1. Pojęcie instytucji europejskich.
Sensu stricto - najważniejsze organy UE, wymienione w art. 13 ust. 1 TUE.
Sensu largo - wszelkie organizacje europejskie.
2. Organizacje międzynarodowe (notatki z wykładu u dr Barcika + ćwiczenia)
a)Organizacja międzynarodowa - celowy związek podmiotów prawa międzynarodowego powstały na podstawie zawartej pomiędzy nimi umowy międzynarodowej, mającej charakter statutu i wyposażone w system stałych organów.
b) Typologia (klasyfikacja) organizacji międzynarodowych:
Org. międzynarodowe rządowe |
Org. międzynarodowe pozarządowe |
Skład członkowski - państwa i inne organizacje rządowe (np. UE) |
Skład członkowski - osoby fizyczne i prawne z różnych państw (np. AI, Green Peace) |
Podstawa prawna działania - umowy międzynarodowe |
Podstawa prawna działania - regulacje wewnętrzne państwa |
Są podmiotami prawa międzynarodowego |
Nie są podmiotami prawa międzynarodowego |
- podmioty prawa mogą zawierać um0owy międzynarodowe (np. UE) a np. AI nie może
- UE może występować z roszczeniami, a AI nie
Podział ze względu na zakres terytorialny działania |
|
Organizacje globalne (brak jednak „uniwersalnej” organizacji) np. ONZ |
Organizacje regionalne (np. UE) |
Podział ze względu na to, czym dana organizacja się zajmuje |
|
Organizacje wszechstronne (np. UE) |
Organizacje wyspecjalizowane (np. NATO, FAO, UNESCO) |
Możliwość przystąpienia do danej organizacji |
|||
Organizacje otwarte |
Organizacje półotwarte (np. UE - trzeba spełnić określone warunki) |
Organizacje zamknięte (np. Rada Europy, Liga Państw Arabskich, Rada Nordycka) |
Podział ze względu na możliwości wobec państw członkowskich |
||
Organizacje koordynacyjne: - organizacja nie może stanowić prawa wiążącego w państwach członkowskich - budżet opiera się na składkach państw członkowskich |
Organizacje ponadnarodowe: - podejmowanie decyzji większością głosów - możliwość stanowienia przepisów prawnych w stosunku do osób fizycznych - autonomia sądowa (prawo organizacji może być interpretowane tylko przez organ sądowy tej organizacji (np. Trybunał Europejski w UE) - autonomia finansowa - autonomia prawna (prawo bezpośrednio działające wiąże samo z siebie) |
c) Podmiotowość organizacji międzynarodowych:
- pierwotne
- wtórne
Zakres podmiotowy:
- państwa są suwerenne, organizacje nie
- UE może wykonać tylko to, na co zgodzą się państwa europejskie
d) Tryby podejmowania decyzji w organizacjach międzynarodowych:
- tryb jednomyślności (XIX, XX w.) - jej szczególnym wariantem jest „jednomyślność -1” - przy liczeniu głosów nie bierze się pod uwagę głosu jednego z państw członkowskich UE. Pomijany jest głos państwa, którego dotyczą sankcje
- tryb większości głosów (większość bezwzględna, zwykła i kwalifikowana, głosowanie ważone)
- tryb opting in (włączenie)/opting out (wyłączenie)
Pozwala na związanie Można się wstrzymać od głosu ,
się aktami w ramach wtedy decyzja nie należy do
organizacji państwa członkowskiego
(państwo może
przyjąć akt UE
ale nie musi)
e) Funkcjonariusze międzynarodowi:
-są to osoby fizyczne, które świadczą pracę na rzecz organizacji międzynarodowej i pod jej kierownictwem
- istnieje obowiązek hierarchicznego podporządkowania
- organizacja sama rekrutuje funkcjonariuszy (UE - Europejskie Biuro Selekcji Kadr)
- istnieje obowiązek lojalności międzynarodowej
- bezstronność
- zakaz łączenia stanowisk (incompatibilitas)
- obowiązek dyskrecji i etyki służbowej (nawet po zakończeniu funkcji funkcjonariusza międzynarodowego)
Uprawnienia wynikające ze statusu funkcjonariusza międzynarodowego;
- podlegają przywilejom i immunitetom
- zwolnienia celne
-zwolnienie z podatków na rzecz budżetu państwa obywatelskiego (ale płaci na rzecz organizacji)
f) Funkcje organizacji międzynarodowych - działania organizacji zmierzające do wypełnienia nałożonych na nią zadań. Nie są one tożsame z zadaniami organizacji (zadanie określa pożądany, docelowy efekt działalności organizacji) - dotyczą sposobu działania w jaki efekt powinien zostać osiągnięty.
