Dodatek do Gazety Prawnej Wydawca: INFOR Biznes sp. z o.o. Sprzedaż łącznie z GP ISSN: 1232-6712 A1
nr 150 (2272) 1 sierpnia 2008
RAPORT HIPOTRENDY Tendencje na rynku kredytów hipotecznych
8 sierpnia w Gazecie Prawnej
dodatek
65 proc. Polaków chce
INWESTYCJE KREDYTY
Mój
Mój
zadłużać się we frankach
portfel
portfel
Szukamy głównie kredytu na zakup mieszkania, najchętniej we frankach szwajcarskich,
% Najnowsze zestawienie lokat długoterminowych
i w coraz większej wysokości  wynika z najnowszego raportu porównywarki finansowej
% Emocje  przyjaciel czy wróg inwestora
Comperia.pl. Więcej strona A2 % Jak dobrze ulokować waluty
UBEZPIECZENIA Ochrona na wypadek upadłości ubezpieczyciela
GIEA
DA
Warto dziś szukać małych
spółek o niskiej wycenie
Wypłaty z polis na życie
ałe i średnie spółki notowane na
Mwarszawskiej giełdzie walczą
gwarantowane w połowie
z trudnościami: nie sprzyja im ani gospo-
darka polska, ani światowa. Sektor MSP
poprawi wyniki i odzyska zaufanie inwe-
storów, jeśli spadnie inflacja, a tempo % W razie upadłości ubezpieczyciela nie wszyscy mogą liczyć na pokrycie roszczeń
wzrostu PKB przyspieszy.
Więcej strona A4 % Posiadacze inwestycyjnych polis na życie otrzymają tylko połowę wpłat
% Dziś żadnemu z towarzystw ubezpieczeniowych nie zagraża upadłość
INWESTOWANIE
nwestujący kilkadziesiąt czy kilkaset tysięcy pieczeń. Niestety, pełne gwarancje mają tylko po-
Pierwsze kroki
złotych w polisy na życie powinni pamiętać, szkodowani przez posiadaczy polis OC komunika-
Iże w wypadku upadłości towarzystwa dosta- cyjnego i OC rolników oraz sami rolnicy, którzy
na trudnym rynku akcji
ną 50 proc. tych kwot i nie więcej niż 30 tys. euro. obowiązkowo ubezpieczają gospodarstwa. Posia-
oczątkujący inwestor musi zrozumieć, Komisja Nadzoru Finansowego opublikowała dacze majątkowych polis dobrowolnych nie mogą
Pw jaki sposób zachowanie kursów akcji raport na temat wypłacalności zakładów ubezpie- liczyć na żadne wypłaty w przypadku upadłości
skorelowane jest z koniunkturą gospodar- czeń. Okazało się, że po I kwartale 2008 r. sześć wybranego przez nich towarzystwa. Tylko w czę-
czą, wynikami finansowymi spółek, analizą towarzystw miało problem z utrzymaniem wskaz
- ści na pokrycie swoich roszczeń mogą liczyć posia-
techniczną oraz psychologią i emocjami in- ników bezpieczeństwa na właściwym poziomie. dacze polis na życie. To istotne o tyle, że obecnie
nych graczy. Więcej strona A3 A
ącznie ich udziały w rynku sięgają 7,3 proc. Nad- wielu klientów kupuje inwestycyjne polisy na ży-
zór uspokaja, że to przejściowe problemy, które cie, powierzając towarzystwom nawet kilkadzie-
już w części towarzystw zostały zażegnane dzię- siąt czy kilkaset tysięcy złotych. Niestety, specjal-
ki wpłatom kapitału przez akcjonariuszy. Dodat- ny Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny gwa-
DYŻUR EKSPERTA
kowo warto pamiętać, że w Polsce działa system rantuje im tylko 50 proc. wpłat, a dodatkowo nie
gwarancyjny, który służy zaspokojeniu choć czę- może to być kwota większa niż 30 tys. euro. %
ści roszczeń klientów upadłych zakładów ubez- Więcej strona A3
Rekomendacja brokera
uwzględni kondycję
ubezpieczyciela
Rozmawiamy z GRZEGORZEM MIELCARKIEM, członkiem zarządu Investors TFI
Zamierzam zawrzeć umowę
Duża zmienność to domena rynku surowców
ubezpieczenia firmy na naj-
bliższe trzy lata. Czy i gdzie
powinienem sprawdzić sta- Cena energii będzie w najbliższym czasie znacznie rosnąć
bilność finansową towa- i będzie miała olbrzymi wpływ na gospodarkę  początkowo
rzystw, wśród których ofert niekorzystny, także poprzez wzrost cen produkcji surowców.
będę wybierał?
% Jakie są perspektywy roz- pogodzić z tym, że na rynkach
Sprawdzenie stabilności finan- woju sytuacji na rynku ropy surowców rola inwestorów fi-
sowej towarzystwa dla prze- po ostatnich spadkach cen na nansowych będzie rosła. Zmien-
ciętnego klienta jest trudne, bo światowych rynkach? ność rynku surowcowego jest
dane na ten temat zbierają i upubliczniają tylko  Jednym z najważniejszych duża, co przy dopływie kapitału
np. branżowe wydawnictwa. Niestety, nie daje czynników będzie skala spowol- spekulacyjnego i rosnących
takich danych Komisja Nadzoru Finansowego. nienia gospodarczego w Sta- emocjach odrywa ceny od fun-
W tej sytuacji przeciętny klient ma problem ze nach Zjednoczonych i spadek damentów. W długim horyzon-
zbadaniem nawet bieżącej kondycji towarzy- popytu na paliwa u tego naj- cie czasu na ceny mają wpływ
stwa, nie mówiąc o ocenie perspektyw (tym bar- większego konsumenta ropy na czynniki fundamentalne, a te
dziej, że sytuacja zmienia się dynamicznie). War- świecie. Czysto technicznie ce- przemawiają za tym, że ceny
to przypomnieć, że na koniec 2007 roku towa- ny ropy mają szanse spaść nawet w długim okresie będą rosły.
