Zajęcia nr 5

1. Zasada powszechności ceł

2. Zasada swobody obrotu towarowego z zagranicą

3. Zasada jedności i równości traktowania towarów

4. Zasada równego traktowania podmiotów dokonujących obrotu towarowego z zagranicą

5. Zasada równego i nieograniczonego dostępu do informacji w zakresie obrotu z zagranicą

Zasada powszechności ceł i opłat celnych

Z zasady tej wypływa obowiązek powszechności i nieuchronności ozna­czający, że wszystkie podmioty wykonujące działania w zakresie wymiany to­warowej z krajami trzecimi mają takie same obowiązki i uprawnienia.

Przede wszystkim oznacza to, że wszystkie podmioty mają takie same obowiązki co do płatności długu celnego i wysokości stawek celnych za takie same towary, którymi dokonywany jest obrót w ramach takich samych procedur celnych.

Z zasadą powszechności ceł wiąże się pojęcie długu celnego, należności celnych przywozowych i wywozowych, pojęcie dłużnika, procedury celnej, zgłoszenia celnego, bowiem stosowanie w praktyce przez organy celne tych wszystkich instytucji odnosi taki sam skutek wobec wszystkich podmiotów, jeżeli instytucje te są stosowane w takich samych warunkach.

Dług celny oznacza nałożony na osobę obowiązek uiszczenia należno­ści celnych przywozowych lub wywozowych, które stosuje się do towarów określonych zgodnie z obowiązującymi przepisami wspólnotowymi (art. 4 pkt 9 WKC).

Zgodnie z art. 4 pkt 10 WKC należności celne przywozowe oznaczają cła i opłaty o równoważnym skutku należne przy przywozie towarów oraz ozna­czają opłaty przywozowe ustanowione w ramach wspólnej polityki rolnej lub w ramach odrębnych przepisów mających zastosowanie do niektórych towa­rów uzyskanych w wyniku przetworzenia produktów rolnych.

Należności celne wywozowe, to w świetle art 4 pkt 11 WKC oznacza cła i opłaty o równoważnym skutku należne przy wywozie towarów oraz oznacza opłaty wywozowe ustanowione w ramach wspólnej polityki rolnej lub w odrębnych przepisach mających zastosowanie do niektórych towa­rów uzyskanych w wyniku przetworzenia produktów rolnych.

Dłużnik oznacza każdą osobę zobowiązaną do zapłacenia kwoty długu celnego (ar*. 4 pkt 12 WKC).

Przez pojęcie procedury celnej (art. 4 pkt 16 WKC) rozumiemy procedury dotyczące działalności gospodarczej, z których korzystają podmioty prowa­dzące działalność gospodarczą lub podmioty organizujące taką działalność.

Do procedur celnych zaliczamy dopuszczenie do obrotu, tranzyt, skład celny, uszlachetnianie czynne, przetwarzanie pod kontrolą celną, odprawę czasową, uszlachetnianie bierne i wywóz.

Zgłoszenie, celne, zgodnie z normą wyrażoną w art. 4 pkt 17 WKC, ozna­cza czynność, przez którą osoba wyraża, w wymaganej formie i w określony sposób, zamiar objęcia towaru określoną procedurą celną.

Zasada swobody obrotu towarowego z zagranicą

Z zasady tej wynika uprawnienie do dokonywania obrotu towarowego w ramach handlu międzynarodowego przez każdy podmiot.

Z uprawnienia tego wynika również prawo do swobodnego podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej obejmującej wymianę towarową z zagranicą.

Przepisy prawa wspólnotowego poprzez tę zasadę wskazują jako zaka­zaną jakąkolwiek dyskryminację wynikającą z przynależności państwowej przedsiębiorcy, który dokonuje obrotu towarowego z zagranicą lub nawet gdy tylko ma zamiar wykonywania takiej działalności.

