VIII Nasz Dziennik PiÄ…tek, 31 sierpnia 2007 DODATEK HISTORYCZNY IPN 3/2007
Dodatek historyczny IPN
SYLWETKI NIEZ¸OMNYCH 3/2007
Adam Mirecki  AdaĘ , W kwietniu 1946 r. znalaz" si´ w Monachium. Przewidywany by" na zast´p-
c´ kierownika pionu "Ä…cznoĘci technicznej Stronnictwa Narodowego z krajem
 Stwosz (1909-1952)
i kierownika radiostacji w po"udniowych Niemczech. Zdecydowa" si´ jednak
 kapitan AK, komendant
wróciç do Polski jako emisariusz SN, by organizowaç przerzut kurierów SN
przez Czechy do Polski. 29 maja 1946 r. wziÄ…" udzia" w zebraniu prezydium SN
Okr´gu Lubelskiego Instalowanie systemu
w Chorzowie.
i Okr´gu Lwowskiego
9 lipca 1946 r. zosta" aresztowany w Krakowie przez funkcjonariuszy UB.
Narodowej Organizacji
Osadzono go w wi´zieniu przy ul. Senackiej, a nast´pnie przewieziono do wi´-
zienia na Mokotowie. Âledztwo trwa"o ponad 8 miesi´cy. 23 maja 1947 r. wy-
Wojskowej
rokiem Wojskowego SÄ…du Rejonowego w Warszawie Mirecki zosta" skazany
komunistycznego
na kar´ 6 lat wi´zienia, z"agodzonÄ… na mocy amnestii z 22 lutego 1947 r. do 3
Urodzi" si´ w Ulanowie, pow. Nisko, lat. Wyrok odbywa" na Mokotowie, a od listopada 1947 r. we Wronkach, skÄ…d
w wielodzietnej rodzinie. W 1921 r. Mi- zosta" zwolniony 17 lipca 1949 roku.
reccy przenieĘli si´ do Rac"awic k. Ni- Po wyjĘciu na wolnoĘç mieszka" w Rac"awicach, a póęniej w Warszawie,
ska. Adam uczy" si´ w gimnazjach gdzie pracowa" jako buchalter w firmach spoÅ»ywczych. Zapisa" si´ na KUL,
w Nisku i w Borszczowie, woj. tarno- aby ukoł
czyç przerwane przed wojnÄ… studia prawnicze. Niestety, 28 listopa-
polskie. W 1931 r. zapisa" si´ na Wydzia" Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza da 1951 r. zosta" ponownie aresztowany przez UB.
we Lwowie. ZwiÄ…za" si´ z ruchem narodowym, zostajÄ…c cz"onkiem M"odzieÅ»y Powodem aresztowania by"a jego dzia"alnoĘç w budowanej przede wszyst-
Wszechpolskiej i Stronnictwa Narodowego. Po roku przerwa" jednak studia. kim w oparciu o cz"onków SN siatce "ącznoĘciowo-informacyjnej podlegającej
Odby" s"uÅ»b´ wojskowÄ…. Do wybuchu wojny pracowa" jako sekretarz gminy Sta- Radzie Politycznej w Londynie. Mirecki nie wiedzia", Å»e poznani przez niego
ny, pow. Nisko. W 1936 r. otrzyma" stopieł
podporucznika rezerwy piechoty. w 1950 r. Wanda Macił
ska i Jan Ostaszewski, za sprawą których zaangaŻowa"
We wrzeĘniu 1939 r. dowodzi" plutonem, a nast´pnie kompaniÄ… 3. pu"ku pie- si´ w po"owie 1951 r. w organizacj´ tzw. Punktu Informacyjnego w Warszawie,
choty (2 DP Legionów). Dosta" si´ do niewoli niemieckiej, lecz zdo"a" zbiec. byli jednoczeĘnie agentami UB. MaciÅ‚
ska vel Weber (ps. agenturalny  17-ka )
W Nisku wspó"tworzy" zr´by narodowej konspiracji. 29 listopada 1939 r. i Ostaszewski (ps. agenturalny  Wojciech ) uczestniczyli w prowadzonej w Mi-
na skutek donosu Ukraił
ców zosta" aresztowany przez Niemców. W po"owie nisterstwie Bezpieczeł
stwa Publicznego operacji  OĘrodek , której celem by-
stycznia 1940 r. zbieg" z transportu do obozu koncentracyjnego. W lutym 1940 r. "a infiltracja oraz rozbicie systemu "ącznoĘci z Krajem zorganizowanego przez
przyjecha" do Warszawy, gdzie zosta" zaprzysi´Å»ony do Narodowej Organiza- Dzia" Krajowy Rady Politycznej w Londynie.
cji Wojskowej. WiosnÄ… wszed" w sk"ad komendy Okr´gu Rzeszowskiego NOW Âledztwo trwa"o prawie 5 miesi´cy. Rozprawa odby"a si´ przed WSR w War-
oraz objÄ…" stanowisko komendanta powiatowego tej organizacji w Kolbuszo- szawie. Wraz z Mireckim sÄ…dzono jeszcze czwórk´ dzia"aczy SN. 28 kwietnia
wej. Aresztowano go ponownie 27 paędziernika, gdy wraca" z odprawy ko- 1952 r. sąd, któremu przewodniczy" pp"k. Mieczys"aw Widaj, skaza" Mireckie-
mendantów powiatowych w LeÅ»ajsku, i przewieziono do wi´zienia w twierdzy go na kar´ Ęmierci oraz przepadek mienia na rzecz Skarbu PaÅ‚
stwa (kar´
PrzemyĘl, skÄ…d takÅ»e uciek". W po"owie 1941 r. zosta" komendantem Okr´gu Ęmierci otrzymali równieÅ» dwaj inni dzia"acze SN). NajwyÅ»szy SÄ…d Wojskowy
Lubelskiego NOW. W grudniu 1941 r. aresztowany po raz trzeci  przez gesta- utrzyma" wyrok w mocy pozostawiajÄ…c bez uwzgl´dnienia skarg´ rewizyjnÄ….
po w Lublinie. Zbieg" z aresztu w budynku sÄ…du okr´gowego i wróci" do dzia- Prezydent Bierut nie skorzysta" z prawa "aski.
"alnoĘci konspiracyjnej. PoczÄ…tkowo by" przeciwny scaleniu NOW z AK, lecz Adam Mirecki zosta" zamordowany w wi´zieniu na Mokotowie 24 paÄ™dzier-
Oddzia" partyzancki GL-AL Bogus"awa Kowalskiego vel KaÄ™mierka  Cienia , który na LubelszczyÄ™nie ws"awi" si´ bandytyzmem
pod wp"ywem swojego brata Leona Mireckiego, inspektora KG NOW, opowie- nika 1952 roku. Jego symboliczny grób znajduje si´ na cmentarzu w Rac"awi-
i napadami na AK i NSZ
dzia" si´ za scaleniem, pociÄ…gajÄ…c za sobÄ… cz´Ä˜ç cz"onków komendy Okr´gu cach. Nie za"oÅ»y" rodziny.
Lubelskiego i struktur terenowych. ZagroÅ»ony kolejnym aresztowaniem w listo- W latach dziewi´çdziesiÄ…tych SÄ…d Warszawskiego Okr´gu Wojskowego
padzie 1942 r. opuĘci" Lublin i wyjecha" do Warszawy. Po krótkiej pracy w KG na wniosek Leona Mireckiego uniewaŻni" wyroki z 1947 i 1952 r., stwierdzając,
W comiesi´cznym cyklu prezentujÄ…-
NOW, w czerwcu 1943 r. objÄ…" stanowisko komendanta Okr´gu Lwowskiego Å»e przypisane skazanemu czyny by"y zwiÄ…zany z dzia"alnoĘciÄ… na rzecz nie-
cym dorobek badawczy Instytutu Pa-
Zdobywanie w"adzy
NOW. Kontynuowa" rozbudow´ struktur NOW i ich scalanie z AK. Po scaleniu podleg"ego bytu paÅ‚
stwa polskiego.
mi´ci Narodowej ukaza"y si´ dotÄ…d
z AK awansowany na porucznika. W komendzie Okr´gu AK Lwów by" oficerem ***
dwa numery: Úo"nierze Wykl´ci ( Nasz
organizacyjnym ds. partyzantki. W paędzierniku (lub lipcu) 1943 r. aresztowa- Zbigniew Nowosad (1907-1964), przyjaciel Adama Mireckiego z konspiracji
PPR w latach
ny po raz czwarty, tym razem przypadkowo; kolejny raz uda"o mu si´ zbiec NOW w Rzeszowie i Lwowie, napisa" o nim:  Ma"omówny, opanowany, zdecy- Dziennik , 29.06.2007) i Zag"ada Kre-
 z transportu do KL Auschwitz. dowany typ dowódcy, dzielny cz"owiek i Å»o"nierz [...], jedna z najpi´kniejszych
sów ( Nasz Dziennik , 27.07.2007).
II wojny Ęwiatowej
Wreszcie 16 grudnia 1943 r. w Nisku gestapo aresztowa"o Mireckiego postaci polskiego podziemia, z jakÄ… zetknÄ…"em si´ w swej d"ugoletniej pracy
W nast´pnych edycjach przedstawi-
po raz piÄ…ty, gdy wracajÄ…c z odprawy komendantów NOW w Warszawie, konspiracyjnej [...]. Zas"uguje nie tylko na pomnik, ale równieÅ» na biografi´.
my kolejne tematy z dziejów Polski lat
wstÄ…pi" do Rac"awic, by odwiedziç rodzin´. Z niÅ»aÅ‚
skiego wi´zienia zosta" Wspania"a postaç i wzór rycerza bez skazy .