rzystwa mające problemy z utrzymaniem wskaz
- do 75 dolarów za baryłkę. Uza- W perspektywie najbliższej de-
ników bezpieczeństwa na właściwym poziomie leżniałbym to od zaistnienia re- kady większość globalnego za-
miały 0,14 proc. udziału w rynku, a po I kwarta- cesji w gospodarce światowej, potrzebowania energetycznego
le 2008 r. było to już 7,34 proc. W przypadku co wydaje się być najmniej będzie pochodzić z Chin i Indii, energii będzie w najbliższym
ubezpieczeń firm można to ryzyko choć w części prawdopodobne ze względu na a w tej chwili także ze Stanów czasie znacznie rosnąć i będzie
scedować, korzystając z usług brokera. On, tempo wzrostu w Azji. Patrząc Zjednoczonych. Póki co, kraje te miała olbrzymi wpływ na gospo-
przygotowując porównanie i rekomendację, na cenę surowca w kategoriach nie wprowadzają żadnych regu- darkę  początkowo niekorzyst-
musi uwzględnić kondycję finansową firmy i jej fundamentalnych, popyt rośnie lacji emisji dwutlenku węgla, co ny, także poprzez wzrost cen
perspektywy. Jeśli tego nie zrobi i doradzi nam szybciej niż podaż, co w optymi- mogłoby sprzyjać zmniejszeniu produkcji surowców. Interesują-
firmę, która upadnie, będzie można składać do stycznym dla ropy wariancie być zużycia ropy. ce perspektywy mają przed so-
niego roszczenie o wyrównanie szkód z jego może pozwoli wyhamować spa- % Ceny jakich innych surow- bą surowce zużywające najwię-
Jeden kredyt
polisy OC. Będzie on przy tym odpowiadał za dek jej ceny na obecnych pozio- ców na światowych rynkach cej energii, np. aluminium i pla-
przypadki, w których w momencie wyboru ist- mach. Wariant pośredni to ko- będą rosły? tyna. Oczywiście, ich wzrost mo-
na spłatę kilku
niały już przesłanki do niepokoju o kondycję fi- rekta w okolice 100 dolarów.  Ceny surowców są zależne że być hamowany przez
nansową takiej firmy, które jako profesjonalista % Na ile o cenie ropy decydują przede wszystkim od popytu zwalniającą gospodarkę. Dobre
powinien wyłowić. % MARCIN JAWORSKI czynniki fundamentalne, a na z realnej gospodarki i możliwo- perspektywy mają także metale
zobowiązań
ile działania spekulacyjne? ści ich produkcji. W sporej części szlachetne, np. złoto, bo rośnie
 Nie ma konsensusu co do te- przypadków produkcja jest ich znaczenie inwestycyjne i po-
finansowych
go, ile w cenie ropy jest spekula- związana z dużym zużyciem pyt konsumpcyjny. Pozytywne
PRAWA UBEZPIECZONYCH
cji, a ile fundamentów. Na pew- energii, np. dla aluminium koszt dla zwyżkujących cen złota jest
% Największe korzyści no ostatnio wzrosła rola speku- energii potrzebnej do wytopu to też stale pogarszający się stan
Jeśli masz pytania dotyczące praw ubezpieczonych,
lantów, głównie rosnących w si- około 40 proc. ceny finalnej. obecnych złóż i rosnące koszty
w przypadku upadłości towarzystwa
daje hipoteczny
łę funduszy hedgingowych. Jest Tymczasem problemy na rynku wydobycia. Do tego dochodzą
ubezpieczeniowego, napisz do Marcina
to rynek o olbrzymiej płynności, energii są obecnie najbardziej bieżące problemy na rynku fi-
Jaworskiego, eksperta Gazety Prawnej
kredyt konsolidacyjny
co zawsze przyciąga najwięk- skomplikowane do rozwiązania. nansowym. % Rozmawiała
e-mail: [e-mail]
Więcej strona A2
szych spekulantów i musimy się Nie wchodząc w szczegóły, cena MAA
GORZATA KWIATKOWSKA

INWESTYCJE
KREDYTY
www.gazetaprawna.pl
A2 WWW.GAZETAPRAWNA.PL PI
TEK 1 SIERPNIA 2008 | nr 150
Mój portfel
RAPORT HIPOTRENDY Tendencje na rynku kredytów hipotecznych
porady ekspertów
i
65 proc. Polaków chce
Wyjaśnienie oceny zdolności
kredytowej
zadłużać się we frankach
Bank ma prawo do uzależnienia przyznania kredytu od
zdolności kredytowej kredytobiorcy. Ma przy tym pełną
swobodę przy tej ocenie i nie musi co do jej zasad składać Szukamy głównie kredytu
wyjaśnień przed potencjalnym kredytobiorcą. Jedyny wy- na zakup mieszkania,
CELE KREDYTOWANIA*
jątek stanowią kredyty dla przedsiębiorców. najchętniej we frankach
Udział zapytań IV kw. 2007 I kw. 2008 II kw. 2008 Zmiana kw./kw.
szwajcarskich, i w coraz
Zakup 67,24 68,04 68,17 + 0,13 p.p.
rzez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty za- większej wysokości  takie
Refinansowanie 4,80 4,22 7,57 + 3,35 p.p.
ciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określo- wnioski płyną z najnowszego
Pożyczka 4,74 4,84 4,98 + 0,14 p.p.
Pnych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć raportu Hipotrendy,
Budowa domu 20,56 20,72 16,91  3,81 p.p.
na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokona- przygotowanego przez
Konsolidacja 2,65 2,18 2,37 + 0,19 p.p.
nia oceny tej zdolności. porównywarkę finansową
* Udział zapytań użytkowników portalu Comperia.pl w poszczególnych kwartałach
Na wniosek przedsiębiorcy ubiegającego się o kredyt, bank prze- Comperia.pl.
ŚREDNIA WARTOŚĆ KREDYTU (W ZA
)*
kazuje odpłatnie, w formie pisemnej, wyjaśnienie dotyczące do-
IV kw. 2007 I kw. 2008 II kw. 2008 Zmiana kw./kw.
konanej przez siebie oceny zdolności kredytowej. Wysokość opła- śród użytkowników
Zakup/CHF 277 705 260 195 269 491 9 296
ty za sporządzenie takiego wyjaśnienia jest uzależniona od ban- portalu Comperia.pl,
Pożyczka/CHF 167 231 157 605 154 257 -3 348
ku. Prawo bankowe w tej materii zawiera jedynie lakoniczne Wktórzy poszukiwali
Zakup/PLN 241 389 227 176 239 156 11 980
stwierdzenie, iż opłata taka powinna być odpowiednia do wyso- produktu hipotecznego, naj-
Pożyczka/PLN 137 372 140 703 119 024 -21 679
kości kredytu. ED więcej  ponad 68 proc.  zain-
* Średnia wyliczona w oparciu o zapytania użytkowników portalu Comperia.pl
teresowanych było kredytem
UDZIAA
ZAPYTAC
O KREDYT W ZALEŻNOŚCI OD JEGO WALUTY ( W PROC.)*
na zakup mieszkania. To o 0,13
IV kw. 2007 I kw. 2008 II kw. 2008 Zmiana kw./kw.
pkt proc. więcej w porównaniu
Korzyści z asisstance
PLN 47,60 40,60 31,86  8,74 p.p.
z I kwartałem 2008 r. Kredytem
CHF 50,70 56,84 65,36 + 8,52 p.p.
na zakup domu interesowało
EUR 1,00 1,44 1,31  0,13 p.p.