Wyjątek od tej zasady sta­nowi wymóg uzyskania koncesji lub zezwolenia. Zasady dotyczące koncesjo­nowania działalności gospodarczej stanowione są na poziomie regulacji krajo­wych i dotyczą ściśle określonych przypadków.

Koncesjonowanie działalności gospodarczej oznacza reglamentację dzia­łalności gospodarczej, jest formą ograniczenia dostępu do wykonywania za­strzeżonych prawnie określonych działalności, zaś sama koncesja stanowi for­mę aktu woli właściwego organu państwa dotyczącego podjęcia i prowadzenia przez określony podmiot działalności gospodarczej prawnie zastrzeżonej przez państwo.

Przedsiębiorca może być poddany wyłącznie ograniczeniom, jakie doty­czą wszystkich obywateli w kraju państwa członkowskiego, w którym przed­siębiorca wykonuje działalność gospodarczą w ramach międzynarodowej wymiany towarowej.

Zasady prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce uregulowane zostały w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 z późn. zm.).

Przepis art 6 ust. 1 tej ustawy stanowi, że podejmowanie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego, na równych prawach, z zachowaniem wa­runków określonych przepisami prawa.

Poza zasadą koncesjonowania gospodarki stosowane są zezwolenia. O ile

zasadom koncesjonowania podlega niewiele dziedzin gospodarki to już obowiązkiem uzyskania zezwolenia objęte jest bardzo wiele dziedzin gospodarki.

Zasada jedności i równości traktowania towarów

Z zasady tej wynika tyle, że każdy towar, który jest przeznaczony do
działalności gospodarczej, jest traktowany tak sarno, bez względu na miejsce
jego pochodzenia i miejsce przeznaczenia.

Odstępstwo stanowi pochodzenie towarów z krajów uprzywilejowanych.

Przepisy WKC poprzez zawarte w nim uregulowania już w szczegól­ności za pośrednictwem Wspólnej Taryfy Celnej, stanowią o jednakowym
statusie i takim samym traktowaniu towarów pochodzących ż tych samych
państw trzecich.

Odstępstwem może być inne traktowanie towarów wynika­jące z konwencji i umów dotyczących urzędów konsularnych I dyplomatycz­nych, jak również w sytuacjach, gdy z mocy prawa można zastosować stawkę celną zryczałtowaną zamiast cła pobieranego na podstawie Wspólnej Taryfy Celnej.

Według norm wspólnotowego prawa celnego (załącznik I do rozporzą­dzenie nr 2658/87), stawka celna zryczałtowana może być stosowana do towa­rów przemieszczanych w przesyłkach kierowanych do osób fizycznych przez inne osoby fizyczne, ponadto do towarów przewożonych w bagażu osobistym podróżnych i jeżeli nie są to towary o charakterze handlowym.

Stawkę celną zryczałtowaną można stosować również do towarów klasy­fikowanych do różnych podpozycji taryfy celnej, jeżeli klasyfikacja ta w odnie­sieniu do poszczególnych towarów, w celu sporządzenia zgłoszenia celnego ze względu na nakłady oraz koszty jest niewspółmierna do wysokości należności przywozowych podlegających zapłacie pod warunkiem jednak, że zgłaszający złoży taki wniosek na piśmie (art. 81 WKC).

Przypadki stawek celnych zryczałtowanych, o których mowa powyżej, stanowią w istocie margines w obrotach z krajami trzecimi i z tego powodu nie mają większego znaczenia ani dla wpływów pobieranych z tytułu cła, ani dla samej omawianej tu zasady.

Bagaż dla przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych oraz ich pracowników odprawiany jest w istocie na zasadach wzajemności i z tego powodu nie można uznać, że narusza zasadę równości traktowania towarów.

