ZASADY OGÓLNE mają charakter normatywny; są to obowiązujące normy prawne. Naruszenie ich przez organ będzie skutkowało wadliwością decyzji.
Co oznacza ogólny charakter zasad?
Odnoszą się do wszystkich stadiów postępowania (niezależnie od trybu)
Są one konkretyzowane przez konkretne instytucje procesowe np. zasada informowania stron, zasada ugodowego załatwiania spraw
Mają one stanowić dyrektywę interpretacyjną dla szczegółowych przepisów kodeksu
FUNKCJE ZASAD:
Pełnią rolę dyrektyw interpretacyjnych
Wypełnianie luk w przepisach
Zapewniają elastyczność działań administracji
W przypadku decyzji uznaniowych zasady ogólne stanowią wskazówki dla organu w zakresie rozstrzygnięcia spraw
Ujednolicają proces stosowania prawa
Zasady konstytucyjne mające odniesienie do postępowania administracyjnego:
Zasada demokratycznego państwa prawnego (art.2, prawo do rzetelnej i sprawiedliwej procedury)
Zasada praworządności- art.7
Zasada równości- art.32
Prawo do sprawiedliwego, jawnego i szybkiego procesu- art.45
Prawo do wstępu do dotyczących daną osobę urzędowych dokumentów- art.51
Zasada dwuinstancyjności- art.78
» ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI «
Oznacza obowiązek organów działania na podstawie i w granicach prawa. Organ może czynić to, co jest mu prawem dozwolone. Organ nie może wykroczyć poza zakres kompetencji przeznaczonych mu przez prawo, inaczej skutkuje to wadliwością decyzji. Organ może wydać decyzję, jeżeli ma do tego podstawy prawne. Organy administracji publicznej mają nie tylko obowiązek przestrzegania prawa, lecz ponoszą oni konsekwencje naruszeń prawa przez strony (organ jest zobowiązany do czuwania nad przestrzeganiem prawa przez strony).
» ZASADA PRAWDY OBIEKTYWNEJ «
Obowiązek organu podjęcia wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy. Znajduje swe odzwierciedlenie w postępowaniu dowodowym, w szczególności art.77. Realizacja tej zasady spoczywa na organie (zbieranie materiału dowodowego w sprawie). Jest realizowana przez szczegółowe zasady postępowania dowodowego
otwarty katalog środków dowodowych (dowodem w post. admin. może być wszystko co przyczynia się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem)
zasada równej mocy środków dowodowych, z której wynika odrzucenie wszelkiego rodzaju reguł wprowadzających hierarchię środków dowodowych
zasada swobodnej oceny dowodów
instytucja wyłączenia pracownika i organu admin. publicznej od załatwienia sprawy
prawo strony do czynnego udziału w każdym stadium postępowania
Nie wyjaśnienie wszystkich dla sprawy istotnych okoliczności faktycznych skutkuje wadliwością (uchylenie decyzji przez sad lub organ administracji publicznej).
» ZASADA UWZGLĘDNIANIA Z URZĘDU INTERESU SPOŁECZNEGO I SŁUSZNEGO INTERESU OBYWATELA «
Odnosi się ona do ogółu. Organ w konkretnym przypadku musi ustalić, co leży w interesie publicznym, oraz ma uwzględniać słuszny interes obywateli. Musi ustalić czy mamy do czynienia ze słusznym interesem tj. zasługującym na ochronę. Zadaniem organu jest próba znalezienia „złotego środka”. Ta decyzja aktualizuje się w decyzjach uznaniowych. Przy decyzjach uznaniowych organ powinien dokonać takiego wyboru rozstrzygnięcia, który nie narusza interesu jednostki.
» ZASADA POGŁĘBIANIA ZAUFANIA DO ORGANÓW PAŃSTWA «
Organy admin. publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawna obywateli. Organ powinien działać tak, by ustanowić logiczny, spójny proces dochodzenia do rozstrzygnięcia w sprawie. Ważne jest, by praktyka działania organów miała charakter czytelny i pewny.
Istotna jest tu zasada równego traktowania. Naruszenie zasady: gdy organ udziela informacji nijakich zasadach może być udzielone zezwolenie a prowadzi postępowanie w sposób sprzeczny z tym co wcześniej powiedział. Organ powinien dążyć do rozstrzygania na korzyść jednostki o ile nie stoi naprzeciw interes publiczny. Obowiązkiem organu jest właściwe uzasadnianie decyzji. Realizacja tej zasady ma związek z kulturą administrowania (podejście urzędnika do petenta).
» ZASADA INFORMOWANIA STRON I INNYCH UCZESTNIKÓW POSTĘPOWANIA «
Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.
