referat, Socjologia I rok ISNS

Dagna Maria Kruszewska

KONCEPCJA INTELIGENCJI WIELORAKICH

Chciaabym przedstawi odmienn koncepcj od tej, pod kt�r podpisuj si Strelau i Ncka w podrczniku akademickim do psychologii og�lnej. Jest to teoria inteligencji wielorakich, wymylona przez profesora Uniwersytetu w Harvardzie, Howarda Gardnera. Jest on autorem, midzy innymi takich ksiek jak: „Frames of Mind” (Ramy umysu, 1983), „Multiple intelligences” („Inteligencje wielorakie, 1993) i „Extraordinary minds” („Niepospolite umysy” 1997).

Koncepcja Gardnera jest owocem podejcia pluralistycznego, uznajcego istnienie wielu r�nych, nie zwizanych ze sob aspekt�w poznania. Do arbitralnie autor uznaje, e istnieje siedem r�nych rodzaj�w inteligencji:

inteligencja jzykowa (lingwistyczna)
inteligencja matematyczno-logiczna
inteligencja przestrzenna (zdolno tworzenia umysowych modeli wiata przestrzennego oraz umiejtno dziaania w oparciu o te modele)
inteligencja muzyczna
inteligencja cielesno-kinestetyczna (zdolno rozwizywania problem�w lub wytwarzania przedmiot�w z wykorzystaniem caego ciaa lub jego czci)
inteligencja interpersonalna (zdolno zrozumienia innych ludzi - tego, co ich motywuje, jak pracuj, jak z nimi wsp�pracowa)
inteligencja intrapersonalna (zdolno korelatywna, skierowana do wewntrz; umiejtno tworzenia dokadnego, zgodnego z rzeczywistoci obrazu samego siebie i wykorzystywania tego obrazu dla skutecznego dziaania)

Jednostki r�ni si midzy sob profilem inteligencji, z kt�rym si rodz, a take na pewno profilem inteligencji, z kt�rym kocz sw�j rozw�j umysowy.

Tradycyjne ujcie inteligencji og�lnej, okrelanej mianem zdolnoci lub czynnikiem g (od general = og�lny) wskazuje na to, e inteligencja niewiele zmienia si z wiekiem i e jest w niewielkim stopniu zalena od nauki i�dowiadczenia. Jest wic wrodzon cech lub zdolnoci jednostki. Z kolei teoria inteligencji Gardnera zwielokrotnia to tradycyjne pojcie i definiuje inteligencj jako zdolno rozwizywania problem�w lub tworzenia produkt�w, kt�re maj konkretne znaczenie w danym rodowisku, czy te kontekcie kulturowo-spoecznym. Teoria IW (inteligencji wielorakich) ukazuje kad zdolno rozwizywania problem�w w wietle jej biologicznej genezy, przy czym zajmuje si ona tylko tymi zdolnociami, kt�re s uniwersalne i charakterystyczne dla rodzaju ludzkiego. Inteligencje skadowe s uruchamiane, czy te wyzwalane przez pewien rodzaj dostarczanych z wewntrz lub z zewntrz informacji. Dziaaj one zawsze zgodnie, a kada zoona, odgrywana przez doros osob rola wymaga wykorzystania kilku z nich. Nie znaczy to jednak, e s one od siebie nawzajem zalene - wrcz przeciwnie - kada jest autonomiczna.

r�do teorii IW tkwi w odwr�ceniu porzdku badawczego. Gardner nie podchodzi do inteligencji jak do uprzedmiotowionej zdolnoci ludzkiej, z kt�rej korzysta si w kadej dosownie sytuacji problemowej, lecz wychodzi od analizy problem�w, rozwizywanych przez ludzi, dochodzc w ten spos�b do zbioru inteligencji, majcych zastosowanie w tego typu sytuacjach.

PROCES WYKSZTACANIA SI INTELIGENCJI

Zaoenie Gardnera jest takie, e mniej wicej wszyscy ludzie posiadaj pewne podstawowe zdolnoci kadej inteligencji.

Naturalna linia rozwojowa kadej inteligencji zaczyna si od niewywiczonej zdolnoci schematyzowania, np. zdolnoci rozr�niania ton�w w inteligencji muzycznej albo oceniania tr�jwymiarowych ukad�w w inteligencji przestrzennej. Ten etap obejmuje dzieci do pierwszego roku ycia.

U dzieci, kt�re ukoczyy pierwszy rok ycia, inteligencja przejawia si za porednictwem specjalnego systemu symboli. W miar rozwoju, kad inteligencj i towarzyszcy jej wyej wspomniany system, zaczyna odzwierciedla system znakowy, kt�ry poznaje si za pomoc edukacji.

W trzecim, ostatnim stadium rozwoju, obejmujcym okres dojrzewania i�doroso, inteligencja wyraa si r�nego rodzaju zajciami zawodowymi.

