VIII Nasz Dziennik PiÄ…tek-Niedziela, 31 X  2 XI 2008 DODATEK HISTORYCZNY IPN 10/2008 (17)
Dodatek historyczny IPN
10/2008 (17)
SYLWETKI NIEZ¸OMNYCH
Feliks Dzikielewski (1906-1986)  Oliw ,  Takster ,
dodatkowo funkcj´ pe"niÄ…cego obowiÄ…zki szefa sztabu Wojsk ¸Ä…cznoĘci oraz
Referat II (wywiad techniczny, dywersja, operacje "ącznoĘci na czas powstania
 Rudolf ,  Oliwa , nazwisko konspiracyjne Feliks
powszechnego).
Olawski, kapitan/major s"uŻby sta"ej "ącznoĘci WP
W Powstaniu Warszawskim pozostawa" w dyspozycji dowódcy Wojsk ¸Ä…cz-
i PSZ na Zachodzie, pp"k cichociemny AK  DSZ  WiN. noĘci mjr.  Orta (Jerzy Uszycki) i bra" udzia" w przestawianiu s"uŻby "ącznoĘci
Po wojnie
w mieĘcie z systemu konspiracyjnego na zastosowany w walce powstał
czej.
Urodzi" si´ w miejscowoĘci W ostatnich dniach sierpnia 1944 r. uczestniczy" jako ochotnik w ataku na bu-
Osowa, pow. Suwa"ki. By" sy- dynek centrali telefonicznej przy ul. Piusa XI, tzw. ma"ej PAST-y, a takŻe w ga-
nem Andrzeja, rolnika, i Fran- szeniu poŻarów. W koł
cowej fazie powstania przydzielony do Ministerstwa
ciszki z d. Chmielewskiej. Obrony Narodowej; mia" ujawniç si´ w wypadku wkroczenia Sowietów do War-
W 1926 r. ukoł
czy" Pał
stwo- szawy. Otrzyma" wówczas funkcj´ szefa Oddzia"u I w Departamencie ¸Ä…czno-  w kleszczach wolnoĘci
we Seminarium Nauczyciel- Ęci i zast´pcy szefa Departamentu pp"k.  Józefa (Józef SrebrzyÅ‚
ski). 2 X 1944 r.
skie M´skie im. G. Piramowi- awansowany na podpu"kownika.
cza w Suwa"kach. Uczy" si´ Po powstaniu wyszed" z ludnoĘciÄ… cywilnÄ… i przydzielony zosta" do nowej
Krzysztof A. Tochman, IPN Rzeszów
w Szkole PodchorąŻych Pie- Komendy G"ównej AK Oddzia" V Sztabu z zadaniem nadzoru nad obs"ugą ra-
choty w Ostrowi-Komorowie diową zrzutów lotniczych i operacją typu  Most . Od XII 1944 r. wraz z mjr.  Per-
i w Szkole PodchorÄ…Å»ych In- ciem (Antoni Klimas) sprawowa" ochron´ nad prezesem Stronnictwa Ludowe-
Niez"omni
Żynierii w Warszawie, którą go Wincentym Witosem, ukrywanym w rejonie wsi Regu"y ko"o Koluszek z za-
ukoł
czy" 9 X 1930 roku. S"u- miarem przerzutu do Londynu. W poczÄ…tkach I 1945 r. wobec nag"ego zagro-
Ży" m.in. w Grodnie, a od paę- Żenia przez ekspedycją niemiecką staną" na czele oddzia"u ochrony, który ude-
dziernika 1938 r. w Pu"ku Kor- rzy" na wroga. W walce trwa" do czasu ewakuacji Witosa oraz pobliskich punk-
pusu Ochrony Pogranicza tów przerzutowych Delegatury Rządu do rejonu zapasowego.
i z"amani...
 Wilejka w Wilejce Powiato- Po rozwiÄ…zaniu AK pozosta" na zajmowanym stanowisku i dalej pe"ni" s"uÅ»-
wej na stanowisku dowódcy b´ w Delegaturze Si" Zbrojnych na Kraj, a po aresztowaniu 27 VI 1945 r. pp"k.
"ącznoĘci pu"ku.  Józefa (Józef Srebrzył
ski) objÄ…" funkcj´ szefa "Ä…cznoĘci Delegatury Si" Zbroj- W"adze komunistyczne
W 1932 r. oÅ»eni" si´ z HelenÄ… z d. DobkowskÄ…, urz´dniczkÄ…; mieli syna An- nych. Na stanowisku tym pozostawa" do 2 IX, tj. do utworzenia zrzeszenia kon-
drzeja i córk´ Lucyn´. spiracyjnego o charakterze politycznym WolnoĘç i Niezawis"oĘç. By" szefem
wobec powracajÄ…cych
Bra" udzia" w kampanii wrzeĘniowej 1939 r. i pe"ni" funkcj´ oficera "Ä…cznoĘci ¸Ä…cznoĘci I ZarzÄ…du G"ównego do czasu aresztowania 5 XI 1945 r. p"k. dypl.
w 207. pp rezerwowym 35. DP rezerwowej jako oficer "Ä…cznoĘci. Bra" udzia" Jana Rzepeckiego ps.  Prezes ,  OÅ»óg ,  Âlusarczyk , prezesa WiN oraz pra-
do kraju Żo"nierzy
w walkach na odcinku Samodzielnej Grupy Operacyjnej  Narew , 12 IX z rejo- wie ca"ego ZarzÄ…du G"ównego. Na sugesti´ Rzepeckiego ujawni" si´
nu Bielska Podlaskiego wycofany ze sztabem pu"ku z przeznaczeniem 20 XI 1945 r. w Ministerstwie Bezpieczeł
stwa Publicznego w Warszawie.
Polskich Si" Zbrojnych
do obrony Lwowa. Do miasta juÅ» nie dotar" i na wieĘç o agresji sowieckiej Pomimo unikni´cia aresztowania w tym czasie, od koÅ‚
ca 1945 r. by" rozpra-
17 IX dzieł
póęniej wieczorem, wraz z dowództwem pu"ku, przekroczy" grani- cowywany przez MBP i kilkakrotnie odrzuci" propozycj´ wspó"pracy z tym re- Po wieloetapowej demobilizacji i formalnym rozwiÄ…zaniu Polskich Si"
c´ polsko-w´gierskÄ…. Internowany, 20 XI uciek" z obozu i przez Jugos"awi´ sortem. Aby na przysz"oĘç ca"kowicie pozbyç si´ podobnych propozycji, Zbrojnych w latach 1945-1947 wszyscy powracajÄ…cy z Zachodu do Pol-
i W"ochy dotar" do Francji. 5 XII 1939 r. zg"osi" si´ do Armii Polskiej pod do- w marcu 1946 r. wstÄ…pi" do Polskiego Stronnictwa Ludowego, w którym by" ski opanowanej przez komunistów i ZwiÄ…zek Sowiecki traktowani byli ja-
wództwem francuskim. Otrzyma" przydzia" do Centrum Wyszkolenia ¸Ä…cznoĘci czynnym dzia"aczem do IX 1947 roku. Pe"ni" funkcj´ wiceprezesa Dzielnicowe- ko powaÅ»ne zagroÅ»enie dla w"adz i systemu w kraju.
w Wersalu. go ZarzÄ…du PSL Úoliborz i cz"onka SÄ…du ZarzÄ…du Miejskiego na m.st. Warsza- JuÅ» 18 sierpnia 1945 r. zosta"y podpisane przez Micha"a  Rol´ Úy-
Po upadku Francji, 26 VI 1940 r. przyby" do Wielkiej Brytanii, gdzie zosta" w´. W 1948 r. wstÄ…pi" do ZwiÄ…zku Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodleg"oĘç mierskiego, szefa MON,  Wytyczne dla tworzenia kadr oficerskich Woj-
skierowany do Centrum Wyszkolenia ¸Ä…cznoĘci na stanowisko dowódcy kom- i Demokracj´. ska Polskiego . Stwierdza"y one, iÅ» korpus oficerski LWP musi byç nie
panii. Nast´pnie pe"ni" s"uÅ»b´ w III Brygadzie Kadrowej Strzelców, gdzie by" do- W tym czasie by" rozpracowywany (inwigilacja) przez tajnych informatorów tylko doskonale wyszkolony, ale ideowo i politycznie wychowany.
wódcą kompanii, i w I Brygadzie Strzelców jako pomocnik szefa "ącznoĘci bry- UB:  Maria ,  Traktor ,  As ,  SkarŻył
ski ,  Is i  Ch"opicki . W 1948 r. zosta" Do LWP mieli mieç wst´p zamkni´ty cz"onkowie NSZ oraz oficerowie AK
gady. Po zg"oszeniu si´ do s"uÅ»by w kraju na wiosn´ 1942 r., w czerwcu od- zatrzymany przez UB na kilka godzin w zwiÄ…zku z informacjÄ…, Å»e przekazuje ze sztabów i dowództw. Negatywnie oceniano równieÅ» oficerów star-
szed" na przeszkolenie konspiracyjne ze specjalnoĘciÄ… "Ä…cznoĘci. 5 X 1942 r. poufne materia"y nieznanemu osobnikowi. 24 X 1950 r. aresztowany przez war- szych od stopnia majora wzwyÅ», którzy pe"nili s"uÅ»b´ w WP przed 1939
zosta" zaprzysi´Å»ony w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza w Audley End szawskie UB i przekazany do dyspozycji Wydzia"u VI Departamentu I Minister- rokiem. ZaĘ oficerów rezerwy wojska przedwojennego miano powo"y-
na Rot´ AK. W nocy z 25 na 26 I 1943 r. wystartowa" z lotniska w Tempsford stwa BezpieczeÅ‚
stwa Publicznego pod zarzutem kontaktów z osobÄ… podejrza- waç jedynie w miar´ potrzeby po odpowiednim przeszkoleniu1.
