis 21 occipitalis, interior 305 lateralis 305 superior 305 transyersus 301.
303 occipito-ternporalis 310 oculornotorius 220 olfactorius 309 orbitales 309 transversus 309 paracentralis 306 paramedianus 187 parietooccipitalis 3116.
121. 122. 306.
parofactorius, anterior 308 posterior 396, 308.
W postcentralis 303 posterolateralis 57, 134 praecentralis 301 praeopticus 36 radiatus 303 rhinalis 311 semiannularis 346 subpariatalis 306 subpinealis 253 temporalis, interior 304, 310 medius 305 superior 304 transyersus 305 łub ero infundibularis 250 Synapsy li kory mózgu 324 plastyczność 14 typy 13-typu I 326-typu li 326 Synaptic bulbs 12 Systerna, neryosum, autonomicum 4 centrale 3 periphericum 3 Szczelina(y), boczna mózgu 299.
liczna 301.
306 druga 32, 190 hipokampa 308 móżdżku 32, IWnaczyniówkowa 38, 318 ostrogowa 308 pierwsza 32, 190 poboczna 310 podłużna mózgu 38, 115, 118296.
pośrodkowa, przednia 25, 56, -rhornbencephali 146.
190.
62.
130-średnia 26 pozioma móżdżku 191 przedczubowa 32, 189 przedpiramidowa 32 przedśrodkowa 189 synaptyczna 11, 13 tylna-boczna 32, 191 zajęzyczkowa 189 zapiramidowa 190 zaśrodkowa 189 Szczyt rogu tylnego 64 Szew 146.
154 Sznur(y), boczny 58, 66, 106, 113, 132 przednifó, 50, (ł 5 toń mą rdzenia kręgowego 56 rozdzielający 138 tylny 57, 58, 66, 105, 113 Szpony hipokampa 322 Szyjka rogu tylnego 64 Szyszynka 27, 36, 122, 253, 271.
Ściana(y), boczna komory trzeciej 36, 254 dolna, komory trzeciej 36, 256 półkuli mózgu 37 górna komory trzeciej 256 przednia komory trzeciej 254 przyśrodkowe półkul mózgu 38 tylna komory trzeciej 256 zewnętrzne rogu przedniego 64 Śpiączka okresowa 280 Środek półowalny 370 Śródmózgowie 21, 35, 126 budowa, wewnętrzna 224 zewnętrzna 219 filogeneza 216 granice 219 położenie 219.
Tabes dorsalis 93 Taenia, choroidea 252.
318 ńmbriae hippocampi 322 fornicis 318 pontis 221 thalami 252, 257, 451 yentriculi ąuarti 132, 214 Tapetom 321, 377 Reili 321.
mostu 221 naczyniówkowa 252, 318 sklepienia 318 strzałkowa strzępka hipoka.
mpa 322 wzgórza 252, 257, 451 Tecturn, mesencephali 35219.
224, 236 opitcum 239 Tegmentum 31, 35, 224.
226.
126.
Tela, choroidea 31.
214, 317 prosencephali 318 yentriculi, quarti 214 tertii 122, 256, StkTelencephalon 21, 36, 127, 283 impar 29, 294 medium 127.
294 Ternpus, posterius sulci neuralis 21 prius sulci neuralis 20 tubi neuralis 21 Tentoriurn cerebelli 437 Termoregulacja podwzgórzow a 278 Tętnica(ej, biodro wo-lędźwiowa 395 błędnika 405 boczne rdzenia przedłużonego 416 ciemieniowa, przednia 412 tylna 412 ciemieniowa-potyliczna 40(czołowo-biegunowa 414 czołowo-oczodołowa 412 czołowo-podstawna przy środkowa 414 dolna, przednia móżdżku 406416 środkowa móżdżku 417 tylna móżdżku 405, 416 dołu przyoliwkowego bocznego 416 górna móżdżku 407, 416 guzowa-wzgórzowe 410, 418 kolanko wo-wzgórza we 408 końcowa 398 korzeniowa, przednia 395, 396 tylna 395-wielka 397 kresomózgowia 418 kręgowa 395, 402 krzyżowo-boczna 395 lędźwiowe 395 łącząca, podstawno-mózgowa tylna 409 przednia 387413 tylna 409 międzymózgowia 417 międzyżebrowa, najwyższa*tylne 395 migdałka móżdżku 416 mózgowia 401, 402 móżdżku 416.