Bardzo istotną rolę w realizacji obowiązku informowania stron pełni uzasadnienie faktyczne i prawne decyzji administracyjnej, w którym organ admin. publicznej powinien starannie wyjaśnić motywy, jakimi kierował się załatwiając sprawę.
Chodzi o udzielanie informacji, składanie oświadczeń wiedzy (nie oświadczeń woli). Może to prowadzić do podjęcia właściwych/niewłaściwych kroków przez jednostkę.
Strona ma obowiązek dbania o swoje interesy. Uchybienia organów nie mogą prowadzić do negatywnych następstw dla stron (przykład art.112)
» ZASADA CZYNNEGO UDZIAŁU STRON «
Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się, co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
Jest to prawo strony, nie obowiązek. W interesie stron jest czynny udział w postępowaniu również w postępowaniu dowodowym
*strona ma prawo wnoszenia wniosków dowodowych
*ma prawo być obecna podczas przeprowadzania dowodów
*ma prawo wypowiedzenia się, co do zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.
Analogiczne obowiązki mają również organy podatkowe.
Zasada nie ma charakteru absolutnego, Oran może od niej odstąpić np.: gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki
Czym skutkuje naruszenie zasady? Art.145§1pkt5 jest to podstawa do wznowienia postępowania, gdy strony bez własnej winy nie brały udziału w postępowaniu.
» ZASADA PRZEKONYWANIA «
Organy administracji publicznej powinni wyjaśnić stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu.
Organ powinien przekazać stronie, że jego rozstrzygnięcie w sprawie jest słuszne, by strona uwierzyła, że tak jest.
Odnosi się do uzasadnienia decyzji-art.107
Uzasadnienie powinno być tak sformułowane by przekonać stronę, że organ właściwie zastosował przepisy.
» ZASADA EKONOMII PROCESOWEJ/ SZYBKOŚCI I PROSTOTY POSTĘPOWANIA «
Organy administracji publicznej powinni działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień powinny być załatwione niezwłocznie.
Decyzja zmierza do ukonstytuowania stanu zgodnego z prawem. Im szybciej sprawa zostanie rozstrzygnięta tym lepiej. Długie odwlekanie rozwiązania sprawy może doprowadzić do uszczerbku strony.
Organ admin. publi. Powienien działać wnikliwie.
Art.35-konkretne terminy-instrukcyjne
Naruszenie terminu ma określone konsekwencje.
Stronie przysługuje prawo złożenia zażalenia w razie niedostosowania się organu do terminu.
» ZASADA UGODOWEGO ZAŁATWIENIA SPRAWY «
Należy do niewładczych form działania organów admin. publ.
*ugoda pomiędzy stroną postępowania a organem
*ugoda zawierana pomiędzy stronami przed organem (tylko taka występuje w polskim KPA)
Istota ugody polega na wzajemnych ustępstwach, rozstrzyganych przed organem.
Ugoda stanowi alternatywę w stosunku do decyzji, formę załatwienia sprawy administracyjnej ma takie same skutki jak gdyby była wydana decyzja administracyjna.
Ma dwa aspekty:
*z punktu widzenia strony prawo do zawarcia ugody (jest ograniczone, ten spór musi być rozstrzygnięty zgodnie z prawem)
*z punktu widzenia organu obowiązek organu nakłaniania do zawarcia ugody
(art.114-122)
» ZASADA PISEMNOŚCI «
Sprawy należy załatwiać w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego.
Obowiązek dokumentowania na piśmie wszystkich istotnych dla sprawy czynności procesowych.
*z punktu widzenia strony sprzyja to realizacji zasady czynnego udziału strony w postępowaniu; obowiązek doręczania wszelkich pism/postanowień stronie
*z punktu widzenia kontroli decyzji- czy organ odwoławczy czy sąd administracyjny mogą sprawdzić przebieg postępowania; kontrola legalności postępowania.
Sprowadza się do: protokołów i adnotacji.
Zasada pisemności nie ma charakteru bezwzględnego; wyjątek ustne wydanie decyzji (gdy przemawia za tym interes strony a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie).
Ustna decyzja nabiera skutków z dniem jego ogłoszenia.
» ZASADA DWUINSTANCYJNOŚCI «
Jest to zasada kodeksowa i konstytucyjna.
Ma dwa aspekty:
*materialny możliwość żądania przez stronę by sprawa była dwukrotnie merytorycznie rozpatrywania przez organy administracji pub.
*formalny po załatwieniu sprawy przez organ I instancji, po wniesieniu odwołania sprawa przechodzi do załatwienia przez organ II instancji.
Art.127§3 Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji.
Nie ma charakteru absolutnego; są odstępstwa, mogą one wynikać z przepisów szczególnych.
Od decyzji w pierwszej instancji odwołanie nie przysługuje, ale strona niezadowolona może wnieść powództwo/odwołanie do sądu powszechnego.