w locie do kraju; gdy wraz z ekipą zrzutową by" juŻ nad Polską, w samolocie ną o prowadzenie szpiegostwa przeciwko Polsce Ludowej. 23 V 1951 r. zwol- Jednak wszystkich przedwojennych wojskowych w"adze reŻimowe,
typu  Halifax jeden z czterech silników przesta" pracowaç. Dowódca samolo- niony z braku dowodów winy. W Ęcis"ym zainteresowaniu bezpieki pozostawa" a zw"aszcza policja wojskowa, tzw. Informacja Wojskowa MON (IW), trak-
tu (nawigator) podjÄ…" wówczas decyzj´ o zawróceniu samolotu do bazy w An- do 1958 r., a nawet do lat 60. towa"y jako potencjalnych wrogów  ludu pracujÄ…cego miast i wsi ,  wro-
glii. Gdy samolot ponownie znalaz" si´ nad Ba"tykiem, zosta"y zrzucone do mo- Od VI do IX 1946 r. pracowa" jako urz´dnik w ZwiÄ…zku Zawodowym Muzy- gów klasowych ,  element obcy i szkodliwy . Na pierwszym miejscu byli
rza zasobniki z materia"em i uzbrojeniem oraz dwa spadochrony, w tym i jego, ków. W X 1946 r. zosta" zatrudniony w Przedsi´biorstwie PaÅ‚
stwowym Tech- oczywiĘcie oficerowie PSZ na Zachodzie, których okreĘlano pogardliwie
do których by"y zawieszone dodatkowo specjalne urzÄ…dzenia radiowe. Tak nicznej Obs"ugi Rolnictwa w ¸odzi, b´dÄ…c delegatem ZarzÄ…du Centralnego mianem m.in.  andersowców ,  maczkowców (od gen. Maczka),  dwój-
wi´c dwóch skoczków cichociemnych pozosta"o bez spadochronów. Oko"o z siedzibÄ… w Warszawie. DziĘ proponujemy teksty o skomplikowanych, powik"anych losach niepodleg"o- karzy (od Oddzia"u II Sztabu G"ównego, czyli wywiadu) i  szóstkarzy
godz. 7.00 na ostatnich kroplach benzyny i z drugim uszkodzonym silnikiem Szykanowany, d"uÅ»szy czas nie móg" znaleÄ™ç pracy. Od 1 III 1953 r. by" za- (od Oddzia"u VI, wspó"praca z krajem).
Ęciowej inteligencji po wojnie, zarówno tych bojowników o wolnÄ… Polsk´, którzy
dotarli do bazy. trudniony w Warszawskim Przedsi´biorstwie Robót Telekomunikacyjnych PoczÄ…tkowo w stosunku do wszystkich oficerów pe"niÄ…cych s"uÅ»b´
Powtórny lot odby" si´ w nocy z 16 na 17 II 1943 r. (operacja lotnicza  Vice , na stanowisku technika, a póęniej starszego referenta. 18 VII 1957 r. podjÄ…" pra- w LWP przedsi´wzi´to róŻne formy  rozpracowania , m.in. wprowadzajÄ…c
zostali aresztowani i skazani przez komunistów na Ęmierç bÄ…dÄ™ z w"asnej woli
ekipa 20), podczas którego wylÄ…dowa" na spadochronie na placówce odbior- c´ w Komendzie G"ównej StraÅ»y PoÅ»arnych na stanowisku kierownika sekcji agentów, zak"adajÄ…c  dzia"ania kontrolno-obserwacyjne itd. Póęniej,
pozostali w kraju, by dzia"aç dalej metodami pokojowymi, jak i tych, którzy po-
czej  Lilia , po"oŻonej 12 km na pó"nocny zachód od Mił
ska Mazowieckiego "ącznoĘci w Wydziale Operacyjnym Komendy G"ównej StraŻy PoŻarnych, od początku 1947 r., wszyscy Żo"nierze PSZ, którzy nie s"uŻyli w  odro-
(rejon T"uszcza). Po skoku otrzyma" awans na stopieł
majora. Przeszed"szy gdzie pracowa" do 31 XII 1971 roku. Nast´pnie przeszed" na emerytur´. dzonym wojsku, byli systematycznie sprawdzani przez cywilny aparat
wrócili do Ojczyzny z Zachodu. WĘród dawnych bohaterów walki jedni (jak Je-
3-tygodniowÄ… aklimatyzacj´ do warunków konspiracyjnych, w marcu skierowa- Zmar" w Warszawie. By" odznaczony m.in.: Orderem Virtuti Militari 5 kl., MBP (bezpiek´) lub Informacj´, jeÅ»eli pe"nili s"uÅ»b´. Przede wszystkim
rzy Krasula) pozostali niez"omni do koł
ca, niektórzy natomiast (jak Franciszek
ny do Dowództwa Wojsk ¸Ä…cznoĘci Oddzia"u V Sztabu Komendy G"ównej AK KrzyÅ»em Walecznych, Z"otym KrzyÅ»em Zas"ugi z Mieczami, KrzyÅ»em Armii Kra- ustalano ich toÅ»samoĘç, gdzie zamieszkujÄ… i pracujÄ…, z kim si´ kontaktu-
jako kierownik Referatu III, obejmujÄ…cego wyszkolenie, instrukcje i wydawnic- jowej i Medalem Wojska. jÄ…. Nast´pnym etapem by"o zak"adanie rozpracowania: pojedynczego
Pukacki) nie wytrzymali presji, dali si´ z"amaç, zas"uÅ»yli na miano zdrajców.
twa "ącznoĘci. 8 XII 1943 r., po aresztowaniu mjr. Konrada Bogackiego, obją" Krzysztof A. Tochman, IPN Rzeszów lub grupowego. Dokoł
czenie na s. II
FOT. ARCH. IPN
II Nasz Dziennik PiÄ…tek-Niedziela, 31 X  2 XI 2008 DODATEK HISTORYCZNY IPN 10/2008 (17) DODATEK HISTORYCZNY IPN 10/2008 (17) PiÄ…tek-Niedziela, 31 X  2 XI 2008 Nasz Dziennik VII
PPR (PZPR). W latach 1944-1948 w jego sk"ad wchodzili: Boles"aw Bierut, Jakub
Krzysztof A. Tochman, IPN Rzeszów
Berman, Hilary Minc, Marian Spychalski i W"adys"aw Gomu"ka. To w"aĘnie gre-
mium podejmowa"o kluczowe decyzje w sprawie pał
stwa i  ludowego wojska,
jak równieŻ w kwestiach doktrynalno-organizacyjnych w bardzo szerokim zakresie.
Pod wzgl´dem operacyjnym i strategicznym LWP podlega"o Moskwie na  zasa-
Niez"omni
dach sojuszniczych 6. Jak s"usznie zauwaŻy" nieŻyjący juŻ znawca tego zagadnie-
nia i historyk wojskowoĘci PRL prof. Jerzy Poksił
ski, w po"owie 1948 r. w tym
zbrodniczym zespole na czele z Bierutem wskutek nacisku Moskwy nastÄ…pi"a  sil-
na polaryzacja stanowisk i zdecydowano si´ na pe"nÄ… unifikacj´ systemów ze
i z"amani...
swoim suwerenem. W odniesieniu do armii wyrazi"o si´ to przejĘciem z ewentual-
noĘci sojuszniczych dzia"ał
Wojska Polskiego z ArmiÄ… SowieckÄ… w obronie za-
chodniej granicy Polski, przy ograniczonej suwerennoĘci strategicznej, do ca"ko-
W"adze komunistyczne
witej rezygnacji z tej suwerennoĘci7.
Potwierdza"a to uchwa"a Biura Politycznego z 6 listopada 1948 r., w której stwier-
wobec powracajÄ…cych
dzono, Å»e LWP b´dzie walczyç na wspólnym froncie si" demokratycznych i anty-
imperialistycznych, jak równieÅ» nie b´dzie ono wykonywaç samodzielnych zada-
do kraju Żo"nierzy
Å‚
8. Niejako usankcjonowaniem tych zmian by"o odwo"anie naczelnego dowódcy
WP marsza"ka Roli-Úymierskiego, zdegenerowanego genera"a Polski przedwrze-
Polskich Si" Zbrojnych
Ęniowej i agenta NKWD, i mianowanie na to stanowisko marsza"ka sowieckiego
Dokoł
czenie ze s. I
Konstantina Rokossowskiego, rzekomego Polaka9. Ponadto w LWP miano zrezy-
Póęniej w wielu wypadkach przychodzi"o aresztowanie bÄ…dÄ™ werbunek na tajnego gnowaç ze Ępiewania  Roty oraz pieĘni religijnych po apelach:  Kiedy ranne wsta-
informatora, tj. konfidenta (agenta) bezpieki. jÄ… zorze i  Wszystkie nasze dzienne sprawy .