Zasada równego traktowania podmiotów dokonujących obrotu towarowego z zagranicą

Zasada równego traktowania podmiotów wyartykułowana została przez prawodawcę wspólnotowego w art. 2 WKC, który stanowi, że: „przepisy prawa celnego stosuje się w sposób jednolity na całym obszarze celnym Wspólnoty, chyba że postanowienia umów międzynarodowych/praktyka celna przyjęta zwyczajowo na określonym obszarze geograficznym i gospodarczym bądź też przepisy dotyczące stosowania przez Wspólnotę autonomicznych środków stanowią inaczej".

Z zasady równego, traktowania podmiotów: dokonujących obrotu towa­rowego z zagranicą wynika to, że każdy przedsiębiorca, który dokonuje obro­tu towarowego z zagranicą, posiada takie same prawa i obowiązki.

Zasada ta wynika ze stosowania przepisów prawa wspólnotowego i m.in. oznacza, że we Wspólnocie obowiązuje zakaz dyskryminacji przedsiębiorców na skutek ich przynależności państwowej.

Zasada równego traktowania podmiotów oznacza, że wszystkie podmio­ty korzystają z takich samych praw oraz że ciążą na nich takie same obowiązki.

Oznacza to również, że w tym zakresie brak jest jakichkolwiek różnic pomię­dzy osobami fizycznymi, prawnymi, i jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej.

Z zasady tej wynika również to, że wszystkie podmioty, bez względu na ich status, zobowiązane są wypełniać wszystkie wynikające z przepisów pra­wa czynności, w tym również ciążą na nich jednakowe obowiązki celne i po­datkowe dotyczące obrotu towarowego z zagranicą.

Wyjątki w stosowaniu tej zasady mogą wynikać z umów międzynarodowych, w tym z przepisów szczególnych oraz z ograniczeń dotyczących po­szczególnych form działalności gospodarczej.

Zasada równego i nieograniczonego dostępu do informacji w zakresie obrotu z zagranicą

Wspólnotowy Kodeks Celny wprowadził zasadę stanowiącą, że każda osoba (w rozumieniu art. 4 pkt 1 WKC), bez względu na jej status prawny, jest uprawniona do tego, by ubiegać się od organów celnych o informację dotyczą­cą stosowania przepisów prawa celnego (art. 11 ustal WKC).

Przepis ten do­tyczy wyłącznie informacji wydawanych tylko w sprawach indywidualnych.

Wskazać jednak należy, że przepisy w tym zakresie są nieprecyzyjne, co po­woduje daleko, idącą dowolność w ich stosowaniu przez organy administracji celnej, a wynika to z zapisu, że „taki wniosek [o informację dotyczącą stosowania przepisów prawa celnego ] może pozostać nieuwzględniony, jeżeli nie będzie dotyczyć faktycznie mającego się odbyć przywozu lub wywozu"

Nie można wykluczyć, że zamiar importu lub eksportu często jest uzależniony od treści uzyskanej od organu celnego informacji, zaś regu­lacja określona w art. 11 ust. 1 tiret drugie WKC wyklucza możliwość udziele­nia żądanej informacji.

Z drugiej jednak strony ukształtował się pogląd, że przepis dotyczący informacji odnosi się również do postępowań celnych, które będą miały miejsce w przyszłości, co oznacza, że organ celny może odmówić udzielenia informacji wyłącznie dotyczących sytuacji hipote­tycznych, tzn. takich, co do których wnioskodawca nic przewiduje, że będą kiedykolwiek zrealizowane.

Informacje udzielane przez organy celne mogą dotyczyć wyłącznie WKC,
aktów wydanych w celu jego stosowania we Wspólnocie oraz dotyczących stosowania krajowego prawa celnego.

Udzielana informacja nie powinna ograniczać się do literalnej treści przepisu prawa celnego, powinna być poszerzona o wykładnię,, co wynika bezpo­średnio z treści art. 11 ust. 1 WKC (że organy celne udzielają informacji o stoso­waniu przepisów prawa celnego),

Przepisy prawa nie stanowią o formie informacji, a zatem informacje udzie­lane przez organy celne mogą być przekazywane wnioskodawcy w formie pisem­nej, ustnej, telefonicznej/faksem/ z wykorzystaniem poczty elektronicznej itd.