Asisstance to usługa ubezpieczeniowa, której celem jest się 16,9 proc. użytkowników.
USD 0,70 1,12 1,46 + 0,34 p.p.
zminimalizowanie skutków nieszczęśliwych zdarzeń, jakie Oznacza to spadek o 3,8 proc.,
* Średnia wyliczona w oparciu o zapytania użytkowników portalu Comperia.pl
dotkną ubezpieczonego. co można tłumaczyć pogodą.
W sezonie wiosenno-letnim ra- KWARTALNA ZMIANA WYSOKOŚCI RAT KREDYTU*
ile klasyczna polisa ubezpieczeniowa służy głównie zre- czej realizujemy inwestycje, IV kw. 2007 I kw. 2008 II kw. 2008 Zmiana Zmiana
(w zł) (w proc.)
kompensowaniu strat, o tyle asisstance niesie szybką po- a więc wykorzystujemy kredy-
Omoc po zaistnieniu wypadku. W ramach asisstance ubez- ty, a nie je zaciągamy.
PLN 1249 1304 1418 114 8,74
pieczony może liczyć zarówno na szybką pomoc, jak i rekompen- Wzrost oprocentowania
CHF 962 976 937 -38 -3,93
satę szkód w mieniu i zdrowiu osób poszkodowanych wskutek kredytów złotowych coraz czę- EUR 1225 1169 1175 6 0,50
wypadku w kraju i za granicą. ściej skłania kredytobiorców
USD 1233 967 817 -151 -15,57
Asisstance jest szczególnie przydatne w podróży, dlatego zazwy- do poszukiwania sposobów na
* Raty wyliczone przy założeniu średniej stawki WIBOR 3M i marży banków (kredyt 200 tys. zł na 30 lat, bez wkładu własnego)
czaj towarzyszy ubezpieczeniom komunikacyjnym (może być np. zmniejszenie miesięcznych ob-
załącznikiem do polisy OC). Ale coraz częściej mamy do czynienia ciążeń. Można to zrobić prze-
KWARTALNA ZMIANA OPROCENTOWANIA KREDYTÓW*
z tzw. asisstance domowym, które dotyczy zarówno zdarzeń loso- walutowując kredyt na tańszy,
IV kw. 2007 I kw. 2008 II kw. 2008 Zmiana Zmiana
wych, jakie mogą dotknąć mienia, jak i przytrafić się ubezpieczo- denominowany w walutach
(w p.p.) (w proc.)
nemu w miejscu zamieszkania. obcych lub go refinansując,
PLN 6,39 6,80 7,65 0,84 12,37
W ramach asisstance domowego firma organizuje pomoc pole- a więc przenosząc kredyt do
CHF 4,14 4,13 4,25 0,12 2,97
gającą na świadczeniu różnych usług, np.: zorganizowanie po- innego banku (pod warun-
EUR 6,26 6,03 6,51 0,48 8,01
mocy medycznej lekarza internisty w domu ubezpieczonego kiem, że dalsza spłata odby-
USD 6,77 5,02 4,31 -0,71 -14,09
w przypadku nagłego zachorowania oraz interwencji specjali- wać się będzie na lepszych wa- * Średnie raty wyliczone przy założeniu średniej stawki WIBOR 3M i marży banków
stów w domu ubezpieczonego w przypadku nagłego zachorowa- runkach). W II kwartale 2008 r.
y
ródło: porównywarka finansowa Comperia.pl
nia oraz interwencji specjalistów w domu ubezpieczonego takim kredytem zainteresowa-
w przypadku wystąpienia zdarzeń losowych, takich jak kradzież nych było 7,6 proc. użytkow-
z włamaniem i rabunek, pożar, zalanie, grad, powódz
, huragan, ników Comperii, o 3,4 proc. W II kwartale średnia wyso- więcej niż w poprzednim procentowymi w Stanach
wybuch, lawina, uderzenie pioruna, upadek statku powietrzne- więcej niż w kwartale po- kość poszukiwanego kredytu kwartale). Jednocześnie o tyle Zjednoczonych i mocno osła-
go, złamanie lub upadek zewnętrznych anten telewizyjnych i sa- przednim. Z pożyczki hipo- na zakup mieszkania (w zło- samo spadło zainteresowanie biającym się dolarem. Rata ta-
telitarnych, stłuczenie szkła  powodujących uszkodzenie mienia tecznej chciało skorzystać tych) wyniosła 239 tys. zł (wię- kredytami złotowymi (32 kiego kredytu to średnio 816 zł
znajdującego się w domu ubezpieczonego. ED 5 proc., a z kredytu konsoli- cej o prawie 12 tys. zł w porów- proc. zapytań). To dość wyraz
- (o 16 proc. mniej niż w pierw-
dacyjnego 2,4 proc. kredyto- naniu z I kw.). W przypadku ne zmiany  zwłaszcza w po- szych trzech miesiącach 2008
biorców. kredytu we frankach szwajcar- równaniu z IV kw. 2007 roku, roku).
skich było to 269,5 tys. zł, wię- kiedy chętnych na kredyty we W II kwartale 2008 r. śred-
Kredyt konsolidacyjny
Apetyt na większy kredyt cej o 9,3 tys. zł. frankach było 50,7 proc., a na nie oprocentowanie kredytów
Z raportu Hipotrendy wyni- kredyty w złotych 47,6 proc. złotowych, uwzględniające
Jeden kredyt na spłatę kilku zobowiązań finansowych okre- ka, że Polacy poszukują kredy- Spłaty do 30 lat Rosnący popyt na rynkowe stopy pro-
ślany jest mianem kredytu konsolidacyjnego. Największe tów o coraz większej wartości. Najchętniej preferowanym kredyty denomino- centowe i średnie
korzyści daje hipoteczny kredyt konsolidacyjny, gdyż jest on Kredytami w przedziałach od okresem spłaty był przedział wane we frankach marże banków, wy-
najniżej oprocentowany. Osoby, które nie dysponują hipote- 300 do 350 i od 350 do 400 25-30 lat. Na taki okres chcia- szwajcarskich nie jest niosło 7,65 proc.