e), naczyniówkowa Ima 317.
410 lna, boczna 408 przyśrodkowa 408 i 403 lożowa 412 iśrodkowa 414 owe 439 zednia 439 alkowa 439 lna 440 gowa 407:awna 402 rwy 417 idkowa ciała modzelogo 413 iczna, boczna 407 zyśrodkowa 407 towiowe 411, 414 towiowo-torebkowe 41 I lklinka, dolna 415 ima 415 ima mózgu 387, 403, 412 Środkowa 412 Jośrodkowe rdzenia iłużonego 416 na przedłużnego 416 nowe 397 zednia 397.
404*na a*z, *oanowo-potyliczna 407 Iowa wewnętrzna 405 Iłowo-brzeżna 414 a, głęboka 305 ewnptrzna 403 stepująca 395 ława 412*z*u**nózgowia 417 owa dolna***mózgu 403407 lżenia przedłużonego 416 rzowo-dziurkowane 408 ętu kątowego 412 idkowa Qzencephalon 127.
148 as 3 O, 36, 121, 122 dis 246 ralis 246*, *, *a li i*glejowa 4.
418 zodomózgowia 318 rogu komory czwartej.
pkdnk*, nerwów-histogenezą zĘuQidv nerwowe.
Tańsi(la ć*er*b***Iąęebka, Jł 9(8 PPKnego oliwki 147*s*d*d**gwew*zną*z 370 zewn**rzną*poru**m*c*cu*ąri*Votocwrte(41 cjąąeąus*eP 9 P 999 P-si(cularis, iri******, jąedius 209-super*or z*g*e*eb*ubrą*eerebeóPWWPWeu-gag zgeereb 89 Y 9 ś 9 PPtaris t 7 z, zO 9 co*onuc*earistąteralis 228 medtalis zza.
eortiepontinuseortico'eticulari cortiespinales.
*zzs az*zz*, *z*.
les, 86.
W 449, 4 yz.
9 tyramida.
-dn*e*g**ląterdlisBó, Qą'"*o*s*r*a*ą*is**o*ec*a*s*cuneoce(ebellarą%''d*rs*a*erd*s**o*p*us*j, :yen u 888 P 9 Le duncularis 233*ha*a*a*c**jjjjers(jjjm 8949 łPP 9 un cularis 233 jąąrnillo 4 h 8@@8 ej-ząęjjese 8 P 9 PP 989 s n. trigeminijąy 178, 240'ęępązpSUS lbnigrostratalis żynucleocerePeBB::-gjąy*c*us*345 o*o*erebe*ąri*aecessorius jj.
-*sp*na*s g**p*us**-jgdohaPePPW-g ąsspąłlidonigralis ąjjjęąve PWPWPhypophy sealis 377 Xąę(ePPPPPłPBPkmporopontiąyijs 240 pąrielopontinus jąuncu 89@Pmwersus-tpąętocerebellat, ząjąj-ąr(89888 P 9 łerior 89 ląteralis 99 ywę*c*sp*na**'ląteralisBó, ją''.
Tractus, reticulospinalis, media lis 86.
104, 106 retinohypothalamicus 389 retmotectalis 389 rubrolwaris 233 rubroreticularis 233 rubrospinalis 86, 102, 106.
233 solitarius 150, 167.
169, 392 spinalis n. trigemini 141, 150176, 177 spinobulbares 90 spinocerebellares ZWanterior 86, 95, 96, 106 posterior 86, 94, 95, 106 spinoceryicalis 88.
Wóspinoolivaris 86, 97.
106, 148 spinoreticularis 89.
106 spinotectalis 89.
106 spinothalarnicus, anterior 86*z, *, *o*lateralis 86, 87.
Wósuiatopallidalis 365 supraopticohypophysealis 277 tectocerebellaris 208 tectonuclearis 239 tectoreticularis 239 tectospinalis 86, 103.
106239 tegmentalis certralis 148.