Informacje wydawane przez organy celne na podstawie art. 11 WKG nie mają charakteru wiążącego.

Ponieważ przepisy prawa nie wskazują na właściwość organów celnych do udzielania informacji, w doktrynie przyjęło się, że każdy organ może udzie­lić informacji, natomiast wnioskodawca sam ma prawo wybrać organ, do któ­rego zwróci się o interesujące go informacje.

Z u.s.c. wynika, iż w związku z realizacją zadań Służby Celnej organy wła­dzy publicznej oraz podmioty prowadzące rejestry publiczne mogą w drodze decyzji administracyjnej wyrazić zgodę na udostępnianie, za pomocą urządzeń telekomunikacyjnych, organom Służby Celnej informacji zgromadzo­nych w rejestrach, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem lub zakresem wykonywa­nych zadań lub prowadzonej działalności przez organy Służby Celnej.

Warunkiem udostępnienia informacji jest stwierdzenie przez organ je udostępniający, że informacje te są niezbędne do realizacji zadań Służby Celnej.

Wyłączenie pracownika organu celnego oraz wyłączenie organu celnego

Również w tym zakresie pr. cel., na mocy dyspozycji zawartej w art. 73 ust. 1 pr. cel., inkorporowało przepisy art. 130,131a i 131b o.p.

Przyczyny wyłączenia pracownika organu celnego z udziału w postępo­waniu celnym i podatkowym prowadzonym przez organy celne rozpatrywane są w aspekcie bliskości tego pracownika wobec strony postępowania i w aspek­cie bliskości pracownika wobec samej sprawy.

Z bliskością pracownika wobec strony postępowania mamy do czynie­nia wówczas, gdy stroną jest sam pracownik albo jego małżonek, krewny lub powinowaty, osoba przysposobiona, osoba będąca pod opieką lub kuratelą.

Zastosowanie ma tu również zasada wyrażona w art. 130 § 2 o.pi, z której wy­nika, że przyczyny wyłączenia z załatwiania sprawy trwają także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

Z bliskością pracownika wobec sprawy mamy do czynienia w przypadku wszczęcia przeciw pracownikowi postępowania służbowego, dyscyplinarne­go albo karnego, ale może to być również przypadek bliskości wobec stron, np. w sprawie, gdy stroną jest przełożony służbowy

Instytucja wyłączenia pracownika organu celnego jest ściśle związana z zasadą zaufania do organów i zasadą praworządności, odnosi się również do bezstronności i obiektywizmu w toku prowadzonego postępowania celnego i podatkowego, zaś wyłączenie funkcjonariusza celnego jest obligatoryjne w przy­padkach wskazanych w art.130 § 1 o.p. oraz na jego żądanie i na żądanie strony.

Ponieważ w ordynacji podatkowej nie określono formy wyłączenia pra­cownika lub organu, w doktrynie i orzecznictwie ukształtował się pogląd, że powinno to nastąpić w formie postanowienia (wyrok NSA z dnia 29 maja 1990 r., SA/Po 1555/89, ONSA 1990, nr 2-3, poz. 44).

Wyłączenie organu celnego z załatwiania sprawy dotyczącej jej kierow­nika lub osób pozostających z nim w stosunkach określonych w art. 131a o.p. oznacza, że nie jest dopuszczalne wydanie decyzji również z „upoważnienia" tego organu przez podległego mu pracownika, zatem w przypadku takim wy­łączenie odnosi się do wszystkich osób zatrudnionych w urzędzie celnym lub w izbie celnej kierowanej przez ww. osobę, co w istocie oznacza, że postępowa­nie w sprawie musi przeprowadzić inny organ i to ten inny organ jest zobowią­zany do wydania decyzji.