Dr Marek Klecel
1939-1956: Losy i postawy inteligencji
przewieziony do Rozwadowa. Niepowodzeniem zakoł
czy"y si´ akcja odbicia oprac. Krzysztof Kaczmarski
go z miejscowego aresztu podj´ta przez patrol dywersyjny NOW oraz próba W koÅ‚
cu wrzeĘnia 1941 r. z lotniska pod Smoleł
skiem wystartowa" samolot, lecący do Polski z grupą za"oŻycieli nowej partii
w pierwszej dekadzie Polski Ludowej;
wykupienia z wi´zienia w Stalowej Woli w styczniu 1944 roku. By" kolejno komunistycznej.  Po puszczeniu motorów w ruch  wspomina" póęniejszy sekretarz PPR Marceli Nowotko  zacz´liĘmy na po-
Na liczne proĘby Czytelników przypominamy numer konta,
Kolaboracja z Sowietami na Kresach
wi´ziony w Jaros"awiu, Tarnowie i w Krakowie przy ul. Montelupich. W maju Å»egnanie naszej sowieckiej ojczyzny Ępiewaç pieĘł
 Szyraka strana maja radnaja . PoŻegnanie by"o jednak przedwczesne,
na który moÅ»na wp"acaç pieniÄ…dze,
1939-1941; Pod okupacjÄ… niemieckÄ…
otrzyma" gryps informujÄ…cy go o awansie do stopnia kapitana. Od lipca 1944 r. samolot rozbi" si´ zaraz po starcie. Nowotko, Skoniecki, Âliwa, Aleksandrowicz uratowali si´, zginÄ…" radiotelegrafista Jan Tur-
aby wesprzeç budow´ w Sopocie pomnika upami´tniajÄ…cego
i sowiecką (Polskie Pał
stwo Pod-
przetrzymywany m.in. w KL Gross-Rosen, podobozie w Fünfteichen i KL Ber- lejski. Nast´pny przerzut odby" si´ pod koniec grudnia 1941 r. Samolot wylÄ…dowa" ko"o WiÄ…zownej pod WarszawÄ…. Ale i teraz
Úo"nierzy Wykl´tych  Zygmunta Szendzielarza  ¸upaszk´
nie oby"o si´ bez k"opotów. Nowotko dozna" powaÅ»nej kontuzji nogi, co wy"Ä…czy"o go na d"ugo z dzia"alnoĘci organizacyjnej,
gen-Belsen, gdzie szcz´Ä˜liwie doczeka" wyzwolenia obozu przez wojska an- ziemne); Komunistyczne wi´zienia
i jego czterech towarzyszy,
gielskie w kwietniu 1945 roku. zgubiono teÅ» radiostacj´, a to uniemoÅ»liwi"o "Ä…cznoĘç z MoskwÄ… do nast´pnego zrzutu, który nastÄ…pi" w po"owie 1942 roku.
i inne miejsca represji.
Wróci" do Polski jako repatriant w listopadzie 1945 r. i zamieszka" w Rac"a- bohaterów powojennego podziemia niepodleg"oĘciowego Ca"a grupa za"oŻycieli, w której  prócz Nowotki  najwaŻniejsi byli Pinkus vel Pawe" Finder i Zygmunt Mo"ojec, a takŻe Sko-
Trzeci numer dodatku poĘwi´camy
wicach. MiesiÄ…c póęniej, razem z kilkunastoma dzia"aczami narodowymi, wy- niecki, Kartin, Maria Rutkiewicz, przedosta"a si´ do Warszawy. Wkrótce przystÄ…pili do organizowania partii komunistycznej
Âwiatowy ZwiÄ…zek Úo"nierzy AK poczÄ…tkom w"adzy komunistów w Pol-
jecha" z Polski jako obywatel rumuł
ski w transporcie kolejowym dla cudzo- z pomocą warszawskich wspó"pracowników sowieckiego wywiadu  Wac"awa Rutkiewicza, Juliusza Rydygiera, Karola Wina-
ziemców zorganizowanym przez PCK. Dotar" do Pilzna, skąd samochodem sce  ods"anianej coraz pe"niej histo- wera oraz g"ównego organizatora, którym by" przedwojenny obroł
ca w procesach dzia"aczy komunistycznych i osób szpie-
74 1020 1097 0000 7802 0001 7764
wojskowym z dywizji pancernej gen. Stanis"awa Maczka dojecha" do Mep- gujÄ…cych na rzecz Moskwy  Teodor Duracz.
rii PPR i jej zbrojnego ramienia.
z dopiskiem  Na pomnik
pen   Maczkowa . Dokoł
czenie na s. II
FOT. ARCH. IPN
REPR. A. KULESZA
II Nasz Dziennik PiÄ…tek, 31 sierpnia 2007 DODATEK HISTORYCZNY IPN 3/2007 DODATEK HISTORYCZNY IPN 3/2007 PiÄ…tek, 31 sierpnia 2007 Nasz Dziennik VII
i pijał
stwie dowódca w towarzystwie Rosjanina  Iwana
Z kalendarza polskiego
wyruszy" na objazd zdobytym samochodem. Zosta"
Zdobywanie w"adzy
w nim zastrzelony przez Å»andarmeri´.
Oddzia"y GL sia"y pop"och wĘród ludnoĘci cywilnej.
Napadano na posterunki i funkcjonariuszy polskiej policji.
Dekret PKWN z 31 VIII 1944 r.  O wymiarze
PPR w latach Za dzia"alnoĘç  partyzanckÄ… GL Niemcy dokonywali od-
wetu na wsiach. Mieszkał
cy obawiali si´ niemieckich re-
kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy
presji w dzieł
i napadów oddzia"ów GL w nocy. Organizo-
II wojny Ęwiatowej
wali je komuniĘci, ale w sk"ad tych grup wchodzili cz´sto
Dokoł
czenie ze s. I Od poczÄ…tku istnienia Polski Ludowej komuniĘci woĘç karania ĘmierciÄ… za wszystkie tego rodzaju czy-
jÄ…cej zbrojnie okupanta niemieckiego w obronie Narodu zwykli przest´pcy i kryminaliĘci uwolnieni w 1939 r., zbie-
W dzisiejszych dyskusjach i sporach o PRL najwaŻniej- Polskiego. Realizowa"a tylko interesy rosyjskie, w tym cza- gli jeł
cy sowieccy, a takŻe uciekinierzy z okolicznych gett, traktowali wymiar sprawiedliwoĘci instrumentalnie, ja- ny wciąŻ jednak pozosta"a. Represyjny potencja"
sza jest odpowiedÄ™ na pytanie o w"adz´ tego paÅ‚
stwa, jak sie by"o to organizowanie akcji na ty"ach wroga, mobiliza- którzy szli do takich oddzia"ów, by ukryç si´ i przetrwaç ko jedno z narz´dzi sprawowania w"adzy. ZachowujÄ…c  sierpniówki sta" si´ wi´c dzi´ki wspomnianym nowe-
powsta"a, kogo reprezentowa"a, jaki mia"a charakter, cja Polaków do walki z Niemcami w oddzia"ach GL, by wojn´. Oddzia"om GL grozi"a wi´c degeneracja i zwyk"y pozory ciÄ…g"oĘci w"adzy sÄ…downiczej, stworzyli lizacjom jeszcze wi´kszy, z tym tylko Å»e stosowany
w czyim imieniu chcia"a zarzÄ…dzaç krajem. Oficjalnie w"a- os"abiaç atak na Rosj´, a nawet zorganizowaç pospiesz- bandytyzm, który póęniejsze w"adze PRL tak ch´tnie za- ogromnie rozbudowanÄ… sieç sÄ…downictwa wojskowe- móg" byç nieco bardziej elastycznie.
dz´ w PRL sprawowa"a PZPR, która powsta"a w 1948 r. nie powstanie. Dzia"alnoĘç PPR ograniczy"a si´ do apeli rzuca"y konspiracyjnym organizacjom niepodleg"oĘcio- go, poddajÄ…c jego kompetencji takÅ»e osoby cywilne. Skonstruowany w za"oÅ»eniach do Ęcigania zbrod-
po rozgromieniu przez PPR resztek PPS. PPR zatem, któ- i programów, tworzenia w"asnej kadry, pierwsze akcje by- wym, w tym takŻe AK. Jedną z najbardziej niebezpiecz- Nowe akty prawne konstruowano tak, by umoŻliwia"y niarzy hitlerowskich dekret stosowano nie tylko wo-
ra powsta"a juŻ w 1941 r., jest owym zaczątkiem w"adzy "y nieudolne i szkodliwe, w kierownictwie narasta"y konflik- nych w tym czasie by"a grupa  Grzegorza Kilanowicza- skazywanie wszystkich przeciwników systemu, rze- bec rzeczywistych zbrodniarzy niemieckich czy volks-
komunistycznej w Polsce. Wed"ug legendy, pracowicie ty i rywalizacja. -Korczył
skiego, podobnie jak Mo"ojec, weterana Brygad czywistych i domniemanych. Jednym z pierwszych deutschów, ale takŻe w stosunku do dzia"aczy i Żo"-
tworzonej przez ca"y okres PRL, PPR by"a heroicznÄ… par- PPR nie znalaz"a teÅ» wi´kszego oddÄ™wi´ku w polskim Mi´dzynarodowych w Hiszpanii. Oddzia" KorczyÅ‚
skiego by" dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowe- nierzy Polskiego Pał
stwa Podziemnego, z których
tią rewolucyjnych polskich socjalistów. Jeszcze w 1984 r. spo"eczeł
stwie, polskie organizacje konspiracyjne zorien- dzia"a" na LubelszczyÄ™nie, we wsiach Ludmi"ówka i Gra- go z 31 sierpnia 1944 r.  O wymiarze kary dla faszy- komunistyczna propaganda usi"owa"a zrobiç hitle-
gen. Jaruzelski zdumÄ… og"asza" w Sejmie:  DodziĘ sÄ… po- towa"y si´ szybko w charakterze dzia"alnoĘci ludzi PPR, bówka jego ludzie zabili kilku Úydów, którzy ukrywali si´ stowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw rowskich kolaborantów. Szczególnie po 1948 r. prze-
Ęród nas miliony uczestników i Ęwiadków naszej rewolu- rozszyfrowujÄ…c ich jako ukrytych komunistów radzieckich. tam w bunkrach, leĘnych schowkach i u miejscowych go- i zn´cania si´ nad ludnoĘciÄ… cywilnÄ… i jeÅ‚