Pod koniec 1945 r. szef G"ównego Zarządu Informacji (GZI) LWP p"k Jan Rut- Stale i systematycznie spada"a teŻ liczba zatrudnionych w LWP oficerów wywo-
kowski wyda" specjalne zarzÄ…dzenie, w którym informowano podleg"e jednostki, iÅ» dzÄ…cych si´ z PSZ. JeÅ»eli w latach 1945-1946 by"o ich 140, to w 1949 r. ich liczba
do 1 lutego 1946 r. zostanie zdemobilizowanych z LWP ok. 10 tys. oficerów, spad"a do 10 (sic!).
przy udziale Informacji Wojskowej. Wszyscy powracajÄ…cy Å»o"nierze PSZ z Zachodu musieli si´ wi´c zmierzyç z no-
24 stycznia po odprawie kierownictwa Informacji z II wiceministrem obrony na- wÄ… rzeczywistoĘciÄ…, cz´sto dla nich, niekiedy takÅ»e ich rodzin, bardzo tragicznÄ….
rodowej gen. bryg. Marianem Spychalskim2 szef GZI LWP rozkaza" podleg"ym  Rozpracowywani w ramach róŻnych akcji obiektowych (m.in. pod kryptonimami:
strukturom oczyszczenie korpusu oficerskiego z  wrogiego i wątpliwego elemen-  Zachód ,  Mewa ,  Repatriacja ) na terenie ca"ego kraju pod róŻnymi pozorami,
tu i dalsze prowadzenie oraz poznawanie i rozpracowanie kierowniczych gremiów najcz´Ä˜ciej wyimaginowanymi, mieli stanowiç zagroÅ»enie dla nowego totalitarne- System opresji, który powstawa", fa"szowa" jednoczeĘnie w"aĘciwe funkcje bikiniarzy za rzekome przest´pstwa kryminalne. Relacje te  co jest ich
korpusu oficerskiego, sztabów jednostek i oddzia"ów, przez wprowadzanie tam go systemu. Tak wi´c reÅ»im komunistyczny z ca"Ä… bezwzgl´dnoĘciÄ… i zaciek"oĘciÄ…, paÅ‚
stwa i prawa. Prawo oparte na bezprawiu, sÄ…downictwo na represji i zbrodni, najwi´kszÄ… wartoĘciÄ…  sÄ… osobiste i konkretne, opowiadajÄ… szczegó"owo
wykwalifikowanej agentury3. wykorzystując do tego ca"y posiadany potencja" pał
stwowy i nie przebierając pał
stwo wykorzystywane do podbicia i wyniszczenia spo"eczeł
stwa zwraca"o o przeŻyciach i doĘwiadczeniach ich autorów. Pozwala to postronnemu
Jeden z wybitnych dzia"aczy Polski Podziemnej Zygmunt Zaremba z PPS tak pi- w Ęrodkach, stara" si´ w róŻnych sytuacjach i na róŻne znane sobie sposoby  ro- si´ nie tylko przeciw ludziom, ale i przeciw sobie, sta"o si´ zaprzeczeniem czytelnikowi wniknÄ…ç g"´biej i zrozumieç coraz mniej juÅ» dost´pnÄ… prawd´
sa" o ówczesnych stosunkach politycznych w kraju:  Sowiecki manewr polegajÄ…- dem z Rosji Sowieckiej osaczaç, szantaÅ»owaç i "amaç wojennych bohate- paÅ‚
stwa i jego z"owrogÄ… imitacjÄ…, opierajÄ…c si´ na przemocy, pozorach i fa"szu. o poczÄ…tkach PRL. Lektura tych wspomnieÅ‚
jest wstrząsająca, Ęwiadczą one
cy na powo"aniu do Życia w"asnych partii o tradycyjnych polskich szwach by" sza- rów II Rzeczypospolitej, zmuszając ich przede wszystkim do pracy agenturalnej Pał
stwo zwane Polską Ludową, g"oszące, Że dopiero w nim nastanie o ogromie cierpienia, którym okupiono wprowadzenie komunizmu w Polsce.
leł
czo sprytny. Zrealizowany za pomocÄ… nie liczÄ…cej si´ z niczym propagandy w charakterze konfidentów celem rozpracowywania (inwigilacji) innych Å»o"nierzy. sprawiedliwoĘç spo"eczna, nowy "ad i porzÄ…dek, wyrasta"o przecieÅ», jak B´dÄ… one równieÅ» cennym dowodem w sporach i rozrachunkach z PRL.
wspartej terrorem NKWD [i UB  przyp. K.A.T.], z biegiem czasu wydobywa" z um´- RóŻne teÅ» by"y postawy samych rozpracowywanych, od pe"nej uleg"oĘci w sto- zaĘwiadczajÄ… tego liczni Ęwiadkowie, z represji, zbrodni i k"amstwa. Równie waÅ»ne jak relacje wi´zienne sÄ… opisy póęniejszych losów ich autorów
czonego spo"eczeł
stwa i wprz´ga" do polityki powolnej wobec Rosji sporÄ… groma- sunku do w"adz aparatu terroru, z róŻnych  Å»yciowych przyczyn, aÅ» do czynów po odsiedzeniu d"ugoletnich wyroków. Czy opuszczajÄ…c wi´zienia, wychodzili
 Skazani na wolnoĘç
d´ ludzi. Wchodzi"y w ten krÄ…g nie tylko wszystkie elementy zdeprawowane (& ), niekiedy wznios"ych, nierzadko bohaterskich, polegajÄ…cych przede wszystkim na wolnoĘç? Wbrew pozorom nie korzystali nadmiernie z przyznanego im prawa
ale równieÅ» jednostki s"absze, z"amane moralnie poczuciem osamotnienia Polski na odmowie wspó"pracy z bezpiekÄ…. I naleÅ»y stwierdziç z ca"Ä… stanowczoĘciÄ…, Å»e Nigdy nie poznamy pe"nej liczby ofiar przeĘladowaÅ‚
w powojennej Polsce. do Å»ycia i doĘç umownej wolnoĘci. Niemal wszyscy przez d"ugi czas pozostawali
lub naiwnie przyjmujÄ…ce za prawd´ ultra patriotyczne has"a PKWN. (& ) Partie po- nie by"y to przypadki odosobnione. Tak wi´c z róŻnych wzgl´dów, nie tylko moral- Wi´kszoĘç z nich pozostanie nieznana, anonimowa, zapomniana. Dlatego ci, pod kontrolÄ… UB i SB, które decydowa"y prawie o wszystkim, o tym, czy i gdzie
lityczne koncesjonowane przez ZwiÄ…zek Sowiecki, otoczone pomocÄ… NKWD nych, naleÅ»y przedstawiaç tych, którzy nie dali si´ z"amaç i do koÅ‚
ca zachowali ho- którzy przeÅ»yli, stali si´ Ęwiadkami przeĘladowaÅ‚
i zbrodni, mówiÄ…c o tym, co mogli pracowaç  trzeba przypomnieç, Å»e z wyrokami nast´powa"a konfiskata ich
i bacznie przez nie kontrolowane nabra"y dostatecznie cia"a, by idÄ…c Ęladem armii nor, jak i uleg"ych  mocom z"a ... widzieli, ĘwiadczÄ… takÅ»e w imieniu tych, co nie mogÄ… juÅ» przemówiç. Ich mienia, cz´sto teÅ» wysiedlenie rodzin. Tajne s"uÅ»by stale Ęledzi"y ich kontakty. Byli
sowieckiej próbowaç podboju reszty kraju. Partie te [tj. PPR, SL i SD  przyp. Jednym z niez"omnych Å»o"nierzy PSZ, który w sposób stanowczy odmówi" pra- Ęwiadectwa sÄ… bezcenne. Bezcenne jako doĘwiadczenia ludzkie, ale i bezcenne szykanowani i inwigilowani. Wies"aw Chrzanowski i Marian Go"´biewski, skazany
K.A.T.]4 nie mia"y Żadnego autorytetu w spo"eczeł
stwie (& ). Niemniej jednak po- cy agenturalnej dla UB, by" plut. Jerzy ¸. Krasula (1917-1962), rodem ze ZwierzyÅ‚
- dla wszelkiej naszej ĘwiadomoĘci  nie tylko narodowej czy historycznej, ale w procesie I ZarzÄ…du WiN, od wyjĘcia z wi´zienia byli nieustannie pod nadzorem
zostawiony im przez nowe w"adze okupacyjne monopol dzia"ania politycznego ca na ZamojszczyÄ™nie. W konsekwencji przyp"aci" to Å»yciem. i indywidualnej, moralnej, politycznej. W zebranych przez Instytut Pami´ci agentów SB. Mieczys"aw Grygorcewicz by" przes"uchiwany w sprawie zabójstwa
i organizowania Å»ycia polskiego sta" si´ pot´Å»nym Ęrodkiem penetrowania spo"e- Jerzy Krasula, syn Aleksandra (sekretarza Urz´du Gminy w ZwierzyÅ‚
cu) i Mag- Narodowej dokumentach ( Ksi´ga Ęwiadectw. Skazani na kar´ Ęmierci syna Boles"awa Piaseckiego, co sta"o si´ okazjÄ… do inwigilacji jego Ęrodowiska.
czeł
stwa. Sprzyja"o temu równieÅ» roz"adowanie atmosfery napi´cia i powszechnej daleny z domu Dudek, wychowany by" w rodzinie piel´gnujÄ…cej tradycje walk w czasach stalinowskich i ich losy , red. Krzysztof Madej, Jan Úaryn, Jacek By"ych wi´Ä™niów nie tylko Ęledzono, ale teÅ» zmuszano do wspó"pracy z SB jako
solidarnoĘci, jakie nastÄ…pi"o z chwilÄ… za"amania si´ okupacji niemieckiej. Pragnie- o niepodleg"oĘç Ojczyzny. Po ukoÅ‚
czeniu szko"y powszechnej i 3-letniej Szko"y Úurek, Warszawa 2003) znajdziemy ponad dwadzieĘcia relacji ludzi, którzy agenci, tajni wspó"pracownicy. SzantaÅ»owano ich i n´kano aÅ» do póęnego wieku,
nie spokoju i powrotu do normalnego Å»ycia by"o zbyt silne, aby da"o si´ zahamo- RzemieĘlniczej w Che"mie Lubelskim na jesieni 1937 r. wstÄ…pi" do zasadniczej s"uÅ»- ocaleli, uniknÄ…wszy egzekucji. Ich Ęwiadectwa przekazujÄ… wiadomoĘci o tych, co m"odszych z nich aÅ» do lat 80., niektórych do 1989 roku.