Wyłączenie organu, w przypadku gdy sprawa dotyczy naczelnika urzędu Celnego lub jego zastępcy, z mocy art. 131 § 2 pkt 1 o.p; powoduje to, że do zała­twienia sprawy izba celna wyznaczy inny urząd celny, zaś gdy sprawa dotyczy dyrektora izby celnej lub jego zastępcy, wówczas na mocy art. 131 § 2 pkt 2 o.p. minister właściwy do spraw finansów publicznych wyznaczy do załatwienia sprawy inny urząd celny, lecz nie może to być urząd celny podległy izbie celnej, której dyrektora lub jego zastępcy dotyczą przesłanki wyłączenia.

Wyłączenie organu następuje w ściśle określonych przypadkach i ma cha­rakter obligatoryjny.

Do wyłączenia pracownika, czy to na jego żądanie, czy też na żądanie strony lub nawet z urzędu, wystarczy uprawdopodobnienie przesłanek, które mogą powodować wątpliwości co do bezstronności funkcjonariusza prowa­dzącego postępowanie.

Wyłączenia funkcjonariusza dokonuje jego bezpośredni przełożony, na­tomiast naczelnik urzędu celnego, jeżeli postępowanie prowadzone jest przez urząd celny, lub dyrektor izby celnej, jeżeli postępowanie prowadzone jest przez izbę celną, jest zobowiązany wyznaczyć innego funkcjonariusza do pro­wadzenia sprawy.

Z orzecznictwa jednak wynika, że to, iż dany pracownik uczestniczył w wydaniu decyzji dotychczasowej (wydanej przez organ pierwszej instancji), nie jest samodzielną podstawą do jego wyłączenia z postępowania, gdyż nie oznacza samo przez się, że wskutek udziału w wydaniu decyzji dotychcza­sowej wątpliwa może być jego bezstronność we wznowionym postępowaniu (wyrok NSA z dnia11 lipca 1986 r, IV SA 310/86, niepubl.).

Wyłączenie funkcjonariusza celnego w trybie art. 130 § 1 pkt 6 o.p. odnosi
się do przypadku, gdy funkcjonariusz celny brał udział, w wydaniu decyzji
pierwszej instancji, a następnie bierze udział w wydaniu decyzji przez organ
drugiej instancji..

Powyższe nie odnosi się jednak do spraw rozpoznawanych ponownie na skutek uchylenia decyzji przez organ odwoławczy i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania (wyrok NSA z dnia 15 października 1999 r;> III SA 37/99, ONSA 2000, nr 4, poz. 159).

Takie rozstrzygnięcie przez NSA powoduje, że wydana przez organ celny pierwszej instancji decyzja, następnie uchylona przez organ odwoławczy na skutek zaskarżenia, nie jest decyzją zaskarżoną, bowiem wyeliminowana zo­stała z obrotu prawnego.

Zatem w świetle powyższego funkcjonariusz celny prowadzący ponowne postępowanie celne po uchyleniu uprzedniej, wydanej przez ten urząd celny decyzji nie jest funkcjonariuszem, który brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji, a zatem nie podlega wyłączeniu (wyrok NSA z dnia 16 czerwca 2000 r., I SA/Lu 367/99, LEX nr 44390).

Aktualne orzecznictwo sądów administracyjnych

Wyrok WSA w Warszawie z dnia 7 stycznia 2004 r., III SA 125/03, ŁEX nr 108619:

Jeżeli pracownik urzędu skarbowego nie złożył stosownego wniosku o wyłączenie (aczkolwiek powinien taki wniosek złożyć), ani też nie uczyniła tego strona, to wyłączenie powinno nastąpić z urzędu,

W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli decyzja została wydana przez pracownika łub przez organ podatkowy podlegający wyłączeniu stosownie do art. 130-132 Ordynacji podatkowej"

Postępowanie audytowe i urzędowe sprawdzenie

Całkiem nową instytucją polskiego prawa celnego jest wprowadzone mocą u.s.c. upoważnienie organów celnych do przeprowadzania postępowa­nia audytowego oraz urzędowego sprawdzenia..