155336 temporopontinus 154 thalamostriatalis 365 tuberohypophysealis 277 tuberoinfundibularis 277 yestibulocerebellaris 173.
207 yestibulolongitudinalis I 73, 235 yestibuloreticularis 173 yestibulospinalis 86, 103.
104106, 173 yestibulothalarnicus 173 ansmiUery 3 ansport aksonalny 19 Trigonum collaterale 322 habenulae 253.
270 lemńisci 223 neryi, hypoglossi 136 vagi 138 olfactorium 117, 119.
345 subpineale 222 yagale 138 yentriculi lateralis 314 Jarda żyła 425 Jł@, błędny 48 komory bocznej 314 nerwu, błędnego 138 podjęzykowego 16 Philippe'a-Go mbauBa 94 poboczny 322 podjęzykowy 136 podszyszynkowy 222 uzdeczki 253.
270 węchowy 119, 345 wstęgi 223.
Truncus, cerebri 3, 115 corporis callosi 121.
122295.
Truncus, eoeephali 3, l@sympathieus 4.
Trzon, jądra ogoniastego 314, 316, Varicositates 12.
*kręgów 61 móżdżku 32.
193 sklepienia 320 Tsaia pole!
30 Tschidy jądro 234 Tuber cinereum 36, 117.
118.
121250 yermis 189, 190 Tuberculum, acusticum 138 amygdalae 322.
357 anterius thalami 251 cinereum 133.
247 cuneatum 132 gracile 132 habenulae 253 mamillare 36, 247 olfactoriurn 40.
346 trigeminale 133 Tubus neuralis 21 Twór, hipokarnpalny 351 siatkowaty 65, 144, 155.
424230 biały 149 czynność Wlpołożenie 157 szary 149 Tyłomózgowie 21 wtórne 21, 31.
126.
Uczuciowość wyższa 340 Układ, limbiczny 341, 347 moczowy, czynność 162 nerwowy, animalny 4 autonomiczny 4 czynność 109 rdzenia kręgowego 108 obwodowy 3 ośrodkowy 3 naczynia 395 rozwój 20 podział 3 pozapiramidowy 358, 366 rozwój rodowy 78 somatyczny 4 wegetatywny(wegetacyj-V ny)4 własny rdzenia kręgowego 83, 84 pokarmowy, czynność 162 siatkowaty pobudzający 231 wrzecionkowo-zwrotny 78 Uncus 309.
312 Unerwienie, czuciowe 82 korzeniowe 79 narządów wewnętrznych 108110 obwodowe 79 Uszkodzenie rdzenia kręgowego połowicze 107 Uvula 32, 34 yerrnis lg 5 tgcj.
Vagina radicularis 433 Vallecula eerebelli 187.
Masa meningea 439 Vasocorona 399 Velurn 121 medullare, anterius 189.
213 inuferius 34, 120, 214 posterius 214 superius 34, 120, 121, 189213 transyersum 248 Wena(ae), anastomoticae 425 interior 425 superior 425 basalis 4 z 5 centrales 400 cerebelli 426 cerebri 421 anterior 425 interiores 424 interna 4 Hmama 4 zzmedia, profunda 425 superfcialis 425 superiores 423 choroidea 317 interior 422 superior 422 communicans, anterior 426 posterior 426 Galerii-CZhemisphaerii cerebelli, inferiores 427 superiores 426 periphericae 400 radiculares, anteriores 401 mama 401 posteriores 401 septi pellucidi, anterior 421 posterior 421 spinales, externae 400 internae 400 superior yermis 426 terminalis 316.
421 thalamostriatae, interiores 422 superior 316, 421 vermis interior 426 ntriculus, impar 286 lateralis 22, 37, 123, 314 medius 283.
quartus 120, 121, 123, 212 terminalis 68 tertius 122.
123 Vergi 296 Vergi komora 296 Vermis 3 C, 130, 187 cerebelli 118 interior 187 superior 187 Vesicula terminalis 26 Wica dWzyra prążek 323 Vinculum lingulae 191, 192 Virchowa-Rabina przestrzeń 401.