ZWIZEK INTELIGENCJI Z INNYMI, POKREWNYMI POJCIAMI. MATRYCA UTALENTOWANIA

Jak ju wspominaam, Gardner reprezentuje biopsychologiczny punkt widzenia, bada wic podmiot oraz jego zdolnoci, skonnoci, wartoci i cele, uwzgldniajc jednoczenie genetyczne i neurologiczne podstawy zachowa oraz analiz jednostki w kategoriach zdolnoci poznawczych, cech i temperamentu. Jego pomysem jest tu przeze mnie pokazana matryca utalentowania, pokazujca interesujce zwizki midzy inteligencj, utalentowaniem, wybitnymi zdolnociami, wiedz specjalistyczn, tw�rczoci i geniuszem.

Pojawiajce si w niej terminy, autor proponuje rozumie nastpujco:

Inteligencja - potencja biopsychiczny; oznacza to, e wszystkie osobniki nalece do danego gatunku maj potencjalnie moliwo wykorzystywania zbioru zdolnoci umysowych dostpnych dla tego gatunku; to, czy i pod jakimi wzgldami mona uwaa jednostk za inteligentn, zaley w pierwszym wzgldzie od jej wyposaenia genetycznego oraz waciwoci psychicznych, kt�re obejmuj szeroki zakres cech, od zdolnoci poznawczych po cechy osobowoci.

Utalentowanie - oznaka wielkiego potencjau biopsychicznego w jakiejkolwiek dziedzinie danej kultury. Jednostka, kt�ra czyni szybkie postpy, kt�ra zapowiada si obiecujco w pewnej dziedzinie czy pewnym zakresie zada, zyskuje to wanie miano. Mona by utalentowanym w kadej dziedzinie, kt�ra - wedug powszechnego mniemania - wymaga inteligencji.

Wybitne uzdolnienia (w oryginale prodigiousness) - najwysza forma utalentowania w danej dziedzinie.

Wiedza specjalistyczna - charakteryzuje te osoby, kt�re dziaaj w danej dziedzinie przynajmniej od dziesiciu lat. Przez ten czas jednostka zdoa opanowa umiejtnoci i wiedz, kt�re s konieczne dla osigni na najwyszym poziomie w danej dziedzinie; nie implikuje to jednak oryginalnoci.

Tw�rczo - okrelenie zarezerwowane dla autor�w produkt�w, kt�re pocztkowo uwaane s za nowatorskie w danej dziedzinie, ale w kocu zostaj uznane przez stosown spoeczno za moliwe do przyjcia.

Geniusz - osoby lub ich dziea, kt�re s wyrazem nie tylko wiedzy specjalistycznej i tw�rczoci, ale r�wnie zyskuj uniwersalne lub bliskie uniwersalnemu znaczenie.

Dziedzina - dyscyplina, rzemioso lub sztuka, kt�ra praktykowana jest w danym spoeczestwie.

Pole - zesp� instytucji i sdzi�w, kt�rzy okrelaj, jakie wytwory w danej domenie s wartociowe.

MATRYCA UTALENTOWANIA W ZARYSIE

Termin	Sfera	Wiek	Dziedzina/Pole	Sprawy istotne
Inteligencja	biopsychiczna	kady	-	-
Utalentowanie	biopsychiczna	dziecistwo/dorastanie	przeddziedzina/przedpole	dowiadczenie krystalizujce
Wybitne zdolnoci	biopsychiczna	dorastanie	aktualna dziedzina/pole	bogate zasoby
Wiedza specjalistyczna	aktualna dziedzina/pole	postadolescencja	akceptacja dziedziny/pola	wiedza skumulowana/umiejtnoci
Tw�rczo	przysza dziedzina/pole	postadolescencja	konflikt z dziedzin/polem	owocna asynchroniczno
Geniusz	szeroka dziedzina/pole	osoba dorosa	uniwersalna	zwizek z dziecistwem

KILKA UWAG NA TEMAT TEST�W

Wikszo test�w inteligencji opiera si na badaniu tylko inteligencji matematyczno-logicznej i lingwistycznej (jzykowej). Wielowiekowy stereotyp, dzielcy ludzi na tzw. humanist�w i umysy cise jest jednak obrazem zafaszowanym, bo tak naprawd jest wiele os�b, kt�re mona przydzieli do obu grup naraz.

Jak pisze Gardner, powinnimy cakowicie zrezygnowa z test�w i korelacji midzy testami, a zamiast tego przyjrze si uwanie bardziej naturalnym r�dom informacji o tym, w jaki spos�b ludy na caym wiecie wyksztacaj zdolnoci majce istotne znaczenie dla ich sposobu ycia.

Bibliografia:

H. Gardner, Inteligencje wielorakie, Pozna 2002

H. Gardner, Niepospolite umysy, Warszawa 1997