Postępowaniem audytowym, w świetle art. 56 u.s.c, jest postępowanie sprawdzające, które ma na celu usta­lenie, czy podmiot występujący z wnioskiem o wydanie pozwolenia, świade­ctwa, zezwolenia lub innej decyzji spełnia warunki lub kryteria wymagane do jego wydania.

Postępowanie to polega na weryfikacji przed­stawionych przez wnioskodawcę informacji, dokumentów oraz innych danych dotyczących jego funkcjonowania w zakresie zgodności z warunkami lub kryteriami wymaganymi do uzyskania pozwolenia, świadectwa, zezwolenia lub innej decyzji.

W ramach tego postępowania organy Służby Celnej badają dokumentację i w razie konieczności dokonują weryfikacji jej autentyczności oględzin oraz sprawdzenia stanu pomieszczeń i innych obiektów oraz oceny wypłacalności wnioskodawcy, wreszcie badają bezpieczeństwo systemów tele­informatycznych z uwzględnieniem możliwości prowadzenia kontroli danych zawartych w tych systemach.

Postępowanie audytowe oraz czynności audytowe mogą być prowadzo­ne w siedzibie i w miejscach wykonywania przez wnioskodawcę działalno­ści gospodarczej, zaś termin łub miejsce wykonywania tych czynności należy uzgadniać z wnioskodawcą.

Wszelkie prowadzone czynności audytowe muszą być dokumentowane w formie pisemnej.

Jeżeli wnioskodawca nie spełnia wa­runków lub kryteriów wydania pozwolenia, świadectwa, zezwolenia lub innej decyzji, wówczas organ Służby Celnej informuje go o wynikach postępowania audytowego i wyznacza 30-dniowy termin do zajęcia stanowiska.

Urzędowego sprawdzenia organy Służby Celnej mogą dokonywać u podmiotów prowadzą­cych działalność gospodarczą, jeżeli te podmioty podlegają kontroli.

Urzędowe sprawdzenie przeprowadza się przed rozpoczęciem działalno­ści gospodarczej dotyczącej produkcji, przemieszczania i zużycia wyrobów ak­cyzowych oraz przed rozpoczęciem urządzania i prowadzenia gier i zakładów wzajemnych, ponadto przeprowadza się je w przypadkach, gdy przepisy prawa celnego lub podatkowego w zakresie podatku akcyzowego uzależniają wyda­nie określonej decyzji od stwierdzenia możliwości sprawowania dozoru celnego lub zapewnienia właściwej kontroli oraz w celu ustalenia spełnienia warunków do produkcji, przemieszczania i zużywania wyrobów akcyzowych.

Urzędo­we sprawdzenie należy przeprowadzić również po trwającej ponad 3 miesiące przerwie w produkcji, przemieszczaniu i zużywaniu wyrobów akcyzowych.

Z urzędowego sprawdzenia organ Służby Celnej sporządza protokół. Pro­tokół ten, wraz z wnioskiem lub zgłoszeniem podmiotu gospodarczego oraz dokumentacją dotyczącą działalności podlegającej kontroli, stanowią akta weryfikacyjne.

Akta weryfikacyjne zatwierdza się decyzją naczelnika urzędu celnego, jeżeli przedmiotem urzędowego sprawdzenia było rozpoczęcie lub wznowienie działalności gospodarczej w zakresie produkcji, przemieszczania i zużywania wyrobów akcyzowych, zaś w przypadku dotyczącym możliwości sprawowania dozoru celnego lub zapewnienia właściwej kontroli akta wery­fikacyjne zatwierdza się postanowieniem właściwego organu Służby Celnej.

W zakresie, w jakim u.s.c. nie reguluje przepisów dotyczących postępo­wania audytowego i urzędowego sprawdzenia, zastosowanie mają odpowied­nio przepisy art. 12,18b oraz przepisy działu IV ordynacji podatkowej, z wyłączeniem art. 262 i 263 o.p.

14

---