waç skutecznie i na d"ugo nap"yw ludzi do tworzÄ…cego si´ jawnego aparatu, przy- by wojskowej. Skierowano go do I Baonu Panc. w Poznaniu, gdzie w czasie od lu- zostali zamordowani, a takÅ»e o tych, którzy przeÅ»yli z wyrokiem Ęmierci i przeszli Barbara Otwinowska, wi´zieÅ‚
Fordonu, pisa"a w latach 90. w imieniu ich
strojonego zresztÄ… we wszystkie oznaki polskoĘci 5. Ta ogólna sytuacja dotyczy"a tego do wrzeĘnia 1938 r. uczy" si´ w Szkole Podoficerskiej, uzyskujÄ…c nominacj´ d"ugoletnie kary w najci´Å»szych wi´zieniach Mokotowa, Wronek, Rawicza, wszystkich:  Po wyjĘciu na wolnoĘç zepchni´ci w prywatnoĘç, nadal
równieÅ» LWP. O ile przystÄ…pienie do partii by"o z regu"y dobrowolne, o tyle powo- na starszego strzelca. W czasie pierwszego roku s"uÅ»by wyróŻni" si´ równieÅ» Sieradza, Fordonu. SÄ… tu relacje z róŻnych grup i Ęrodowisk, zarówno dowódców inwigilowani, przeĘladowani obywatele drugiej i trzeciej kategorii, zawsze
"anie do LWP odbywa"o si´ w wi´kszoĘci wypadków w drodze przymusowej. w strzelaniu. wojskowych, jak i szeregowych uczestników podziemia i przedstawicieli gorsi, rozproszeni, bez swej legendy, nawet w kr´gu rodzinnym nie zawsze
W  Ludowym Wojsku Polskim znalaz"a si´ niewielka grupa wyÅ»szych oficerów Bra" udzia" w kampanii wrzeĘniowej w ramach IX Baonu Panc. z Lublina ludnoĘci cywilnej, których uznano za wrogów lub przest´pców. Najstarszy to ujawniajÄ…cy swÄ… Å»o"nierskÄ… i wi´ziennÄ… przesz"oĘç, Å»yli jakby na darowanym
PSZ z Zachodu, którzy zw"aszcza w ciÄ…gu 2 lat powojennych legitymizowali  no- i 18 wrzeĘnia przekroczy" granic´ z W´grami, a póęniej przedosta" si´ do Francji Mieczys"aw Grygorcewicz (1907), partyzant z Bia"ostocczyzny, autor chlebie, po cichu i samotnie. To milczenie wokó" nich by"o dalszym ciÄ…giem tej
wÄ… w"adz´ i sterowany przez niÄ… zbrodniczy system. Ale do czasu& i w Parthenay 24 lutego 1940 r. wstÄ…pi" do PSZ. Wcielony do III Baonu Czo"gów najobszerniejszej tu relacji pt.  Trzykrotnie uwi´ziony , najm"odszy Hieronim samej dyskryminacji, której zapowiedÄ™ zwiastowa" juÅ» od 1944 roku rozklejany
Sfa"szowane  wybory w styczniu 1947 r. pozwoli"y komunistom spod znaku (1. komp.) w St. Cécile-les-Vignes z przydzia"em do X BKPanc. Wysocki (1930), skazany na kar´ Ęmierci w wieku 21 lat w procesie tzw. na murach obelÅ»ywy afisz AK  zapluty karze" reakcji« .
sierpa i m"ota ograniczyç do minimum opozycj´ parlamentarnÄ… (Polskie Stronnic- Po kampanii francuskiej Krasula przedosta" si´ do Wielkiej Brytanii i 24 czerwca
two Ludowe, Stronnictwo Pracy), a nast´pnie w krótkim czasie ca"kowicie jÄ… wyeli- 1940 r. otrzyma" skierowanie do IV Baonu Czo"gów (1. komp.), nast´pnie I Baonu
DODATEK PRZYGOTOWUJE BIURO EDUKACJI PUBLICZNEJ IPN. www.ipn.gov.pl
minowaç. Zapanowa"a niepodzielnie jedna partia, tj. PPR, a póęniej PZPR,  prze- Czo"gów. Od 27 sierpnia 1941 r. s"uÅ»y" w LXV Baonie Czo"gów, a z dniem 13 sierp-
Redaktorzy: ADRES DO KORESPONDENCJI:
wodnia si"a narodu z bratnimi, sojuszniczymi stronnictwami: Stronnictwem Ludo- nia 1942, po reorganizacji w 1. Pu"ku Panc. 1 stycznia 1944 r., zosta" awansowany
DODATEK IPN DO  Naszego Dziennika
dr Krzysztof Kaczmarski, [e-mail] (Rzeszów 017 860 60 25)
wym i Stronnictwem Demokratycznym. Te w"aĘnie partie, jak i LWP, sta"y si´ jedny- na kaprala.
UL. TOWAROWA 28, 00-839 WARSZAWA
Romuald Niedzielko, [e-mail] (Warszawa 022 431 83 73)
mi z g"ównych filarów systemu komunistycznego w kraju. Od sierpnia 1944 do maja 1945 r. bra" udzia" w ramach 1. Pu"k Panc. 1. DPanc.
SPRZEDAÚ WYDAWNICTW IPN: TEL. [phone]
NaleÅ»y przypomnieç, Å»e kierowniczym oĘrodkiem LWP by"o Biuro Polityczne KC w walkach z Niemcami na terenie Francji, Belgii, Holandii, Niemiec.
FOT. ARCH.
VI Nasz Dziennik PiÄ…tek-Niedziela, 31 X  2 XI 2008 DODATEK HISTORYCZNY IPN 10/2008 (17) DODATEK HISTORYCZNY IPN 10/2008 (17) PiÄ…tek-Niedziela, 31 X  2 XI 2008 Nasz Dziennik III
na korytarzu zast´pca Józefa RóŻaÅ‚
skiego, Serkowski:  Panie Woęniak  zapyta" Po wojnie pozosta" w Niemczech. 27 listopada 1946 r. awansowany na plutono-
Dr Marek Klecel
 jak to si´ sta"o, Å»e zosta" pan u"askawiony wbrew intencjom Ministerstwa wego, a 2 grudnia zdemobilizowany z PSZ i przeniesiony do rezerwy. Uda" si´
Bezpieczeł
stwa Publicznego? . Znane by"o powiedzenie RóŻał
skiego skierowane do Holandii, gdzie jako Ęlusarz-mechanik podjÄ…" prac´ w Machinefabriek Gebr.
do pu"kownika Wac"awa Lipił
skiego:  Bierut was u"askawi", ale ja was nie Stork and Co.N.Y. w Hengelo.
Âwiadectwa skazanych
u"askawiam . Kilka dni póęniej pu"kownik Lipił
ski pope"ni" rzekomo samobójstwo. Nie zamierza" jednak pozostaç na emigracji, bo rodzina czeka"a juÅ» 10 lat. Zwol-
Pomimo ci´Å»kich Ęledztw i przemyĘlnych Ęrodków przemocy wi´Ä™niowie ni" si´ z pracy w fabryce i 13 lipca 1947 r. przyby" do kraju. Zarejestrowa" si´ w Punk-
na Ęmierç
polityczni skazani na Ęmierç, zw"aszcza dowódcy wojskowi, jak dowodzÄ… relacje cie Przyj´cia w Mi´dzylesiu. Uda" si´ do rodzinnego domu w ZwierzyÅ‚
cu, gdzie
Ęwiadków, godnie i spokojnie przyjmowali Ęmierç, szli na egzekucj´, nie dajÄ…c oczekiwa"a na niego matka i trzy siostry: Irena po m´Å»u SarzyÅ‚
ska, Maria i Wanda,
w czasach stalinizmu
satysfakcji swym przeĘladowcom. Mieczys"aw Chojnacki opisa" w swych ofiarne uczestniczki konspiracji akowskiej i wi´Ä™niarki Majdanka, które cudem oca-
Dokoł
czenie ze s. V
wspomnieniach scen´ wyprowadzenia skazanych z celi Ęmierci na Mokotowie: la"y z okupacyjnej poÅ»ogi.
Trafi" na skrzyd"o C do celi mego znajomego z Inspektoratu Afryka« Tadeusza  Mija"y dni, skazani na kar´ Ęmierci liczyli te, które up"yn´"y od rozprawy. (...) Po zameldowaniu si´ na MO i w zwierzynieckiej gminie Krasula zosta" zaopa-
Gierata. On mi opowiada", Å»e nast´pnego dnia wzi´li go na nosze i wynieĘli. My Min´"a pora obiadowa, mog"a byç godzina 16, gdy zgrzytnÄ…" zamek otwieranych trzony w tymczasowy dowód toÅ»samoĘci i otrzyma" poĘwiadczenie obywatelstwa.
s"yszeliĘmy t´ seri´ i opowiadali nam o tym, mi´dzy innymi oddzia"owy Jankowski. drzwi-kraty. Oddzia"owy wyczyta" z karteczki nazwisko i imi´ pp"k. Antoniego Dosta" równieÅ» zaĘwiadczenie o moralnoĘci, w którym ZarzÄ…d Gminy w ZwierzyÅ‚
-
Ja si´ go spyta"em: Panie oddzia"owy, czy tego Paw"owskiego to wynieĘli?«. Olechnowicza Pohoreckiego« i wezwa" do wyjĘcia. Pu"kownik Olechnowicz cu stwierdza", Å»e  Jerzy Krasula, s. Aleksandra (& ) znany jest jako dobry Polak, lo-
 Na noszach go rozstrzelali« . chodzi" w"aĘnie z kimĘ w kieracie«, przerwa" spacer i spokojnie wyszed". (...) jalny obywatel, cz"owiek uczciwy i spokojny, cieszÄ…cy si´ jak najlepszÄ… opi-
Nieludzko traktowa" skazanych naczelnik wi´zienia WUBP w Poznaniu Jan W celi powia"o grozÄ… Ęmierci, z niepokojem oczekiwaliĘmy na powrót niÄ… 10. I prawy Å»o"nierz Rzeczypospolitej.
