R. Linton, Dyfuzja
-dyfuzja to przenoszenie elementów kultury z jednego społeczeństwa do drugiego
-konkretna kultura ukierunkowuje i ogranicza wysiłki wynalazcy → w ramach każdego społeczeństwa lub spójnej grupy jest mało wynalazków → szybki rozwój kultury ludzkiej zawdzięczamy zdolności społeczeństw do zapożyczania elementów innych kultur i włączania ich w obręb własnej
-dyfuzja wzbogaca kulturę jako całość, oraz treści poszczególnych kultur
-gwałtowny postęp ostatnich lat jest wywołany m. in. rozwojem środków komunikacji oraz możliwości wynagrodzenia wysiłków wynalazcy (patenty)
-izolowane grupy rozwijają się powoli (odcięci 20 tys. lat temu od świata Tasmańczycy, aż do XVIII w. pozostali na etapie środkowego paleolitu, w mniejszej skali podobnie dzieje się z góralami)
-prawdopodobnie żadna kultura nie wytworzyła więcej niż 10% elementów własnej kultury
-podst. zasady dyfuzji:
w normalnych warunkach elementy kultury zostają najpierw przejęte przez społeczeństwa, które stykają się z miejscem ich powstania, a później przez bardziej odległe lub mające mniej pośrednie ze źródłem kontakty (np. pismo alfabetyczne: płw. Synaj→ grupy semickie→ Fenicjanie→ Grecy i Rzymianie→ pn. Europy)
przeżytki peryferyczne: wynalazek w danym miejscu do którego dotarł w wyniku zapożyczenia może funkcjonować niezależnie od tego, że w źródle swojego powstania został już dawno zmodyfikowany lub w ogóle wyparty (Linton daje przykład telefonów na korbkę na peryferiach wiejskich☺)
elementy wytworzone nawet w tym samym centrum rozprzestrzeniają się w różne strony z różną prędkością i intensywnością, rozmaicie modyfikowane (np. tytoń), „fale dyfuzji nie są równomierne”
opór grupy wobec przyjęcia nowości może hamować rozwój całego procesu na danym kierunku (np. garncarstwo i uprawa kukurydzy odrzucane przez Indian kalifornijskich)
częściej niż pojedyncze elementy wędrują grupy funkcjonalnie powiązanych elementów (np. tytoń wraz z metodą użycia: tabaka, fajka, papieros)
rola odbiorcy ważniejsza od przekaziciela
-dyfuzja to faktycznie 3 procesy:
przedstawienie społeczeństwu nowego elementu
zakłada styczność z twórcą lub pośrednikiem elementu
kontakt może być sporadyczny (wymiana handlowa, osiedlenie się pojedynczego przedstawiciela innej kultury w danej społeczności), poprzez różne stopnie, aż do pełnego (np. emigranci w typie amerykańskim; zdobywcy wyzyskujący i osiedlający się obok ludu podbitego - zmiana kulturowa nosi wtedy miano akulturacji - powstaje hybryda kulturowa oparta na wkładzie „starej” i „nowej” społeczności)
kontakty międzykulturowe nawiązuje się za pomocą jednostek, które w różny sposób uczestniczą w kulturze własnej społeczności i zawsze mogą przekazać tylko część jej elementów (np. wielorybnicy - techniki łowienia)
przyjęcie elementu przez społeczeństwo
kluczową kwestią jest „komunikowalność elementu kulturowego”, tj. możliwość jego wyrażenia i przekazania
najłatwiejsze jest przekazanie technik zdobycia pożywienia i produkcji - nie wymaga to mowy, zasadniczo dają się przekazać techniki materialne i ich wytwory
najtrudniejsze z kolei: wzory kultury (np. wzór idealnego małżeństwa)- wymagają przekazania ciągu uwarunkowanych nimi reakcji emocjonalnych i skojarzeń; szczególnie zaś żywotne postawy i wartości, które leżą poniżej poziomu świadomości indywidualnej, rzadko werbalizowane i praktycznie nieprzekazywalne
zespolenie elementu/elementów z dotychczasową kulturą
zasadniczo społeczeństwa mają swobodę przyjmowania elementów kultury (zdobywcy zazwyczaj nie narzucają podbitym całej kultury)
elementy kultury przejmowane są tylko wtedy, gdy da się je zakomunikować bezpośrednio, a rozpatrywane są pod kątem możliwości wykorzystania we własnej kulturze (użyteczność); kluczowe jest pytanie, czy nowy element jest o tyle lepszy od starego, aby wynagrodziło to związany z jego przyjęciem wysiłek i czy jest w ogóle możliwy do zaadoptowania w danej kulturze (zgodność)
nie bez znaczenia dla powodzenia procesu jest prestiż przekaziciela (np. plemię uznawane za „wyższe” cywilizacyjnie)