Każda organizacja pełni podstawową funkcję polegającą na politycznym procesie:
- ujawniania zakresu zgodności interesów państw członkowskich
- osiąganie ogólnego porozumienia w sprawie wspólnych zadań odpowiadających zakresowi zgodności interesów
- osiągania porozumienia w sprawie środków realizacji takich wspólnych zadań
Podgrupy funkcji:
- funkcje regulacyjne - polegają na procesie ustanawiania przez organizację wzorców o charakterze moralnym, politycznym czy prawnym, które mają odpowiednio kształtować postępowania uczestników stosunków międzynarodowych
- funkcje kontrolne - proces ustalania stanu faktycznego oraz konfrontowania go z treścią norm i wzorców, w celu przystosowania do nich uczestników stosunków międzynarodowych
- funkcje operacyjne - polegają na procesie bezpośredniego świadczenia przez organizację różnych usług zgodnie z jej własnymi decyzjami oraz za pomocą ludzi i zasobów materialnych, znajdujących się w jej dyspozycji
Pozostałe funkcje:
- funkcje programujące - polegają na tworzeniu programów współdziałania w danej dziedzinie stosunków międzynarodowych
- funkcje integrujące - rozumiane jako podejmowanie przez organizacje działań zmierzających do unifikacji lub harmonizacji porządków prawnych państw członkowskich organizacji
- funkcje administrujące - związane z bieżącą pracą organizacji i polegające na wykonywaniu czynności logistycznych, organizacyjnych, dokumentacyjnych, archiwalnych i porządkujących
Inne:
- funkcja rozjemcza, arbitrażowa, sądowa - uczestniczenie organizacji w rozwiązywaniu sporów międzynarodowych
- funkcja typu forum - organizacja miejscem konsultacji i dialogu w poszczególnych dziedzinach stosunków międzynarodowych
g) Struktura organizacji międzynarodowych:
- cecha konstytuująca organizację międzynarodową - posiadanie systemu stałych organów
- nie istnieje jeden wzorzec organizacyjny
Organy organizacji zazwyczaj dzieli się na:
- organy plenarne - w ich skład wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich organizacji (np. Rada Europejska) oraz organy o ograniczonym składzie (np. Rada Bezpieczeństwa ONZ). Kryterium - istnienie możliwości udziału członków organizacji w pracach danego organu
- organy główne - powołane są w umowie międzynarodowej, będącej statutem organizacji oraz organy pomocnicze, które mogą być także przewidywane w statucie, albo też tworzone przez organy główne w celu pomocy w realizacji zadań. Kryterium - miejsce danego organu w architekturze instytucjonalnej organizacji. Organy pomocnicze z reguły są podporządkowane organowi głównemu i nie mogą posiadać większego zakresu kompetencji niż posiada sam organ główny
- organy stałe - działające bezterminowo oraz organy czasowe powoływane na pewnie określony okres czasu (często są nimi organy pomocnicze). Kryterium to okres na jaki organ został utworzony
- organy naczelne - posiadają kompetencje decyzyjne w najważniejszych sprawach, organy wykonawcze - do ich zadań należy realizacja decyzji organów naczelnych, organy administracyjne - zapewniają zaplecze administracyjno-techniczne w ramach organizacji, organy kontrolne i organy pokojowego załatwiania sporów (np. ETS), organy konsultacyjno-doradcze (np. Komitet Ekonomiczno- Społeczny działający przy UE). Kryterium - funkcja spełniana przez dany organ
- organy międzypaństwowe, złożone z przedstawicieli państw (np. Rada UE), organy złożone z funkcjonariuszy międzynarodowych (np. KE), organy parlamentarne złożone z delegatów parlamentów państw członkowskich organizacji (np. Zgromadzenie Parlamentarne RE), organy złożone z przedstawicieli reprezentujących różne grupy interesów (np. Komitet Ekonomiczno-Społeczny UE)
Większość organizacji wykazuje podobną, trójstopniową budowę, na którą składa się:
- organ typu zgromadzenia ogólnego, w którym reprezentowani są wszyscy członkowie i który posiada ogólne kompetencje
- organ typu rady, o węższym składzie, mający kompetencje wykonawcze
- organ administracyjno-techniczny w postaci sekretariatu lub biura
h) Charakter prawny uchwał międzynarodowych organizacji rządowych
- realizując swoje funkcje organy organizacji międzynarodowych wydają uchwały, lecz ich status prawny pozostaje kontrowersyjny
- wyróżnia się uchwały dotyczące postępowania państw poza organizacją międzynarodową, których adresatami są państwa członkowskie organizacji (uchwały pro foro externo) i uchwały związane z wewnętrzną organizacją i funkcjonowaniem organizacji, skierowane do organów organizacji lub państw członkowskich, ale w zakresie ich działalności w danej organizacji (pro foro interno)
- uchwały o charakterze normatywnym - tworzą nowe normy prawne, ustalają pewne reguły postępowania na przyszłość, uchwały te są źródłem prawa międzynarodowego, lecz nie wymienionym expressis verbis
- uchwały pozbawione mocy wiążącej - mają postać zaleceń, apeli, rezolucji, nie są formalnie źródłem prawa międzynarodowego, określane niekiedy jako miękkie prawo międzynarodowe