M"ynarek. KsiÄ…dz Lewandowski zapisa" w swych wspomnieniach:  Pami´tam, Å»e wspó"wi´Ä™nia, ale daremnie. Po kilku minutach znowu otworzono drzwi i z ust W 1948 r. wyjecha" na Ziemie Odzyskane i zamieszka" w Zielonej Górze, gdzie za-
przy wykonywaniu wyroku na (...) wi´Ä™niu, który wyrzuca" M"ynarkowi usi"owanie straÅ»nika pad"o nazwisko majora ¸upaszki« Zygmunta Szendzielorza, [który] "oÅ»y" rodzin´ i zosta" zatrudniony w Lubuskiej Fabryce Zgrzeblarek Bawe"nianych.
zgwa"cenia Å»ony, po strzale trysn´"a z oka fontanna krwi. Pomocnik wziÄ…" w"aĘnie na wezwanie wyszed" z kaplicy«, gdzie si´ modli"; wysoki, szczup"y, Z chwilÄ… przyjazdu do Zielonej Góry J. KrasulÄ…, tak jak prawie wszystkimi Å»o"nie-
od M"ynarka rewolwer, odsunÄ…" leŻącemu sweter i odda" jeszcze jeden strza" podszed" spokojnie do drzwi, nast´pnie zatrzyma" si´ przez chwil´ i poÅ»egna" rzami PSZ, zainteresowa"a si´ bezpieka. NastÄ…pi"y niekoÅ‚
czÄ…ce si´ przes"uchania,
w serce. Potem ĘciÄ…gnÄ…" mu buty, sweter i p"aszcz i zabra", aby przehandlowaç . s"owami:  Z Bogiem, panowie , odpowiedzia" mu chór g"osów:  Z Bogiem ; nagabywania i naciski przez szereg dni, tygodni i miesi´cy. Wreszcie po wielu
Zdzis"aw Jankowski opisa" takÅ»e jednÄ… z wielu egzekucji w wi´zieniu zniknÄ…" nam za zamkni´tymi drzwiami. Wtedy zdaliĘmy sobie spraw´ z tego, Å»e sprawdzianach i aprobacie WUBP pad"a propozycja wspó"pracy z UB w charakte-
na Kleczkowskiej we Wroc"awiu:  Gdy by"a egzekucja Heleny Motykówny wieczór dzisiejszy [8 lutego 1951 r.] stanie si´ czasem rozprawy zbrodniarzy rze konfidenta, który mia" donosiç na kolegów z PSZ. Jerzy Krasula kategorycznie
z oddzia"u  Otta (rozstrzelano ją sadystycznie pod stolarnią), wybuch" bolszewickich z oficerami polskimi Wileł
skiego Okr´gu Armii Krajowej . jÄ… odrzuci"! Stwierdzi" przy tym bezpretensjonalnie, iÅ» podobnÄ… wspó"prac´ propo-
w wi´zieniu bunt. Mówili mi wi´Ä™niowie, którzy tam byli. Ona krzycza"a:  Mamo, nowali mu takÅ»e alianci, ale równieÅ» odmówi"11.
SÄ…dy bezprawia
mamo, dobij! , wtedy wi´Ä™niowie rzucili si´ do okien, zacz´li waliç w miski. (...) W 1949 r. oÅ»eni" si´ z GenowefÄ… z domu WiniarskÄ… (ur. 1921), pochodzÄ…cÄ… z DÄ…-
Od tego czasu funkcjonariusze mieli zakaz draÅ»nienia wi´Ä™niów skazanych System komunistyczny w Polsce powsta" kosztem niezliczonych ofiar wĘród browicy na Wo"yniu, która w wyniku ucieczki przed UkraiÅ‚
cami znalaz"a si´ w Za-
na kar´ Ęmierci, (...) ale nie wszyscy tego przestrzegali. By" na przyk"ad Å»o"nierzy niepodleg"oĘciowego podziemia i ludnoĘci cywilnej. JuÅ» moĘciu i Szczebrzeszynie. Z tego zwiÄ…zku urodzi"o si´ dwóch synów.
pomocnik kata Jan G"ówka, straszny zwyrodnialec. Chodzi" po celach i wybiera" po wkroczeniu zwyci´skiej armii sowieckiej na polskie tereny wschodnie Akcj´  rozpracowywania , czy raczej przeĘladowania, Å»o"nierzy PSZ reÅ»im ko-
momenty, jak ktoĘ si´ modli" lub jad", klepa" wi´Ä™nia w ty" g"owy i mówi":  Dobra w 1944 r. rozpocz´"o si´ systematyczne wyniszczanie wszystkich munistyczny kontynuowa" z wielkim nat´Å»eniem do po"owy lat 50. i do tego czasu
g"ówka, ale ch... z niÄ…, módl si´ do mnie, Pan Bóg ci tu nie pomoÅ»e, ja tu jestem potencjalnych przeciwników w"adzy komunistycznej traktowanych jako J. Krasula nie móg" pozbyç si´ swoich  opiekunów z UB, którzy stale go n´kali.
Panem Bogiem, ja ci mog´ tu pomóc, Å»e pr´dzej nogi wyciÄ…gniesz . wrogowie wojenni. Z pomocÄ… NKWD,  Smiersza  rosyjskiego kontrwywiadu Ale mimo wszystko im nie uleg"! Nie uleg" za cen´ kariery ani za regularne wyp"a-
Ci, których nie rozstrzelano albo zostali u"askawieni, równieÅ» musieli si´ liczyç wojskowego, Wojsko Polskie i KBW, oddzia"y Milicji i UB prowadzi"y regularnÄ… ty z reÅ»imowej kasy, tak jak by"o to udzia"em innych.
Jerzy ¸. Krasula
ze ĘmierciÄ…. Procedura wi´zienna, Ęledztwa, zn´canie si´ fizyczne i psychiczne, walk´ zbrojnÄ… z resztÄ… oddzia"ów partyzanckich, a takÅ»e z róŻnymi grupami Niestety, taka sytuacja w sposób zasadniczy odbi"a si´ na jego zdrowiu. Zmar"
terror zwyrodnia"ych straÅ»ników by"y ustalonÄ… cz´Ä˜ciÄ… represji, mia"y prowadziç ludnoĘci cywilnej, które deportowano w g"Ä…b ZSRS. Wed"ug obliczeÅ‚
na zawa" serca w 1962 r. w Zielonej Górze. Odznaczony by" Medalem Wojska, The nad I batalionem 45. pp AK (stan ok. 380 ludzi). W czasie ci´Å»kich walk dywizji
metodycznie do z"amania i wyniszczenia wi´Ä™niów, a stopniowo takÅ»e do ich historyków, w walkach tych w latach 1944-1948 zgin´"o co najmniej 10 tys. War Medal 1939-1945, Defence Medal i France and Germany Star. od OÄ™dziutycz na Wo"yniu po Lasy Firlejskie na LubelszczyÄ™nie  Gzyms da" si´ po-
samoeksterminacji. MoÅ»na by"o bezkarnie zn´caç si´ nad wi´Ä™niami, a takÅ»e Å»o"nierzy podziemia i cywilów. W ponad stu wi´zieniach i karnych obozach Diametralnie róŻnÄ… postaw´ przyjÄ…" mjr Franciszek Pukacki (1916-1980), który znaç jako wybitny dowódca radzÄ…cy sobie w kaÅ»dej sytuacji, nawet bez wyjĘcia.
zabiç ich. W wi´zieniu we Wronkach zmar" w m´czarniach Piotr Abakanowicz, pracy zmar"o lub zosta"o zamordowanych do 1956 r. ponad 20 tys. wi´Ä™niów. nie tylko nie opar" si´ werbunkowi SB, ale praca dla tej instytucji by"a dla niego swo- Zawsze na nim w tym czasie moÅ»na by"o polegaç. Z dniem 3 maja 1944 r. zosta"
przedwojenny oficer, weteran wojny 1920 r., lotnik, szef sztabu NSZ SÄ… to przypadki udokumentowane, ale liczb´ t´ trzeba powi´kszyç, wed"ug istÄ… nobilitacjÄ…, w której móg" si´ wykazaç i wyÅ»yç. By" nie tylko bohaterem kampa- odznaczony po raz drugi KrzyÅ»em Walecznych i awansowany na kapitana12.
w czasie II wojny. Henryk MaĘnicki opisa" to, co zobaczy" w pojedynczej celi obliczeł
historyków  do ok. 25 tys. straconych i zmar"ych w wi´zieniach i ok. nii wrzeĘniowej 1939 r., ale i s"awnym spadochroniarzem AK, cichociemnym, ps. JuÅ» na LubelszczyÄ™nie na czele baonu (18 lipca 1944 r.) otworzy" drog´ wyjĘcia
Abakanowicza:  Kiedy jÄ… straÅ»nik otworzy", cofnÄ…" si´ natychmiast, a ja, wchodzÄ…c, 25 tys. zamordowanych w róŻnych okolicznoĘciach podczas zdobywania  Gzyms . Szczególnie jednak wyróŻni" si´ podczas wojny w  Wachlarzu na odcin- z okrÄ…Å»enia niemieckiego dla ca"ej 27. DP AK w Lasach Parczewskich pomi´dzy
poczu"em silny md"y zapach. Kiedy wszed"em, pu"kownik leÅ»a" w "óŻku odpi´tym przez komunistów w"adzy. Ponadto w ponad 200 obozach pracy przymusowej ku wo"yÅ‚
skim jako dowódca I baonu 45 pp 27 Wo"ył
skiej Dywizji Piechoty AK. Gródkiem a BrzeÄ™nicÄ… KsiÄ…Å»´cÄ…. Po rozbrojeniu dywizji kpt.  Gzyms zatrzyma" si´
od Ęciany. Pusty dzbanek na wod´ i kibel nieszczelnie przykryty sta" przy "óŻku. do 1950 r. zmar"o od 25 do 60 tys. wi´Ä™niów, w tym jednak duŻą cz´Ä˜ç Franciszek Pukacki rodem z Wyskoci (woj. wielkopolskie) by" maturzystÄ… Gim- w Otwocku i tam zosta" aresztowany przez NKWD i wywieziony do "agru (Griazo-
By" przytomny, zapyta"em go, jak si´ czuje i czy moÅ»e usiąĘç, odchyli" tylko koc, stanowi"a cywilna ludnoĘç niemiecka i ukraiÅ‚
ska oraz jeł
cy niemieccy. nazjum im. Ko""ątaja w Krotoszynie oraz elewem s"ynnej podchorąŻówki piechoty wiec, Riazał
). PodjÄ…" nieudanÄ… prób´ ucieczki, lecz na granicy w grudniu 1947 r.
