SIELANKA OŚWIECENIOWA - geneza, tradycja, typologia, przedstawiciele
Za twórcę sielanki uchodzi Teokryt z Sycylii. Zapowiedź sielanki stanowią pieśni pasterzy , dramatycznych-ich rozmowy i śpiewacze zawody, epickich-opowieści.
W parze ze zróżnicowaniem formy kroczy wielotematyczność (sceny z życia pasterskiego, tematy czerpane z legend pasterskich, życia wielkomiejskiego, mitów bohaterskich, pochwała władcy, jedynie temat epicedialny traktowany jest marginalnie.
Odrodzenie tradycji starożytnej dokonało się we Włoszech, w twórczości Dantego, Petrarki, Boccaccia. Taka wizja świata wraz z jego arkadyjską scenerią, bohaterami należącymi do środowiska pasterzy przeniknęła do wielu gatunków literackich (dramat, nowela) i form okolicznościowych (epicedium).
Sielanka w Polsce rozwinęła się w dwóch wersjach językowych: łacińskiej i polskiej, objęła dwa nurty: świecki i religijny. Narodziny tego gatunku w Polsce przypadają prawdopodobnie na połowę XVI wieku.
Ze względu na funkcję, jaką nadawano przytoczeniom, sielanki okresu oświecenia można orientować wg czterech zasadniczych typów: sielanka społeczna (J.P. Woronicz), czuła (F. Karpiński, F.D. Kniaźnin), ludyczna (W. Reklewski), narodowa (Reklewski, Brodziński).
SIELANKA SPOŁECZNA- Wyrosła ona na podłożu znanych dawniej gatunkowi kategorii moralizmu. Naruszewicz - zasługa rozbudzenia na nowo zainteresowania gatunkiem przez tłumaczenia i przeróbki Gessnera, Fontenelle'a, pani Deshoulieres, Gresseta. Zasady moralne z biegiem czasu pozbawia się abstrakcyjnych wymiarów przez konfrontowanie ich z konkretną życiową sytuacją grupy pasterzy czy jednostki. Woronicz kontynuator Naruszewicza ( u niego narzędzie wielkiej, moralizmem nasyconej dydaktyki społecznej związanej z aktualnym momentem dziejowym i propagującej ideę solidaryzmu społecznego). Sielanka Aleksys; Emilka; Pieśni wiejskie.
SIELANKA CZUŁA- Najbardziej popularna. Bohaterem został człowiek uwolniony z wszelkich więzów społecznych - jednostka przeżywająca. Próbowano wpisać osobowość ludzką i jej emocjonalne doznania. Miejsce pięknej pieśni zaczęła zajmować urodziwa pasterka; sukcesywnie między bohaterką śpiewu a jego wykonawcą rozsnuwano coraz liczniejsze nici serdecznych powiązań, odchodząc od celów estetycznych ku psychologicznym. Subiektywizm, psychologizm; miłość stanowi kontekst psychiczny i motywację czynów; mówi się nie o samym uczuciu, ale o jego zewnętrznych, obiektywnie sprawdzalnych przejawach.
SIELANKA LUDYCZNA- Podejmując cechy sielanki sentymentalnej w kierunku zaakcentowania pełnego radości, często żartobliwego stosunku do świata (Reklewski). Typ sielanki ludycznej, najbliższy tendencjom rokokowym (Brodziński, Juszyński, Truszkowski, Szymanowski, Zabłocki); pieczołowicie wybiera się chwile radosnego wytchnienia i zabawy. Czas - ograniczenie się do ukazywania niewielkich jego wycinków, na ogół teraźniejszych. Bohaterowie - ludzie oraz na równi z nimi przedstawiane bóstwa, zwykle towarzyszące pasterzom - wprost promieniują werwą i dziarskością, energią i radością życia.
SIELANKA NARODOWA- Najpełniejsze poetyckie wcielenie tendencji związanych z ludowością. Wyłącznie wieś i życie wieśniaków. Bohaterowie oraz ich zachowania, wierzenia, wygląd, sposób myślenia i wyrażania uczuć musiały być uzgodnione z tą wiejskością, podobnie jak i świat otaczający, którego znaczenie w utworze zdecydowanie wzrosło. Dokładność spojrzenia, swojski regionalizm, zorientowany geograficznie (nazwy) i historycznie. Szczególne zainteresowanie krakowiacy i górale. Przypisanie bohatera do miejsca (spolszczenie imion, strój) i aktualnego momentu dziejów; kompleksowe spojrzenie na wieś, idealizacja