Przemoc w rodzinie

Przemoc stała się jednym z najbardziej niepokojących współcześnie zjawisk i mechanizmów regulujących stosunki międzyludzkie w różnych grupach, instytucjach, środowiskach i układach społecznych.

Zjawisko agresji bardzo często powstaje jako reakcja na przemoc ze strony osób silniejszych lub bardziej znaczących.

Agresja - jeżeli nie może być wyrażona w stosunku do tych osób- zostaje przeniesiona na jednostki słabsze. Na objawy przemocy nie trzeba czekać, aż dzieci dorosną dlatego, że wiele takich zachowań obserwuje się już i to na całym świecie(USĄ, RFN). Według opinii wielu nauczycieli agresja i przemoc w szkole przejawiają się w różnych formach napastliwości czy dokuczliwości jednych uczniów wobec innych, aby ich zastraszyć, podporządkować, uzyskać od nich pożądane usługi i dobra jak: pieniądze, atrakcyjne przedmioty, papierosy.

Usuwanie przyczyn agresywnego zachowania się dziecka wymaga szczególnie ważnych i troskliwych kontaktów z rodzicami, gdyż może być tak, że będzie istniała konieczność "przebudowania" ich własnych zachowań, ponieważ dziecko uczy się niewłaściwego zachowania od osób dorosłych..

Zachowania o charakterze "przemocowym" często należą do norm obowiązujących w danym społeczeństwie i powszechnie panującej kultury przemocy. Są to głównie wymuszenie posłuszeństwa, aprobata kar cielesnych, przekonanie, że klapsy i drobne kary cielesne nie są przemocą. Świadczą o tym również niektóre powiedzenia typu: "Dzieci i ryby głosu nie mają", " Wolno wojewodzie, a nie tobie. ........... ", "Mnie ojciec bił, ja biłem swoje dzieci i wszyscy wyrośliśmy na porządnych ludzi".

Przemoc w rodzinie określa się jako: awantury domowe, kłótnie rodzinne, nieporozumienia małżeńskie, ale są to formy przemocy, które zostały wyniesione z domu najczęściej z poprzednich pokoleń.

Rodzice odtwarzają jakby doznaną przez siebie przemoc, a zachowania agresywne, obrazy przemocy, których świadkami i uczestnikami są dzieci - uczą je agresywnego zachowania, bo wskazują niewłaściwy sposób rozwiązywania konfliktów.

Takie dziecko z roli ofiary - łatwo może przejść do roli sprawcy przemocy.

Do przyczyn zachowań agresywnych osób, które stosują przemoc należą:
- osoby krzywdzone w dzieciństwie, wzrastające w atmosferze agresji, braku szacunku, które musiały całkowicie podporządkować się dorosłym
- zbyt wczesne rodzicielstwo, dominacja jednego z rodziców w układzie rodzinnym,
- niektóre cechy osobowościowe jak: niedojrzałość emocjonalna, impulsywność, egocentryzm, wyobcowanie,
- nadużywanie alkoholu, zaburzenia psychiczne,
- nierealne oczekiwania wobec dzieci,
- przekonanie o słuszności stosowania kar fizycznych w wychowaniu,
- niskie poczucie bezpieczeństwa, niska samoocena, niski poziom własnej wartości, brak empatii, nieumiejętność pójścia na kompromis, trudności w kontrolowaniu agresji, depresja, brak wiedzy o przebiegu rozwoju dziecka, niski próg tolerancji na frustrację i niezadowolenie z pełnienia roli rodzicielskiej.