ką nieruchomości, mogą wziąć kredyt lub pożyczkę konsoli- tys. zł zainteresowanych było ło zaciągnąć kredyt 57,7 proc. zaskoczeniem, biorąc (wzrost o 0,84 pkt
dacyjną zabezpieczoną polisą ubezpieczenia na życie. po około 5 proc. użytkowni- użytkowników Comperii pod uwagę drożejące proc. w porównaniu
ków Comperii (wzrost odpo- (wzrost o 4,2 proc.). Nieznacz- kredyty w złotych. z I kw.), oprocento-
Polacy
praktyce największe szanse na uzyskanie kredytu kon- wiednio o 0,4 i 0,5 pkt proc. nie wzrosło zainteresowanie Od stycznia do wanie kredytów
poszukują
solidacyjnego mają osoby, które są właścicielami nieru- wobec I kwartału 2008 r.). kredytami o krótszym okresie czerwca 2008 r. róż- w euro  6,51 proc.
kredytów
Wchomości z czystą hipoteką, a ściślej  z księgą wieczy- Kredyt w kwocie 400 450 tys. spłaty  od 3 do 10 lat. nica pomiędzy wyso- (wzrost o 0,48 pkt
o coraz większej
stą, w której nie występują żadne zabezpieczenia w postaci wpi- zł chciało zaciągnąć 2,7 proc. Rewolucyjnych zmian nie kością rat kredytu proc.), w dolarach 
wartości
su hipoteki. Ale równie dobrze może to być nieruchomość, dla osób (wzrost o 0,8 pkt proc.), było w przypadku deklarowa- złotowego (200 tys. 4,31 proc. (spadek
której sąd dopiero zakłada księgę wieczystą. Wówczas, podobnie 450 500 tys. zł  2,9 proc. nego udziału środków wła- zł, 30-letni okres o 0,71 pkt proc.),
jak w przypadku większości kredytów hipotecznych, bank może (wzrost 0,5 pkt proc.). snych w zakupie nieruchomo- spłaty) i kredytu we a we frankach szwaj-
zgodzić się na przejściowe (do czasu możliwości wpisu hipoteki) Największym zainteresowa- ści. W II kwartale ponad poło- frankach urosła z 320 carskich  4,25 proc.
zabezpieczenie kredytu konsolidacyjnego w postaci jego ubezpie- niem (22 proc.) nadal cieszą wa użytkowników Comperii do 515,25 zł. Przyczyna tkwi (wzrost o 0,12 pkt proc.).
czenia. się kredyty w przedziale szukała kredytu w wysokości w wysokiej inflacji w Polsce, Comperia.pl już po raz trze-
Większość banków oferujących kredyty hipoteczne dopuszcza 200 250 tys. zł (wzrost o 0,9 od 80 do 100 proc. wartości za- rosnących stopach Narodowe- ci publikuje raport analizują-
także możliwość ustanowienia hipoteki na nieruchomości innej pkt proc.). Po około 13 proc. bezpieczenia (nieruchomości). go Banku Polskiego i coraz cy tendencje na rynku kredy-
osoby niż kredytobiorca (oczywiście za zgodą osoby trzeciej). użytkowników zgłaszało popyt wyższej rynkowej stawce tów hipotecznych (obecnie za
Ponadto na rynku pojawiają się również kredyty konsumenckie na kredyt w segmentach Króluje frank szwajcarski WIBOR, od której bezpośred- II kwartał 2008 r.). Raport Hi-
(niehipoteczne), które mają za cel spłatę kredytów i pożyczek za- 50 100 tys. zł, 100 150 tys. zł Na początku roku kredyt nio zależy oprocentowanie. potrendy prezentuje m.in.
ciągniętych wcześniej przez osobę ubiegającą się o taki kredyt. i 150 200 tys. zł. W każdym we frankach szwajcarskich Osoba spłacająca kredyt w ro- strukturę popytu na poszcze-
W rzeczywistości są to także kredyty konsolidacyjne, a do ich za- przedziale odnotowaliśmy nie- chciało zaciągnąć ponad 65 dzimej walucie (200 tys. zł, za- gólne produkty hipoteczne
bezpieczenia służą miękkie instytucje typu weksel własny in blan- wielki spadek popytu (od 1,3 proc. korzystających z portalu ciągnięty na 30 lat, spłacany oraz analizę kosztów kredy-
co czy poręczenie osób trzecich. Trzeba jednak pamiętać, że takie do 1,9 pkt proc.). Comperia.pl (aż o 8,5 pkt proc. w ratach równych) w II kwar- tów zaciągniętych w złotych,
kredyty niehipoteczne są dość wysoko oprocentowane. Korzysta- tale musiała przeznaczać na frankach szwajcarskich, euro
jąc z nich jest więc trudniej osiągnąć główny cel kredytu konsoli- ten cel miesięcznie średnio i dolarach. %
NA CO ZWRACAĆ UWAG
ZACI
GAJ
C KREDYT HIPOTECZNY
dacyjnego, a więc obniżenie kosztów obsługi zadłużenia. W wie- 1418,44 zł (o 8,7 proc. więcej
Skutecznym sposobem znalezienia najtańszej oferty kredytu hipo-
lu przypadkach taki cel można jednak osiągnąć. ED niż w I kwartale). Rata kredy-
tecznego jest porównanie rzeczywistej rocznej stopy oprocento-
tu we frankach wynosiła śred-
wania (RRSO). W przeciwieństwie do oprocentowania nominalne-
% MACIEJ
nio 937,34 zł, a w stosunku do
go, które oddaje jedynie koszt odsetkowy, stopa rzeczywista
BEDNAREK
Poradnik bankowy poprzedniego trymestru obni-
uwzględnia wszystkie koszty przyznania i obsługi kredytu: opro-
redaktor naczelny
Oglądaj w TV Biznes w sobotę żyła się o prawie 4 proc. Co cie-
centowanie nominalne, prowizję, składki za tzw. ubezpieczenie
portalu
o godz. 16.40 kawe, płacilibyśmy jeszcze niż-
przejściowe, niski wkład własny, ubezpieczenie i wycenę nieru-
Comperia.pl
sze raty, gdybyśmy wybrali
Jak wybrać najlepsze produkty bankowe,
chomości, opłaty sądowe i notarialne, a także  w przypadku kre-
kredyt w dolarach, co jest spo-
jak zarobić i nie stracić
dytów walutowych  tzw. spread walutowy.
wodowane niskimi stopami
PI
TEK 1 SIERPNIA 2008 | nr 150 WWW.GAZETAPRAWNA.PL A3
Mój portfel
UBEZPIECZENIA Ochrona klientów towarzystw na wypadek upadłości
Pełne gwarancje mają poszkodowani i rolnicy
Działający w Polsce system gwarancji na wypadek upadłości ubezpieczeń. Chodzi głównie nionych jest coraz mniej, bo np.