pod którym zobaczy"em jego strasznie spuchni´te nogi. Od stóp do kolan by"y WĘród tych niezliczonych ofiar by"o ponad 8 tys. skazanych na Ęmierç Ostrów Mazowiecka  Komorowo. Gdy nasta" czas próby, we wrzeĘniu 1939 r. wal- zosta" z"apany i uwi´ziony w BrzeĘciu. Ostatecznie w czerwcu 1948 r. opuĘci" wi´-
granatowe, nogawki spodni mia" rozci´te. Powiedzia" przez zaciĘni´te usta wyrokami sÄ…dów. Po"ow´ tych wyroków wykonano. W wi´kszoĘci by"y to wyroki czy" na czele plutonu i kompanii w ramach 25 DP. Ranny w Lasku BielaÅ‚
skim, bra" zienie i powróci" do kraju. JuŻ w lipcu znalaz" zatrudnienie w Grodzisku Mazowiec-
 wykoł
czyli mnie... Tak wyglÄ…da"o zgnojenie cz"owieka. Mniej wi´cej po tygodniu sÄ…dów wojskowych, które jeszcze w warunkach wojennych mog"y udzia" w obronie Warszawy, a po kapitulacji miasta, unikajÄ…c niewoli, powróci" kim jako planista w Fabryce Sieci i W´Å»y PoÅ»arniczych.
ponownie goli"em mieszkał
ców skrzyd"a D. Ale cela pu"kownika by"a pusta . w przyspieszonym trybie likwidowaç wszystkich, których uznano za wrogów. do rodzinnego Krotoszyna. Kilkakrotnie Niemcy brali go jako zak"adnika. Na poczÄ…tku lat 50. w ramach przedsi´wzi´ç operacyjnych prowadzonych przez
Zmar" skatowany lub pope"ni" samobójstwo.  Pojedynki s"yn´"y z cz´stych Od 1946 r. sÄ…dy wojskowe obj´"y swym dzia"aniem takÅ»e ludnoĘç cywilnÄ…, W grudniu 1939 r. przez S"owacj´, W´gry i Jugos"awi´ dotar" do Francji, a stam- UB przeciwko Å»o"nierzom PSZ, w tym m.in.  szóstkarzom , do których zaliczano
przypadków samobójstw  pisze MaĘnicki.  Zdesperowany wi´zieÅ‚
rwa" koc stajÄ…c si´ w ten sposób instrumentem represyjnym majÄ…cym przygotowaç grunt tÄ…d po jej kapitulacji w czerwcu 1940 r. do Wielkiej Brytanii. Tam przeszed" prze- i cichociemnych (szkolonych w ramach Oddzia"u VI Sztabu Naczelnego Wodza
na wÄ…skie pasy, skr´ca" z tego p´tl´ i wiesza" si´ na okiennej kracie . pod budow´ systemu komunistycznego. MogÄ… usuwaç wszelkich szkolenie na kursach dla cichociemnych, awansowa" na porucznika. Po skoku PSZ), F. Pukacki znalaz" si´ w zainteresowaniu MBP. Do jego rozpracowania przy-
System wi´zienno-eksterminacyjny by" jÄ…drem powstajÄ…cego w Polsce od 1944 r. przeciwników, "amaç opór spo"eczny, zastraszaç i pacyfikowaç ca"e do okupowanego kraju w nocy z 3 na 4 marca 1942 r. (4. ekipa) przydzielony zo- czyni" si´ bardzo  pracowity tajny informator bezpieki TW  Jan (wg wszelkiego
systemu komunistycznego. Po zakoł
czeniu walki zbrojnej z niepodleg"oĘciowym spo"eczeł
stwo. Stopniowo tworzono nowy aparat sÄ…downiczy, rekrutujÄ…cy si´ sta" do  Wachlarza , odcinek wo"yÅ‚
ski. W lipcu cc (cichociemny)  Gzyms przyby" prawdopodobieł
stwa kolega cc kpt./pp"k dr  Wania Alfred Paczkowski), w 1950 r.
podziemiem sta" si´ poniekÄ…d paÅ‚
stwem w pał
stwie, rzÄ…dzi" si´ swoimi prawami z sÄ…dów wojskowych, obejmujÄ…cy takÅ»e sÄ…dy cywilne, z przyspieszonego na Wo"yÅ‚
i tam m.in. za"oÅ»y" bazy konspiracyjne i oĘrodki dywersyjne na linii kole- zwerbowany przez UB. NaleÅ»y zaznaczyç, Å»e TW  Jan donosi" nie tylko na  Gzym-
i zbrodniczÄ… strategiÄ…. Jerzy WoÄ™niak przebywa" par´ miesi´cy w celi Ęmierci awansu nowych prawników ca"kowicie lojalnych wobec systemu, gotowych jowej Szepietówka  Kijów. sa , ale równieÅ» na innych kolegów cc, w tym równieÅ» cc kpt.  Agatona (Stanis"a-
w wi´zieniu na warszawskim Mokotowie, w której umieszczono razem niemieckich do Ęcis"ej, nadgorliwej egzekucji totalitarnego prawa. S´dziami i prokuratorami Z niewielkim zespo"em przeprowadzi" szereg akcji zbrojnych przeciwko Niem- wa Jankowskiego), adiutanta gen. T. Bora-Komorowskiego w niewoli niemieckiej.
zbrodniarzy i Å»o"nierzy oddzia"ów partyzanckich:  By"o w niej oko"o dwustu osób. zostawali ludzie po kilkumiesi´cznym przeszkoleniu. Rozprawy by"y cz´sto com, ws"awiajÄ…c si´ m.in. zniszczeniem specjalnÄ… mieszankÄ… 5 samolotów bombo- By" bardzo szkodliwy w swoim konfidenckim rzemioĘle. Denuncjowa" i wydawa"
Spotka"em tam oko"o szeĘçdziesi´ciu ludzi skazanych na kar´ Ęmierci. Nie byli to pokazem si"y zwyci´zców z pogwa"ceniem wszelkich praw. Mieczys"aw wych wroga na lotnisku w Charkowie (maj  czerwiec 1943) oraz wykoÅ‚
czeniem najbliÅ»szych, m.in. szefa Sztabu Okr´gu Bia"ostockiego AK pp"k. cc  Lasa (Win-
tylko Polacy, ale teŻ Niemcy i Ukraił
cy. (...) Okaza"o si´, Å»e w tej celi siedzi grupa Grygorcewicz opisa" rozpraw´ sÄ…dowÄ… w wi´zieniu Ęledczym na warszawskiej noÅ»ami na sposób komandoski posterunku kolejowego w Szepietówce. Odzna- centy Bart"omiej Âciegienny).
Zapory«, z ZaporÄ…« na czele. Z procesu WiN by" Gajdek, który zosta" za par´ dni Pradze w 1946 r.:  Prawie kaÅ»dego dnia urz´dowa" wojskowy sÄ…d w jednej z cel czony po raz pierwszy KrzyÅ»em Walecznych. Nast´pnie zorganizowa" oddzia" par- W latach 1957-1962 Pukacki studiowa" prawo na UW i w 1963 r. uzyska" dyplom
rozstrzelany (...). W celi by"o oko"o trzydziestu Polaków skazanych na kar´ Ęmierci. wi´ziennych na 11 Listopada. Sk"ada" si´ on z marynarzy  kapitana, bosmana tyzancko-dywersyjny, dzia"ajÄ…c z róŻnym powodzeniem nad rzekÄ… HoryÅ‚
przeciw- magistra prawa, nie pracowa" jednak w swoim zawodzie.
Oko"o pi´tnastu Niemców, gestapowców, cz"onków SS, i oko"o dwudziestu i mata. Na stole sta"a zwykle butelka wódki, w czasie rozprawy zaprawiali si´ ko UkraiÅ‚
com z UPA i Niemcom. W 1968 r. zosta" uwik"any w spraw´ noÅ»a, jakim dokonano zabójstwa syna Bo-
Ukraił
ców z takimi wyrokami. Byli tam mi´dzy innymi UkraiÅ‚
cy skazani w procesie alkoholem, wydawali wyrok po pijanemu, nawet nie zaglądając do aktu Na początku stycznia 1944 r. F. Pukacki wyruszy" z okolic Ostroga przez tereny les"awa Piaseckiego, Bohdana, 11 lat wczeĘniej. NóŻ by" w jego posiadaniu, a skra-
o zastrzelenie gen. Âwierczewskiego . Gdy WoÄ™niak zosta" niespodziewanie oskarÅ»enia, a decyzja by"a cz´sto oparta na wyglÄ…dzie wi´Ä™nia. ToteÅ» by"y opanowane przez UPA i w lutym, po pokonaniu wielu kilometrów w walkach, przy- dziono mu go na jesieni 1956 roku. Pracowa" wówczas jako kamieniarz-przeku-
u"askawiony, zresztÄ… pewnie na skutek biurokratycznego b"´du, zatrzyma" go wypadki, Å»e za b"ahe przewinienia nieszcz´Ä˜liwy wi´zieÅ‚
dostawa" kar´ Ęmierci . by" na koncentracj´ 27. Wo"yÅ‚
skiej DP AK w Kupiczowie. ObjÄ…" dowodzenie wacz w pracowni mieszczÄ…cej si´ w Ogrodzie Saskim. DokoÅ‚
czenie na s. IV
FOT. ARCH. IPN
IV Nasz Dziennik PiÄ…tek-Niedziela, 31 X  2 XI 2008 DODATEK HISTORYCZNY IPN 10/2008 (17) DODATEK HISTORYCZNY IPN 10/2008 (17) PiÄ…tek-Niedziela, 31 X  2 XI 2008 Nasz Dziennik V
(1963). W latach 1968-1970 przewodniczący Rady Pał
stwa, nast´pnie na emeryturze.