Walłeyera Komórki yzWallerian Begeneration mWał(y)móżdżku Iz są p*o*is*y z*zWarstwa(918 biąla, powierzchowną zągwzgórka górnego 236, 237 rzeźna*ęerwv nerwowej 23(słoty szarej wzgórka gór******344**Qwuszkowa 343 kąjwóek, mitralnyeh ąąąwielokształtnych 328, 331 rniędTFążkową 11(*d*zszą*z*n*epewną zg***bw*wą ą*opuszki węchowet ąąąp*rą*dd**zzwewnętrzna 328 zewnętrzna 32 zp*dszczo*ąącewy nerwowej 23, 2+jjąprążkową 11(pop*e*a*ą z*ggwąlicha-Obersteinera 80 sią(k 9 w@a(czerwona)zza aazwzgórza 259 sląbowłóknistą ąjjsp*wą*stęza(Ko 88, wewnętrzną ąyXzewnętrzna 375 sząra Powierzchowną zyg wzgórka górnego 236, 237 wjelkołomórkowe ciała koląnk*d*eg*ą*ąGkien pasma węchowego 345 wjjknisla zewnętrzna 343 w*zec*ową*ą ązgęęąęggl 236 węś@8 Kowa cewy nerwowej 23 wzr*k*wą z*z*a*czarną*z*z*ą*s**gary móżdżku 196, 199 wewnętrzna 328, 344 zewnętrzna 327, 3 g 4.
kory móżdżku 196, 198.
z*wą****.
*dz*presyną z*zWeięeiełal, mielmy j(X. . . -ęiiotu 437 p*ze*c*eśniowe zz*peze*e*ożdżku*g*prze*p*zne*ą*gwnłd(a-Lantermana I o jęjjje móżdżku Ił zd*p*d*owe zz**eji*ie*w*ągu*z*u z**.


:ulografa 125, 44 zla-Edingera jądro 243 ózgowie 299, 341 łka zasłony rdzeniowej j 213 lensena 20*omy 20 na nerwowego 9 gania 93 boczna włókien korzeni etowych 81 rodkowa włókien korzetbietowyeh 80(a)40, 314 we 314 wo-ciemieniowe 314 iiowe 314, naczyniowy 399 ienisty 97, 370120.
213 o ząbkowane 433, 442, 448 ka protoplazmatyczne I a)nerwowe, 8 owe nn, czaszkowych rdkowe 108 z, białej rdzenia kręgoi 70 arej rdzenia kręgowego, oliwki 147 ste 200 zeniowe, długie 378 oótkie 377 óżdżku 206 wo-jądrowe 151, 226 wo-mostowe 151.
226 wo-rdzeniowe 151.
225 wo-siatkowe 151.
226 mózgu 326 miowe, n. podjęzykowe łQerwów rdzeniowych 76 watę, długie 374 rótkie 377 ewnętrzne 144 iwnptrzne 132, 140, 144 nowe kory nowej 329 owo-móżdżkowe 154 ste 200 era 50 Jdkowe 109 ma wzrokowego 239 e zo*zeczne 153 ueniste 331 dzwojowe 119 me 8 nowe bezrdzenne 8 owe, z 76.
78767676, 77 ciensze 78.
Włókno(a), ruchowe, nn, czasz-Zaburzenia, afektu 270.
kowych 1%rzutowe istoty białej półkul 371 słuchowe 239 smakowe 264 spoidłowe 376 móżdżku 206 strzępiaste 148 styczne 331 układu autonomicznego 78, 163 wisceromotoryczne 109 własne rdzenia kręgowego 83 wstępujące, krótsze 92 wiązki przyśrodkowej 80 wydzielnicze 109 zazwojowe 110 zstępujące, sznura tylnego 93 wiązki przyśrodkowej 80 Wnęka jądra, dolnego oliwki 146 zębatego 203 Wodociąg mózgu 22, 30, 35, IW 123, 125, 136, 223, 254 śródmózgowia 223 Wodogłowie wewnętrzne 447 Worek, grzbietowy 248 naczynias ty 247 śródchłonki 435 Wstęga, boczna 155, 171, 234, 237391 przedsionkowa 263 przyśrodkowa 143, 149, 154234, 264 rdzeniowa 88.