Agresja wewnątrzrodzinnaa przybiera różne formy (chodzi o stopień nasilenia brutalności). W związku z tym wyróżniamy:
- znęcanie się o nieznanym stopniu nasilenia (obelgi, groźby słowne, zaniedbywanie) .
- znęcanie się o umiarkowanym stopniu nasilenia (wyrzucenie dziecka z domu, bicie, spowodowanie obrażeń ciała) .
- znęcanie się o bardzo wysokim stopniu nasilenia (kopanie, duszenie, brutalne pobicie, wykorzystanie seksualne)

Przemoc wobec dzieci i ich złe traktowanie są zjawiskiem, któremu poświęca się coraz więcej uwagi - tak w środkach masowego przekazu jak i rozprawach naukowych. Wiele źródeł wykazuje, że złe traktowanie dzieci przybiera różne formy. Obecnie rozpoznaje się siedem rodzajów złego traktowania:
- przemoc fizyczna, seksualna, emocjonalna,
- zaniedbanie,
- opóźnienie rozwoju fizycznego,
- zaniedbanie prenatalne
- wykorzystywanie rytualne.

Jeśli chodzi o przemoc fizyczną to charakteryzowana jest głównie poprzez objawy obrażeń, które są konsekwencją agresywnych działań wobec dzieci. Dotyczy to zwłaszcza okaleczeń, oparzeń, złamań, urazów głowy, zatruć i duszeń. Przyjmuje się, że o występowaniu tego rodzaju przemocy świadczy fakt, iż obrażenia i ich następstwa trwają przez okres dłuższy niż 48 godzin.

Przemoc seksualna - to nie tylko agresywne czyny np. gwałt, ale również przypadki angażowania dzieci w rozmowy o treści seksualnej, dotykanie intymnych części ciała, dziecięca pornografia, prostytucja.

Przemoc emocjonalna - to jakby nieustanny atak na dobre samopoczucie psychiczne dziecka. Taką formą może być odrzucenie, gdy traktujemy dziecko jak osobę bez wartości, pozbawioną wszelkich praw, obrażamy, stwarzamy wokół dziecka atmosferę lęku. Konsekwencje przemocy emocjonalnej są długofalowe. Obejmują one zakłócenia rozwoju emocjonalnego, obniżenie poczucia własnej wartości, trudności w nawiązywaniu kontaktów w życiu dorosłym z innymi ludźmi oraz zaburzenia w relacjach z ich własnymi dziećmi.

Zaniedbanie - często połączone jest z ciężką sytuacją materialną rodzin, chodzi tu o właściwe odżywianie, leczenie lub brak zainteresowania dzieckiem, np. niekontrolowanie jego czasu wolnego itp.

Opóźnienie rozwoju fizycznego - duży wpływ ma na to depresja rodziców, ich zaburzenia zdrowotne.

Zaniedbania prenatalne - dotyczy okresu ciąży. Każda ciężarna kobieta powinna być poddana badaniom lekarskim. Nie powinna palić papierosów, pić alkoholu, odurzać się środkami narkotycznym.

Wykorzystanie rytualne - powiązane jest z określonym kultem lub religią. Głównie chodzi o przemoc seksualną, fizyczną, psychiczną.

Bardzo duży wpływ na zaburzenia osobowości wywiera trudna sytuacja materialna, ekonomiczna, bezrobocie, brak kontaktów społecznych oraz brak wsparcia członków rodziny.

Od początku lat dziewięćdziesiątych zaczęło w Polsce powstawać wiele telefonów zaufania, w tym dla ofiar przemocy. Powstawać zaczęły też punkty konsultacyjne, ośrodki inwestycji kryzysowej, hotele i schroniska dla ofiar przemocy. Od 1996 roku działa ogólnopolski numer telefonu "Niebieska linia" prowadzony przez Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie.

Ministerstwo Zdrowia we współpracy z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, pełnomocnikami ds. rozwiązywania problemów alkoholowych oraz z organizacjami pozarządowymi np. "Fundacja Dzieci Niczyje", "Komitet Ochrony Praw Dziecka", Pogotowie "Niebieska linia" organizuje i inicjuje coroczne konferencje, programy, kampanie medialne i plakatowe poświęcone przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz przemocy wobec dzieci. Obecna kampania odbywa się pod hasłem: "Dzieciństwo bez przemocy".

Zwrócić należy uwagę na fakt, że mówi się nie tylko o przemocy wobec dzieci, ale również wobec kobiet.