Franciszek Pukacki by" dobrze oceniany za swojÄ…  dzia"alnoĘç i wynagradzany
3
Krzysztof A. Tochman, IPN Rzeszów CAW, Prot. 1780/90, t. 5, k. 28.
sumami w ratach od kilkudziesi´ciu do kilku tysi´cy z"otych, od kilkudziesi´ciu
4
Do tych partii zalicza"a si´ równieÅ» PPS E. Osóbki-Morawskiego i J. Cyrankiewicza, która podszy-
do kilkuset funtów i dolarami USA w podobnych kwotach na  pokrycie kosztów .
wa"a si´ pod PPS-WRN lat okupacji i w coraz wi´kszym stopniu by"a sterowana przez agentur´
sowieckÄ…. Zob. Zygmunt Úu"awski o ustroju spo"ecznym i demokracji, oprac. M. Âliwa, Warsza-
Zmar" nagle 4 listopada 1980 r. w pociÄ…gu mi´dzy Ostrowem Wielkopolskim
Niez"omni wa 2000, s. 25-29, 235-251.
a Kaliszem.
5
Z. Zaremba, Wojna i konspiracja, Kraków 1991, s. 406.
Pochowany w Krotoszynie, w którym jedna z ulic nosi jego imi´. Odznaczony by"
6
Kierownictwo PPR i PZPR wobec wojska 1944-1956, oprac. J. Poksił
ski, A. Kochał
ski,
m.in. dwukrotnie Virtuti Militari 5 klasy, trzykrotnie KrzyŻem Walecznych, Z"otym
K. Persak, Warszawa 2003, s. 14-18.
7
i Srebrnym KrzyŻem Zas"ugi z Mieczami.
J. Poksił
ski, Losy niektórych wyŻszych dowódców PSZ na Zachodzie i AK w Polsce powojennej,
[w:] Naczelni Wodzowie i wyŻsi dowódcy Polskich Si" Zbrojnych na Zachodzie, red. S. Zwolił
ski,
i z"amani...
1
Centralne Archiwum Wojskowe (CAW), III-1, t. 390, k. 117.
Warszawa 1995.
2
8
Marian Spychalski (1906-1980), dzia"acz komunistyczny. W 1931 r. zwiÄ…za" si´ z KPP i prawdo- Archiwum Akt Nowych, KC PZPR I/2, k. 245.
9
podobnie s"uÅ»bami specjalnymi Rosji Sowieckiej. Wielokrotnie u w"adz polskich wstawia" si´
7 paędziernika 1949 r. powo"any zosta" na stanowisko ministra obrony narodowej PRL, nadano
W"adze komunistyczne
za nim jego brat, oficer WP Józef Spychalski, póęniejszy cc ps.  Luty . Cz"onek PPR i pierwszy
mu stopieł
marsza"ka Polski.
10
szef Sztabu G"ównego GL, zaĘ od 1944 r. szef Oddzia"u II AL, wg niektórych ęróde" wspó"praco- ZaĘwiadczenie Zarządu Gminy w Zwierzył
cu pow. zamojskiego Nr 1325/47 z 6.8.1947, ksero-
wa" takŻe z gestapo, cz"onek KG PPR (od 1944), a od lipca 1944 szef Sztabu LWP. W lutym
wobec powracajÄ…cych kopia w zb. autora.
11
1945 r. mianowany gen. bryg., a kilka miesi´cy póęniej gen. dyw. i wiceministrem obrony naro- Archiwum IPN w Poznaniu, 0038/12-18 z. 20, k. 4.
12
dowej Polski Lubelskiej. Po 1948 r. odsuni´ty od w"adzy, a w 1950 r. aresztowany przez Infor- Zob. K.A. Tochman, S"ownik biograficzny cichociemnych, t. II, wyd. 2, Zwierzyniec  Rzeszów
do kraju Żo"nierzy
macj´ WojskowÄ… pod zarzutem popierania spisku w wojsku. W 1956 r. przywrócony do "ask
2007.
13
wraz z Gomu"kÄ…, mianowany gen. broni i marsza"kiem PRL oraz ministrem obrony narodowej
Archiwum IPN w Warszawie, BU 00277/1116 t. 1-2.
Polskich Si" Zbrojnych
Dr Marek Klecel
Dokoł
czenie ze s. III
Przes"uchiwany by" kilkakrotnie w MSW, rozpracowywany w ramach sprawy kryp-
tonim  Zagubiony . Sk"ada" obszerne zeznania i udziela" informacji o zatrudnio-
nych z nim osobach, m.in. Stanis"awie Ledóchowskim i rodzinie. Niebawem pozy- Âwiadectwa skazanych na Ęmierç
skany zosta" do wspó"pracy przez SB na rzecz Samodzielnej Grupy Operacyjnej
MSW pod ps.  Franciszek jako tzw. k.o. (kontakt obywatelski).
Od 1974 r. by" wykorzystywany przez SB jako tzw. k.p. (kontakt poufny) i wspó"-
w czasach stalinizmu
pracowa" z kpt. SB Stanis"awem Go"´biewskim, pracownikiem Samodzielnej Gru-
py Operacyjnej MSW z Departamentu I. W ramach porozumienia mi´dzy jednost- w celi, skuwano go na miejscu Ęmierci. Przed powieszeniem zawsze
PrzeÅ»yç w"asnÄ… Ęmierç
kami wykonywa" zadania Dep. I w lutym  marcu 1977 roku. Jego dzia"alnoĘç nad- zawiÄ…zywano oczy. Mia"em moÅ»noĘç do ostatniej chwili towarzyszyç modlitwÄ…
zorowa" zast´pca kierownika Samodzielnej Grupy Operacyjnej MSW p"k mgr Fe- Henryk Kempa trzy razy szed" na egzekucj´, Hieronim Wysocki dwukrotnie i b"ogos"awieÅ‚
stwem. By"o kilku katów. Wykonywali swÄ… funkcj´ w milczeniu.
liks Dwojak, wczeĘniej wysoki oficer bezpieki poznał
skiej13. przeÅ»y" swojÄ… Ęmierç. Pozorowano cz´sto egzekucje, by z"amaç ostatecznie Przy wykonywaniu wyroków oprócz mnie i straÅ»ników byli obecni prokurator
Kontakt poufny  Franciszek bra" udzia" w realizacji operacji SB o kryptonimie skazanych, torturowaç ich psychicznie i upokarzaç.  Skuli mnie  wspomina i lekarz . T´ relacj´ pozostawi" w swych wspomnieniach ks. Hieronim
 Truteł
 przeciwko czo"owemu dzia"aczowi KOR Adamowi Michnikowi. Post´pujÄ…c Wysocki  zas"onili oczy i schodami sprowadzili w dó". Rozmawiali mi´dzy Lewandowski, kapelan wi´zienny od 1945 do 1952 r. w wi´zieniu karno-
Franciszek Pukacki
zgodnie z wytycznymi MSW, wziÄ…" m.in. udzia" w zjeÄ™dzie cichociemnych w Londy- sobÄ… tak, Å»ebym wiedzia", jaki jest cel tej w´drówki«: Czy jest juÅ» prokurator? Ęledczym w Poznaniu, zwolniony zresztÄ… ze swej funkcji za  wrogÄ… postaw´ .
nie, gdzie 20 lutego 1977 r. wyg"osi" przemówienie majÄ…ce na celu skompromito- zanymi z ROPCiO (np. M. Go"´biewski). Umiej´tnie wykorzystujÄ…c swe zwiÄ…zki Czekamy na niego?«, a do mnie: Czy chcesz z ksi´dzem rozmawiaç?«. Potem By" Ęwiadkiem oko"o trzydziestu egzekucji, przygotowywa" duchowo
waç  Trutnia w Ęrodowisku kombatanckim. Powo"a" si´ przy tym na dokument ko- z emigracjÄ… londyÅ‚
skÄ…, sta" si´ dla dzia"aczy ROPCiO osobÄ… atrakcyjnÄ… i godnÄ… za- stwierdzali, Å»e prokurator nie przyjedzie. Odes"ali mnie z powrotem do celi. do ostatniej drogi blisko szeĘçdziesi´ciu wi´Ä™niów.  Za kaÅ»dym razem
misji rehabilitacyjnej i wyeksponowa" rol´ Stefana Michnika (brata Adama), znane- ufania. Dzi´ki temu wszed" w bliski kontakt z przywódcami Ruchu, przekazujÄ…c in- Cztery, pi´ç dni póęniej ta scena powtórzy"a si´ .  wspomina"  by" to ogromny wstrzÄ…s duchowy . Wyroki sÄ…dów cywilnych
go w PRL zabójcy s´dziowskiego. WystÄ…pienie Pukackiego zosta"o wykorzystane formacje dotyczÄ…ce dzia"alnoĘci ROPCiO. wykonywano przez powieszenie, natomiast wi´Ä™niów politycznych skazanych
Eksterminacje
propagandowo. W czasie od stycznia do czerwca 1978 r. TW  Cichy , sterowany przez swoich przez sÄ…dy wojskowe rozstrzeliwano. Choç wed"ug jednej z relacji, w wi´zieniu
Podczas pobytów w Londynie w lutym  marcu 1976 i listopadzie 1977 oraz mocodawców, ugruntowa" swÄ… pozycj´ w ROPCiO. Wed"ug SB, F. Pukacki  W wy- Skazani na Ęmierç oczekiwali na wykonanie wyroku cz´sto miesiÄ…cami, NKWD na warszawskiej Pradze tuÅ» po wojnie wieszano i takich wi´Ä™niów
styczniu 1978 r. juÅ» jako TW  Cichy odnowi" i nawiÄ…za" kontakty m.in. z nast´pujÄ…- niku zrealizowanych przedsi´wzi´ç operacyjnych otrzyma" od Andrzeja Czumy, a nawet latami. Genera" Józef Kuropieska przebywa" w wi´zieniu od 1952 na drzewie stojÄ…cym na wi´ziennym podwórzu.
cymi osobami, którymi by"o zainteresowane MSW: Kazimierzem Irankiem-Osmec- po konsultacjach z innymi cz"onkami Ruchu« propozycj´ reprezentowania ROP- do 1955 r. z wyrokiem kary Ęmierci. Samo oczekiwanie na Ęmierç i nadzieja Szczególnie ci´Å»kie by"o wi´zienie we Wroc"awiu przy ulicy Kleczkowskiej.