IW W 8848 trójdzielna 154, 177, 234, 264 Wstępowanie pozorne rdzenia kręgowego 60 Wstrząs rdzeniowy 108 Wściekłość pozorna 279 Wyniosłość, piramidowa 118, 134 poboczna 40, 322 woreczkowa 250 Wypustka, obwodowa 15 osiowa 8 protoplazmatyczna 4 Wyrostek(ki), kolczyste 61 nakrywkowy boczny 153 nadwstęgowy 153 Wospa 40, 299, 313 Celleja 346-Reila 313 Wyściółka 14, 69, 25(Wytrzeszcz gałki ocznej III Wzgórek(kil, aksonalny 6, 8 dolne 120.
222 śródmózgowia 35 górne 120, 222 suteczkowy 36, 247 śródmózgowia 30 górne 35 twarzowy 136 Wzgórze 30, 36, 122, 146, 149 brzuszne 246 grzbietowe 246.
la mięśni poprzecznie-połączenia z korą mózgu 267 kowanych 77 Wzgórzomózgowie 127, 249.
bocz.
czucia 82 bólu 108 głębokiego 107, 269 powierzchniowego 269 wibracji 93 koordynacji ruchów 21 I motoryki MMnaczynioruchowe IWnapięcia mięśni 21 I potowydzielnicze 108, III równowagi 93, 211 ruchowe 78 snu 279 trończne 108, III wegetatywne 79 ZachyłekOO, boczne 125 boczny komory czwartej 136215 lelka 123, 256, 273 komory czwartej 215 nadszyszynkowy 123, 256 pozazasuwkowy 215 przedni 220 szyszynkowy 123, 258 trójkątny lz 3, zań tylny 220 wierzchu 215 woreczkowy 256 wzrokowy 30, 123, 2%Zagęszczenie, presynaptyczne 13 postsynaptyczne 13 Zakończenie wolne włókien nerwowych I zakręt(y)l@ciemieniowy dolny tylny 304 czołowy, dolny 302 górny 302 przyśrodkowy 308 środkowy 302 długi 313 dziurkowany 346 głębokie 297 hakowy 351 Heschla 305 hipokampa 309 Językowaty 309, 312 kątowy 304 klinowo-językowy, przedni 308 tylny 308 krótkie 313 móżdżku 33, 118, 188 nadbrzeżny 304 obręczy 308 oczodołowe 312 okalający 346 potyliczna-skroniowy ny 312 przyśrodkowy 312 potyliczny, dolny 305-górny 305 środkowy 305 półksiężycowaty 346 półkul mózgu 297 prosty 312.
Zkręt(y), przedśrodkowy łóż Zespół, odnogi mózgu 244.
przejściowe 298 przekątny 346 przyhipokampowy 309, 314 przykrańcowy 308.
W skroniowy, dolny 305 górny 305 poprzeczne W 5 środkowy 305 Retziusa 351 śródrąbkowy 351 tasiemeczkowy 51 wrzecionowaty 312 zaśrodkowy 303 zębaty 40, 287, 349 nik oliwkowa-mostowa-móżdżkowy 194.
Zasłona rdzeniowa, dolna 120.
Z.
214 górna 14848 śłł.
Zasuwka 136.
138.
215 Zatoki opory twardej 435 Zawzgórze 249 tarnik, blaszki krańcowej 444 ciała modzelowatego 444 dołu bocznego mózgu 444 między ko narowy 444 mostu 444 móżdżkowa-rdzeniowy 443 okalający 444 podnamiotowy 444 podpajęczynówkowy 443 podstawny 444 skrzyżowania 444 żyły wielkiej mózgu 444 Zespół, Benedikta 244 Brown-Sequarda 107 części, brzusznej mostu 179180 grzbietowej mostu 179, 180 Dejerine a i Roussy 269 Yoville'a 179 grzbietowa-boczny rdzenia przedłużonego 179 Hornera 112 Jacksona 179 Miliarda-Gublera I 79 nakrywki imkonarów 244.
Parinauda 244 Parkinsona 262, 368 pokrywy 244.
przyśrodkowy rdzenia prze-Żelazo 7.
dłużonego 179 Wallenberga 179 Webera 244 Zez ku górze 241 Zgięcie, głowowe 26 mostowe 26, 31 dna komory czwartej 29 szyjne 26, 28 Zgrubienia rdzenia kręgowego 60 lędźwiowe 53, 155 szyjne 53, 54.
arnistości.