NAWET OC WARTO KUPIĆ W DOBREJ FIRMIE
towarzystw ubezpieczeniowych w pełni obejmuje tylko o poszkodowanych przez po- dzieci, które dostawały rentę
poszkodowanych przez posiadaczy OC komunikacyjnego siadaczy polis OC komunika- po ojcu, usamodzielniły się, al- Wśród klientów funkcjonuje powiedzenie, że polisę OC można ku-
i OC rolnika. Rolnicy są jedyną grupą zawodową, cyjnego i OC rolnika w upa- bo poszkodowany zmarł. Z dru- pić w dowolnym zakładzie  byle tanio, bo i tak zmartwienie z uzy-
która ma uprawnienia do korzystania z ochrony  nawet jeśli dłym zakładzie ubezpieczeń. giej, ci którzy renty pobierają, skaniem pełnej wypłaty (np. jeśli towarzystwo jest w słabej kondy-
sami wybiorą towarzystwo, które upadnie. Na pełne wypłaty mogą też li- dostają coraz wyższe kwoty (ze cji finansowej) ma poszkodowany, a nie ten, kto płaci za polisę.
czyć rolnicy, którzy kupili obo- względu na inflację i wzrost W praktyce tak rzeczywiście jest, bo większość osób nie wie, że nie
MARCIN JAWORSKI teresowanie nadzoru taką spół- wiązkową polisę budynków ogólnego poziomu życia). mamy obowiązku zwracać się do towarzystwa. Można składać bez-
pośrednio roszczenie do sprawcy wypadku, a ten, jeśli chce, może
[e-mail] ką, która musi przedstawiać rolnych. Warto zaznaczyć, że Pozostali klienci nie mogą już
poinformować o tym fakcie swojego ubezpieczyciela i uruchomić
programy naprawcze i realizo- choć ostatnie upadłości miały liczyć na pełne rekompensaty.
polisę. Korzystają z tego chętnie brokerzy, którzy zajmują się likwi-
aport Komisji Nadzoru Fi- wać je. To wszystko dzieje się miejsce jeszcze w 2000 roku, Tylko 50 proc. wierzytelności
Rnansowego dotyczący wy- bez rozgłosu, żeby nie niepoko- Ubezpieczeniowy Fundusz i dodatkowo nie więcej niż kwo- dacją szkód  szczególnie, jeśli mamy do czynienia z firmowym sa-
mochodem. Składają roszczenie bezpośrednio do firmy. Ta żeby
płacalności zakładów ubezpie- ić klientów. Dopiero gdy to nie Gwarancyjny wciąż wypłaca tę stanowiącą równowartość 30
uniknąć problemów, zgłasza roszczenie do swojego ubezpieczycie-
czeń w I kwartale tego roku po- tys. euro dostaną dwie grupy.
la, żeby załatwił je jak najszybciej. Ponieważ zależy mu na dobrej
kazał, że na koniec tego okresu Pierwsza grupa to poszkodowa-
WYPA
ATY DLA POSZKODOWANYCH
współpracy z takim podmiotem, rzeczywiście takie szkody są likwi-
firmy o łącznym udziale w ryn- ni przez posiadaczy polis, które
wypłacił UFG w 2007 roku dowane lepiej i szybciej.
ku na poziomie 7,3 proc. miały muszą kupić, bo wynika to z in-
poszkodowanym przez posiadaczy polis
problem z utrzymaniem wskaz
- nych ustaw (np. ubezpieczenia
5,6mln zł
ników bezpieczeństwa na wła- OC w upadłych towarzystwach organizatorów turystyki, OC
ściwym poziomie. Równolegle różnych grup zawodowych itp.).
UBEZPIECZENIOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY
nadzór uspokaja, że w większo- Druga to posiadacze polis na ży-
KUPUJEMY POLISY Z FUNDUSZEM
Skąd bierze pieniądze UFG?
ści wypadków te problemy zo- cie. To ważna informacja dla
składek wpłaciliśmy na koniec 2007 r. % 40 mln zł  składki od towarzystw sprzedających polisy obowiąz-
stały już zażegnane przez dopła- osób, które ostatnio chętnie ku-
kowe, głównie OC komunikacyjne;
na polisy z ubezpieczeniowym
ty ze strony udziałowców. Gene- pują polisy inwestycyjne. Po-
% 15,95 mln zł  przychody z opłat karnych płaconych przez osoby,
funduszem kapitałowym. Sporo polis
ralnie eksperci są zdania, że winny mieć świadomość, że np.
12mld zł które nie mają polis obowiązkowych;
inwestycyjnych ma charakter polisy
obecnie nie należy spodziewać jeśli mają na polisie 100 tys. zł,
% 12,55 mln zł  przychody z tzw. regresów, czyli żądania zwrotu
się upadłości, bo udziałowcami na życie i dożycie, więc do tej kwoty to w razie upadłości towarzy-
wypłaconych przez UFG odszkodowań poszkodowanym przez
działających u nas towarzystw stwa dostaną połowę tej kwoty.
trzeba dodać kilka miliardów złotych
nieubezpieczonych czy np. pijanych sprawców wypadków.
są znane firmy, które ze wzglę- Dodatkowo jeśli ktoś lokuje 500
du na wizerunek nie mogą so- tys. zł, to z systemu gwarancyj-
Na co wydaje?
bie pozwolić na upadłość spółki pomoże, mamy pierwszy jawny pieniądze poszkodowanym nego dostanie niecałe 100 tys.