Kobiety- żony - ofiary przemocy często nie zgłaszają organom ścigania takich sytuacji i zdarzeń, ponieważ nie wierzą w ich skuteczność i możliwość uzyskania pomocy, a także boją się skutków ujawnienia popełnionej wobec nich przemocy. Dlatego jest często poniżana, a przemoc wobec niej często się powtarza.

Placówki niosące pomoc osobom maltretowanym to np. program "Niebieska linia", który ma bezpłatny numer telefonu 0-800-20 002 czynny całą dobę.

Osoby potrzebujące dzwonią z prośbą o interwencję, terapię lub nocleg. Kobiety, które dzwonią po raz pierwszy mają trudności z rozpoczęciem rozmowy, pojawia się lęk, niepewność, wstyd i bezradność. Często też rozmowie towarzyszy krzyk lub płacz. Dzieje się tak dlatego, że ofiary przemocy w rodzinie narażone są na nieustanne podejmowanie wobec nich działań, brak zrozumienia, i niechęć instytucji, które winne udzielać pomocy.

Każdy musi być świadomy tego, że:
- przemoc w rodzinie może się powtarzać,
- każdy ma prawo się bronić,
- stosowanie przemocy w rodzinie jest przestępstwem, a sprawca nie może czuć się bezkarny,
- osoba dotknięta przemocą domową w żadnym przypadku nie jest odpowiedzialna za agresywne zachowanie sprawcy,
- wina zawsze leży po stroni tego, kto dopuszcza się znęcania nad słabszym członkiem rodziny,
- za przemoc zawsze odpowiedzialny jest sprawca

Należy także pamięć, że polskie prawo ściga sprawców przestępstw przeciwko bliskim za:
- znęcanie się fizyczne, moralne nad członkiem swojej rodziny, nad małoletnim lub osobą bezradną - mówi o tym art.207 KK.
- za zmuszanie do określonego zachowania - art. 209 KR uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego art. 288 KK
- rozpijanie i nakłanianie małoletniego do spożywania napojów alkoholowych art. 208 KK

Osoba dotknięta przemocą powinna szukać pomocy, ponieważ tym prędzej zakończą się jej cierpienia. Pamiętać należy, że każdy człowiek ma prawo żyć godnie i bez lęku.

Adresy i telefony placówek, które pomagają ofiarom przemocy:
- Ogólnopolskie Pogotowie Ofiar Przemocy - tel. [phone]
- Gdański Telefon Zaufania "Anonimowy Przyjaciel" -tel.[phone]
- Fundacja Przeciw Handlowi Kobietami" La Strada" tel. [phone]
- Fundacja "Rodzina Nadziei" Gdańsk ul. Grotgera 25 tel. 552- 10
- Agencja "A-D" Gdańsk ul. Dragana 2 tel. [phone]
- Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia 80-142 Gdańsk ul. Zakopiańska 37 tel. [phone]
- Centrum Pomocy Rodzinie w Tczewie ul. Dąbrowskiego 18, tel. [phone]
- Punkt Pomocy w Gniewie w Przychodni Rejonowej w Gniewie czynny w każdy poniedziałek od 15 00 do 17 00

Ośrodki ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie funkcjonują w całej Polsce. Zatrudniają terapeutów, prawników i lekarzy. Pomagają w załatwianiu trudnych spraw w instytucjach powołanych do ochrony osób pokrzywdzonych.

LITERATURA
1. "Lider" Nr l 131/ 2002 r s. 7-8
2. "Przegląd psychologiczny" 1998 Nr 3 s. 305-315
3. "Problemy opiekuńczo-wychowawcze" 4/ 1998 s.26-27
4. "Problemy opiekuńczo -wychowawcze" 10/1996 s. 30-33
5. "Znak" l/1997 s. 162-165
6. "Polityka Społeczna" 1997 Nr 8 s. 31-35
7. "Problemy opiekuńczo-wychowawcze" Nr 1/2002 s 8-14 artykuł "Przemoc wobec dzieci - propozycja zmian systemowych, s. 3-7 artykuł "O agresji uczniowskiej", s. 34-38 artykuł "Charakterystyka sprawców przemocy domowej".

---