Nissla 7.
226.
pajęczynówki 444 Zmarszczki podwzgórzowe 254.
przednia(rdzenna)188, 213 Z.
na, compacta s. nigra 226.
incerta 280, 281 magnocellularis 23 I marginalis 72 reticularis s. robra 227 thalami 259 Zrąb glejowy jądra dolnego oliwki 148 Zrost międzywzgórzowy 122, 254266 Zwężenie źrenicy 112 Zwój(e)3 Gassera 135 guziczny 60 międzykonarowy 233 mózgowa-rdzeniowe 21 nerwów rdzeniowych 59 półksiężycowaty 135 przedsionkowy 172 rdzeniowy 59 rzęskowy 389 spiralny 171, 391 ślimaka 22 trójdzielny 135 układu autonomicznego 21 Zwyrodnienie, tłuszczowa-płciowe 279 Waltera włókna nerwowego 10.
Zwyrodnienie, wtóme włókna nerwowego 10 Żagiel poprzeczny 248.
Żylakowatości synaptyczneŻyła(y), dolne, mózgu 424 półkuli móżdżku 427 robaka 426 górne, mózgu 423 półkuli móżdżku 426 robaka 426.
korzeniowe, przednie 401-tylne 401 wielka 401 krańcowa 316.
421 labbego 425 łącząca, przednia 426 tylna 426 mózgowia 402, 420 mózgu 421 powierzchowne 423 móżdżku 426 naczyniówkowa 317 dolna 422 górna 422 obwodowe 400 oponowe środkowe 442 podstawna 425 przednia mózgu 425 przegrody przezroczystej przednia 421 tylna 421 rdzenia kręgowego 400 rdzeniowe, wewnętrzne 400 zewnętrzne 400 Rosenthala 425 środkowe 400 głęboka mózgu 425 powierzchowna mózgu 425 Trolalda 425 wewnętrzna mózgu 421 wielka mózgu 422 wzgórzow o-prążka wiow a dolna 421 górna 316, 421 zespalająca, dolna 425 górna 425.


*wn*c*wo*s**zw*.
polecarównież:Robert M.
Whitaker, Neil R.
BodeyANATOM IA BŁYSKWICZN IE.
Wyczerpujący, praktyczny podręcznik anatomii, adresowany przede jszystkim do studentów medycyny:może jednak stanowić cenną pomoc także dla lekarzy i średniego personelu medycznego.
W tym nowoczesnym kompendium zadbano o zwięzłą formę przekazu i przejrzysty układ materiału, co pozwala na błyskawiczne odszukanie potrzebnych informacji, kiedy zaistnieje konieczność przypomnienia sobie wiadomości, a także ich solidnego podsumowania.
A ksi*żce znajdziemy m. in. niezwykle przydatne informacje dotyczące jrzebiegu tętnic, żył, nerwów czy naczyń chłonnych, topografii narządów względem poziomów kręgosłupa oraz dane o wieku kostnienia struktur szkieletu.
Wkrótce:zdam Bochenek Micha?
Reicher-Anatomia człowieka.
Tom I Pamela Macśnnon.
John Momsgksfordzki podręcznik anatomii czynnościowej(tom I-IT Tom I-Układ mięśniowa szkieletowy Tom li-Klatka piersiowa i brzuch.
Tom III-Głowa i szyja Wszystkie książki są do rabycia w Księgarni Firmowej w siedzibie Wydawnictwa, ul.
Długa 38/40, w godzinach od 10, 00 do 17, 00(poniedziałek-piątek), tel. 31-42-81 w.
205 Wydawnictwo prowadzi także sprzedaż za zaliczeniem pocztowym w Księgarni Wysyłkowej, tel. 31-21-81 yamówienia należy nadsyłać pod adresem:Wydawnictwo Lekarskie PZWLDział Handlowy, 00-950 Warszawa 1, skr, poczt.
379 lub E-maik pzwlł ćternet, pi albo fax 31-27-93.