% 35,99 mln zł  wypłaty dla poszkodowanych przez nieubezpie-
w jakimkolwiek kraju. Warto sygnał: wprowadzenie w spółce przez posiadaczy polis OC zł, bo tyle obecnie jest warte 30
czonych kierowców lub rolników lub w wypadkach, w których
jednak zwrócić uwagę na ten sy- zarządu komisarycznego. w upadłych towarzystwach. tys. euro (wysokość maksymal-
sprawcy zbiegli (w tym 6,4 mln zł to kwota rent wypłacanych po-
gnał, bo to pierwsza od kilku lat Na szczęście nawet jeśli pró- W 2007 roku było to 5,6 mln zł. nej kwoty wypłaty).
szkodowanym lub rodzinom, dożywotnio lub do osiągnięcia
informacja, że ubezpieczyciele by uratowania spółki przez Można zakładać, że podobne Posiadacze pozostałych
określonego wieku);
mają jakieś problemy. nadzór nie pomogą, jest jeszcze kwoty będzie wypłacał jeszcze ubezpieczeń dobrowolnych bę-
% 5,58 mln zł  wypłaty dla poszkodowanych przez posiadaczy po-
Na szczęście dla klientów to- system gwarancji dla klientów przez kilka kolejnych lat, bo co- dą musieli pogodzić się ze stra-
lis OC w upadłych towarzystwach
warzystwa nie upadają z dnia upadłych towarzystw. Przy raz więcej w tych kosztach jest tą, bo nikt nie gwarantuje im
na dzień i można zorientować czym w ubezpieczeniach ma- udziału rent wypłacanych po- przejęcia ich roszczeń przez
Uwaga! Pokazano tylko ważniejsze pozycje przychodów i wydatków,
się, że dzieje się coś złego. jątkowych ta gwarancja doty- szkodowanym lub ich rodzi- Fundusz, co oznacza koniecz-
mające znaczenie dla klientów. Dane na koniec 2007 r.
%
Pierwszym sygnałem jest zain- czy tylko wybranych grup nom. Z jednej strony, upraw- ność zakupu nowej polisy.
reklama
STOWARZYSZENIE INWESTORÓW INDYWIDUALNYCH ODPOWIADA
Od czego zacząć inwestowanie na rynku akcji
Trzeba zrozumieć, w jaki sposób zachowanie kursów akcji skorelowane
jest z koniunkturą gospodarczą, wynikami finansowymi spółek, analizą
techniczną, ale także psychologią i emocjami innych graczy.
arówno samodzielne inwestowanie, jak i inwestowanie za pośrednic-
Ztwem funduszy, ma swoje plusy i minusy. Pewne jest jednak to, że in-
westując samodzielnie, można uzyskać nieporównywalnie lepsze wyniki
od funduszy inwestycyjnych. Dlaczego więc tak spore grono Polaków pre-
feruje jednostki funduszy inwestycyjnych? Wynika to przede wszystkim
z niewiedzy o giełdzie, mechanizmów jej funkcjonowania, a także niechę-
ci do edukacji. Tymczasem to właśnie edukacja powinna być pierwszym
i najważniejszym etapem przygotowania się do przyszłych inwestycji gieł-
dowych. Kluczowa jest kwestia zrozumienia, w jaki sposób zachowanie
kursów akcji skorelowane jest z koniunkturą gospodarczą, wynikami finan-
sowymi spółek, analizą techniczną, ale także psychologią i emocjami inwe-
storów. Szczególny nacisk warto położyć na edukację z zakresu analizy
fundamentalnej, pod dyktando której następują cykliczne wahania noto-
wań akcji na giełdzie. Obok podstawowych aspektów, które wpływają bez-
pośrednio na kurs, nie należy zapomnieć o poznaniu zasad obrotu giełdo-
wego, rodzajów zleceń czy też praw przysługujących akcjonariuszom.
% PIOTR Mając już przynajmniej ogólną wiedzę na temat giełdy, można przy-
CIEŚLAK stąpić do dalszych kroków. Na początek rekomendujemy wirtualne trans-
Stowarzyszenie akcje na kartce papieru, które pozwolą ocenić słuszność naszych analiz
Inwestorów
i założeń. Kiedy okaże się, że zdobyta wiedza procentuje w postaci do-
Indywidualnych
brych trafień, warto (także w sposób wirtualny) skonstruować portfel
oparty o większą ilość walorów. Chodzi o dywersyfikację, bez której in-
westor naraża się na ryzyko. Częstym błędem początkującego inwesto-
ra jest bowiem to, że kieruje się zasadą: im mniej spółek w portfelu, tym
większa szansa na szybki zarobek. Takie rozumowanie jest mylne i wy-
nika z przeświadczenia, że na giełdzie można tylko zarabiać. Rzeczywi-
stość szybko tę tezę weryfikuje i pokazuje, że zarobek nie jest taki prosty,
jakby się wydawało, w szczególności przy braku zróżnicowania portfe-
la. Dlatego dywersyfikacja może okazać się jedną z metod minimalizu-
jących straty podczas spadków i wpłynie korzystnie na portfel podczas
wzrostów. Nie należy też uśredniać cen zakupu walorów spadających.
(uśredniać można akcje wzrastające).
Znając już zasady i mechanizmy działania giełdy, dokonywania transak-
cji, oceniania spółek, należy przystąpić do wyboru brokera odpowiadają-
cego naszym wymaganiom. Jednym z kluczowych argumentów wpływa-
jących na taką decyzję powinien być koszt transakcji i utrzymania rachun-
ku  najniższy jest koszt transakcji prowadzonych za pośrednictwem inter-
netu. W szczególności warto wziąć pod uwagę ocenę jakości platform
internetowych. Do ich oceny przydać się mogą opinie innych inwestorów.
Znalez
ć je można na forach tematycznych. Finalnie warto również spraw-
dzić, jaka jest dostępność punktów obsługi klienta. Im jest ich więcej  tym
lepiej. Przechodząc ten cały proces  od edukacji przez wybór brokera
 można stać się wreszcie wartościowym inwestorem giełdowym. %
A4 WWW.GAZETAPRAWNA.PL PI
TEK 1 SIERPNIA 2008 | nr 150
Mój portfel  poradnik inwestora
GIEA
DA Kiedy zainwestować w akcje małych i średnich spółek
porady ekspertów
i
Warto szukać spółek o niskiej
Zmiana IKE
wycenie i poprawiających wyniki
Nie tracąc prawa do zwolnienia z podatku od oszczędno-
ści, posiadacz indywidualnego konta emerytalnego (IKE)
może zmienić konto  np. z prowadzonego przez fundusz Małe i średnie spółki notowane na warszawskiej giełdzie
inwestycyjny na IKE w banku. walczą z trudnościami: nie sprzyja im ani gospodarka polska,
ani światowa. Sektor MSP poprawi wyniki i odzyska zaufanie
y nie utracić prawa do zwolnienia z podatku, oszczędzają- inwestorów, jeśli spadnie inflacja, a tempo wzrostu PKB
cy przy zmianie kont musi pamiętać, że przekazanie środ- przyspieszy.