kim, pe"niÄ…cym wówczas funkcj´ dyrektora Biura Komisji Skarbu Narodowego, CiO za granicÄ… i wyjazdu na pó" roku do Londynu jako przedstawiciel Ruchu«. na u"askawienie by"y specjalnÄ…, dodatkowÄ… karÄ…. Nieraz u"askawienie  Rozstrzeliwano nas pod wieczór  wspomina Zdzis"aw Jankowski. Wtedy nie
Adamem Cio"koszem, przewodniczÄ…cym PPS, Franciszkiem Wilkiem, prezesem Pukacki wyposaÅ»ony [zosta"] w pisemne upowaÅ»nienie podpisane przez Stefana przychodzi"o z zamianÄ… kary Ęmierci na doÅ»ywocie lub kilkanaĘcie lat wi´zienia, by"o apelu. WiedzieliĘmy, Å»e b´dzie egzekucja. Siedzia"em w celi zbiorowej
PSL, dr. Zdzis"awem Jagodził
skim, dyrektorem Biblioteki Polskiej, Tadeuszem Za- Kaczorowskiego, Bohdana Papiernika, Wojciecha Ziembił
skiego, Piotra Typiaka cz´sto jednak wi´Ä™niowie, nie wytrzymujÄ…c udr´ki oczekiwania, niepewnoĘci, obok pojedynki« kapitana Pika« (...). Us"ysza"em g"os kapitana: JuÅ» id´,
wadzkim-Úenczykowskim, redaktorem w Radiu Wolna Europa, Stanis"awem Gro- i A. Czum´ . m´czarni Ęledztw i tortur, bólu i poniÅ»enia, dokonywali prób samobójczych. trzymaj si´, bÄ…dÄ™ zdrów, jeĘli przeÅ»yjesz, zainteresuj si´ mojÄ… córkÄ…«. To by"y
cholskim, dziennikarzem i szefem wydawnictwa  Veritas , Bohdanem Wendorffem, Przed wyjazdem do Londynu, który nastÄ…pi" 3 lipca 1978 r., F. Pukacki gruntow- SÄ…dy ówczesne mia"y zwyczaj wydawaç wielokrotne wyroki Ęmierci. jego ostatnie s"owa. Po pó" godzinie us"yszeliĘmy krótkÄ… seri´. Ukl´kliĘmy
szefem Kancelarii Cywilnej Prezydenta prof. dr. Stanis"awa Ostrowskiego, Zygmun- nie zosta" przygotowany przez SB, m.in. potajemnie nagra" rozmow´ na magneto- W"adys"aw SuproÅ‚
dosta" w 1946 r. pi´ç wyroków Ęmierci i dodatkowo cztery i kaÅ»dy, jak móg" pomodli" si´. WiedzieliĘmy, Å»e kapitana rozstrzelali . Na krótko
tem Szadkowskim, prezesem Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, Stefanem fon z Andrzejem CzumÄ…. W czasie pobytu w Londynie, trwajÄ…cego do 26 listopa- lata wi´zienia, ks. Jan St´pieÅ‚
w 1947 r. czterokrotny wyrok Ęmierci, Wiktor przed egzekucjÄ… kapitanowi Werensowi  Pikowi urodzi"a si´ w wi´zieniu córka.
Soboniewskim, gen. bryg. Tadeuszem Pe"czył
skim, przewodniczÄ…cym Rady Stu- da, TW  Cichy natrafi" na mocnego konkurenta w osobie Eugeniusza Smolara, Wlaz"o w 1952 r. trzykrotny wyrok Ęmierci, dwukrotnÄ… kar´ dziesi´ciu i trzech lat Rozstrzeliwano prawie codziennie. Wi´Ä™niowie spodziewali si´, Å»e nie b´dzie
dium Polski Podziemnej. który wyst´pujÄ…c jako przedstawiciel KOR, torpedowa" jego wysi"ki wĘród Polonii wi´zienia  "Ä…cznie czterokrotny wyrok Ęmierci. Tadeusz Bejt, "Ä…cznik genera"a egzekucji w Wigili´ 1946 r., nie z powodu ÂwiÄ…t BoÅ»ego Narodzenia jednak, a ze
Z tych pobytów TW  Cichy przekaza" szereg cennych dla bezpieki informacji celem uzyskania funduszy na dzia"alnoĘç antykomunistycznÄ…, ale czy niepodleg"o- Andersa, uj´ty w Berlinie z pomocÄ… Niemców i przekazany NKWD, dosta" wyrok wzgl´du na okres przedwyborczy i spodziewanÄ… prezydentur´ Boles"awa Bieruta.
z Å»ycia emigracji, dzia"alnoĘci rzÄ…du, funduszu Skarbu Narodowego i finansowania ĘciowÄ…? Przez ca"y czas pobytu w Anglii wykonywa"  zlecone mu w instrukcji wy- Ęmierci i 15 lat wi´zienia. S´dzia Furtak zapyta" go na rozprawie, czy rozumie Zawiedli si´.  24 grudnia  wspomina Jankowski  ma byç kolacja wigilijna, a tu
 elementów antysocjalistycznych w kraju. jazdowej zadania inspiracyjne i destrukcyjne, podwaŻające wĘród swoich licznych wyrok i czy ma jakieĘ Życzenie.  JeĘli dobrze wyrok zrozumia"em, to prosi"bym cisza, nie ma apelu, nie ma nic. JakiĘ dreszcz grozy mnie przeszy". (...) W pewnym
23 wrzeĘnia 1977 r. Pukacki zosta" przej´ty przez Dep. I Wydz. XI MSW jako TW rozmówców zaufanie do KOR-u . najpierw o kar´ wi´zienia, a potem o wyrok Ęmierci  odpowiedzia". Zosta" momencie s"ysz´ zbiorowe kroki  idÄ…, czyli to, co zawsze dzieje si´
 Cichy vel  Cichyj , a jego oficerem prowadzÄ…cym by" por. SB J. Sosnowski, insp. Pukacki rozpracowywa" równieÅ» cichociemnych w kraju, m.in. zestawiajÄ…c dla rozstrzelany kilka dni póęniej, na poczÄ…tku 1949 roku. przed egzekucjÄ…. S"ysz´, wyprowadzajÄ… kogoĘ. Zeszli w kierunku skrzyd"a C. Tam
Wydz. XI Dep. MSW. SB spis wszystkich spadochroniarzy AK: Å»yjÄ…cych, zmar"ych w kraju i na Ęwiecie,  Szubienica, jeszcze poniemiecka, znajdowa"a si´ na terenie wi´zienia by"a ta cela, gdzie przed egzekucjÄ… umieszczano skazaÅ‚
ców. Wracają na oddzia"
Podczas wyjazdów do Londynu F. Pukacki na polecenie SB rozpoznawa" rów- poleg"ych i zamordowanych (razem 316), przy niektórych z nich dopisujÄ…c krótkÄ… w pomieszczeniu zwanym sieczkarniÄ…«. Mia"a pi´ç haków, pod kaÅ»dym by"a i biorÄ… drugÄ… osob´. Znowu ten tupot, ta szarpanina. I znowu wyprowadzajÄ…
nieÅ» Ęrodowisko cichociemnych, m.in. Józefa Zabielskiego, Jacka B´tkowskiego, charakterystyk´. Wykaz ten z adresami i telefonami przyniós" 13 paÄ™dziernika 1977 zapadnia. Kat porusza" dÄ™wigniÄ… i wszystkie si´ zapada"y. Przy wykonywaniu kolejnego skazaÅ‚
ca. I za chwil´ serie. (...) Nawet nie uszanowano wieczoru
Tadeusza Klimowskiego, Antoniego Pospieszalskiego, redaktora BBC. Interesowa" r. na spotkanie ze starszym inspektorem Wydz. VIII Dep. I MSW pp"k. J. Mazurkiem, wyroku sądu cywilnego zawsze by"em przy skazanych do koł
ca. Razem wigilijnego . Przeciwnie, spieszono si´, by wykonaç jak najwi´cej egzekucji
go równieÅ» prof. Jerzy Lerski, cz´sto przyjeÅ»dÅ»ajÄ…cy do Londynu, a na sta"e miesz- które odby"o si´ w lokalu konspiracyjnym  Lando . Przedstawi" równieÅ» na piĘmie udawa"em si´ do sieczkarni«, zwykle mog"em trzymaç skazaÅ‚
ca za rami´ (jak przed amnestiÄ…, którÄ… mia" og"osiç Bierut na swe zwyci´stwo wyborcze.
kajÄ…cy w USA. Zabiega" równieÅ» o  kontakty z Jerzym Giedroyciem, szefem pary- program swojego pobytu w Anglii. Ponadto napisa" odr´cznie informacje o moÅ»li- waÅ»ny by" ten serdeczny, bliski dotyk!), z drugiej strony szed" straÅ»nik. Egzekucji dokonywano cz´sto ze szczególnym okrucieÅ‚
stwem. Kazimierz
skiej  Kultury , wyjeÅ»dÅ»ajÄ…c do ParyÅ»a. woĘciach nawiÄ…zania kontaktu z gen. M. BorutÄ…-Spiechowiczem, cz"onkiem ROP- Niektórzy wi´Ä™niowie szli spokojnie, niektórych jednak straÅ»nicy musieli prawie StaÅ‚
czyk-Paw"owski dosta" ataku epilepsji przed egzekucjÄ… w wi´zieniu
RealizujÄ…c instrukcj´ SB, F. Pukacki  pog"´bi" w kraju kontakty w Ęrodowisku CiO. Otrzyma" m.in. zadanie, aby ok. 26 paÄ™dziernika spotkaç si´ z nim. Jednak nic wlec. W drodze podpowiada"em modlitwy, akty strzeliste. Zawsze zabiera"em na Kleczkowskiej. Zdzis"aw Jankowski pami´ta", Å»e wtedy  cofni´to go z egzekucji.
opozycyjnym, opierajÄ…c si´ na dawnych znajomoĘciach z osobami aktualnie zwiÄ…- nie wskóra", gdyÅ» genera" odprawi" go z kwitkiem. ze sobÄ… krzyÅ»yk, który towarzyszy" przy egzekucjach. JeĘli wi´zieÅ‚
nie by" skuty Dokoł
czenie na s. VI
FOT. ARCH. IPN