cami oraz dla pisy  sierpniówki coraz cz´Ä˜ciej by"y stosowane wo-
cji. Im nikt nie wmówi, Że ją do Polski importowano. [...] Pierwsze akcje zbrojne powo"anej przez PPR Gwardii spodarzy. Na tym m.in. tle powsta" konflikt z miejscowym zdrajców Narodu Polskiego , który w artykule 1 g"osi": bec Żo"nierzy Armii Krajowej i podziemia niepodleg"o-
Nie potrafiÄ… tego przekreĘliç reakcyjne fa"szerstwa. [...] Ludowej, równieÅ» upozorowanej jako organizacja nieza- kierownictwem PPR i innym oddzia"em GL pod dowódz-  Kto, dzia"ajÄ…c na r´k´ w"adzy okupacyjnej nie- Ęciowego. Najbardziej znanym przypadkiem by"a
Z walki polskich rewolucjonistów wywodzi si´ rodowód leÅ»na od PPR, skoÅ‚
czy"y si´ ca"kowitym fiaskiem i rozbi- twem  Soko"a Jana Gruchalskiego, który w odwecie, mieckiej sprawa gen. Augusta Emila Fieldorfa ps.  Nil , szefa
i prawomocnoĘç ludowego, socjalistycznego paÅ‚
stwa . ciem pierwszego jej oddzia"u  Ma"ego Franka , póęniej- podnieobecnoĘç KorczyÅ‚
skiego, zlikwidowa" kilku jego lu- a) bra" udzia" w dokonywaniu zabójstw osób spo- Kedywu  Kierownictwa Dywersji Komendy G"ównej
szej, w PRL legendy kombatanckiej. Jak podaje Piotr dzi. Dosz"o do krwawych porachunków, interwencji nie- Ęród ludnoĘci cywilnej lub jeł
ców wojennych, w zn´- AK. 16 IV 1952 r. zosta" on skazany na kar´ Ęmierci
Nie partia, lecz agentura Gontarczyk w swej Ä™ród"owej pracy  Polska Partia Robot- mieckiej i ofiar wĘród ludnoĘci cywilnej, a takÅ»e do regular- caniu si´ nad nimi albo w ich przeĘladowaniu, przez SÄ…d Wojewódzki dla m.st. Warszawy, a nast´p-
nicza  droga do w"adzy 1941-1944 (Warszawa 2003, nych polował
na Úydów, z których oko"o stu banda Kor- b) dzia"a" lub dzia"a na szkod´ osób przebywajÄ…- nie (24 II 1953 r.) powieszony w wi´zieniu przy ul. Ra-
Prawda jest oczywiĘcie ca"kiem inna. JuÅ» wpo"owie 1941 r., 2006), naktórej si´ tu opieram, zczasem oddzia"y te zwró- czyÅ‚
skiego wymordowa"a. Szczególnie okrutnie zemĘci" cych na obszarze Pał
stwa Polskiego, w szczególnoĘci kowieckiej. Uznano go za winnego wydania oddzia-
dwa miesiÄ…ce po tym prawdziwym zaskoczeniu, jakim by" ci"y si´ przeciw polskim organizacjom podziemnym i lud- si´ KorczyÅ‚
ski na Gruchalskim. Ludzie Korczył
skiego przez uj´cie lub wywoÅ»enie osób poszukiwanych albo "om Kedywu rozkazów likwidowania partyzantów so-
Najbardziej znanym przyk"adem wykorzy-
atak sprzymierzonych dotąd z Rosją Niemców w koł
cu noĘci cywilnej, ch"opstwu i ziemiał
stwu. By zdobyç broÅ‚
zmasakrowali go, a jeden z nich odciÄ…" mu g"ow´ szablÄ…. przeĘladowanych przez w"adz´ okupacyjnÄ… z jakich- wieckich oraz cz"onków PPR i GL-AL. Zarzuty by"y
stania  dekretu sierpniowego przeciwko
czerwca 1941 r., Stalin nie omieszka" wydaç taktycznego i Ęrodki finansowe na zaopatrzenie i prywatne cele kierow- Równie niebezpieczny by" oddzia" Izraela Ajzenmana, kolwiek przyczyn (z wy"Ä…czeniem Ęcigania za dokona- ca"kowicie sfingowane, a ca"a sprawa gen. Fieldorfa
Żo"nierzom podziemia niepodleg"oĘciowe-
polecenia szefowi Kominternu, Dymitrowowi: nictwa partii, organizowano napady i rabunki, tyle Å»e nie który, wĘród wielu akcji, dokona" napadu na miasteczko nie przest´pstw pospolitych), podlega karze Ęmierci . uwaÅ»ana jest obecnie za klasyczny przyk"ad zbrodni
go by"a sprawa gen. Augusta Emila Fiel-
 B´dzie lepiej za"oÅ»yç PolskÄ… Parti´ RobotniczÄ… z ko- na Niemców, lecz na polskie instytucje i Polaków. Nazy- Drzewica ko"o Radomia. Zrabowano kas´ fabryki  Gerla- Dekret stanowi" pierwszÄ… okreĘlonÄ… z nazwy  pod- sÄ…dowej. Trzeba wspomnieç teÅ» spraw´ Kazimierza
dorfa ps.  Nil , szefa Kedywu  Kierownic-
munistycznym programem. Partia komunistyczna odstra- wano to  eksami , ekspriopriacjÄ…, co we frazeologii komu- cha , zamordowano w okrutny sposób jej w"aĘciciela, kil- staw´ dzia"ania Urz´dów BezpieczeÅ‚
stwa Publiczne- Moczarskiego, ostatniego szefa Biura Informacji i Pro-
twa Dywersji Komendy G"ównej AK. Za-
sza nie tylko obcych, lecz takÅ»e niektórych z tych, którzy nistycznej oznacza"o s"uszne odbieranie cudzej w"asno- ku pracowników, kilku urz´dników miejskich, aptekarza go. Dla sÄ…dzenia przewidzianych w nim przest´pstw, pagandy KG AK, skazanego 18 XI 1952 r. na kar´
rzuty by"y ca"kowicie sfingowane, a ca"a
z nami sympatyzują. Na aktualnym etapie  walka o wy- Ęci. Znany by" napad pod kierunkiem GL na Komunalną i kilku dzia"aczy konspiracyjnych, nazywając to póęniej PKWN we wrzeĘniu 1944 r. powo"a" specjalne sądy Ęmierci, rok póęniej zamienioną przez Sąd NajwyŻszy
sprawa gen. Fieldorfa uwaŻana jest obec-
zwolenie narodowe. Jednak samo przez si´ jest zrozu- Kas´ Oszcz´dnoĘci w Warszawie w koÅ‚
cu 1942 roku.  czyszczeniem terenu z faszystowskich band . karne (zosta"y one zniesione dwa lata póęniej). na doÅ»ywotnie wi´zienie. Jeszcze w 1957 r. z  dekre-
nie za klasyczny przyk"ad zbrodni sÄ…dowej
mia"e, Å»e to nie b´dzie partia typu Labour Party . JuÅ» dwa Pracowa" w niej cz"onek aparatu centralnego PPR Kazi- W tym samym czasie narasta"y konflikty w samym kie- SurowoĘç  dekretu sierpniowego by"a wyjÄ…tkowa. tu sierpniowego próbowano oskarÅ»yç (o wydawanie
dni póęniej Dymitrow spotka" si´ z wyznaczonÄ… do tego mierz Mijal. Dzi´ki jego informacjom zrabowano milion rownictwie PPR. JesieniÄ… 1942 r. Niemcy zacz´li rozpraco- Kara Ęmierci (bez moÅ»liwoĘci zastosowania jakiejkol- rozkazów likwidacji partyzantów sowieckich oraz ko-
celu grupÄ… polskich komunistów. W swym dzienniku zapi- z"otych. W 1943 r. podobny napad na urzÄ…d pocztowy wywaç organizacj´. Aresztowano kilku waÅ»niejszych dzia- wiek "agodniejszej kary) grozi"a nie tylko sprawcom munistów) i skazaç p"k. W"adys"awa Liniarskiego ps. z gestapo walczy"o przeciwko wi´kszej cz´Ä˜ci Narodu
sa", Å»e organizacja  formalnie nie moÅ»e byç powiÄ…zana na Marymoncie zorganizowa" Mieczys"aw Ferszt  M"ot . "aczy i kilkadziesiÄ…t osób z ich otoczenia, dosz"o do poka- morderstw, przeĘladowania czy zn´cania si´ nad oso-  MĘcis"aw , komendanta Okr´gu AK Bia"ystok. Polskiego w jego walce o narodowe i spo"eczne wy-
z Kominternem . Jej strategiczne za"oŻenia scharaktery- Gwardią Ludową kierowa" Boles"aw Mo"ojec  D"ugi , zowych egzekucji. Doprowadzi"o to do rozbicia Ęredniego bami cywilnymi bądę jeł
cami wojennymi. RozciÄ…gli- Na szcz´Ä˜cie zosta" on uniewinniony. zwolenie, w której to walce przewodzi"a Polska Partia
zowa" pracujÄ…cy wówczas w Kominternie Jakub Berman: weteran wojny w Hiszpanii. Podlega" mu Sztab G"ówny, aparatu partyjnego. Zapewne na tym tle dosz"o dokonflik- woĘç interpretacyjna punktu  b powodowa"a, Å»e ka- Z drugiej strony na podstawie  dekretu sierpniowe- Robotnicza .
 Budujemy parti´ proletariatu  leninowskÄ…, bolszewickÄ…, którego szefami byli Marian Spychalski  Marek (do wrze- tów, a wkrótce i porachunków w samym kierownictwie. ranym ĘmierciÄ…  dzia"aniem na szkod´ osób przeby- go ten sam sÄ…d wojewódzki skaza" tylko na doÅ»ywo- Na podstawie  dekretu sierpniowego w latach
parti´ nowego typu. [...] Nowej partii nie nazwano komu- Ęnia 1942 r.) i Franciszek Jóęwiak  Witold . PierwszÄ… akcj´ W listopadzie 1942 r. zginÄ…" Nowotko zabity przez niezna- wajÄ…cych na obszarze PaÅ‚
stwa Polskiego mog"y byç cie agentów gestapo i zdrajców Narodu Polskiego: 1944-1949 skazano ponad 16 tys. osób, do 1960 r.