Bków zgromadzonych na starym koncie na nowe musi mieć
formę wypłaty transferowej. kcje MSP, które do poło- cen akcji decydują wyniki finan-
Wypłata transferowa jest to przeniesienie środków zgromadzo- wy ubiegłego roku cie- sowe spółek i oczekiwane tem-
nych przez oszczędzającego na IKE do innej instytucji finanso- Aszyły się dużą popular- po ich wzrostu.
wej lub przeniesienie środków zgromadzonych na IKE z IKE nością wśród inwestorów, dziś
zmarłego na IKE osoby uprawnionej lub do programu emerytal- przeżywają trudny okres. Dla- Trudna poprawa wyników
nego, do którego uprawniony przystąpił, lub jednoczesne odku- czego? Po pierwsze, wcześniej- Oprócz czynników makro-
pienie jednostek uczestnictwa w jednym funduszu inwestycyj- sza hossa wywindowała wyce- ekonomicznych, małe i śred-
nym i nabycie jednostek uczestnictwa w innym funduszu inwe- ny znacznej części spółek do ir- nie spółki borykają się rów-
stycyjnym zarządzanym przez to samo towarzystwo za środki racjonalnie wysokich pozio- nież z innymi trudnościami.
pieniężne uzyskane z odkupienia jednostek uczestnictwa (kon- mów. Warto przypomnieć, że Do najważniejszych należy za-
wersja), pod warunkiem że jednostki odkupywane, jak i naby- bezpośrednio po przyznaniu liczyć: silne umocnienie kur-
wane są rejestrowane na IKE oszczędzającego. Możliwe jest też Polsce organizacji mistrzostw su złotego, wysokie tempo
przeniesienie środków zgromadzonych przez oszczędzającego Euro w 2012 roku wskaz
nik ce- wzrostu płac oraz wzrost cen
na IKE do programu emerytalnego, do którego przystąpił na do zysku dla znacznej części surowców I energii. Biorąc to
oszczędzający, lub przeniesienie środków z programu emerytal- firm budowlanych osiągnął po- wszystko pod uwagę, trudno
nego na IKE (w przypadkach określonych w ustawie o pracow- ziom bliski 40-krotności ocze- oczekiwać, aby większość
niczych programach emerytalnych). Wypłata transferowa jest kiwanych zysków. W tamtym spółek mogła sprawić inwe-
dokonywana z instytucji finansowej prowadzącej IKE do innej czasie powszechne było myśle- storom niespodziankę w po-
instytucji finansowej, z którą oszczędzający zawarł umowę nie, że wysokie tempo oczeki- staci poprawy wyników finan-
o prowadzenie IKE, z instytucji finansowej prowadzącej IKE do wanego wzrostu pozwala uza- sowych w ciągu najbliższych
programu emerytalnego, do którego przystąpił oszczędzający, sadniać wysokie wyceny pozio- kilku kwartałów. Wyniki fi-
albo z programu emerytalnego do instytucji finansowej, z którą mem zysków, jakie spółki będą nansowe małych i średnich
oszczędzający zawarł umowę o prowadzenie IKE, albo z IKE wypracowywać za dwa-trzy la- spółek odznaczają się bowiem
zmarłego oszczędzającego na IKE osoby uprawnionej albo do ta. Podstawą tego optymizmu znacznie większą zmienno-
programu emerytalnego, do którego uprawniony przystąpił. były doskonałe, choć rzadko ścią niż rezultaty spółek sta-
Wypłata transferowa jest dokonywana na podstawie dyspozy- spotykane, uwarunkowania bilnych. W okresie przyspie-
cji oszczędzającego albo osoby uprawnionej, po uprzednim za- makroekonomiczne: wysokie szenia gospodarczego popra-
warciu umowy o prowadzenie IKE z inną instytucją finansową tempo wzrostu gospodarczego wiają się bardzo szybko, ale
albo po przystąpieniu do programu emerytalnego i okazaniu połączone z wyjątkowo niskim mogą też dramatycznie się ob-
instytucji dokonującej wypłaty transferowej odpowiednio po- poziomem inflacji. niżać, gdy koniunktura się po-
twierdzenia zawarcia umowy albo potwierdzenia przystąpienia garsza. Przykład? Opubliko-
do programu emerytalnego. W przypadku wypłaty transfero- Słabnie wzrost, rośnie inflacja wane do tej pory raporty fi-
wej z IKE do programu emerytalnego wypłata transferowa do- Kryzys na amerykańskim nansowe za II kwartał 2008 r. (szczególnie słabo wypadły I i II mencie małych i średnich spół-
konywana jest na rachunek programu emerytalnego. rynku nieruchomości ma  jak kwartał 2005 r.). A
atwo zauwa- ek musi opierać się na progno-
Trzeba też pamiętać, że przedmiotem wypłaty i wypłaty dotąd  stosunkowo małe prze- Zmienna gospodarka i spółki żyć, że był to rok, w którym ma- zach co do stanu polskiej go-
transferowej może być wyłącznie całość środków zgroma- łożenie na zjawiska w polskiej Czy małe i średnie spółki ma- łe i średnie spółki zachowywały spodarki. Wydaje się, że 2009
dzonych na IKE. Jedynym wyjątkiem od tej reguły jest przy- gospodarce. Tym niemniej od ją szansę wrócić do łask inwe- się słabiej niż szeroki rynek. Sy- rok nie przyniesie jeszcze uspo-
padek, gdy oszczędzający dokonuje wypłaty transferowej blisko roku doświadczamy stop- storów? Analiza historyczna tuacja zmieniła się pod koniec kojenia obecnych napięć. Tem-
między funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez to niowo słabnącego tempa wzro- stóp zwrotu z indeksów war- 2005 r., kiedy rozpoczęła się po wzrostu PKB może się znów
samo towarzystwo. ED stu połączonego z przyśpiesze- szawskiej giełdy wskazuje, że trwająca blisko dwa lata hossa obniżyć, a szczyt inflacji może