nistycznÄ… z nast´pujÄ…cych pobudek: [...] Koniecznym wykona" wspomniany oddzia" Franciszka Zubrzyckiego nych sprawców. Podejrzenie pad"o na Boles"awa Mo"oj- faktycznie wszelkie czyny, jakie prokurator, a nast´p- Blank´ KaczorowskÄ… (w czerwcu 1953 r.) i Ludwika liczba ta wzros"a do 18 tysi´cy. Tylko jednÄ… czwartÄ…
jest, aby masy widzia"y w naszej partii organizacj´ ĘciĘle  Ma"ego Franka pod Piotrkowem. By" to jednak zwyczaj- ca, który by" jedynym Ęwiadkiem wydarzenia. Reszta kie- nie cz"onkowie sk"adu s´dziowskiego zechcieli za ta- Kalksteina (w listopadzie 1954 r.), winnych m.in. wyda- stanowili zbrodniarze niemieccy, pozostali skazani by-
zwiÄ…zanÄ… znarodem polskim, z jego najÅ»ywotniejszymi in- ny napad na nadleĘnictwo w Meszczach, gdzie sterrory- rownictwa PPR, a wi´c Pinkus Finder, Duracz, Ma"gorzata kie dzia"anie uznaç. Kolejne nowelizacje  dekretu nia w r´ce niemieckie gen. Stefana Roweckiego  Gro- li obywatelami polskimi. Ilu z nich by"o rzeczywistymi
teresami i aby wrogowie nas nie mogli nazwaç agenturÄ… zowano leĘniczego, zresztÄ… cz"onka AK, zrabowano du- Fornalska, Jóęwiak, Gomu"ka, postanowili go zlikwido- sierpniowego (16 II 1945 r. oraz 10 XII 1946 r., kiedy ta (Kaczorowska opuĘci"a wi´zienne mury juÅ» po pi´- kolaborantami i zdrajcami, jak Kalkstein czy Kaczo-
obcego pał
stwa. Pod nowÄ… nazwÄ… "atwiej b´dzie skupiaç beltówk´ ipi´ç tysi´cy z"otych. Wkrótce oddzia" zosta" roz- waç, obawiajÄ…c si´ zapewne, Å»e b´dzie chcia" zagarnÄ…ç uchwalono jego ostatecznÄ… wersj´) wprowadza"y ciu latach, Kalkstein zaĘ wyszed" na wolnoĘç w 1965 rowska, a ilu Å»o"nierzami Armii Krajowej i podziemia
doko"a siebie szerokie masy robotników, ch"opów i inteli- bity, a Zubrzycki zginÄ…". Dopiero w drugiej po"owie 1942 r. ca"Ä… w"adz´. Akcj´ zorganizowa"a Fornalska, zlecajÄ…c jej moÅ»liwoĘç orzekania takÅ»e niÅ»szej kary, a jednocze- r.). Uzasadnienie wyroku Kaczorowskiej jest znamien- niepodleg"oĘciowego bezpodstawnie oskarÅ»onymi
gencji i zorganizowaç pod swoim kierownictwem jednoli- powsta"o kilka innych oddzia"ów, których akcje ograniczy- wykonanie Jankowi Krasickiemu, organizatorowi ZWM Ęnie rozszerza"y zakres czynów uznanych za prze- nym symbolem ówczesnej  sprawiedliwoĘci . Zda- o wspó"prac´ z Niemcami, mordowanie partyzantów
ty front narodowy dla walki z niemiecko-faszystowskÄ… "y si´ równieÅ» do rekwizycji, a nawet zwyk"ych rabunków. z moskiewskiego desantu, w po"owie 1942 r., oraz Mord- st´pstwo. Karane by"o juÅ» nie tylko dzia"anie na szko- niem sÄ…du by"a ona  ofiarÄ… zbrodniczej dzia"alnoĘci sowieckich czy dzia"aczy komunistycznych? Na to py-
okupacjÄ… . W Radomskiem i Lubelskiem dzia"a"y grupy Augusta Lan- ce Hejmanowi  Mietkowi . Obaj, jak si´ póęniej wyrazi" d´ konkretnych osób, ale takÅ»e dzia"anie na szkod´ kierownictwa AK, które  jak obecnie wiemy  wspó"- tanie trzeba wreszcie udzieliç dok"adnej odpowiedzi.
Mimo niezwykle trudnej dla Rosji sytuacji w po"owie gego, Ignacego Rosenfarba  Narbutta , Ludwika Kwiatka, Krasicki,  zrobili D"ugiego« na warszawskiej Starówce paÅ‚
stwa polskiego i polskiej osoby prawnej. MoŻli- pracowa"o z gestapo, by"o na us"ugach gestapo i wraz oprac. Krzysztof Kaczmarski
1942 r. Stalin nie zrezygnowa" z rozniecania rewolucji Antoniego Grabowskiego, Izraela Ajzenmana. W Janow- w koł
cu grudnia 1942 r., a wi´c miesiÄ…c po Ęmierci No-
w kolejnych krajach, zdobywania w nich w"adzy i stopnio- cu nad Wis"Ä… dokonano nieudanego napadu na poczt´, wotki ( Starego ,  Mariana ). Do niedawna by"o tajemni-
wego podboju Europy, który to plan mia" od poczÄ…tku w którym o ma"o nie zginÄ…" dowódca. W majÄ…tku ziem- cÄ…, Å»e Rosjanie wys"ali wkrótce nast´pc´ Nowotki. By" nim
DODATEK PRZYGOTOWUJE BIURO EDUKACJI PUBLICZNEJ IPN. www.ipn.gov.pl
wojny, a tylko Hitler ubieg" go w tych zamiarach. Nie ma skim Walewice poraniono ci´Å»ko w"aĘcicielk´, podobnie Baruch Cukier  Kolski . Zosta" zrzucony na spadochronie
Zdj´cia pochodzÄ… z Archiwum IPN.
ADRES DO KORESPONDENCJI:
wi´c wÄ…tpliwoĘci, Å»e PPR by"a organizacjÄ… agenturalnÄ… zosta"a poszkodowana Å»ona m"ynarza w Regnowie w maju 1943 r. na Podlasiu. W czasie lÄ…dowania zawis"
DODATEK IPN DO  Naszego Dziennika
Redaktorzy:
dzia"ajÄ…cÄ… w interesie ZSRR, co przyznajÄ… sami jej za"oÅ»y- w Grójeckiem, która zas"oni"a m´Å»a przed kulami. Szybko jednak na drzewie i z"ama" nog´. ObawiajÄ…c si´ Niemców,
UL. TOWAROWA 28, 00-839 WARSZAWA
dr Krzysztof Kaczmarski, [e-mail] (Rzeszów 017 860 60 25)
ciele. Pozorowa"a najpierw dzia"alnoĘç samodzielnej par- zakoÅ‚
czy" dzia"alnoĘç oddzia"  Edka Ludwika Kwiatka. pope"ni" samobójstwo. W Warszawie prawdopodobnie
Romuald Niedzielko, [e-mail] (Warszawa 022 431 83 73) SPRZEDAÚ WYDAWNICTW IPN: TEL. [phone]
tii politycznej, a takŻe organizacji konspiracyjnej zwalcza- Po napaĘci na majątek Druckich-Lubeckich w Ba"towie nie wiedziano o niedosz"ym zwierzchniku PPR.
FOT. ARCH. IPN
VI Nasz Dziennik PiÄ…tek, 31 sierpnia 2007 DODATEK HISTORYCZNY IPN 3/2007 DODATEK HISTORYCZNY IPN 3/2007 PiÄ…tek, 31 sierpnia 2007 Nasz Dziennik III
wa"y, jako odpowiedzialnych za ujawnienie miejsca gów klasowych, wyzyskiwaczy i faszystów. Dochodzi"o tak-
Mariusz Krzysztofił
ski
postoju grupy, leĘniczego zamieszka"ego w Hucisku Å»e do konfliktów i krwawych porachunków mi´dzy samymi
i gajowego. oddzia"ami GL, mia"y one bowiem róŻny sk"ad, cz´sto róŻ-
Dzia"alnoĘç GL, a ĘciĘlej grupy Józefa Bielendy, za- ne interesy i nieraz zwalczajÄ…ce si´ nawzajem dowództwa.
interesowa"a po wojnie funkcjonariuszy Urz´du Bez- W lasy wyszkowskie trafi"a w 1943 r. do oddzia"u GL zarów-
 Towarzystwo to jest
pieczeł
stwa. ProwadzÄ…cy spraw´ Bielendy por. ¸u- no grupa ukraiÅ‚
skich wachmanów, którzy byli straŻnikami
kasz KuÄ™micz 18 maja 1950 r. stwierdza":  Przez ca"y obozu w Treblince, jak i grupa Úydów uciekajÄ…cych z po-
czas istnienia Gwardii Ludowej na terenie pow. Rze- wstania w warszawskim getcie. W tym samym oddziale
mi´dzynarodowe& 
szów, Kolbuszowa, ¸aÅ‚
cut i innych by"y na wszystkie spotka"a si´ grupa Úydów z Úydowskiej Organizacji Bojo-
grupy dokonywane ob"awy przez gestapo, a nie ru- wej i oddzia" Pinkerta zajmujÄ…cy si´ grzebaniem zw"ok
Dzia"alnoĘç GL na RzeszowszczyÄ™nie
szano natomiast grupy Bielendy. Z tego wynika, Å»e w getcie. Op"acili oni wysoko ucieczk´ z getta, zorganizo-
grupa Bielendy poprzez kontakt z innymi rozpracowy- wanÄ… przez GL, i pobyt w oddziale pod Wyszkowem. We-
na przyk"adzie grupy  Iskra
wa"a je, a juÅ» po rozpracowaniu i przewaÅ»ajÄ…cym zli- d"ug dowództwa GL,  Pinkertowcy« przekazali kierownic-
Dokoł
czenie ze s. V
byli w granatowe mundury, na które na"oÅ»one mieli kwidowaniu grupa Bielendy na rozkaz Niemcow wy- twu partii w zamian za opiek´ biÅ»uteri´ o astronomicznej
W okresie luty-marzec 1943 r.  Iskra przekszta"ci"a drelichy zielonego koloru lub tylko cywilne ubrania. mordowa"a wszystkich Úydów ukrywajÄ…cych si´ obok wartoĘci 3 mln z"otych . Na tym tle powstawa"y konflikty
si´ w grup´ zbrojnÄ… stacjonujÄ…cÄ… w lesie, liczÄ…cÄ… pra- Uzbrojeni w kbk. Obficie w broÅ‚
krótkÄ… i granaty. Stobiernej . Wed"ug por. KuÄ™micza grupa Bielendy zo- mi´dzy samymi Úydami, a takÅ»e dowództwem grupy GL.
wie 40 osób. W lutym 1943 r.  Iskra opanowa"a G"o- Na g"owach he"my polskie, bolszewickie, niemieckie sta"a przez Niemców zniszczona, gdyÅ» agentura tkwiÄ…- W jego sprawozdaniu moÅ»na by"o przeczytaç:
Boles"aw Bierut, agent sowieckiego wywiadu, jeden z g"ównych twórców systemu
gów Ma"opolski (oczywiĘcie chwilowo). Wed"ug rapor- i angielskie. Towarzystwo to jest mi´dzynarodowe. ca wewnÄ…trz niej nie mia"a juÅ» kogo rozpracowywaç!  Pinkertowców, znanych jako kanalie ostatniego rz´du,
komunistycznego w Polsce
tu GL  oddzia" w sile 18 ludzi wkroczy" do miasta, zli- Polacy, Ukraił
cy i Niemcy dezerterzy [podkreĘlenie KuÄ™micz stwierdza" równieÅ», Å»e przez ca"y okres swo- którzy zjechali z dzieçmi i Å»onami, [Úydzi z ÚOB] przyj´li ze
kwidowa" posterunek policji, zabra" 6 kb. 1 Å»andarma autora] . Raport informuje teÅ» o losie trzech rozbrojo- jego istnienia grupa nie zabi"a ani jednego Niemca i Å»e Ruch komunistyczny w okupowanej Polsce próbowa" si´ Ma"o tego, akcje komórki  denuncjacji nie ograniczy"y zdziwieniem i oburzeniem. Niemniej jednak przyj´li ich, bo
z"apano na mieĘcie, 5 wracajÄ…cych z warty uciek"o, 3 nych wówczas policjantów, którzy powrócili na po- by"a sterowana przez agentów gestapo. uwiarygodniç w oczach polskiego spo"eczeÅ‚
stwa, szukajÄ…c si´ do samych denuncjacji. SÄ… dowody, Å»e w 1943 r. dosz"o Centrala przys"a"a«. To by" krok fa"szywy, Pinkertowcy za-
na posterunku rozbrojono. Siekierami i osiÄ… od wozu sterunek (trzech kolejnych tego nie uczyni"o). Miano- Skazanie Józefa Bielendy na kar´ Ęmierci w 1950 r. poparcia, zwolenników i ch´tnych do swych oddzia"ów do wspó"pracy PPR z gestapo i wspólnej likwidacji jednej chowujÄ… si´ tak, jakby za pieniÄ…dze przekazane Partji kupili
wywarzono [sic!] kraty, komendanta posterunku Maja wicie zostali oni aresztowani przez Niemców i osa- przez komunistyczny sÄ…d Ęwiadczy o tym, Å»e nawet zbrojnych. KomuniĘci próbowali takÅ»e nawiÄ…zaç kontakty z waÅ»niejszych cz´Ä˜ci Wydzia"u BezpieczeÅ‚
stwa Delegatu- sobie prawo do przetrwania wojny w lesie pod opiekÄ… na-
aresztowano, 2 uciek"o. Spalono doszcz´tnie gmin´, dzeni w wi´zieniu na zamku w Rzeszowie. komuniĘci bardzo krytycznie oceniali dzia"alnoĘç bojo- z organizacjami niepodleg"oĘciowymi, nie po to jednak, jak ry RzÄ…du RP w Warszawie. Do pracy w archiwum tego wy- jemnych partyzantów«. [...] Utrwalili oni swÄ… pozycj´ loka-
poczt´, magistrat i posterunek. G[esta]po wyznaczy"o Brak poparcia spo"ecznego dla dzia"aÅ‚
 Iskry i jej wÄ…  Iskry . OczywiĘcie zupe"nie innÄ… sprawÄ…, dotyczÄ…- deklarowali, by zwalczaç niemieckiego okupanta, lecz by dzia"u, w którym znajdowa"y si´ kluczowe informacje o or- torów lasu« obdarzajÄ…c poszczególnych wodzów« (np.
10 000 nagrody za udzielenie najmniejszych wskazó- bandycki charakter sprawi", Å»e zosta"a szybko rozwiÄ…za- cÄ… funkcjonowania sÄ…downictwa w okresie stalinizmu, mieç w nich swe wp"ywy, swoich ludzi i informacje, wciÄ…gnÄ…ç ganizacji i ludziach podziemia, dosta" si´ agent NKWD zwiÄ…- Krzaczek« i in.) z"otem. W tej sytuacji oddzia" jest bardziej
wek co do winowajców . W tym samym miesiÄ…cu na i ponownie sta"a si´ jedynie tzw. grupÄ… wypadowÄ…. jest póęniejsze uniewinnienie Bielendy, podyktowane ich do swej gry. Podj´te zosta"y nawet wst´pne rozmowy, ale zany z PPR Bogus"aw Hrynkiewicz  Aleksander , wspó"pra- podobny do czarnej gie"dy niÅ» do oddzia"u partyzanckie-
 Iskra zniszczy"a urzÄ…dzenia stacyjne w Rudnie Wiel- OdpowiedziÄ… Niemców na dzia"ania komunistycz- jego koneksjami rodzinnymi. zorientowana w ich zamiarach strona niepodleg"oĘciowa cujÄ…cy równieÅ» z gestapo. We wspólnej akcji pod kierun- go«. Gdy oddzia" ma ma"o jedzenia to Pinkertowcy prócz
kiej. Z kolei na poczÄ…tku marca 1943 r.  Iskra rozbi"a nej partyzantki by"y wspomniane juÅ» pacyfikacje wsi. 5 szybko wycofa"a si´ z pozorowanych zresztÄ… rozmów, dy- kiem Mariana Spychalskiego i gestapowca Wolfganga Birk- przypadajÄ…cych na nich racji, zawsze majÄ… swoje zapasy,
posterunek policji granatowej w Grodzisku Dolnym. czerwca 1943 r. w Trzebosi zamordowanych zosta"o 2 Jan Paduch, ur. w 1918 r. we wsi Staniszewskie, stansujÄ…c si´ od wszelkich kontaktów z komunistami. nera oraz dwóch ludzi ze Sztabu AL kierowanego przez Je- którymi opychajÄ… si´ na uboczu. NienawiĘç do nich jest tak
W trakcie tej akcji zginą" 1 policjant. mieszkał
ców tej wsi oraz 8 osób ukrywajÄ…cych si´ pow. Kolbuszowa. UkoÅ‚
czy" 7 klas szko"y powszech- KomuniĘci natomiast nie przebierali w Ęrodkach. JednÄ… rzego Fonkowicza dokonano na poczÄ…tku 1944 r. napadu duÅ»a, Å»e partyzanci sk"onni sÄ… pozbyç si´ ich zawszelkÄ… ce-
Nast´pstwem dzia"alnoĘci GL na RzeszowszczyÄ™- w pobliskim lesie. Z kolei 21 i 23 czerwca 1943 r. SS nej. W latach 1935 1938 pracowa" jako pomocnik mu- z najbardziej perfidnych metod ich walki by"a  dezinforma- na archiwum w mieszkaniu prywatnym przy ulicy PoznaÅ‚
- n´ i zlikwidowaç .
nie, przede wszystkim grupy  Iskra , by"y przeprowa- wspólnie z Wehrmachtem spacyfikowa"y Nienadówk´ rarski w Gdyni. Potem s"uÅ»y" w marynarce wojennej. cja , co oznacza"o poprostu denuncjowanie ludzi podziemia skiej, mordujÄ…c jego kierownika Wac"awa Kupeckiego  Kru- Akcje GL, póęniej AL, wobec polskiej ludnoĘci wspiera"y
dzone przez Niemców krwawe pacyfikacji kilku wsi. w gminie Soko"ów Ma"opolski, zabijajÄ…c 8 osób i wy- Bra" udzia" w obronie Helu w 1939 r. Od paÄ™dziernika w gestapo, a wi´c likwidowanie ich r´kami Niemców. We- ka . Cz´Ä˜ç dokumentów, które pozwoli"y rozpracowaç pod- wi´c w"aĘciwie okupacyjnÄ… stron´ niemieckÄ…, z którÄ… PPR,
Dwukrotnie (13-14 marca 1943 r. i 9 maja 1943 r.) woŻąc do obozu w Pustkowie ok. 30 mieszkał
ców wsi 1939 r. do lipca 1940 r. przebywa" w niewoli niemiec- d"ug Ęwiadectwa Gomu"ki, denuncjacji dokonywano z pole- ziemie i Ęcigaç po wojnie jego ludzi, Spychalski prawdopo- wed"ug swych deklaracji, a zw"aszcza wed"ug instrukcji
Niemcy pacyfikowali Przewrotne, gdzie rozstrzelano (przeÅ»y"o zaledwie 4). Do szeregu akcji odwetowych kiej. W latach 1941 1942 zatrudniony by" na kolei wÄ…- cenia w"adz PPR, przyudziale, jak wynika zrelacji, Paw"a Fin- dobnie przekaza" takÅ»e Rosjanom. z Moskwy, mia"a walczyç. Musia"o to wywo"aç reakcj´ samo-
32 mieszkał
ców, a kilkudziesi´ciu wywieziono. Wy- spowodowanych dzia"alnoĘciÄ… komunistów zaliczyç skotorowej w Górnie. Potem pracowa" w gospodar- dera, Jóęwiaka, agenta NKWD Józefa S´ka-Ma"eckiego. Ten obronnÄ… i organizowanie si´ samej ludnoĘci, a takÅ»e akcje
darzenia poprzedzajÄ…ce pierwszÄ… pacyfikacj´ Prze- trzeba równieÅ» pacyfikacje wsi: Zwi´czyca (8 i 12 stwie u rodziców. Od wrzeĘnia 1942 r. cz"onek PPR. podst´pny sposób walki zemĘci" si´ w jednym wypadku Prze"omowy rok 1943 partyzanckie polskiej konspiracji, które trzeba by"o prowa-
wrotnego przybliÅ»a raport kontrwywiadu AK: 12 mar- czerwca 1943 r.), Stobierna (8 lipca 1943 r.), Stani- Od jesieni 1943 r. dowódca grupy GL  Iskra . W 1944 na samych komunistach. Marian Spychalski  Marek i  S´k dziç juÅ» nie tylko przeciw okupantowi, ale i ugrupowaniom
ca 1943 r.  Iskra w sile 50-60 osób pojawi"a si´ szewskie w gminie RaniÅ»ów (13 lipca 1943 r.). W Sto- r. szef 14 Okr´gu AL w stopniu porucznika. Od paÄ™- Ma"ecki zadenuncjowali w gestapo podziemnÄ… drukarni´ W roku 1943 nasili"y si´ coraz bardziej agresywne akcje od- powo"anym przez PPR.
w okolicy Medyni ¸aÅ‚
cuckiej. W nocy ostrzela"a ona biernej Niemcy zastrzelili 10 osób, a 2 spalili, puszcza- dziernika 1944 do stycznia 1945 r. kierownik powiato- PPS  Robotnik przy ul. Twardej 18. Przypadek chcia", Że dzia"ów GL przeciwko ludnoĘci cywilnej i konspiracyjnym Rok 1943 by" prze"omowy w dziejach II wojny Ęwiatowej.
nadleĘnictwo niemieckie w Mazurach, w zwiÄ…zku jÄ…c z dymem 10 gospodarstw. WĘród zamordowa- wego UB w Kolbuszowej. Od stycznia do marca 1945 w pobliÅ»u przy ul. Grzybowskiej 23 by"a takÅ»e ukryta drukar- grupom partyzanckim. W historiografii PRL ukrywano Rosjanie wspierani przez aliantów zacz´li odpieraç ataki nie-
z czym stacjonujÄ…ce w Górnie oddzia"y niemieckie nych by"o 5 osób z rodziny Szybistych. W Staniszew- r. zast´pca kierownika PUBP w Tarnowie. Nast´pnie nia PPR. Gdy Niemcy zrobili ob"aw´, natrafili takÅ»e nadrukar- skrz´tnie charakter dzia"alnoĘci GL, tworzÄ…c ideologicznÄ… mieckie izmusili Niemców doodwrotu. Zmienia"o to sytuacj´
wyjecha"y w stron´ RaniÅ»owa w poszukiwaniu na- skich zg"adzili 10 osób. 12 czerwca 1943 r. Niemcy do- skierowany do szko"y MBP w ¸odzi. 3 kwietnia 1945 r. ni´ komunistów. Zeznawa" o tym sam Spychalski w procesie i legendarnÄ… wersj´ o  walce narodowowyzwoleÅ‚
czej ko- w kraju, Rosjanie stawali si´  sojusznikami naszych sojusz-
pastników. 13 marca  Iskra obrabowa"a folwark konali pacyfikacji Huciska, zabijajÄ…c 27 osób, w tym 14 postrzeli" si´ podczas czyszczenia broni. Zmar" w szpi- sÄ…dowym w roku 1950, choç jego relacja nie musi byç wia- munistycznych oddzia"ów. Jednym z bardziej zas"uÅ»onych ników , co tylko umocni"o pozycj´ komunistów z PPR.
w Przewrotnem. 20 marca 1943 r. Niemcy otrzymali cz"onków PPR i GL, oraz palÄ…c 16 gospodarstw. talu 3 dni póęniej. rygodna:  Drukarni´ GL na pl. Grzybowskim, wzgl. ul. Twar- mia" byç oddzia"  Kubusie . Oddzia" ten, noszÄ…cy imi´ Kazi- Na tym tle powsta" roz"am w polskim podziemiu. AK nie
informacje o przesuwaniu si´  Iskry z rejonu Hucisk Po aresztowaniu Bielendy latem 1943 r. komend´ dej przekaza"em do G-[estapo] w celu likwidacji, w przeko- mierza Pu"askiego (GL-owcy lubili nadawaç swoim oddzia- chcia"a podejmowaç zdecydowanych dzia"aÅ‚
przeciw gru-
w stron´ szosy Soko"ów  Kolbuszowa, jednak nad  IskrÄ… objÄ…" Jan Paduch, który kontynuowa" ra- Józef Bielenda, ur. w 1912 r. w Stobiernej, pow. Rze- naniu, Å»e jest to drukarnia akowska. [...] Nie sprawdzi"em "om imiona bohaterów narodowych), dowodzony przez pom GL, natomiast NSZ, uznajÄ…c komunistów zanajwi´ksze
i wówczas nie uda"o im si´ natrafiç na grup´. Ukoro- bunkowÄ… dzia"alnoĘç grupy. Ponownie przekszta"ci" szów. UkoÅ‚
czy" 4 klasy szko"y powszechnej. W latach w ogóle prawdziwoĘci danych od S´ka-Ma"eckiego, doty- Stanis"awa Gacia  Kub´ , dzia"a" w Grójeckiem i Radom- zagroÅ»enie, podjÄ…" z nimi natychmiastowÄ… walk´, równieÅ»
nowaniem tego rajdu bojowego  Iskry by"a akcja teÅ»  Iskr´ z grupy wypadowej w  leĘnÄ… . 1935 1936 odbywa" s"uÅ»b´ wojskowÄ… w 52 pp w Z"o- czÄ…cych drukarni, a adres przekaza"em do G-[estapo].[...] skiem. Wed"ug propagandy PRL-owskiej  intensywna dzia- w obronie ludnoĘci cywilnej. Wzmocnione grupy GL-AL do-
dokonana 21 marca 1943 r. na drodze z Soko"owa Paduch ze swoimi ludÄ™mi dwukrotnie obrabowa" czowie. W latach 1936 1939 cz"onek ZMW  Wici . O tym, Å»e jest to drukarnia GL dowiedzia"em si´ [...] jakieĘ 10 "alnoĘç bojowa i dywersyjna oddzia"u zjedna"a mu popular- s"ownie podbija"y i terroryzowa"y niektóre rejony, zw"aszcza
do RaniÅ»owa. W lesie GL-owcy zatrzymali jadÄ…cego dwór Tyszkiewiczów w Weryni. W paÄ™dzierniku 1943 r. Walczy" w kampanii wrzeĘniowej. Od 1942 r. dowódca dni po przekazaniu mi adresu . W wyniku tej autodenuncja- noĘç i s"aw´ . W rzeczywistoĘci, jak wynika z relacji i doku- na LubelszczyÄ™nie, a takÅ»e na Podlasiu, w Radomskiem,
tÄ… drogÄ… kontrolera mleka Stasiaka. Po zrewidowaniu jego "upem pad"a Å»ywnoĘç, maszyna do pisania i war- piÄ…tki GL w Stobiernej, nast´pnie dowódca grupy GL cji aresztowano nie tylko pracowników drukarni i w"aĘcicieli mentów, oddzia" nie róŻni" si´ od innych represyjnych, na KielecczyÄ™nie. W lipcu 1943 r. oddzia" NSZ Józefa WoÄ™-
ukradziono mu zegarek, zamierzano ukraĘç buty, toĘciowe przedmioty naleŻące do mieszkaÅ‚
ców dwo-  Iskra . W lipcu 1943 r. aresztowany przez Niemców, mieszkania, ale teÅ» córk´ jednego z przywódców PPR Teo- a cz´sto bandyckich zbrojnych grup GL. ZaĘwiadczy" o tym niaka  Burzy rozbi" grup´ GL im. WaryÅ‚
skiego z"oŻoną
lecz wówczas nadjecha"o 6 policjantów granato- ru. Ludzie Paducha zniszczyli teÅ» kontyngent zboÅ»a li- osadzony w kilku niemieckich obozach koncentracyj- dora Duracza, a wkrótce i jego samego. Wed"ug znanych re- sam dowódca Okr´gu GL Ignacy Rosenfarb  Krystian : z cz´Ä˜ci oddzia"u Ajzenmana-Kaniewskiego. Na Lubelsz-
wych. Ci jednak poddali si´ bez walki. Zabrano im czÄ…cy 5 ton, zabrali takÅ»e 7600 z", bielizn´, 2 wieprze nych. Do kraju powróci" w czerwcu 1945 r. Od 1947 r. lacji Józefa Âwiat"y, w kierownictwie PPR istnia"a specjalna,  Z kaÅ»dej ob"awy (Koz"ów Szlachecki, Bolimów) oddzia" czyÄ™nie dzia"a" oddzia" Leonarda Zub-Zdanowicza  Z´ba ,
broł
, rowery i buty. WyglÄ…d gwardzistów i ich kolejne oraz aparat fotograficzny. przewodniczÄ…cy Powiatowej Rady Narodowej w Rze- kierowana z Moskwy komórka  dezinformacji , o której nie idzie w rozsypk´. Okres powtórnych formowaÅ‚
trwa prze- doĘwiadczonego wojskowego, który przeszed" z AK
dzia"ania ilustruje nast´pujÄ…ca cz´Ä˜ç raportu AK: Jedynym zbrojnym starciem  Iskry z Niemcami szowie. Od 1949 r. I sekretarz KP PZPR w Rzeszowie. wiedzia" Gomu"ka, a naleÅ»eli do niej takÅ»e Bierut i Fornalska. ci´tnie 10 do 14 dni. [...] Sk"ad partyzantów i d [owódz] twa do NSZ. Jego oddzia" rozbi" wiele band rabunkowych GL,
 Trzech przebra"o si´ w mundury zabrane policji i po- mia"a byç potyczka w RaniÅ»owie 10 paÄ™dziernika 4 paÄ™dziernika 1950 r. skazany przez SÄ…d Apelacyjny Po aresztowaniu Findera i Fornalskiej w 1943 r. przys"ano rekrutowa" si´ z elementu bandziorskiego. [...] D-[owódz] a ko"o KraĘnika polsko-sowieckÄ… grup´ AL Anatola Koszele-
jechali rowerami do gajówki Be"zy (Volksdeutsch), 1943 roku. w Rzeszowie na kar´ Ęmierci, pozbawienie praw oby- na jej szefa niejakiego  Koraba , Salomona Kurlanda, cz"on- two operacyjne s"abe, nie mogÄ…ce sprostaç zadaniom, idÄ…- wa  LoÅ‚
ki . Oddzia" GL Janusza Daduna  Janusza zosta"
zabrali mu kb. i dubeltówk´, zaĘ samego Be"z´ wy- 3 listopada 1943 r.  Iskra zosta"a przez Niemców watelskich i honorowych na zawsze za morderstwa ka grupy specjalnej Leona Kasmana  Jankowskiego , wy- ce raczej po linii anarchistyczno-ch"opskiego bandziorstwa zlikwidowany ko"o KÄ…kolewnicy przez oddzia" AK Konstante-
prowadzono do lasu i tam mieli go rozstrzelaç. rozbita w lasach ko"o Trzebuski. Zgin´"o 10 gwardzi- dokonane na osobach narodowoĘci Å»ydowskiej znaczonego póęniej przez Rosjan na nast´pc´ Findera, ca"- niÅ» walki narodowo-wyzwoleÅ‚
czej . go Witkowskiego  Milera . Grup´ GL Tadeusza Grochala
W drodze Be"za uciek" im do domu, ale w drzwiach stów. WĘród ocala"ych by" Jan Paduch (zosta" przez w okresie okupacji niemieckiej. W czerwcu 1952 r. kowicie podporzÄ…dkowanego Moskwie szefa jej agentury, ja- Oddzia"y GL pod pozorem walki partyzanckiej uprawia-  Bia"ego Tadka rozbi"y w okolicach Cz´stochowy oddzia"y
zosta" postrzelony dwukrotnie. Z wywiadu prowadzo- Niemców postrzelony w nos) oraz Piotr Drąg i Kazi- w wyniku procesu rewizyjnego uniewinniony, a na- ką by"a PPR. Niewiele brakowa"o, by zamiast Bieruta prezy- "y bandytyzm, napada"y i grabi"y wsie i dwory, terroryzowa- kpt. Tarchalskiego  Marcina i Przemys"awa Szyca  Ludwika .
nego z Stasiakiem dowiedziano si´: umundurowani mierz Kloc. W odwecie niedobitki  Iskry zamordo- st´pnie zwolniony z wi´zienia. dentem PRL by" niejaki Jankowski. "y ludnoĘç ch"opskÄ…, a zw"aszcza ziemiaÅ‚
stwo jako wro- Dokoł
czenie na s. IV
FOT. ARCH. IPN
IV Nasz Dziennik PiÄ…tek, 31 sierpnia 2007 DODATEK HISTORYCZNY IPN 3/2007 DODATEK HISTORYCZNY IPN 3/2007 PiÄ…tek, 31 sierpnia 2007 Nasz Dziennik V
dowej, zdominowanej faktycznie przez komunistów.
Mariusz Krzysztofił
ski
Wbrew pozorom grupa lokalnych komunistów prących
Zdobywanie w"adzy
po trupach do w"adzy, dokonujÄ…cych zemsty na rzeczywi-
stych i urojonych przeciwnikach, nie ca"kiem nie odpowia-
da"a Stalinowi. Mia" on dalekosi´Å»nÄ… strategi´ stworzenia
PPR w latach w Polsce wiarygodnego dla Zachodu pał
stwa pozorujÄ…-
 Towarzystwo to jest
cego demokracj´, system wielopartyjny, niezaleÅ»nego
od Moskwy, choç ca"kowicie podleg"ego jej agenturalnie.
II wojny Ęwiatowej
Dlatego Polska nie mia"a byç Å»adnÄ… republikÄ… sowieckÄ…
Dokoł
czenie ze s. III
ani nawet pał
stwem jawnie komunistycznym, co mog"oby
Zwyci´stwo, które jest kl´skÄ…
Grupy GL-AL wykazywa"y si´ szczególnÄ… bezwzgl´dno- zaniepokoiç Zachód, lecz by"a pewnym etapem w jego
mi´dzynarodowe& 
Ęcią i okrucieł
stwem. Znane z tego by"y oddzia"y  Grzego- Armia Czerwona sz"a ku zwyci´stwu, co dawa"o dogodnÄ… podboju przez Moskw´.
rza Korczył
skiego, który Ęciga" i mordowa" Úydów, grupa pozycj´ PPR i ugrupowaniom z niÄ… zwiÄ…zanym. Ale droga Ludzie w rodzaju Gomu"ki, którzy bardzo powaÅ»nie
Izraela Ajzenmana, Mieczys"awa Demko-Moczara  Miet- do zwyci´stwa komunizmu w Polsce by"a jeszcze daleka. potraktowali komunizm, dÄ…Å»yli do bezkompromisowej re-
Dzia"alnoĘç GL na RzeszowszczyÄ™nie
ka , Edwarda Gronczewskiego  Przepiórki , wreszcie Kaę- Wbrew pozorom Moskwa nie wspiera"a wprost i bezwa- wolucji i zemsty klasowej, byli w pewnych momentach
mieraka vel Kowalskiego  Cienia , który podst´pnie wy- runkowo komunistów krajowych, nie ufa"a ludziom niewy- niewygodni dla samego Stalina jako zbyt gorliwi, nieobli-
mordowa" wOwczarni oddzia" partyzancki AK Mieczys"awa znaczonym przez siebie do kierowania agenturÄ… PPR, po- czalni i paradoksalnie bardziej komunistyczni od komuni-
na przyk"adzie grupy  Iskra
Zielił
skiego  Krysta , z którym mia" wczeĘniej kontakty. Do- lega"a tylko na tych, którzy byli od niej ca"kowicie zaleŻni. stów radzieckich. Dlatego w swoim czasie zostali odsu-
piero wtedy w Kedywie AK, przy udziale  cichociemnego Po aresztowaniu przez Niemców Findera i Fornalskiej wy- ni´ci od w"adzy i aresztowani, Gomu"k´ zastÄ…pi" wierniej- Zgodnie z oczekiwaniami Sowietów, wiosnÄ… 1942 r. rozkaz mordowania Úydów celem zabezpieczenia dziliĘmy koniem do okolicznych wsi po Ęwinie lub
Kazimierza Dekutowskiego  Zapory , zdecydowano o roz- znaczono w Moskwie grup´ Leona Kasmana  Jankow- szy Bierut. Ale ca"a formacja PPR, zw"aszcza jej zbrojne PPR zacz´"a tworzyç w"asnÄ… organizacj´ bojowÄ…. partyzantki przed zdradÄ… okupanta . OkolicznoĘci inne rzeczy, które potrzebne by"y do wyÅ»ywienia
prawieniu si´ z bandÄ…  Cienia i podobnych ugrupowaÅ‚
. skiego , która mia"a si´ zajÄ…ç odbudowÄ… kierownictwa ugrupowania GL i AL, w których byli przest´pcy, ludzie Zadaniem Gwardii Ludowej by"o odciÄ…Å»enie wal- zabójstwa rodziny Å»ydowskiej Slemaków dok"ad- grupy znajdujÄ…cej si´ u mnie .
Dokonywa"y tego stopniowo po"Ä…czone oddzia"y NSZ i AK PPR, gdzie wczeĘniej dosz"a dow"adzy grupa Gomu"ki, co Żądni w"adzy, niecofajÄ…cy si´ przed zdradÄ…, denuncjacjÄ…, czÄ…cych z Niemcami wojsk sowieckich. Od poczÄ…t- niej opisa" Wojciech Szetela przes"uchiwany Cz"onkowie  Iskry dokonali takÅ»e wielu napa-
pod dowództwem Zub-Zdanowicza. Podobne walki toczy- spowodowa"o napi´cia w kontaktach z MoskwÄ…. Stalin nie bezwzgl´dnym okrucieÅ‚
stwem, z w"adzy raz zdobytej nie ku przyj´to zasad´, Å»e kaÅ»dy cz"onek PPR jest za- w 1950 r.:  W roku 1942 poczÄ…tkiem grudnia wia- dów rabunkowych. Na przyk"ad w gromadzie Wy-
"y si´ na KielecczyÄ™nie, zw"aszcza w rejonie Ostrowca dowierza" ludziom takim jak Gomu"ka, jego polityce ani na- zrezygnowa"a, utrzymujÄ…c jÄ… aÅ» do lat osiemdziesiÄ…- razem cz"onkiem GL. Do szeregów GL postanowio- domo mi, Å»e zostali pomordowani Úydzi w stajni soka i w Przewrotnem obrabowali majÄ…tek, w gro-
i Opatowa oraz na Podlasiu i w Radomskiem. wet inicjatywom w rodzaju fasadowej Krajowej Rady Naro- tych XX wieku. no przyjmowaç równieÅ» osoby niezwiÄ…zane z nowo u Przebierad"a Kazimierza zam. Stobierna pow. madzie Rakszawa obrabowali leĘniczego i ch"opa,
tworzonÄ… partiÄ… komunistycznÄ…, niejednokrotnie Rzeszów. W tym czasie tej samej nocy przyszed" w gromadach TrzeboĘ i Wysoka obrabowali ksi´-
o lichej reputacji. do mnie do domu jego syn Przebierad"o Seba- dza, w gromadzie Jasionka jednemu z ch"opów
TWARZE BEZPIEKI
JesieniÄ… 1942 r. w ramach struktur Podokr´gu stian i mówi" mi, Å»e jest dwóch Úydów zamordo- ukradli Ęwini´ (jesieÅ‚
1942 r.), w gromadzie Turza
Rzeszów GL powsta"a tzw. grupa wypadowa wanych u mego ojca w stajni, Żeby ja ich odwióz" obrabowali leĘniczego, w gromadzie Nienadówka
Ludwik Szenborn  Iskra pod dowództwem Józefa Bielendy (od jesie- do lasu gdyÅ» mia"em konia. Ja si´ na to nie chcia- pod koniec 1943 r. ukradli kolejnemu ch"opu Ęwini´
pracowa" w Komitecie Miejskim PPR w Rzeszowie, od li- Departamentu X MBP) kilkanaĘcie razy przes"uchiwa"
stopada 1946 r. w Wojewódzkim Urz´dzie BezpieczeÅ‚
- Strzeleckiego na temat funkcjonowania Wydzia"u Infor- ni 1943 r. dowodzona przez Jana Paducha). For- "em zgodziç, poniewaÅ» mój koÅ‚
by" znaczny i ktoĘ i obrabowali plebani´.
(1915-1990)
stwa Publicznego w Rzeszowie. Towarzysze partyjni za- macji GL, wspó"pracy Hrynkiewicza z gestapo, akcji dez- malnie nadzór nad niÄ… sprawowa" Zdzis"aw Basak b´dzie widzia" póęniej b´dzie si´ pyta" co ja tam W Przewrotnem, jak poda" Szetela,  by" doko-
 cz"onek GL,
rzucali mu, Å»e prowadzi" inwigilacj´ cz"onków KW. Po kil- informacyjnej wymierzonej w Polskie PaÅ‚
stwo Podziem-  Marian . przywozi", ale on mnie powiedzia" kategorycznie, nany rabunek przez naszÄ… organizacj´ w dworze,
ku miesiÄ…cach przeniesiono go do Warszawy.
agent ne, dzia"alnoĘci wydzia"u bezpieczeł
stwa wewnÄ…trz PPR.  Iskra ws"awi"a si´ g"ównie tym, iÅ» zg"adzi"a kil- Å»e ja to musz´ zrobiç, bo on za koÅ‚
mi nie pójdzie skąd nasi cz"onkowie organizacji wozili do domu
We wrzeĘniu 1948 r. zosta" kierownikiem sekcji II Wy- W trakcie Ęledztwa Szenborn zbiera" informacje o okupa- ka rodzin Żydowskich, rabowa"a okoliczną lud- nigdzie. Dalej on mnie proponowa" abym poszed" wozami cukier, kto tam bra" udzia" imiennie nie
sowieckiego
dzia"u I Departamentu V w Ministerstwie Bezpieczeł
stwa cyjnej dzia"alnoĘci prominentnych dzia"aczy PPR  W"ady- noĘç, pobliskie dwory i plebanie. Jak zeznawa" do brata po czarnego konia i udaliĘmy si´ oby- mog´ zapodaç, gdyÅ» nie wiem, bo ja udzia"u nie
wywiadu,
Publicznego. W ramach rozpracowania  wrogiej komórki s"awa Gomu"ki, Aleksandra Kowalskiego, Kazimierza Mi- po wojnie jeden z przes"uchiwanych w tej sprawie dwaj do brata Szeteli W"adys"awa, któremu mówi- bra"em .
wywiadowczej we w"adzach PPS osobiĘcie torturowa" jala, Mariana Spychalskiego. przez UB, Antoni Wilk:  W okresie okupacji  daty liĘmy, aby da" konia, bo jedziemy po Ęwini´ ZdolnoĘç i wartoĘç bojowÄ… charakteryzujÄ… oko-
podpu"kownik UB
przes"uchiwanych pepeesowców. Wmarcu 1949 r. zosta" Od chwili aresztowania Mariana Spychalskiego w maju dok"adnie nie pami´tam  tam jednej pory na tere- na WysokÄ…, lecz on nie chcia" daç a póęniej my licznoĘci napadu na terenie Trzebuski, gdzie  mia-
Ludwik Andrzej Schönborn (takiej pisowni uÅ»ywa" zast´pcÄ… szefa WUBP w Krakowie. Zajmowa" si´ zwalcza- 1950 r. Szenborn zajmowa" si´ sprawÄ… przeciwko niemu, nie gr[omady] Stobierna gm. Trzebownisko zosta- mu powiedzieli, Å»e sÄ… pomordowani Úydzi w stajni "o si´ dokonaç przeci´cie linii telefonicznej i rozbi-
do 1952 r.) urodzi" si´ w Rzeszowie. UkoÅ‚
czy" 7-klasowÄ… niem podziemia niepodleg"oĘciowego. prowadzÄ…c jÄ… do maja 1952 roku. Oprócz Spychalskiego "o zamordowane kilka rodzin narodowoĘci Å»ydow- Przebierad"o Kazimierz i trza ich odwieÄ™ç i powie- cia taksówki niemieckiej, linia telefoniczna zosta"a
szko"´ powszechnÄ…, uczy" si´ zawodu malarza. W wieku W listopadzie 1949 r. zosta" oddany do dyspozycji przes"uchiwa" m.in. gen. Stanis"awa Tatara, Franciszka skiej, oto rodzina Sejcurów sk"adajÄ…ca si´ z 4-ch dzieliĘmy mu, Å»e musi daç, to on wówczas kaza" przeci´ta a taksówka nie zosta"a rozbita z powodu
15 lat zosta" cz"onkiem sekcji m"odocianych PPS-Lewicy gen. Romana Romkowskiego. Pe"ni" waÅ»ne funkcje Hermana, Jerzego Kirchmayera i p"k. Mariana Utnika. Ja- osób, którzy przechowywali si´ u Szeteli Wojcie- iĘç zabraç konia, co ja zrobi"em zaprzÄ…gnÄ…"em ko- tego, Å»e Orzuch [OÅ»óg  M.K.] Stefan da" rozkaz iĘç
i Komunistycznego ZwiÄ…zku M"odzieÅ»y Polski. W latach w MBP, m.in. od grudnia 1951 r. do wrzeĘnia 1952 r. by" ko funkcjonariusz Departamentu X przes"uchiwa" teÅ» Cze- cha zam. Stobierna, rodzina Slomow [w kolejnych nia i pojecha"em ca"Ä… furmankÄ… pod stajni´ Prze- obrabowaç ksi´dza w gromadzie TrzeboĘ pow. Kol-
1932-1933 trzykrotnie aresztowany za dzia"alnoĘç komu- naczelnikiem Wydzia"u II Departamentu X MBP. Wydzia" s"awa Skonieckiego (cz"onka grupy inicjatywnej PPR, kie- protoko"ach przes"uchaÅ‚
jako Slemakowie  M.K.] bierad"o Kazimierza. Dodaj´, Å»e gdy ja szed"em buszowa . Trudno teÅ» za akcj´ bojowÄ… w pe"nym
nistycznÄ…. Skazany na kilkanaĘcie miesi´cy wi´zienia, ten zajmowa" si´ zwalczaniem penetracji partii przez obce rownika siatki NKWD w okupowanej Warszawie) i p"k. sk"adajÄ…ca si´ z 4-ch osób, którzy przechowywali do brata po konia z Przebierad"o Sebastianem tego s"owa znaczeniu uznaç atak na radiostacj´
po wyjĘciu w 1935 r. wstąpi" do Komunistycznej Partii Pol- wywiady. W ramach przygotował
do procesu W"adys"a- Aleksandra Kokoszyna (z ZarzÄ…du G"ównego Informacji si´ u Szeteli, którzy przechowywali si´ przez jakiĘ wstÄ…piliĘmy do niego do stajni zobaczyç pomor- w Stobiernej   napad gdzie przy tej radiostacji pil-
ski. W maju 1941 r. zosta" agentem sowieckiego wywiadu. wa Gomu"ki prowadzi" m.in. Ęledztwo przeciwko Bogus"a- WP). Od wrzeĘnia 1952 r. do lipca 1955 r. by" szefem czas w domu Bielenda Józefa, a nast´pnie u Prze- dowanych Úydów gdyÅ» to by"o po drodze. Gdy nowa"o dwóch wartowników (Polaków)[policjantów
Pracowa" wówczas w Górnie, pow. Kolbuszowa, jako ma- wowi Hrynkiewiczowi (w okresie okupacji niemieckiej miejskiego UB w Warszawie. W tym czasie bezpieka pro- bierad"a Kazimierza zam. Stobierna, rodzina Praeli wszed"em do stajni zauwaŻy"em Gargasa Marcela granatowych  M.K.] z karabinami. Wypad ten mia"
larz na budowie obiektu dla Luftwaffe, w Nowym SÄ…czu agent NKWD pozostajÄ…cy  na kontakcie Mariana Spy- wadzi"a dzia"ania wymierzone w Kuri´ MetropolitalnÄ… sk"adajÄ…ca si´ z oko"o 8-miu osób którzy przecho- stojÄ…cego nad Úydami zamordowanymi trzymajÄ…c jedynie cel zdobycia broni od tych wartowników, co
(na terenie niemieckiej jednostki wojskowej), na lotnisku chalskiego), Czes"awowi Strzeleckiemu (w okresie oku- w Warszawie oraz duchowieł
stwo stolicy, m.in. inwigilo- wywali si´ u CieĘli W"adys"awa zam. Stobierna, wid"y w r´kach, którymi musia" mordowaç tychÅ»e zosta"o zrobione a co do radiostacji to jÄ… nie uszko-
w Mielcu, wreszcie w Rzeszowie.  Kontakt utrzymywa" ze pacji niemieckiej cz"onek wywiadu GL), pp"k. Janowi Tata- wano ks. Prymasa Stefana Wyszył
skiego, ks. bp. Zyg- oraz Jankiel który si´ teÅ» przechowywa" u CieĘli Úydów. Ja zamordowanych nie pozna"em, bo byli dzili ani jÄ… nie zabrali .
mną stale ten sam towarzysz,  wspomina" po latach jowi (dyrektor Departamentu III MBP). Informacje, które munta Choromał
skiego, kontrolowano prowadzone W"adys"awa, oraz kilku innych których nie pami´- bardzo zbroczeni krwiÄ… i gnojem, a mówi" mi Prze- Zdobywane na drodze pospolitego bandytyzmu
 któremu przekazywa"em przeci´tnie cztery razy w mie- uzyska" od Hrynkiewicza, dotyczy"y wspó"pracy z NKWD przez duchownych rekolekcje wielkopostne. W 1953 r. tam. Sprawcami powyÅ»szych morderstw by"y na- bierad"o Sebastian, Å»e to sÄ… zamordowani Å»ydzi dobra materialne mia"y byç wed"ug Wojciecha Sze-
siÄ…cu zdobyte informacje o charakterze wojskowym. Nie- oraz z gestapo i AbwehrÄ… (m. in. wydawanie w r´ce Niem- urzÄ…d  zabezpiecza" wysiedlenie ksi´Å»y marianów z War- st´pujÄ…ce osoby, oto: Bielenda Józef s. Walente- o nazwiskach Slemaki, by" to syn i matka imiona teli zabierane do domów przez cz"onków bandy
zaleŻnie od tego informowa"em towarzyszy o planach ców przedstawicieli Polskiego Pał
stwa Podziemnego) szawy. Podw"adni Szenborna zlikwidowali takÅ»e kilka dzia- go, Szetela Wojciech s. Benedykta, Szybisty Mi- ich nie wymieni". [...] Úydzi ci byli pomordowani i wykorzystywane na w"asne potrzeby.
i zamiarach miejscowej placówki Gestapo oraz dopoma- oraz negatywnej roli Spychalskiego jako szefa Oddzia- "ajÄ…cych w stolicy konspiracyjnych organizacji m"odzieÅ»o- cha" s. Stanis"awa, Przebierad"o Sebastian (nie Å»y- t´pymi narz´dziami . Drugi syn Slemaków zosta" Jeden z komunistów zwiÄ…zanych z  IskrÄ… , Mi-
ga"em w zdobywaniu broni i amunicji . Prac´ Szenborna "u II Sztabu GL. Zdoby" równieÅ» informacje o powojen- wych. W 1955 r. w trakcie procesu przeciwko oficerom je) zam. Stobierna oraz dwóch osobników mnie zastrzelony w lesie przez Sebastiana Przebiera- cha" Golema, w swoich wspomnieniach z 1959 r. pi-
na rzecz Sowietów potwierdza" kontrwywiad AK. nych relacjach mi´dzy Spychalskim a p"k. Jerzym Fonko- Departamentu Âledczego MBP i rozwiÄ…zanego X Departa- nieznajomych z Rzeszowa . Jak wynika z protoko- d"o, wraz z którym mia" naleÅ»eç do partyzantki ko- sze, Å»e grupa ta zamordowa"a takÅ»e kilka osób,
WiosnÄ… 1942 r. zosta" cz"onkiem Gwardii Ludowej, mia" wiczem (szefem Oddzia"u III G"ównego ZarzÄ…du Informa- mentu spraw´ stosowania przez Szenborna przemocy fi- "ów przes"uchaÅ‚
, początkowo cz"onkowie  Iskry munistycznej. Jeden z cz"onków  Iskry , Wojciech które wed"ug wszelkich danych nies"usznie podej-
pseudonim  JaĘ . 12 maja 1943 r. aresztowano go cji WP). Na rozkaz Józefa Âwiat"y przes"ucha" Hrynkiewi- zycznej umorzono. Od sierpnia 1955 r. do wrzeĘnia 1956 r. umieszczali Úydów w domach, potem zaĘ zabijali Szetela, w swoich zeznaniach tak charakteryzowa" rzewano o wspó"prac´ z gestapo. MoÅ»na z duŻą
za dzia"alnoĘç szpiegowskÄ… na rzecz ZSRS. Wi´ziony by" cza w zwiÄ…zku z przeprowadzonÄ… na polecenie Spychal- by" szefem wojewódzkiego UB w Bydgoszczy. Dwa mie- w celu zdobycia posiadanych przez nich kosztow- dzia"alnoĘç grupy:  PrawdÄ… jest, Å»e w roku [19]42 dozÄ… prawdopodobieÅ‚
stwa przyjÄ…ç, iÅ» osoby te by-
m.in. w Rzeszowie, Tarnowie i Krakowie (Montelupich), skiego 25 lutego 1943 r. likwidacjÄ… drukarni PPR, którÄ… siÄ…ce póęniej zosta" zwolniony ze s"uÅ»by, przyznano mu noĘci i pieni´dzy. Antoni Wilk stwierdzi":  G"ów- lub [19]43 poÅ»yczy"em konia u swego brata W"a- "y nieprzychylnie nastawione do komunistów i prze-
w obozie w Pustkowie ko"o D´bicy, KL Gross-Rosen omy"kowo wzi´to za drukarni´ AK. Na polecenie Anatola rent´ inwalidzkÄ…. Od 1962 r. do Ęmierci w 1990 r. mieszka" nym d[owód]cÄ… danej organizacji by" Bielenda Jó- dys"awa, konia bra"em nieraz, poniewaÅ» cz´sto szkadza"y w realizacji ich celów.
i Sachsenhausen. Po powrocie do kraju w maju 1945 r. Fejgina (dyrektora Biura Specjalnego, potem dyrektora w Rzeszowie. oprac. Mariusz Krzysztofił
ski zef, obecnie mieszka w Rzeszowie, co mia" wydaç chodzÄ…ca grupa partyzantów a ja wraz z nimi jeÄ™- DokoÅ‚
czenie na s. VI
FOT. ARCH. IPN