niem inflacji. Konieczność wal- okresy dominacji małych i śred- średniaków. Można zaryzyko- być nadal przed nami. Nie
ki z inflacją przekłada się na nich spółek przeplatają się z la- wać twierdzenie, że była ona oznacza to, że w segmencie
wzrost stóp procentowych. tami, w których wypadają one spowodowana niezwykle ko- małych i średnich spółek nie da
Konto emerytalne pod zastaw
W ten sposób wskazać można słabiej niż cały rynek. Można za- rzystnymi uwarunkowaniami się osiągać zysków. Po pierw-
drugą, nie mniej ważną przy- ryzykować twierdzenie, że makroekonomicznymi, jakie sze, potencjał spadkowy rynku
Posiadacze indywidualnych kont emerytalnych, którzy czynę pogorszenia sentymentu zmienność ta jest w dużej mie- wystąpiły w 2006 roku. Był to jest już w dużej mierze zreali-
mają przejściowe kłopoty finansowe, nie muszą w celu inwestorów do małych i śred- rze determinowana fazą cyklu bez wątpienia jeden z najlep- zowany, a obecne poziomy wy-
odzyskania środków likwidować rachunku. Korzystniej- nich spółek. W obec- gospodarczego, w ja- szych okresów w naszej gospo- cen pozwalają oczekiwać wy-
szym rozwiązaniem może być wzięcie kredytu, zabezpie- nych uwarunkowa- ką w danym czasie darce: tempo wzrostu PKB prze- stąpienia kilkumiesięcznego
czeniem którego będzie zastaw na IKE. niach makroekono- wchodzi gospodarka. kroczyło 6 proc. przy średnio- trendu bocznego. W tej sytuacji
micznych znaczna Jakkolwiek jest to ana- rocznej stopie inflacji na pozio- warto stosować selektywne po-
dy następuje zwrot oszczędności zgromadzonych na indy- część firm nie jest liza uproszczona, war- mie zaledwie 1 proc.! Kolejny dejście inwestycyjne, poszuku-
widualnym koncie emerytalnym (IKE), jego skutkiem jest w stanie zapewnić to zwrócić uwagę, że rok wypadł jeszcze lepiej pod jąc spółek o niskiej wycenie, ale
Glikwidacja konta emerytalnego. Ale zamiast likwidacji dalszej poprawy wy- małe i średnie spółki względem tempa wzrostu PKB, dających jednocześnie perspek-
Okresy dominacji
konta można wystąpić np. do banku o pożyczkę lub kredyt pod ników finansowych. wypadły szczególnie ale na horyzoncie pojawiły się tywę poprawy wyników finan-
małych i średnich
zastaw IKE. Jeśli posiadacz konta wycofa oszczędności przed ter- Odpada zatem argu- dobrze w latach już czarne chmury, których sowych. Czy moda na małe
spółek
minem, zapłaci podatek od oszczędności i ewentualnie opłaty na ment uzasadniający 2003 2004. Był to efektem był zapoczątkowany i średnie spółki ma szansę jesz-
przeplatają się
rzecz banku prowadzącego IKE. Przepisy prawne stwierdzają bo- już nie tylko dalszy okres znaczącego w lipcu 2007 r. spadek noto- cze powrócić? Wydaje się, że
z latami,
wiem, iż umowa zawarta z bankiem może ustanawiać termin, wzrost kursów akcji, przyspieszenia tempa wań. Obawy o pogorszenie w kilkuletnim horyzoncie jest
w których
nie dłuższy niż 12 miesięcy, w którym dokonanie zwrotu wiąże lecz nawet utrzyma- wzrostu PKB w związ- tempa wzrostu połączyły się to możliwe. %
wypadają one
się z koniecznością poniesienia przez oszczędzającego dodatko- nie poziomów sprzed ku z przystąpieniem z narastającą presją inflacyjną.
słabiej niż cały
wej opłaty, której wysokość bank określił w umowie. W przypad- roku. Warto również Polski do Unii Euro- Według prognoz, w bieżącym
rynek
ku wypowiedzenia umowy o prowadzenie IKE instytucja finan- podkreślić, że rynek pejskiej. Inflacja roku tempo wzrostu PKB za-
% MAREK
sowa jest obowiązana pouczyć oszczędzającego, że zwrotowi akcji może w krótkim okresie w 2003 roku była jeszcze niska, mknie się w przedziale 5,0 5,5
ŚWI
TOC

podlegają środki zgromadzone na IKE pomniejszone o należny kierować się różnego rodzaju przyśpieszyła dopiero w kolej- proc., zaś inflacja może zbliżyć
wiceprezes
podatek oraz pobrać ten podatek. Gdy oszczędzający dokonuje modami (na małe i średnie spół- nym roku. Sentyment do ma- się nawet do 5 proc.
zarządu,
zwrotu przed upływem tego terminu, instytucja finansowa ma ki, na sektor budowlany, a kilka łych i średnich spółek istotnie
dyrektor
prawo do potrącenia dodatkowej opłaty ze zwracanych środ- lat wcześniej na spółki interne- pogorszył się jesienią 2004 r. W oczekiwaniu na trend boczny
inwestycyjny
ków zgromadzonych na IKE. ED towe), tym niemniej w dłuż- Kolejny rok był okresem spo- Próba odpowiedzi na pyta-
IPOPEMA TFI
szym horyzoncie o poziomach wolnienia tempa wzrostu PKB nie o przyszłą sytuację w seg-
Co czwartek o godz. 12
Mój portfel w mediach
w Radiu Dla Ciebie audycja
Portfel dla ciebie przygotowywana
we współpracy z GP
INFOR Biznes Sp. z o.o.
I
N
F
O
R
B
i
z
n
e
s
S
p
.
z
o
.
o
.
01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72,
tel. [phone], fax [phone]
www.gazetaprawna.pl, [e-mail]
w
w
w
.
g
a
z
e
t
a
p
r
a
w
n
a
.
p
l
,
g
p
@
i
n
f
o
r
.
p
l
Redaktor prowadzący: Tomasz Chojnowski, (022) 530 41 67, [e-mail]
R
e
d
a
k
t
o
r
p
r
o
w
a
d
z
ą
c
y
:
Biuro Reklamy: Iwona Krzanowska, tel. [phone], fax [phone]
B
i
u
r
o
R
e
k
l
a
m
y
:
Druk: AGORA SA Drukarnia, ul. Daniszewska 27, 03-230 Warszawa
D
r
u
k
: