Temat: GENEZA I ROZWÓJ PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ

A. Okresy rozwoju polskiej pedagogiki społecznej ( Wiesław Ciszkowski ``Ewolucja zadań polskiej PS`` )

I. Okres 1908 -1939r.

1908r. - pierwszy raz użyto nazwy ``pedagogiki społeczna`` w pracy Heleny Radlińskiej ``Z zagadnień pedagogiki społecznej``. Początek okresu i pierwsza próba sformułowania przedmiotu i zadań pedagogiki społecznej przez Radlińską. Jest to okres tworzenia podstaw teoretycznych pedagogiki społecznej w Polsce. Głównym punktem widzenia pedagogiki społecznej jest wzajemny i aktywny stosunek jednostki środowiska. Poprzez edukację należy wdrażać do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, krzewienie kultury narodowej, naczelny motyw - dobro gnębionego narodu. Radliska przygotowywała jednostki do obrony przed warunkami środowiskowymi, chciała wychować aktywnego człowieka. Zależało jej na utrzymaniu tożsamości narodowej. Pomagali jej tworzyć: Abramowski i Krzyżanowski.

1913 r. pierwszy podręcznik polski z oświaty pozaszkolnej ``Praca oświatowa, jej zadania, metody, organizacja`` pod red. Heleny Radlińskiej

1925 r. powstała pierwsza niepubliczna szkoła wyższa - Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej

Prace Radlińskiej:

1935 r. - ``Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego`` - zasadnicze przesłanki własnej koncepcji pedagogiki społecznej

1937 r. - ``Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych`` - demaskacja ograniczeń i środowiskowych uwarunkowań dostępności do oświaty

Kontynuacją tego okresu są lata 1939-1945 - kontynuacja pracy Wolnej Wszechnicy Polskiej pod kierunkiem Radlińskiej

II. Okres 1945 - 1980r. ( A. Kamiński, W. Theiss ..???..)

Za koniec tego okresu przyjmujemy rok 1980 ponieważ po wydarzeniach sierpniowych nastąpiło pęknięcie ówczesnej formacji ustrojowej a pedagodzy dzięki temu rozpoczęli nowe poszukiwania oraz ocenili rolę jaką PS pełniła w okresie międzywojennym a jaką mogła by pełnić w zmieniających się warunkach społecznych.

Jest to etap kontynuacji dorobku tej dyscypliny z laty II RP, próbą zaadoptowania tego dorobku do nowych potrzeb wychowawczych

1950 r. - likwidacja katedry PS Uniwersytetu Łódzkiego

1950 - 1956 r. przerwa w rozwoju pedagogiki społecznej

1957 r. - zjazd pedagogów społecznych w Warszawie zorganizowany przez uczniów i współpracowników Radlińskiej skupionych wokół Wroczyńskiego, gdzie zainicjowano utworzenie na Uniwersytecie Warszawskim Katedry Pedagogiki Społecznej pod kierownictwem Wroczyńskiego. Obfitość prac teoretycznych i badań empirycznych.

1962 r. - reaktywacja Katedry PS na Uniwersytecie Łódzkim pod kierownictwem Kamińskiego

1970 r. - Ośrodek PS na UAM w Poznaniu pod kierownictwem Kowalskiego

1972 r. - WSP Bydgoszcz pod kierownictwem Trempala

1974 r. - UŚL Katowice pod kierownictwem Gąsiora

1976 r. - UMK Toruń pod kierownictwem Kawuli

1978 r. - filia UW Białystok pod kierownictwem Izdebskiej

Władza nie chciała silnych grup więc sama postać Radlińskiej nie była mile widziana. Problemy narkomani i alkoholizmu były tematami tabu.

III. Okres od 1980

Data związana z wydarzeniami sierpniowymi ( Lech Wałęsa, zalegalizowanie związków zawodowych ). Podpisanie porozumień 31.08.1980r w trzech miastach: Gdańsk, Szczecin oraz Jastrzębie Zdój. Doprowadziło to do zalegalizowania „Solidarności”.

Rok 80-ty oznacza także zgodę na otwarcie MONAR`u oraz wprowadzeniu 12 kroków dla alkoholika, stosowanych w profilaktyce.

Między innymi formułowane są koncepcje wychowania przeciwstawiające się indoktrynacji i urabianiu wychowanków, dramaty tożsamości, obnażanie ograniczeń rozwoju, myśli pedagogicznej i praktyki pedagogicznej.

1983 r. - powstaje WSP w Zielonej Górze - Hajduk , Olsztynie - Kawula

Od roku 1989 następuje przechodzenie w gospodarkę rynkową, definiowane są nowe obszary zagrożeń społecznych - alkoholizm i narkomania, powstają prace teoretyczne i skrypty poświęcone Radlińskiej i Kamińskiemu oraz prace o charakterze empirycznym.

Helena Radlińska na bazie zagadnień Natola i Bergmana stworzyła pojęcie pedagogiki społecznej- jest to nauka praktyczna, ma własną teorię, korzysta z dorobku innych nauk, zajmuje się wzajemnym oddziaływaniem (jednostka- środowisko), człowiek zmienia środowisko ideałem i siłami.

4 okresy wyróżnione przez prof. Kawula:

1. okres- do 1947 r.

2. okres- od 1957 r. Tutaj najważniejsze nie są wydarzenia historyczne ale myśli pedagogiczne

3. okres- do 1989 r.

4. okres- po 1989r.

B. Przedmiot i zadania pedagogiki społecznej

1. wg. Radlińskiej zakres zadań PS ujmuje się w 3 dziedziny - działy:

• teorie pracy społecznej/socjalnej :

• ratownictwo- ma charakter doraźny, świadczone jest dla wszystkich,

• pomoc- długofalowa, świadczone przez wysoko wyspecjalizowane jednostki

• opieka- kiedy jednostka nie jest w stanie funkcjonować, występuje więź emocjonalna

• zabezpieczenie- profilaktyka, wyprzedzenie zadań niebezpiecznych.

Przedmiot: rozpoznanie warunków patogennych

• teorię oświaty dorosłych/pedagogika, andragogika, gerantologika ( przedmiot: kształcenie i dokształcanie dorosłych )

• historię pracy społecznej i oświatowej ( przedmiot: opis instytucji społecznych )-obecnie nie jest to dział PS, gdyż stało się samodzielną nauką.

• resocjalizacja

• wg. Wroczyńskiego - ``szkołocentryzm``, praca pozaszkolna, edukacja permanentna, oświata dorosłych, koncepcja szkoły środowiskowej i metodologia pedagogiki społecznej. Oddziaływanie na dzieci przez szkołę i poza nią. Koncepcja szkoły środowiskowej zakłada, że szkoła powinna współpracować z innymi instytucjami tkj.: Policja, MOPS, Zakłady paracy.

• wg. Kamińskiego - funkcje wychowawcze pracy socjalnej i kulturalnej czyli wychowawcze aspekty czasu wolnego, problematyki profilaktyki społecznej, wychowawczej funkcji związków młodzieży i stowarzyszeń społecznych, wychowanie do starości, metodologia (techniki, zajęcia metody) PS.

Kamiński wyróżnia funkcje wychowawcze:

• pracę kulturalną- organizowanie czasu wolnego.

• pracę socjalną- wychowanie do starości, Uniwersytety Trzeciego Wieku.

• wg. Trempały - trzy grupy zadań:

• analiza konkretnych środowisk wychowawczych

• projektowanie zmian w badanym środowisku wychowawczym

• podjęcie działań praktycznych służących poprawie analizowanej rzeczywistości wychowawczej

• wg. Pilcha - rodzaje zadań:

• zadania opisowe ( empiryczne )

• zadania normatywne ( stawianie celów i wartości )

• zadania socjotechniczne ( zasada kształtowania rzeczy, zjawisk takich które reprezentowały ład społeczny )

Nawiązując do klasycznych interpretacji Radlińskiej, Wroczyńskiego i Kamińskiego przyjmujemy iż przedmiotem naukowych zainteresowań PS jest środowisko wychowawcze.

Zadania pedagogiki społecznej:

• zmiana niekorzystnych warunków rozwojowych

• ulepszanie wpływów pozytywnych

Wg. Radlinskiej - pedagogika społeczna jest nauką praktyczną, rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem ( teorią i historią kultury) dzięki własnemu punktowi widzenia. Można go najkrócej określić jako zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wpływem ludzi na zapewnienie bytu wartościom przez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału.

Obszary zainteresowań:

1. Środowisko życia człowieka:

• środowisko naturalne - rodzina, grupa rówieśnicza

• środowisko wychowania instytucjonalnego - kulturowo - oświatowe, opiekuńczo - wychowawcze

• instytucje wychowania pośredniego - telewizja, media, zakład pracy

2. Rodzaj działalności:

• działalność socjalno - wychowawcza w tym opiekuńczo - wychowawcza

• działalność kulturalna w tym społeczno - kulturalna

3. Problemy sieroctwa: problem rodziny niepełnej, rodziny czasowo niepełnej, problem kompensacji sieroctwa poprzez rodzinne formy kompensacji np. rodziny zastępcze, kompensacja całkowita

4. Formy pomocy rodzinie i dziecku

5. Pozarządowe formy pomocy: Stowarzyszenia Społeczne, Fundacje Społeczne, Ruchy Społeczne

6. Problemy czasu wolnego, badanie go w aspekcie wartości wychowawczych i patologii zachowań dewiacji

7. Media, telewizja, multimedia w aspekcie szans rozwoju człowieka i zagrożeń

8. Problem przemian zachodzących w środowisku życia człowieka na skutek transformacji społ., polit., ekonomicznej, kulturowej. Skutki tej transformacji: bezrobocie, bezdomność, ubóstwo, wzrost agresji, przestępczość. Bada te problemy z punktu widzenia dziecka, funkcjonowania rodziny, jej dysfunkcjonalności

9. Problem wartości

10. Mała ojczyzna - środowisko lokalne,

11. Duża ojczyzna - problem integracji Europy, kształtowania określonych postaw, tolerancji wobec inności, kształtowanie tożsamości.

Przedmiot PS

Przedmiotem jest środowisko wychowawcze człowieka. Interesuje się nie tylko najbliższym środowiskiem, ale także tym co dociera do niego w sposób pośredni np., przez media. Skupia się na tym jak środowisko wpływa na wychowanie, analizuje warunki umożliwiające zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka w różnych okresach jego życia i różnych sytuacjach, jest jednocześnie teorią i praktyką środowiska. Teoretyzuje to co dzieje się w praktyce i dostarcza teorii którą wykorzystuje się w praktyce . CECHY: nauka praktyczna (opracowuje strategie działań), nauka prakseologiczna (odpowiada jak skutecznie działać), ściśle powiązana z potrzebami środowiska

C. Zakres i podział pedagogiki społecznej

PS zawsze zajmowała się środowiskiem życia i z tą samą inwencją: tworzenia warunków rozwoju i twórczości jednostki. Zakres tej działalności obejmował zarówno warunki socjalne, sferę wartości i zasad moralnych, kulturę i tradycję. Dotyczył pojedynczych osób, grup, i środowisk społecznych, koncentrował się na wpływach bliskich i bezpośrednich ( np. rodzina ) oraz na oddziaływaniach odległych i pośrednich ( np. edukacja, praca )

D. Podstawowe pojęcia pedagogiki społecznej

Pedagogika społeczna - jest nauka praktyczną, rozwijającą się na skrzyżowaniu nauki o człowieku, biologicznych i społecznych z etyka i kulturoznawstwem ( teoria i historia kultury ) dzięki własnemu punktowi widzenia można go najkrócej określić jako zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w rożnych fazach jego życia, wpływem ludzi na zapewnienie bytu wartością przez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału.

• Środowisko ( wg, Wiesława Cisowskiego ) - zespół warunków, wśród których bytuje jednostka i czynników kształtujących jej osobowość oddziaływując stale lub przez dłuższy czas.

Środowisko: bezpośrednie, szersze, obiektywne i subiektywne, materialne i niewidzialne

Wg. Smolińskiej-Theiss nie można wytyczyć granicy między człowiekiem a środowiskiem a tym bardziej przeciwstawić te dwa elementy.

• Wychowanie - wg. Radlińskiej obejmuje trzy nawzajem uzupełniające się sfery rozwojowe człowieka:

• wzrost ( rozwój osobniczy, dotyczy rozwoju zadatków genetycznych - wzrostu fizycznego i psychicznego mającego charakter autonomiczny )

• wrastanie ( czyli wchodzenie jednostki w różne środowiska społeczne. Przebieg wrastania uzależniony jest od przebiegu wzrostu. Postawa jednostki wobec środowiska przechodzi ewolucje z uległej w obronną a następnie czynną. Jednostka dojrzała czerpie wzory wrastania z dziedzictwa wartości trwałych i wzmacnia je własnymi siłami )

• akulturacja - wprowadzenie ( odbywa się poprzez pomoc udzielaną generacji młodszej lub ludziom dorosłym poszukującym sposobów rozwiązywania zadań stawianych przed nimi. Wprowadzenie zapoznaje z obyczajami, wierzeniami, wiedzą, uczy sprawności, przygotowuje do zawodu i życia w społeczeństwie ).

Wpływy wychowawcze to oddziaływania intencjonalne i nieintencjonalne. Nowe wychowanie to konieczność przygotowania do swobodnej twórczości indywidualnej i zespołowej. Wychowanie to proces otwarty bez gotowych recept, przymusu, wspomagający wzrost, ułatwiający wrastanie, wprowadza w świat wartości.

• Wychowanie równoległe ( wg. Wroczyńskiego ) - jest to szeroki strumień wpływów wychowawczych oddziaływujących na młodszą generacje poza szkołą w różnych etapach życia i w różnych dziedzinach życia. Jest to pojęcie szersze od wychowania pozaszkolnego.

• Siły społeczne ( wg. Radlińskiej ) - uzdolnienia i cechy jednostek i grup społecznych wyrażające się lub mogące się wyrazić w jakiejkolwiek dziedzinie aktywności. Siły społeczne dynamizują życie w środowisku, rozwijają i przekazują wartości. Kamiński wyróżnia siły jednostkowe i zbiorowe.

• Pokolenie historyczne ( wg. Radlińskiej ) - są to wszystkie roczniki współżyjącej w danej chwili w obliczu tych samych wydarzeń i tych samych zadań. W pokoleniu historycznym współżyją trzy pokolenia: dziadków, ojców, dzieci.

• Diagnoza społeczna ( wg. Radlińskiej ) - jest to rozpoznanie na podstawie zebranych i ocenionych danych z różnych źródeł poszczególnego stanu rzeczy i jego genezy lub przyczyn oraz wyjaśnienia znaczenia i etapu rozwoju a także ocena możliwości jego zmiany w kierunku pedagogiczne pożądanym. Przedmiot diagnozy społecznej to: potrzeby psychiczne i społeczne, siły ludzkie, sytuacje społeczne. Szczegółową problematykę diagnozy społecznej stanowią: sieroctwo, przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych, przyczyny i społeczne sposoby przeciwdziałania różnym rodzajom patologii społecznych, potrzeby kulturalne w środowisku lokalnym.

• Profilaktyka ( wg. Radlińskiej ) - jest to zapobieganie klęskom społecznym i wykolejeniom jednostek czyli reagowanie ( w formie pomocy ) na sytuacje hamujące rozwój i egzystencje jednostek. Wg. Wroczyńskiego jest to hamowanie czynników stwarzających powszechne zagrożenie i pobudzanie aktywności w pożądanych kierunkach. Wg. Kamińskiego profilaktyka dzieli się na: opiekuńczą i społeczno wychowawczą.

• Kompensacja społeczna ( wg. Radlińskiej ) - jest to celowe wyrównanie braków uzupełnianie niepomyślnych składników sytuacja osobistej czy grupowej, stwarzanie warunków życia uważane za normalne, wspieranie osób słabych. Instytucje spełniające funkcje kompensacyjną: rodzina zastępcza, klub młodzieżowy.

E. Współczesne zagrożenia społeczne

• agresja i nietolerancja ( nacjonaliści, rasiści )

• problem ubóstwa ( 3 x B bieda, bezrobocie, bezdomność )

Bezdomność - względnie trwała sytuacja człowieka pozbawionego dachu nad głową albo nie posiadającego własnego mieszkania. Stan ten może być efektem dobrowolnego wyboru (włóczęgostwo), desperackich decyzji ( uchodźstwo), własnych lub cudzych zachowań dewiacyjnych (wykwaterowanie na skutek nie przestrzegania prawa lokalowego ), zdarzeń losowych, wadliwej polityki społecznej (deficyt mieszkaniowy)

Rodzaje bezdomności :

1. (na podst. genetycznego podłoża): z wyboru (włóczęgostwo), z konieczności;

2. Sensu stricto ( brak własnego mieszkania i jakiegokolwiek innego, stałego choćby zastępczo traktowanego schronienia )

3. Sensu largo ( lokum jakie posiada bezdomny nie spełnia kryteriów ogólnie przyjętego minimum mieszkaniowego np. rudery, slumsy )

Źródła: bezrobocie, ubożenie społeczeństwa, niedowład polityki mieszkaniowej, brak lokali zastępczych, patologie - narkomania, alkoholizm, prostytucja, zaburzenia psychiczne, własny wybór - eksponowanie wewnętrznej wolności,

Formy przeciwdziałania: pomoc dla bezdomnych oferowana przez: zakłady dysponujące kwaterami zastępczymi dla grup bezproblemowych, zakłady długotrwałego pobytu dla określonej grupy bezdomnych z programami dostosowanymi do ich specjalnej opieki , zakłady zapewniające jedynie nocleg i pomoc ograniczoną do podst, potrzeb biologicznych.

Bezrobocie

Cechy: pojawiło się w 1990 wraz z rozpoczęciem zmiany ustroju. Miarą bezrobocia jest stopa bezrobocia ( procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności czynnej zawodowo ). Dotyczy głównie ludzi w sile wieku do 35 r. ż. , długotrwałość co łączy się z utratą prawa do zasiłku, dominują kobiety ( na wsiach, 30-34 lata, ), przestrzenne zróżnicowanie ( najmniejsze bezrobocie na terenach przy wielkich miastach, czynnik mieszkaniowy - szukamy pracy tam gdzie mamy mieszkanie )

Przyczyny: spada aktywność zawodowa młodych, niewłaściwa struktura szkolnictwa na poziomie ponad podstawowym ( nadmiernie rozwinięte kształcenie zawodowe zasadnicze, niski udział kształcenia ogólnego średniego w całym systemie oświaty, załamał się handel z byłym ZSRR - odbiorcą wszelkiej produkcji, polska produkcja przy rozliczeniach dolarowych okazała się niekonkurencyjna cenowo i jakościowo wobec zachodniej, upadek muru berlińskiego - upadek branży militarnej.

Skutki:

• zakłócenie funkcji ekonomiczno - konsumpcyjnej ( brak dochodów na poziomie minimum socjalnego, aby zaspokoić potrzeby najpierw wydają oszczędności, sprzedają rzeczy, zadłużają się nie płacą czynszu, rezygnują z zakupu ubrań dla siebie i dzieci, oszczędzają na pożywieniu, nie korzystają z dóbr kultury, turystyki, życia towarzyskiego, nie można zaspokoić potrzeb dzieci);

• zakłócenie funkcji opiekuńczo - wychowawczej rodziny ( zmiana formy opieki nad młodszymi: zabranie z przedszkola, zminimalizowanie zajęć pozalekcyjnych w szkołach spowodowało, że są one niedostępne dla wielu dzieci, obniżenie aspiracji edukacyjnych dzieci starszych - obowiązek pracy);

• zakłócenie funkcji emocjonalno - ekspresyjnej (w pierwszej fazie bezrobocia -zacieśnienie więzi rodziny, wsparcie psych., chęć do pomocy starszych dzieci; gdy się przedłuża -narastają konflikty w rodzinie: bezrobotny traci autorytet w rodzinie, złe stosunki rodzice - dzieci, nie mogą zaspokoić potrzeb dzieci, poczucie lęku o przyszłość, wzajemne żale, obwinianie się, poczucie zawodu;

• zakłócenie funkcji socjalizacyjnej (bieda, konflikty, napięcia nie stwarzają właściwego klimatu do wszechstronnego rozwoju dzieci, rozwijania zainteresowań, kształtowania pozytywnego syst. wartości, norm, zachowań; rodzina funkcjonuje w sposób bezplanowy, bezzadaniowy, roszczenia wobec państwa),

• zakłócenie funkcji prokreacyjnej (młodzi rezygnują z zawarcia małżeństwa i decyzji o urodzeniu dziecka).

Formy przeciwdziałania bezrobociu: inicjowanie i finansowanie szkoleń, prac interwencyjnych, robót publicznych, inicjowanie dodatkowych miejsc pracy i udzielanie pracodawcom pomocy finansowej, udzielanie pożyczek na działalność własną, przyznawanie i wypłata zasiłków, aktywizacja bezrobotnych

Metody przeciwdziałania bezrobociu: wzrost gospodarczy, dotowanie przedsiębiorców, pobudzenie własnej przedsiębiorczości osób dotkniętych bezrobociem, podniesienie jakości pracy i zatrudnienia, wypracowanie polityk edukacyjnych, zwiększenie możliwości zatrudnienia grup mających szczególne potrzeby,

Walka z ubóstwem, biedą:

• w ujęciu absolutnym - zapewnić wszystkim tylko minimalny poziom dochodów, wyższość dobroczynności prywatnej dla ubogich nad narzędziami redystrybucji państwowej, państwo ma rozbudzić aktywność, ambicje ubogich, walczyć z patologią, umożliwić zdobycie kwalifikacji poszukiwanych na rynku

• w ujęciu względnym - narzędziami mogą być silne podatki, system świadczeń społ., kontrola cen, gwarancja płacy minimalnej, pełne zatrudnienie, datowanie przez państwo oświaty, sł. zdrowia, mieszkań; samopomoc - przezwyciężenie biedy własnymi siłami, wiąże kulturę i wrażliwość społ. lok. we współdziałanie org. formalnych i nieformal.

W Polsce - przełamanie izolacji ubogich, stymulowanie aktywności społ. lokalnego, zasada pomocniczości ( państwo pomaga rodzinie dopiero wtedy gdy ona wykorzystała wszelkie środki i nie uzyskała efektu ), system organizacji samopomocy: poziom mikro - jednostki z takim samym problemem wspomagają się wzajemnie, poziom mezo - org. pozarządowe powstałe w odp. na potrzeby środ. lokal. , poziom makro -całe społeczeństwo uczestniczy poprzez podatki we wspomaganiu ubogich (nie dobrowolnie, nie świadomie)

Przyczyny ubóstwa:

• w ujęciu absolutnym - system działania rynku jest efektywny i sprawiedliwy, oparty na jasnych i obiektywnych regułach, nie można go potępiać za wynagradzanie ludzi aktywnych lepiej niż pracujących mało i nie efektywnie. Ubóstwo leży w cechach ludzi: niechęć do pracy, brak wykszt., kwalifikacji zaw., patologie w rodzinie. Państwo przez wypłacanie zasiłków zniechęca ubogich do prób osiągnięcia sukcesu

• w ujęciu względnym - mechanizm rynkowy nie przyznaje potrzebującym dostatecznych środków; krzywdzi; nie uwzględnia potrzeb ludzi, a tylko ich przydatność dla gospodarki.

• wg. Schiller`a - 3 stanowiska przyczyn ubóstwa:

• skażonych charakterów - ubóstwo to naturalny rezultat indywidualnych defektów (brak aspiracji, umiejętności, możliwości, brak motywacji);

• ograniczonych możliwości - ubożenie to rezultat sił poza kontrolą jednostki (nierówny dostęp do szkół, pracy, kolor skóry, płeć);

• wielkiego brata - winę ponosi rząd, bo zniszczył bodźce do umocnienia niezależności ekonomicznej rodziny (wysokie podatki)

Przyczyny ubóstwa w Polsce: większa liczba osób na utrzymaniu, niski poziom wykształcenia, podeszły wiek, choroby, alkoholizm, rozpad rodziny, wielodzietność. Jarosz wyróżnia cechy, które obniżają możliwości kształcenia dzieci i pogłębia nierówności: pochodzenie robotnicze, chłopskie, niskie dochody, wykształcenie i kwalifikacje zawodowe, duża liczba dzieci, sytuacja mieszkaniowa.

Ubóstwo, istota, rodzaję:

ubóstwo - brak dostatecznych środków materialnych do życia, bieda, niedostatek.; stan niezaspokojenia pewnych potrzeb, które w danym społ., są uznawane za konieczne i niezbędne do normalnego rozwoju i funkcjonowania człowieka.

Rodzaje ubóstwa:

• absolutne (bezwzględne) - kryterium ubóstwa to warunki materialne nie zapewniające zaspokojenia mini. potrzeb człowieka; zwolennicy twardych reguł rynkowych, oddzielają kwestię nierówności i ubóstwa, rynek jest sprawiedliwy; znacz. węższe - stan niezaspokojenia minimalnych biologicznych potrzeb organizmu ludzkiego; znacz. szersze - stan niezaspokojenia potrzeb uznanych w danym społ. I czasie za minimalne.

• względne - wiąże się z rozpiętością poziomu życia w danym społ., wytykają rażące niesprawiedliwości rynku, i że ludzkie potrzeby są zbyt wąsko ujmowane,

• zjawisko dezorganizacji rodzin ( rozpad małżeństwa, alimentacja )

• nieufność do instytucji ( łapówkarstwo )

• problem ludzi starych

Inne zagrożenia:

• alkohol i narkotyki

Zapewne zaskakująca wydaje się informacja, że alkohol zabija więcej ludzi niż wszystkie inne narkotyki ( wyłączając nikotynę ) razem wzięte. Wśród środków odurzających to nasz największy zabójca. Wśród uczniów kończących szkoły średnie alkohol pije 64 procent, a 21 procent używa nielegalnych narkotyków. Alkohol ma więc miażdżącą przewagę. Statystyka ta jednak nie ujawnia, że większość objętych nią dzieci należy jednocześnie do obu grup.

Wpływając na procesy zachodzące w mózgu., powoduje zmiany myśli, uczuć i zachowań. Żaden środek odurzający, powodujący zmiany w mózgu, nie może być używany za bezpieczny dla dzieci, u których wciąż dojrzewają funkcje intelektualne i emocjonalne.

• anoreksja i bulimia

Czynnikiem, który w połączeniu z określonymi cechami indywidualnymi dziecka może stanowić powód wystąpienia anoreksji jest środowisko rodzinne.

Nieprawidłowy system rodzinny naraża na rozliczne stresy wszystkich jej członków , w szczególności zaś dzieci które w zależności od konstrukcji psychicznej i stabilności emocjonalnej różnie na nie reagują. Często reakcją są niestety zaburzenia odżywiania.

• adis

Terminem AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) oznacza się chorobę określoną jako zespół nabytego upośledzenia odporności. Układ odpornościowy zwalcza zakażenia. Nikt nie jest odporny na zakażenie wirusem AIDS. Jest on czynnikiem zakaźnym jednakowo zagrażającym wszystkim młodym i starym, hetero- i homoseksualistom, kobietom i mężczyznom, czarnym, białym, brązowym i żółtym. Wirus nie przenosi się w drodze codziennych kontaktów, tak jak katar i grypa. Zakażona kobieta może zakazić swoje jeszcze nie narodzone dziecko.

Wirus może być przenoszony zarówno przez stosunki płciowe odbywane bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy, jak i przez używanie igieł i strzykawek po osobie zakażonej. Ci, którzy nie praktykują seksu bez zabezpieczenia i nie stosują igieł i strzykawek używanych wcześniej przez innych ludzi, mogą uchronić się przed AIDS. Człowiek może zostać zakażony przez transfuzję zakażonej krwi czy produktów krwiopochodnych albo przez transplantację zakażonego narządu. Wirus może występować we krwi, nasieniu, wydzielinie pochwy i szyjki macicy, w mleku kobiecym, płynie mózgowo-rdzeniowym. HIV występuje także w ślinie, pocie, łzach i moczu, ale w bardzo niewielkich ilościach - zatem zakażenie się tą drogą jest praktycznie niemożliwe. HIV nie może przetrwać poza organizmem człowieka.

• brak komunikacji

• internet

• aborcja

Temat: POJĘCIE, RODZAJE I TYPY DIAGNOZ

Diagnoza - termin diagnoza pochodzi z języka greckiego ``diagnozis`` - rozpoznanie, rozróżnienie.

Czynności diagnostyczne ( dwa składniki ):

• zebranie w odpowiedni sposób potrzebnych danych

• krytyczne ich opracowanie na podstawie badanego stanu rzeczy w drodze rozumowania

Trzeba odróżnić zbieranie wyłącznie prostych informacji i ich porządkowanie od diagnozy określonej jako rozpoznanie istoty i uwarunkowań złożonego stanu rzeczy na podstawie cech w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości w danej dziedzinie.

Terminu tego najwcześniej zaczęto używać w medycynie.

Ogólniejsze sformułowanie terminu diagnoza:

- zebranie danych, zrobienie użytku z tych mających znaczenie i pominięcie danych bez znaczenia oraz podanie ostatecznego sądu - postawienie diagnozy, która często wymaga zdolności umysłowych najwyższego rzędu.

Poznanie diagnostyczne to doświadczenie i rozumowanie przez zebranie danych z czynnej obserwacji.

W pedagogice społecznej (PS) diagnoza to rozpoznanie na podstawie zebranych i ocenionych danych z różnych źródeł poszczególnego stanu rzeczy i jego genezy i przyczyn oraz wyjaśnienie znaczenia i etapu rozwoju a także ocena możliwości, jego zmiany w kierunku pedagogicznie pożądanym.

Diagnoza ( def. Radlińskiej ) - rozpoznanie w poszczególnych przypadka przyczyn badanego stanu, ocenę jego objawów i możliwości przemian.

Diagnoza - (wg. Kamińskiego)- rozpoznanie losów jednostki na tle uwarunkowań historycznych.

W pedagogice społecznej diagnoza - opis wyników badania określonego wycinka rzeczywistości dokonany na podstawie zebranych i ocenionych danych z różnych źródeł, przy czym rozwinięte rozpoznanie obejmuje opis poszczególnego złożonego stanu, jego genezy lub przyczyny oraz wyjaśnienia znaczenia i etapu rozwoju, a także w rozpoznaniu decyzyjnym - ocenę możliwości jego zmiany w kierunku pedagogicznie pożądanym.

Narzędzia w diagnostyce:

• kwestionariusze ankiet,

• środki audiowizualne: dyktafon, kamera

• środki pomagające opracować materiał: telefon, komputer.

Techniki badań PS:

→ obserwacja

→ wywiad

→wywiad środowiskowy

Przeprowadzany przez wychowawcę, pracownika socjalnego, kulturalno-oświatowego, z daną jednostką na terenie jej domu rodzinnego, także w szkole, miejscu pracy. Oparty jest na kwestionariuszu. Pytania w nim zawarte pomagają określić rodzaj i zakres kłopotów danej jednostki, niezaspokojone potrzeby, przypuszczalne przyczyny środowiskowe ich zaburzeń, uchwycenie takich cech jednostki jak zdolność i aspiracje.

Towarzyszy mu z reguły obserwacja i przegląd dokumentów osobistych.

Wywiad środowiskowy ma na cechy wywiadu opiekuńczego, w którym badacz podaje osobie badającej użyteczne informacje (gdzie i jak załatwić ważną dla badanego sprawę, pomoc rzeczowa - napisanie podania; psychiczna - wysłuchanie „spowiedzi”).

→ Diagnoza społeczna jest hipotetycznym wskazaniem przypuszczalnych przyczyn.

Diagnoza grup społecznych - rozpoznanie trudności w większej grupie ludzi. (Pytania: zamknięte - „czy...?”, otwarte - „w jaki sposób...”, „dlaczego?”, - elastyczność (dopisanie pytań). Od ogółu do szczegółu; metryczka, warunki mieszkaniowe). Jest plastyczny, można opuszczać część pytań lub jakieś dopisywać.

→ badania socjometryczne

→ lustracja społeczna

to procedura badań zespołowych; zespół - grupa osób o zróżnicowanych kompetencjach, które konieczne są do ogarnięcia podstawowych potrzeb środowiska i dostrzeżenie sił społecznych umożliwiających jego poprawę.

→ badania dokumentów

→ analiza dokumentów

• formalne - świadectwa. Zaświadczenia

• nieformalne - zapiski klienta, listy.

→ metoda indywidualnych przypadków

metoda to co jednostkowe, indywidualne w człowieku i jego środowisku, podejmuje i rozwija w celu wzmocnienia i poprawy jego sytuacji życiowej (albo traktuje to jako źródło wiedzy o zjawiskach szerszych, ogólniejszych, b. uniwersalnych).

Historia, narodziny metody:

Wyrosła z praktycznej działalności socjalnej początku wieku. Jest jedna z metod wspierania człowieka w trudnej sytuacji życiowej.

Metoda indywidualnych przypadków -> głównym zadaniem, jest zebranie wiedzy na temat jednostki i analiza jej sytuacji życiowej, co poprzedza pracę z przypadkiem.

Zasady pracy z indywidualnym przypadkiem wg. Richmond:

• nie można traktować jednostki ani rodziny według reguły lub teorii ale należy przyjrzeć się sytuacji życiowej oraz dotrzeć do okoliczności, które zdecydowały o szukaniu pomocy społecznej (dzisiejsza zasada indywidualizacji),

• pomoc musi być rzetelna (po uprzednim rozeznaniu warunków życiowych jednostki, jej stosunku do otoczenia),

• pracownik socjalny oprócz zdolności wrodzonych musi posiadać wiedze nabytą doświadczeniem i specjalizacją.

• należy wyrzucić negatywne emocje z głębi

• następnie musimy uzyskać pozytywne wsparcie

• zastanawiamy sieę nad tym jak możemy ten problem rozwiązać

Szkoły pracy socjalnej:

1. funkcjonalna.

Twórczynie; Jessie Taft, Virginia P. Robinson → pielęgniarka psychiatryczna widząca potrzebę przystosowania pracy socjalnej do pracy w szpitalach psychiatrycznych. Wg. szkoły funkcjonalnej należało przywoływać wyspecjalizowane agencje, podejmując praktyczna działalność dotycząca określonej klasy zjawisk.

Jej funkcje, zadania i środki musza być jasne a oferta socjalna jednorodna (oddzielna praca z weteranami, nieletnimi matkami, bezdomnymi).

Pracownik pracy socjalnej musi posiąść specjalistyczna wiedzę z danej dziedziny i być przypisanym do konkretnego typu agencji.

2. podejście psychospołeczne

związane jest z nazwiskiem Gordona Hamiltona. Krytykuje szkołę funkcjonalną (głównie wyodrębnianie funkcji pracy socjalnej na podstawie klas klientów: weterani...).

- klasyfikacja nie przybliża zrozumienia zadań pracy socjalnej. Wraca się tu do richmondowskiej wizji opiekuna; wrażliwego, wszechstronnego, rozw. wiele klas problemów podopiecznego. Praca socjalna wykorzystuje potencjał (obok własnych możliwości) tkwiący w środowisku podopiecznego w większym stopniu niż możliwości pomocy instytucjonalnej.

→ metoda grupowa w pracy socjalnej

wg. A Kamińskiego jest to metoda, w której wychowawca ma przed sobą grupę osób, które łączy wspólne zadanie; wych wiąże dialog z pojęciem złożonej grupy, ale także przodowanie w grupie i dążenie do zmobilizowania stania na straży zadań - czł. grupy.

Odmiany metody grupowej Kamińskiego;

• grupy rozwojowo-wychowawcze - służą ludziom wszystkim funkcjonującym w społeczeństw, w takich placówkach jak: domy kultury, instytucje edukacyjne, rozwijają pasję i zainteresowania

• grupy rewalidacyjne - stosują pracę rozwojowo-wychowawczą do oddziaływania na jednostkę społecznie lub fizycznie niedostosowaną w celu usprawnienia ich społecznego funkcjonowania, np. osoby opuszczające zakłady karne i o. niepełnosprawne,

• grupy psychoterapeutyczne - maja na celu usprawnienie społecznego i psychicznego funkcjonowania jednostek w oparciu o techniki psychologii klinicznej (poradnie specjalne, placówki opiekuńczo-wychowawcze). Grupy wsparcia o wspólnym problemie

→ metoda organizowania środowiska

ulepszanie środowiska lokalnego po przez zmiany instytucjonalne wspólnie z ludźmi.

Studium indywidualnego przypadku (diagnoza) jest pierwszym krokiem w dziale naprawiania rzeczywistości i stanowi etap rozpoznania. Poznanie przypadku prowadzi pet.społ. do grupy rówieśniczej i warunków środowiskowych.

Istota środowiskowego działania polega na poprawie warunków życia poszczególnych warunków zycia i poprawie tych że warunków.

Metoda środowiskowa w ujęciu A.Kamińskiego:

• w znaczeniu wąskim - przedmiotem zainteresowań i działania jest jedna grupa społeczna ( np. ludzie starsi) lub wybrane zjawiska ( np. czas wolny młodzieży), ma charakter doraźny

• znaczenie szerokie - całościowe rozumienie środowiska lokalnego pełną rejestracje jego problemów, kompleksowy system działań, podejmowanie pracy z intencją stałego działania i trwałego usuwania zagrożeni i nie pożądanych zjawisk. Ulepszanie środowiska człowieka zgodnie z jego potrzebami.

Etyczne aspekty diagnostyki.

Uwzględnia się aspekty etyczne, gdyż pojawiają się takie kwestie jak: moralna odpowiedzialność.

Znaniecki - proponuje, aby w badaniach społecznych uwzględnić współczynnik humanistyczny.

Radlińska - uważa, że ze względów etycznych badanie powinno wiązać się niesieniem pomocy badanym ludziom.

Pedagog zobowiązany jest do zachowania poufności. Stosunek społeczny polega na wzajemnym porozumieniu, niezbędne jest zaufanie, współpraca i obustronne poczucie odpowiedzialności.

Diagnosta powinien pamiętać o dwóch kwestiach:

1). Zdawać sobie sprawę z konsekwencji zależności interpersonalnej (opiekun-pacjent)

2). Podmiotowe traktowanie badanego.

Rodzaje diagnoz:

• diagnoza rozwinięta ( poznawcza ) - zawiera w sobie szereg aspektów ( diagnozy cząstkowe ) - dzieli się na pięć typów:

1. klasyfikacyjny ( diagnoza przyporządkowująca, klasyfikacyjna, typologiczna ) - nazywanie i identyfikacja problemu, przyporządkowanie go do typu lub gatunku. Nadajemy nazwę problemowi.

2. genetyczny ( przyczynowy ) - ustalamy pierwotne przyczyny. Różne rozwiązania w zależności od pierwotnego stanu rzeczy.

Najpierw należy znaleźć 2 pierwsze aspekty, by przejść do kolejnych etapów.

3. celowościowy ( znaczeniowy ) - badany jak różne czynniki wpływają na badany stan. Jak inne czynniki wpływają na to, że tak jest.

4. fazy ( etap rozwoju ) - na jakim etapie rozwoju znajduje się badany stan

5. rozwojowy ( prognostyczny ) - przewidywanie jak się będzie rozwijał dany stan

Diagnozę zatrzymującą się na pierwszych dwóch lub trzech typach nazywamy diagnozą skróconą.

Rodzaje przyczyn ( nie bardzo wiemy ``przyczyn`` czego?:) )

• wywołujące ( te pierwsze, istotne )

• predysponujące ( tkwiące we właściwościach danego obiektu, stanu rzeczy )

• podtrzymujące lub sprzyjające rozwojowi danego stanu rzeczy lub zjawiska

• diagnoza decyzyjna - opis warunków badania określonego wycinka rzeczywistości zawierający elementy, które są istotne z punktu działania praktycznego. Wnioski wynikają z diagnozy poznawczej - nie ma aspektu praktycznego. Jest to ustalanie kierunku działań - zaczynamy budować projekt pedagogiczny ( co należy zrobić aby? ). Odpowiedź na to pytanie przedstawimy w formie dyrektyw działania (nie można dyrektywy skazywać na niepowodzenie), ale nie wolno dać takiej odpowiedzi, która jest w 100% nierealna, skazana na niepowodzenie. Nie możemy również uznać, że stworzyliśmy dyrektywę w 100% sprawdzalną.

Środowiskowa diagnoza decyzyjna - opis warunków badań środowiska, elementów środowiska wraz z ich powiązaniami zawierającymi składniki które są istotne z punktu widzenia działania pedagogicznego, z punktu widzenia przekształcania środowiska ze względu na potrzebę pomocy ludziom w rozwoju. Diagnoza środowiskowa to końcowy wniosek.

W stwierdzeniu danego stanu rzeczy musimy dojść do udowodnienia prawdziwości lub fałszywości hipotezy. Czasem dochodzi tylko do uzasadnień hipotezy.

• postdiagnoza - jest to diagnoza po projekcie ( czy plan przyniósł pożądane efekty i jak przebiegał ).

Błąd diagnostyczny - jeżeli nic się nie zmieniło inny diagnosta powinien przejąć sprawę gdyż błąd mógł tkwić po stronie diagnosty lub klienta, który przekazuje błędne informacje.

Post diagnoza dokonywana jest często w dziedzinach naukowych badających przeszłości ( nie budzi zainteresowania ). Może mieć zastosowanie praktyczne lub poznawcze. Trzeba odróżnić postdiagnozę od badań historycznych. Uwzględnia ona szerszy przedział czasowy, posiada wyjątkową moc weryfikacyjną.

Dyrektywy działania ( odpowiedz na pytanie, co należy zrobić )

• nie można od razu wskazywać na porażkę

• dyrektywy nigdy nie są pewne - jeżeli pomoc przyniosła dobry skutek sprawdzenia dokonuje się co pół roku

Rozpoznanie środowiskowe

Badanie środowiska - bada się je ze względu na proces wychowania, bada się pewne składniki środowiska z punktu widzenia wychowania, opieki, resocjalizacji ( ich strukturę i wzajemne relacje ).

Środowiskowe elementy czynne wychowawcy ( zasoby ):

• potencjał indywidualny i społeczny ( siły psychofizyczne i społeczne )

• tworzywo psychospołeczne i kulturowe

• wartości potencjalne i funkcjonujące, ideały inspiracje

Cechą diagnozy środowiskowej jest selektywne badanie. Badacz dąży do ustalenia dominujących wpływów środowiska na proces wychowania i zmian tworzywa. Diagnoza elementów środowiska czynnych pedagogicznie ( elementów osobowości i psychologiczna ).

W diagnozie środowiskowej podlegają trzy grupy czynników:

• środki materialne

• wzory osobowe

• organizacja życia

Metody- powstały na gruncie USA:

1. indywidualnego przypadku - stosują ją przede wszystkim instytucje opieki społecznej pragnące rozpoznać swych klientów dla zastosowania właściwych środków pomocy. Osoba prowadząca tą diagnozę musi mieć odpowiednie kwalifikacje i kompetencje ( pedagog, psycholog, socjolog, prawnik socjalny itp. ), odpowiednią postawę etyczną w stosunku do badanych ( patrz etyczne aspekty ). Najpierw niweluje się negatywne emocje, potem daje się pozytywne wsparcie, dopiero po tym można starać się wspólnie rozwiązać problem. Ta metoda ma 3 etapy:

• rozpoznanie

• stworzenie planu

• prowadzenie przypadku

• grupowa- wykorzystuje się siłę wsparcia grupy ale jednostka sama rozwiązuje swój problem. Są trzy rodzaje grup:

• rozwojowo-wychowawcze ( dla osób w normie o różnym charakterze )

• psycho-terapeutyczne ( grupy wsparcia )

• rewalidacyjne ( dla osób w różny sposób nieprzystosowanych społecznie )

• metoda organizowania środowiska - tak aby odpowiadało potrzebą mieszkańców

Wybiera się jedną główną metodę a pozostałe dwie traktowane są jak pomocnicze.

Techniki zbierania informacji:

• wywiad środowiskowy - jest to rozmowa między diagnostą i respondentem, oko w oko, na terenie miejsca jej zamieszkania, pytania prowadzone na zasadzie od ogółu do szczegółu. Wywiad musi być elastyczny - więcej pytań otwartych a zamknięte tylko jako pomocnicze, wywiad oparty jest na kwestionariuszu. Zadania wywiadu:

• określenie rodzaju i zakresu kłopotów danej jednostki

• określenie jej niezaspokojonych potrzeb

• określenie przypuszczalnych środowiskowych przyczyn jej zaburzeń

• uchwycenie silnych cech badanej jednostki i jej środowiska

Wywiadowi środowiskowemu towarzyszy obserwacja, robienie notatek i przegląd dokumentów osobistych. Wywiad jest sposobem mało wiarygodnym i jawnym.

W instytucjach pracy socjalnej wywiad środowiskowy przybiera często wywiadu opiekuńczego ( przeprowadzający nie ogranicza się do zbierania informacji lecz pod wpływem wymagań obserwacji podaje osobie badanej użyteczną informację np. gdzie i jak załatwić jakąś sprawę, udziela rzeczowej pomocy np. napisze podanie, okaże pomoc psychiczną itp. )

• obserwacja uczestnicząca - obserwowanie badanej jednostki i jej domu rodzinnego oraz środowiska, sporządza się notatki na specjalnej karcie wywiadu.

• analiza dokumentów - przegląd dokumentów osobistych osoby badanej ( świadectwa szkolne, zaświadczenia lekarskie, korespondencja urzędowa itp. ) i wynotowanie z tych dokumentów pewnych szczegółów.

Wszystkie te techniki wykorzystywane są w każdej z metod, jednak są jeszcze inne dodatkowe techniki:

• badania socjometryczne - służą do diagnostyki grup społecznych ( praktykowana jest ona dla rozpoznania trudności, na które napotyka aktywność wychowawcza, kulturalna, socjalna, małych grup społecznych - zespołów młodzieży w jej stowarzyszeniach i związkach, zespołów amatorskich w klubach, świetlicach, domach kultury, kół zainteresowań organizowanych dla pozalekcyjnej aktywności młodzieży szkolnej itp. ) Wyniki badań socjometrycznych często ujmowane są w postaci socjogramu pozwalającego jednym rzutem oka uchwycić takie fakty życia grupowego jak naturalnego przywódcę grupy, pokrywanie się lub nie tego naturalnego przywództwa z kierownictwem formalnym, formowanie się w grupie mniejszych podzespołów, kręgów przyjaźni, poplarność lub nie poszczególnych członków grupy, samotność lub wyobcowanie poszczególnych członków grupy, dystans społeczny między poszczególnymi członkami grupy.

Janusz Korczak - polski prekursor socjometrii, stosował w swoich internatach tzw. plebiscyty życzliwości pozwalające dzieciom na zorientowanie się w ich pozycji wśród zbiorowości internatowej. Prowadził badania w klasach integracyjnych.

• lustracja społeczna - stosowanych do diagnozy społeczności lokalnej np. osiedle, oznacza procedurę badań zespołowych przy czym zespół stanowi tu grupę osób o zróżnicowanych kompetencjach koniecznych dla ogarnięcia podstawowych potrzeb środowiska lokalnego oraz dostrzeżenia sił społecznych mogących włączyć się do poczynań ulepszających aktualny stan. Zespół realizujący lustrację składa się z pedagoga, socjologa, lekarza, urbanisty a badania zwykle obejmują działania istniejących w osiedlu instytucji i placówek oraz analizę demograficzną, zdrowotną, kulturalną, społeczną i wychowawczą osiedla przez zbadanie odpowiedniej dokumentacji, dokonanie obserwacji i przeprowadzenie ankiet )

• sondaż diagnostyczny - często stosowany przez policję

Narzędzia zbierania informacji:

• kwestionariusze wszelkiego rodzaju ( ``ołówek`` )

• ankieta obserwacji

• dyktafon, kamera, telefon, aparat, komputer itp

Etyczne aspekty diagnozy

Są rzadko poruszane a przecież pojawia się kwestia moralnej odpowiedzialności za poprawny wynik badania, za jego użytkowanie w praktyce i za skutki praktycznego postępowania opartego na diagnozie.

Etyczne aspekty:

• przede wszystkim nie szkodzić ( Radliska uważa, iż badanie powinno wiązać się z niesieniem pomocy badanym ludziom )

• zachowanie tajemnicy zawodowej

• nie sugerować odpowiedzi, badany ma prawo do odmowy odpowiadania ( nie stresować )

• nie można zrobić nic wbrew woli badanego

• diagnosta musi być empatyczny

• diagnosta jest odpowiedzialny za diagnozę ( brak szantażu i obiecywania )

• diagnosta musi być taktowny

• nie wolno zawierać związków emocjonalnych między diagnostą a badanym ( trzeba zdawać sobie sprawę z konsekwencji, zależności interpersonalnej, ale również trzeba bronić się przed przedmiotowym traktowaniem danej osoby, jej etykietowaniem )

• wczuwanie się w stany emocjonalne klienta

• umiejętność odpowiedniego ubrania się do klienta

Bardzo ważne jest wzajemne zaufanie, współpraca między badaczem a badanym.

Temat: TEORETYCZNE PODSTAWY PRACY SOCJALNEJ

1. Geneza pracy socjalnej

Pierwszy akt prawny o pracy socjalnej - prawo ubogich w Wielkiej Brytanii - 1601r. - zakaz żebrania i nakaz mieszkania w przytułkach- wydane przez Elżbietę I.

W XIXw. Powstają akty prawne dotyczące pracy socjalnej w Niemczech.

Ojczyzną pracy socjalnej jest USA, bo unaukowiło pracę socjalną i wprowadzone zostało pojęcie 1917 r. Praca socjalna wyrastała ze spontanicznie tworzonych form samopomocy, które musiały służyć osobom pozbawionych innych form… Do lat 30-tych obywateli wspomagały instytucje i organizacje działające w sferze pomocy społecznej. W 1930r. Wprowadzenie powszechnego systemu opieki społecznej.

W Europie odpowiedzialność za bezpieczeństwo socjalne dzieliły z obywatelami gminy lub państwa. Występowała filantropia - bogaci pomagali biednym.

Ustawa o pomocy społecznej funkcjonowała w Polsce od 1923r do roku 90.

W USA pojawiły się pierwsze prace teoretyczne poświęcone pracy socjalnej np. Mary Richmont traktujące o diagnozie społecznej ( 1917 r. ). Powstała pierwsza szkoła pracy socjalnej - Nowy Jork 1897 r.

W 1920 r. w Chicago rozpoczęli naukę słuchacze studiów uniwersyteckich w dziedzinie pracy socjalne.

W 1925 r. w Warszawie Helena Radlińska utworzyła studium pracy społeczno-oświatowej. Wykształciła ona wielu pedagogów społecznych, działaczy kulturowo oświatowych i pracowników socjalnych.

1929 r. krach na giełdzie nowojorskiej, powstał system pomocy społecznej

2. Pojęcie pracy socjalnej

Wg. Radińskiej praca społeczna polega na wydobywaniu i pomnażaniu sił ludzkich, an ich usprawnianiu i organizacji wspólnego działania dla dobra ludzi. Jest to zespół czynników ułatwiających jednostce rodzinom, grupom i społecznościom przezwyciężenie trudnych sytuacji socjalnych, których źródło tkwi w zachodzących zmianach.

Wg. Niemieckiego Słownika Pracy Socjalnej pojęcie to obejmuje urządzenia i przedsiemwzieńscia, które powinny pomóc ludziom w ich integracji ze społeczeństwem aby prowadzili w nim takie życie, które odpowiada ludzkiej godności.

W USA praca socjalna postrzegana jest dwojako

- jako profesja

- jako metoda działania charakterystyczna dla tzw. osobistych usług społecznych. Usługi te są zaliczane do sfery socjalnej, w której wyróżnia się elementy: utrzymanie dochodów, programy ochrony zdrowia, programy edukacji narodowej, programy zatrudnienia, budownictwo socjalne

Zadania pracy socjalnej:

1. socjalizacja i rozwój jednostki

2. terapia i rehabilitacja, pomoc i ochrona

3. zapewnienie dostępu do usług, informacji i poradnictwa

Polska def. z 28.11.1990 r.

Praca socjalna - działalność zawodowa skierowana na pomoc osobom i rodzicom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzeniu warunków sprzyjających temu co robi.

Nieustalona jest delimitacja (rozgraniczenie) między pracą socjalną a takimi określeniami jak:

• praca opiekuńcza ( element pracy socjalnej, związana z opieką nad osobami niesamodzielnymi z racji wieku - dzieci, młodzież, starzy - czy stanu zdrowia )

• praca psychospołeczna

• praca socjalno wychowawcza

• praca kulturalno wychowawcza

Połączenie pracy socjalnej z terapią, organizacją uczestnictwa w kulturze.

Najnowsza ustawa z 1.05.2004r. (wejście Polski do UE) pojęcie to jest takie same- powstało na skutek połączenia wszystkich dotychczasowych definicji.

3. Typ badań pracy socjalnej

Typy badań ze względu na tematykę badawczą oraz przedmiot badań:

1. badania w pracy socjalnej ( w praktyce )

wykonywanie w procesie interwencji socjalnej - etapy interwencji socjalnej:

• diagnoza sytuacji, informacje wyjściowe do opracowania planu działania

• zakończenie - badania by ocenić rezultaty podjętych działań praktycznych

• porównywanie dostarczonych informacji diagnostycznych z badaniem rezultatów podjętych badań praktycznych ( np. jak powinna wyglądać prawidłowa integracja jednostki ze środowiskiem )

Diagnoza w pracy socjalnej jest elementem terapii aby uzyskać zaufanie

2. badania nad pracą socjalną

Zakres:

• opisy i analizy historyczne ( dzieje instytucji, idee )

• teoria pracy socjalnej ( twierdzenie teoretyczne, definicje )

• badania nad kwalifikacjami i kompetencjami pracowników socjalnych, rozważania nad etyką zawodową

• wyjaśnianie rezultatów interwencji socjalnej

• analiza zależności między praca socjalną a kwestiami społecznymi

• badania dla pracy socjalnej

Polegają na tworzeniu i testowaniu narzędzie badawczych a także na opracowywaniu i analizie kategorii mierników wykorzystywanych w praktyce socjalnej ( np. minimum socjalne )

4. Założenia i zasady pracy socjalnej ( wg. Radlińskiej )

I. Założenia ontologiczne dotyczące istoty bytu jednostek i społeczeństwa:

1. wiara w postęp moralny ( edukując i wychowując człowieka dostarczając wzorców moralnych można kreować zmiany społeczne )

2. człowiek to aktywny podmiot kształtujące losy swoje i otoczenia społecznego

3. jednostka jest przez całe życie podatna na wpływy środowiska społecznego ale nie jest jego wytworem ( można się bronić przed wpływami )

II. Założenia epistemologiczne dotyczące możliwości i źródeł poznania rzeczywistości

1. poznanie jednostki i środowiska społecznego opierające się na doświadczeniu

2. możliwe jest tworzenie norm i wzorców sytuacji społecznych. Służą one do określenia celów pracy socjalnej, do oceny jej rezultatów

III. Założenia praktyczne dotyczące istoty działań praktycznych składających się na prace socjalną:

1. przedmiotem oddziaływania praktycznego są nie tylko pojedyncze osoby ale i warunki kształtujące jej sytuacje i środowisko społeczne

2. praca socjalna z osobami w różnym wieku ( fazy życia charakteryzują się ograniczeniami możliwości )

3. ``siły społeczne`` - wydobywanie i uruchamianie wartości i możliwości tkwiących w podopiecznym i jego otoczeniu, podmiotowe traktowanie człowieka

4. dobry pracownik socjalny musi łączyć trzy cechy: kompetencje zawodową, doświadczenie życiowe, zainteresowania drugim człowiekiem i chęć pomocy

5. kierowanie w działaniu zasadą ``primum non nocere`` - dobro jednostki plus dobro wspólne

6. interwencja socjalna to akt twórczy

7. partnerskie relacje między pracownikiem socjalnym a podopiecznym

8. pracownik socjalny patrzy na problemy podopiecznego z jego punktu widzenia, przyjmuje postawę zrozumienia i życzliwości

9. działania profesjonalne + działania nieprofesjonalne ( praca etatowych i wolontariuszy )

10. nie przymus a zasada dobrowolności i perswazja

11. diagnoza to element terapii

Założenia i wartości, etyka pracownika socjalnego:

• człowiek - najwyższa wartość

• wszyscy są równi w dostępie do usług socjalnych

• praca socjalna - działalność bezinteresowna

• prawo podopiecznego do wiedzy o swojej sytuacji

• tajemnica zawodowa

• nienaruszanie dóbr osobistych podopiecznego

• tolerancja wobec podopiecznego

• pracownik socjalny musi być bezstronny ( sprawiedliwość, dobro najbardziej pokrzywdzonych )

5. Służby społeczne i pracownicy socjalni

Służby społeczne - to zorganizowane, względnie trwałe i wyspecjalizowane zespoły ludzi działające w ścisłym związku lub w ramach pewnych instytucji i organizacji których zadaniem jest wspomaganie jednostek rodzin oraz innych grup i zbiorowości w sytuacjach których nie mogą one z powodów subiektywnych lub obiektywnych zaspokoić swoich potrzeb na wystarczającym poziomie lub w zadowalającej formie. Do każdego problemu nie jest potrzebny cały zespół.

Podział służb społecznych ( kryterium merytoryczne ):

• zinstytucjonalizowane ( np. państwowy system pomocy społecznej, fundacje ), organizacje

• niezinstytucjonalizowane ( np. pomoc rodzinna i sąsiedzka ), formy samopomocy

Podział służb społecznych ( ze względu na źródła finansowania )

1. społeczno-publiczne ( finansowane z podatków )

2. niepubliczne ( finansowane z przypływów pieniędzy - fundacje organizacje, społeczne )

• komercyjne ( nastawione na zysk ), agencje op. domowych

• non-profit ( nie przynoszą zysków ), Polska Akcja Humanitarna, PCK, Tow. Im. Brata Alberta

Podział służb społecznych ( ze względu na miejsce działania )

• zakładowe ( działające w miejscu pracy

• terenowe ( działające w miejscu zamieszkania )

Polskie ustawodawstwo:

Pracownikiem socjalnym może być osoba o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych tzn. ma ukończone studia wyższe o kierunkach: praca socjalna, polityka społeczna, resocjalizacja, socjologia, pedagogika, psychologia lub inne pokrewne

Funkcje zawodu pracy socjalnej:

• diagnostyczna ( rozpoznawanie potrzeb )

• planistyczna ( układanie planów pomocy )

• terapeutyczna ( prowadzenie poszczególnych przypadków i grup )

• edukacyjna ( szkolenie współpracowników i samokształcenie )

• administracyjna, organizacyjna

• koordynatorksa ( wobec różnych podmiotów pracy socjalnej )

• usługowo opiekuńcza

• decyzyjna

Pracownik socjalny powinien:

• dysponować wiedzą społeczną

• dysponować umiejętnością posługiwania się metodami pracy socjalnej

• być komunikatywny ( łatwo nawiązywać kontakt, umieć słuchać i mówić )

• być dobrym organizatorem

• odznaczać się spostrzegawczością

• być cierpliwy,wewnętrznie zrównoważony

• optymistycznie nastawiony do życia

Temat: RODZINA

Rodzina - jest to podstawowa grupa społeczna, istnieje powszechnie od najstarszych czasów i jest grupą rozrodczą, najważniejszą instytucją przekazująca dziedzictwo kulturalne.

Cechy rodziny:

• wspólne miejsce zamieszania

• wspólne nazwisko

• wspólna własność

• ciągłość biologiczna

• wspólna kultura duchowa

• łożenie na utrzymanie

• umowny podział obowiązków

• normy wychowawcze zgodne ze wzorami społecznymi

Dwoje partnerów to nie rodzina, musi zaistnieć więź rodzicielska- dlatego niezbędne jest dziecko.

Kohabitacja- nierozłączny, wspólny- in. Konkubinat.

1. Czynniki modelujące współczesna rodzinę

• industrializacja ( XIX i XX w. )- rozumiana jest w sensie systematycznego zastępowania w procesach produkcyjnych siły fizycznej ludzi i zwierząt energią mechaniczną. Tzn. nie tylko zerwanie z dotychczasową techniką pracy ale przede wszystkim zapoczątkowanie nowego etapu w ekonomicznym rozwoju społeczeństw ludzkich. Wzmożona industrialna produkcja podniosła wyraźnie stopę życiową ludności krajów wysoko i średnio rozwiniętych. Instytucje przemysłowe potrzebowały coraz większej liczby wykształconych pracowników, co powodowało podnoszenie się poziomu wykształcenia. Nastąpiło usprawnienie funkcjonowania gospodarstw domowych dzięki technice materialno-usługowej oraz upowszechnienie domowych środków przekazu informacji i kultury. Upowszechnienie się pracy kobiet zegalitaryzowało stosunki wewnątrz rodzinne. Zaznaczała się emancypacja rodziny małej dwupokoleniowej. Malały więzi rodzinno-sąsiedzkie.

• urbanizacja - zespół przemian społeczno-ekonomicznych, kulturowych i przestrzennych prowadzących do rozwoju miast, wzrostu ich liczby, powiększenia się odsetka ludności miejskiej i rozszerzenia się obszarów miejskich. Modyfikacji podległy więzi rodzinno-towarzyskie. Zaznaczała się stopniowo indywidualizacja członków rodziny - dobro oraz interes jednostki górowało w praktyce życiowej nad interesem i dobrem rodziny. Po dezintegracji szerszej familii następowała z kolei dezintegracja rodzin małych (dwupokoleniowych) generowana przede wszystkim konfliktami wewnątrz małżeńskimi. W pierwszej połowie XX w. wzrosła znacznie liczba rozwodów i proces ten nasilił się w drugiej połowie - coraz częściej formułuje się tezę iż mamy do czynienia z kryzysem rodziny.

• postęp naukowo techniczny ( druga połowa XX w. ) - rozwój autonomii dzięki mas mediom, ogromy rozwój informatyki, rozwój zjawisk w zakresie patologii społecznych, wielokrotne spotęgowanie przepływu informacji. Automatyzacja i robotyzacja produkcji zwiększyła wydajność urządzeń przemysłowych ( automaty zamiast ludzi ), wykonywano nowsze coraz doskonalsze produkty. Nauka stała się siłą wiodącą, rozwój techniczny i ekonomiczny, rozwój informatyki, globalizacja, rozwój działalności usług wspomagających rodzinę, zaspokajające potrzeby materialne i pozamaterialne jej członków. W rodzinie zaczyna się spędzać czas bez wzajemnego udziału, rozluźnienie więzi społecznych.

• postęp medyczny ( druga połowa XX w. ) - postęp medycyny i duża skuteczność leczenia, wzrost komfortu życiowego, pigułka antykoncepcyjna - rozpowszechnienie środków antykoncepcyjnych, zmniejszona śmiertelność noworodków, wydłużenie czasu życia. Opanowano choroby epidemiczne, rozpowszechniono transplantacje organów wewnętrznych, upowszechniono system opieki nad chorymi, determinizm biologiczny w życiu rodzin znaczenie zmalał, zmniejszyła się liczba owdowiałych żon i wdowców mających pod opieką niedorosłe dzieci, radykalne oddzielenie funkcji seksualnej od funkcji prokreacyjnej w rodzinie ( życie seksualne nie musi pociągać za sobą skutków prokreacyjnych ). Rodzina stała się mniej dzietna.

Dzielimy państwa na:

• kraje wysoko rozwinięte- niska demografia

• kraje średnio rozwinięte- tyle dzieci na ile nas stać

• kraje trzeciego świata-dużo dzieci

2. Hierarcha celów rodziny

• Satysfakcja z życia małżeńskiego i rodzinnego, długotrwała miłość, dobro dzieci - rzecz drugorzędna:

-współcześnie - życie małżeńskie ma sens wtedy jeżeli daje pełną satysfakcje współmałżonkom

-kiedyś - instytucjonalny aspekt rodziny, powołana do prokreacji oraz opieki nad dziećmi, ich wychowanie, organizacja i zapewnienie warunków materialnych członkom rodziny

• Zabezpieczenie materialne

• Edukacja dzieci ( wszechstronne wykształcenie dzieci, zabezpieczenie na przyszłość ).

3. Funkcje rodziny i kierunki ich przemian

• funkcja seksualna - współżycie seksualne w relacjach małżeńskich jest bardziej cenione niż w przeszłości. W cenie jest jakość przeżyć i satysfakcja. Po rewolucji seksualnej kobiety zaczęły więcej wymagać. Brak wystarczającej satysfakcji seksualnej jest obecnie bardziej konfliktogenny niż w przeszłości

• funkcja prokreacyjna - kiedyś łączona z seksualna dziś już nie

• funkcja materialno-ekonomiczna:

- partykularyzacja dochodów rodziny ( wspólna kasa + własne dochody ),

• jesteśmy konsumentami dóbr, nie producentami,

• dotyczy w szczególności rodzin pracowniczych,

• często się zdarza, że dochody rodzinne zwiększają dorastające dzieci,

• do wspólnej kasy trafia tylko część uzyskiwanych pieniędzy, reszta pozostaje w gestii członków rodziny i może być przeznaczona na indywidualne cele.

• funkcja kontrolna - jest ograniczona ( zmniejszone uprawnienia kontrolne rodziny, dużo czasu poza domem, atomizacja społeczna i wpływ na proces społeczny )

• funkcja socjalizacyjno-wychowawcza - uległa znacznym przekształceniom, jej zakres uległ zwężeniu ze względu na obszar działania innych instytucji, ale w tym zawężonym zakresie zwiększyły się znacznie jej socjalizacyjno-wychowawcze zadania ze względu na bardziej skomplikowane warunki społeczne świata współczesnego i zwiększone wymagania edukacyjne.

• nieprawidłowa rodzinna socjalizacja powoduje nasilenie zjawisk patologicznych,

• wyraźna emancypacja dzieci w rodzinie zwiększy zakres swobody i niezależności,

• negatywny wpływ treści brutalnych przekazywanych przez mass- media

• funkcja emocjonalno-ekspresyjna - zyskała na znaczeniu ze względu na wzrost rangi uczuć wyższych w rodzinie. Innym powodem tego zjawiska są coraz mniejsze możliwości współczesnego człowieka w zakresie uzyskania emocjonalnego wsparcia ze strony innych grup wspólnotowych poza rodziną. Wzrost tolerancji wobec osób rozwiedzionych, niezamężnych matek oraz par nie zalegalizowanych, wobec homogenicznych związków seksualnych.

• funkcja rekreacyjna:

• zmieniła się

• za czasów PRL wczasy pracownicze, dzisiaj w tym duża dowolność

• funkcja religijna:

- zmiana

- tolerancja wobec wyznań

• funkcja kulturowa - zróżnicowanie aktywności członków rodziny, instytucje przejmują przekazywanie dóbr kulturalnych.

• zmiana

• 3 nośniki kultury: szkoła media, instytucje do tego powołane (muzeum, teatr)

Kierunki przemian:

• większa wyrozumiałość dla pozamałżeńskich i przedmałżeńskich kontaktów seksualnych

• większa wyrozumiałość dla osób rozwiedzionych, niezamężnych matek oraz par nie zalegalizowanych

• wzrosła tolerancja wobec homogenicznych związków seksualnych

• rodzina zyskała w oczach ludzi na wartości

• autonomizacja członków rodziny

• egzaltacja członków rodziny

• malenie spójności i dezintegracja rodziny

• patologizacja społeczna

Partykularyzacja - nadawanie cech praktycznych ( odcięcie się od całości, nieuwzględnianie całokształtu interesów, zamykani się w ciasnym kręgu )

5. Dezorganizacja rodziny

A. Separacja

B. Rozwody

Przyczyny rozwodów (od najważniejszych):

• alkoholizm

• zdrada

• niedopasowanie seksualne

• przemoc

• niepłodność, impotencja

• niezgodność charakterów

• dewiacja partnera

• choroba partnera

• śmierć dziecka

• różnica światopoglądu

• nieporozumienia z rodzinom - syndrom teściowej

• urodzenie niepełnosprawnego dziecka

• niegospodarność i skąpstwo

• wzrost wzajemnych oczekiwań małżonków wobec siebie ( w sferze intymnej i konsumpcyjnej ). Łatwiejsze stało się znalezienie sobie nowego partnera i partnerki. Wzrost zainteresowania karierą zawodową czy społeczną niż życiem rodzinnym. Łatwość uzyskania rozwodu. Wiele młodych małżeństw nie ma w ogóle żadnego przygotowania do małżeństwa ani wychowawczego ani ogólnego. Partnerzy muszą od podstaw uczyć się wszystkiego na własną rękę metodą prób i błędów co często prowadzi do konfliktów

Rozwody częstsze są wśród małżeństw zawieranych bardzo młodo niż wśród małżeństw zawartych w wieku poniżej 20 lat. Rozwód jest więc pełną szansą wyjścia z niekorzystnego układu i zawarcie nowego bardziej udanego. Rozwody częstsze są w mieście i korzystniejsze dla mężczyzn. Rozwód powoduje często poczucie osobistej klęski życiowej, krzywdy lub negatywną samoocenę. Skutki rozwodu mogą występować w postaci różnego rodzaju nerwic, manifestującymi się stanami agresji, trudnościami w wykonywaniu określonych ról społecznych. Występują czasem zaburzenia akcji serca, choroba wrzodowa, objawy chorób psychicznych. Prawdopodobieństwo zabójstwa jest dla osób rozwiedzionych jest 4-krotnie wyższa niż dla osób w stanie wolnym lub w związku małżeńskim.

Najwyższy wskaźnik rozwodów w latach 1990-91 (Polska).

Społeczne konsekwencje dla dzieci z rozbitych rodzin:

- mogą wystąpić zaburzenia w ich socjalizacji a także w manifestowaniu czynów sprzecznych z przyjętymi normami prawnymi i obyczajowymi. Prawdopodobieństwo rozwodu maleje wraz ze wzrostem posiadanych dzieci. Rozwody są zjawiskiem związanym z procesami industrializacji, urbanizacji i przestrzennej ruchliwości ludzi.

Wskaźnik rozwodów w Polsce 0,7 ( wg. Economist ) jest jeszcze zaliczany do przedziału najniższych na świecie. W USA jest 7x wyższy. Efektem rozwodów są rodziny niepełne, które są na ogół mniej wydajne materialnie i opiekuńczo. Mają też ograniczoną funkcje emocjonalna, bo tylko jedno z rodziców jest w codziennej emocjonalnej interakcji z dzieckiem.

Przyczyny konfliktów po 1 roku:

• zderzenie się dwóch odmiennych światów wychowania

• feromony- zakochanie w parterze

• dziecko- nadmierne skupienie się nad bobasem :D

• seks, współżycie- a raczej jego brak

konflikty po 7 latach:

• rutyna

• zdrada- „skok w bok”, upewnienie się czy jest się nadal atrakcyjnym dla partnera

• dziecko w szkole- winy wychowawcze przenosimy na partnera

• drugie dziecko

• sytuacja materialna- chodzi o to, że nie ulega znaczącym zmianom

Przyczyny konfliktów po 15 latach:

• kryzys wieku średniego, menopauza

• poczucie przemijającego czasu, patrzenie wstecz

• puste „gniazdo”- dzieci były czynnikiem, które je łączyło

3. Przemoc partnerów wobec siebie i rodziny, rodzaje:

• gorąca ( silne emocje negatywne które musza być natychmiast rozładowane, każdy następny jej przejaw jest silniejszy )

• chłodna ( jest zaplanowana, ma pozytywny cal ale środki są źle dobrane )

90% sprawców przemocy rodzinnej to mężczyźni. Ale także kobiety stosują przemoc wobec osób: starych, chorych, nietrzeźwych.

Tendencja do eskalacji- każdy kolejny objaw przemocy będzie silniejszy niż poprzedni.

Przemoc domowa jest ścigana z urzędu, ale w przypadku osób dorosłych któryś z partnerów musi złożyć doniesienie.

Instrumenty przemocy:

• fizyczne ( bicie )

• psychiczne ( słowa )

• ekonomiczne ( pieniądze )

• Wykorzystywanie seksualne nieletnich

Przeciętnie sprawca ma 33 lata a dziecko 6-12 lat. Dziećmi w takim wieku najłatwiej jest manipulować bo dorośli są dla nich autorytetem. W przypadku młodszych dzieci manipuluje się więziom z innym członkiem rodziny, starszym dzieciom wmawia się, że to co się stało to ich wina.

Dzieci wykorzystywane seksualnie zawsze dają znać co się dzieje ale często jest to dla dorosłego nieczytelne:

• fizyczne przejawy: upławy, siniaki, otarcia

• psychiczne przejawy: trauma, zmiana charakteru i zachowania o 180 stopni, dotykactwo, rysunki rodziny, zabawy z lalkami obu płci.

Dzieci pomiędzy 6-12 r.ż. są podatne na manipulacje, dlatego pedofile posługują się::

• bodźce emocjonalne- w przypadku dzieci młodszych

• gdy dzieci są starsze- pedofil wmawia dziecku o jego winie

O wykorzystywaniu seksualnym mówimy, gdy dorosły przez kontakt seksualny z dzieckiem zaspokoi własne potrzeby.

Większość sygnałów wysyłanych przez dziecko molestowane nie jest do wykrycia, jednak możemy to rozpoznać poprzez:

1. rysunek dziecka - sprawca na rysunku umieszczony centralnie, jest największą postacią- najciemniejszym kolorem, bez oczu, uszu, nosa. Reszta osób będzie umieszczona na zasadzie podległości, a dziecko będzie najmniejsze- najprawdopodobniej w lewym lub prawym rogu.

2. zabawa - w pomieszczeniach eksperymentalnych, lustro weneckie, kamera, lalki obu płci. Dziecko dokładnie pokazuje co sprawca zrobił wobec niego, nawet może się zdarzyć, że wyjdzie na jaw to co powiedział sprawca.

Temat: GRUPA RÓWIEŚNICZA

1. Grupa rówieśnicza ( def. ) - jest to organizm społeczny wyróżniony spośród innych nie ze względu na cechę demograficzna - wieku, lecz ze względu na typ więzi, bliskie nacechowane wzajemną relacją uczestnictwo. Grupa zaspokaja bardzo ważną potrzebę dziecka - przynależności i akceptacji. Jeśli dziecko nie dostaje tego we własnym domu rodzinnym wówczas gwałtownie szuka tego na zewnątrz, gdzie dochodzi do silnej identyfikacji członka z jego grupą. Sytuacja staje się najgroźniejsza jeśli młody człowiek trafi na grupę o nastawieniach aspołecznych.

2. Pierwotność i wtórność grup rówieśniczych

Jest naturalne i częste równoczesne istnienie lub równoczesny udział dzieci i młodzieży w obu strukturach.

Grupy pierwotne ( wspólnoty ) - powstałe w sposób naturalny bez ingerencji człowieka ( społeczność lokalna, grupa rówieśnicza )

Grupy wtórne ( stowarzyszenia ) - środowiska intencjonalne, celowe, zorganizowane przez człowieka do realizacji konkretnych zadań ( klasa, harcerstwo ).

Rodzaje grup rówieśniczych- Ferdynand Toniess:

Grupy pierwotnej:

1. członkostwo jest spontaniczne

2. dominują więzi osobowe

3. niewielkie rozmiary grupy

4. poczucie przynależności i odrębności wobec otoczenia

5. grupa ustala świat wartości i wzorców

6. umowny system kontroli, sankcje

7. zmienność, okazjonalność celów, stabilność struktury

8. przywództwo wynika z cech osobowych i aprobaty grupy

Grupy celowej:

1. rekrutacja formalna

2. więzi rzeczowe, stosunki organizacyjne

3. możliwe wielkie rozmiary grupy

4. struktura wewnętrzna związana z ukł. hierarchicznym

5. istnienie celów grupy

6. formalne wzory zachowań

7. centralizacja decyzji, konformizm organizacyjny

8. kierownictwo, wyalienowani przywódcy

3. Organizacja, struktura i funkcje grupy rówieśniczej

Typy grup rówieśniczych:

• dziecięce grupy zabawowe ( bandy )

• wiek od 3-12lat, dzieci w wieku 3 lat, nabierają umiejętności współpracy i zabawy

• od 3-kilkunastu osób ( im młodsze dzieci tym mniejsze grupy )

• cel spotkania - zaspokojenie chęć zabawy spontanicznej

• charakter grupy - obustronnie otwarty

• przywództwo - labilne- okresie młodszym ( zmienne, niestałe w ciągu jednego dnia ) - zależy od zabawki lub pomysłów, a nie od cech osobowych. Natomiast przy dzieciach starszych cechy osobowości mogą być dominujące.

• dorosły jest autorytetem, który kontroluje inspiruje, organizuje lub jest sędziom

• młodzieżowe paczki ( kliki )

• wiek od 13-koniec szkoły średniej, ze względu na różny typ szkół

• od 3-8/9 osób

• charakter grupy - zamknięty ( nie każdy może wejść )

• łączą ich - zainteresowania, wspólne pasje, poglądy, akceptacja

• przywódca - zależy od cech osobowych, wpływów, zamożności, jest najlepszy, jest też dobrym administratorem

• dorośli - nie mają wpływu

• spędzanie wolnego czasu we własnym towarzystwie

• zmiana punktu odniesienia- na grupę rówieśniczą

• dojrzewanie- okres buntu

• grupy dewiacyjne ( gangi, bandy przestępcze )

• wiek od 7,8lat - kilkudziesięciu lat

• mają cechy grupy celowej

• mogą być kilkudziesięcioosobowe

• struktura hierarchiczna - drabina awansu, każdemu szczeblowi drabiny przysługują określone zadania

• charakter - zamknięty ( nie można opuścić grupy )

• przywódca wybierany i obalany siłą, najlepszy pośród nich, silny psychicznie i fizycznie )

Formy kierowania grupą:

• przodownictwo

• musi mieć 100% poparcia członków

• osoby z racji cech osobowych, charyzmy, właściwości opiekuńczych obdarzone są przez grupę niewymuszonym, spontanicznym zaufaniem i pozytywnym nastawieniem emocji

• np. grupy religijne

• przywództwo

• zdobyte przy aprobacie członków tej grupy lub mimo tej aprobaty

• może wynikać z kwalifikacji ogólno osobowych lub specjalnych właściwości ( zamożność, osiągnięcia sportowe itp. )

• panowanie ( władza )

• zdobyta instrumentalnie, siłą, autorytaryzm, rygoryzm i centralizacja decyzji

• brak więzi emocjonalnej i zaufania, poczucia bliskości

• ma sens organizacyjny i zadaniowy, charakterystyczny dla grup dewiacyjnych

Typy przywództwa:

• styl demokratyczny ( rządy ludu, zawsze to co większość, przewaga nagród nad karami, a kara zawsze dostosowana do jednostki ), przywódca interesuje się potrzebami grupy

• styl liberalny ( chaotyczny, rzadko w grupach, częściej w rodzinach, umownie są reguły i zasady ale nie są do końca przestrzegane - brak konsekwencji )

• styl autorytarny ( kierowanie grupą według własnych potrzeb, przewaga wysokich kar nad nagrodami )

Funkcje grupy:

• socjalizacyjna- przystosowanie młodego człowieka do pełnienia określonych ról

• kompensacyjna- wyrównująca braki

• rekreacyjna

• profilaktyczna ( poczucie bezpieczeństwa )- zapobiega patologiom

• zabezpieczenia- emocje, akceptacja

Temat: ŚRODOWISKO LOKALNE

1. Ustalenia pojęciowe

Grupa- zbiór co najmniej 3os. między którymi zachodzą interakcje. Grupa rówieśnicza- na różnym etapie rozwoju, różne cechy stają się dominujące.

Środowisko lokalne stanowią ludzie żyjący na względnie zamkniętym terytorium. Posiadają wspólne symbole, tradycje i wartości, mają poczucie odrębności od innych, żyją w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa. Na środowisko lokalne składają się także instytucje życia zbiorowego ( kościół, szkoła, instytucje usługowe i mechanizmy regulujące mechanizmy jednostkowe: obyczajowość, normy moralne, wzory zachowań i stosunki międzyludzkie ).

• najbardziej uniwersalny, nieodłączny i trwały element naszego otoczenia od narodzin po śmierć

• obok rodziny jest najważniejszym czynnikiem socjalizacji

Środowisko lokalne

• Stowarzyszenie ( zbiorowość celowa )

1. Przynależność jest dobrowolna

2. Grupa zorganizowana wg. reguł formalnych

3. Określone cele

4. Struktura organizacyjna, wewnętrzna

5. Kieruje się ustalonymi wzorami zachowań

6. Posługuje się ustalonymi sankcjami wobec członków

7. Więzi rzeczowe, np. spółdzielnia mieszkaniowa

• Wspólnota ( zbiorowość spontaniczna )

1. Przynależność zdeterminowana jest urodzeniem

2. Organizacja jest wynikiem aprobaty społecznej i jest nieformalna

3. Cele nieartykułowane, niepisane

4. Struktura, organizacja określona tradycją i poczuciem przynależności

5. Rządzą uznane za właściwe wzory zachowań, grupowy konformizm

6. System kontroli społecznej

7. Więzi osobowe, np. górale, Ślązacy

2. Właściwości środowiska lokalnego:

• tożsamość etniczna, kulturowa i religijna

• zasada odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków

• względna jednolitość - zawodowa i ekonomiczna

Styczności przestrzenna - obecność drugiego człowieka - stała, stały kontakt, przypisanie jego do naszej przestrzeni, jest w naszej przestrzeni życiowej

Łączność psychiczna - gotowość do nawiązania kontaktu psychicznego ze względu na potrzeby, bezinteresowny kontakt. Nie dla każdego - najbliższymi sąsiadami.

3. Więzi w środowisku lokalnym.

Więź społeczna - zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznych skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowości zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju.

Dwa rodzaje więzi w środowisku lokalnym:

• więzi osobowe ( związki konstytuujące wspólnotę )

• mają charakter osobowy, emocjonalny

• wiążą ludzi osobistą, aprobującą znajomością

• istnieją niezależnie od istnienia doraźnego, fizycznego kontaktu członków grupy

• więzi rzeczowe ( w stowarzyszeniach )

• wzajemne świadczenia rzeczowe

• wymiana usług

• wspólne osiąganie celów - spoiwo związków osobniczych

• zracjonalizowane poczucie wzajemnej przynależności

4. Społeczność lokalna miasta i wsi

Wieś:

• współczesna ( satelita miasta ); do 15km od miasta, ludzie żyją z miasta a tylko mieszkają na wsi, przeważnie staje się to dzielnicą miasta

• tradycyjna; niewielki obszar, jednolitość zawodowa, poczucie niezależności, rodzinny wielopokoleniowe, przyrodniczy rytm życia, patryjarchat, tradycjonalizm, folklor i tradycja - zależne od aktywności mieszkańców, presja świata zewnętrznego ( przez media ),szczególna rola nauczyciela, księdza lekarza, tradycyjny podział ról społecznych, jeden model wychowawczy ( w rodzinie ), duże poczucie kontroli społecznej, nikły dostęp do szkoły, kultury i administracji

Miasto: dominacja więzi rzeczowych, stosunki powierzchowne, różnorodność zawodowa ( możliwość zmiany zawodu, przekwalifikowania, łatwość wyjazdu z miasta, rozluźniona więź rodzinna, zanik więzi sąsiedzkich, mniejszy patriotyzm lokalny, anonimowość życia, duża ilość grup celowych, mała kontrola społeczna, różnorodność wzorców wychowawczych, większa ilość patologii, segregacja warstw i klas społecznych ( dzielnice biedniejsze i bogatsze ), łatwy dostęp do instytucji, kultury, administracji. Tolerancja jeżeli występuje wynika a anonimowości.

Temat: SZKOŁA JAKO INSTYTUCJA I ŚRODOWISKO

1. Szkoła jako instytucja i jako środowisko.

• szkoła jako instytucja kształcąca i wychowująca, jako społeczność nauczycieli i uczniów, jako system działań pedagogicznych.

• szkoła nie jest pierwsza instytucja kształcącą i wychowującą- rodzina przekazuje pierwszy, potężny zasób wiedzy.

• rodzina i jej otoczenie społeczne kształtują podstawy osobowości dziecka, z którymi szkoła musi się liczyć i na nich budować

• dziecko przez cały czas uczestniczy w równoległym do szkoły zbiorze oddziaływań kształcących i wychowujących.

Elementy składowe społeczeństwa:

• podstawy materialne jak terytorium, infrastrukturę materialną w postaci urządzeń technicznych służących produkcji środków zaspokajania potrzeb, komunikacji i transportu, mieszkań, zakładów pracy

• społ. ma pewna strukturę, w której znajdują miejsce wszystkie postaci występujących w nim zbiorowości (np. klasy społ., kategorie zawodowe, zbiorowości terytorialne)

• obyczaje, wzory postępowań, zasady moralne

• swoiste instytucje ekonomiczne, polityczne, religijne

Miejsce szkoły wśród tych wszystkich instytucji „całkowitego systemu oświaty” wynika z kilku jej cech:

1. Szkoła jest instytucją przekazującą dzieciom i młodzieży wiedze naukową, jest jedynym miejscem systematycznego zgłębiania wiedzy naukowej (np. kościół przekazuje wiedze religijną)

2. Szkoła jest instytucją nauczającą metodami naukowymi czyli nauczanie jest bardziej konsekwentne.

3. Szkoła może syntetyzować i kierunkować wpływ innych oddziaływań kształcących i wychowujących.

4. Szkoła pozwala ocenić predyspozycje zawodowe

5. Szkoła stara się dawać całościowy pogląd na wiedze człowieka o świecie, wiedzę historyczną.

6. Szkoła uspołecznia swoich wychowanków - przygotowuje do ról obywatelskich, rozwija ich osobowość

Szkoła realizuje pewien społeczny uznany ideał wychowawczy stanowiący dla wychowanków punkt orientacyjny, który daje gwarancję wytwarzania w wychowankach w całym kraju niektórych cech wspólnych podobnych, umożliwiających efektywniejsze funkcjonowanie społeczeństwa, państwa, gospodarki, kultury.

Funkcje założone (czy postulowane) elementy:

• ideologiczne

• obywatelskie

• kulturalne

• zawodowe

Można więc powiedzieć, że w szkołach ścierają się 3 koncepcje społecznego sensu ich istnienia. Jedna widzi go w formowaniu autonomicznej osobowości kulturalnej wychowanka jako najwyższej wartości społecznej. Druga traktuje wychowanka instrumentalnie jako pracownika lojalnego obywatela - jako osobnika użytecznego dla jakiś ważnych celów społecznych. Trzecia dydaktyczna widzi sens szkoły w przekazywaniu wytyczonej programem wiedzy bez troszczenia się o społeczne skutki tego nauczania.

3. Wpływ społeczeństwa na relacje między nauczycielem i uczniem.

Stosunek nauczyciela do ucznia nie jest tylko kształtowany przez przepisy i regulaminy, lecz podlega także wielu różnym prawom kontroli społecznej.

Formy kontroli:

• uczniowie

• rodzice

• środowisko lokalne (wytwarzają się opinie)

• środki masowego przekazu

Szkoła daje nam:

• wiedzę naukową,

• przekazuje je metodami naukowymi,

• przedstawione jest szerokie pole widzenia,

• uczy socjalizacji,

• przygotowuje do ról obywatelskich.

Dlaczego powstały szkoły:

• ze względów politycznych

• potrzebna kadra do obsługi maszyn i urządzeń, itp.

• na początku XXw. było 60% analfabetów, dlatego państwa musiały się zdecydować na pokrywanie obowiązku szkolnego.

Wpływ społeczeństwa na relacje uczeń-nauczyciel:

• władza - przez jej posiadanie można wpływać na kształt ustaw

• nauczyciel/ pokój nauczycielski

• media - które kreują wizerunek szkoły

• kontrole zewnętrzne/wewnętrzne - dyrektor, kuratoria oświaty

• opinia o szkole w środowisku

SCENKI:

Temat: Szkoła w kulturze narodowej

Podstawowym zjawiskiem kultury jest twórczość artystów, uczonych, filozofów, pisarzy. Ta twórczość jest przyjmowana i doznawana przez masowych odbiorców. Aby móc doznać, umieć odczuć, być wrażliwym na tą twórczość, trzeba mieć pewne przygotowanie i wiedzę. To przygotowanie i wiedzę daje szkoła.

Szkoła pełni w kulturze następujące funkcje:

→uczy sztuki czytania i pisania - a co za tym idzie, wprowadza w świat wiedzy umożliwiającej poznanie kultury

→daje zrozumienie symboli i znaków - którymi posługują się twórcy

→uczy historii kultury - daje podstawy zrozumienia tradycji i przygotowuje do twórczości kulturalnej

→utrwala wartości kultury i przyczynia się do zachowania jej tożsamości

Podsumowanie:

* Szkoła daje umiejętności potrzebne do uczestnictwa w kulturze narodowej, kształtuje wrażliwość, gusty, preferencje.

* Kultura narodowa obejmuje ustalone zespoły wartości, obyczaje, przekonania i poglądy.

* Najważniejszym zadanie kulturalnym szkoły jest kształtowanie „codzienności życia” obywateli, w której wartości kultury są naturalnym składnikiem.

Temat: Szkoła i klasy społeczna

Klasa społeczna - jest określonym segmentem społeczeństwa obejmującym osoby o podobnej sytuacji, warunkowanej posiadaniem wiedzy, bogactwa, władzy, jak również innych społecznych wartości, niekoniecznie pozytywnych.

Każda szkoła w społeczeństwie klasowym pełni kilka funkcji klasowych, z których wynikają związki między klasą społeczną a szkołą.

Funkcja reprodukcji klas - aby pozostać w klasie społecznej rodziców, dzieci muszą ukończyć odpowiednie szkoły i uzyskać dyplomy upoważniające wykonywanie zawodów rodziców.

Proces selekcji społecznej dokonywanej przez szkolnictwo:

- każdy poziom kształcenia stosuje swoje kryteria ocen, kwalifikuje kolejne zbiory młodzieży do zajmowania zróżnicowanych pozycji w społeczeństwie. Ważnym aspektem selekcji szkolnych jest proces tworzenia elit, czyli grup zajmujących szczególnie ważne dla życia społeczeństwa stanowiska w gospodarce, polityce, kulturze i nauce. Selekcja szkolna przesiewająca młodzież najzdolniejszą do przyszłych elit jest szczególnie staranna, gdyż one właśnie często przesądzają o losach kraju.

Funkcja ruchliwości społecznej - są to procesy przechodzenia jednostki z jednej zbiorowości do innej. Z tym, że gdy jakaś osoba przechodzi np. ze wsi do miasta, ale zajmuje tam tą samą pozycję w hierarchii społecznej, mówimy o ruchliwości poziomej. Natomiast gdy jednostka zajmuje w innej zbiorowości wyższą pozycję społeczną, wtedy mówimy o ruchliwości pionowej.

Temat: Szkoła i dezorganizacja społeczeństwa

O dezorganizacji społecznej możemy mówić w dwóch znaczeniach. W pier­wszym mamy na myśli zaburzenia i rozkład makrostruktur społecznych, a więc stan, w którym klasy społeczne przestają funkcjonować, instytucje społeczeństwa zawodzą i nic spełniają zadania utrzymania jego integralności lub występują odchylenia od wzorów zachowań uważanych za normę. W drugim myślimy o zjawiskach rozkładu zachodzących w społecznościach lokalnych, rodzinach i innych mikrostrukturach społeczeństwa.

Dzieje społeczeństw europejskich dostarczają wielu przykładów dezor­ganizacji politycznej w makroskali.

Dezorganizacja społeczeństwa uniemożliwia szkole właściwe pełnienie swych funkcji. Szkoła przekazuje młodzieży pewne idealne modele porządku społecznego, uczy, jakie warunki powinny być spełnione, aby społeczeństwo mogło utrzymać swoja, tożsamość, ciągłość istnie­nia i rozwijać się w takim mniej więcej tempie, jak jego sąsiedzi. Otóż dezorga­nizacja w skali makro powoduje, że modele stają się nie tylko nieadekwatne, lecz także groteskowe. Oparte na nich nauczanie i wychowanie w szkołach stają się grą na niby, zaprzeczają wszelkim regułom efektywności pedagogicznej. De­zorganizacja polityczna pozbawia szkolę dyrektyw, jak kształcić młodzież, by ją przygotować do obywatelstwa, do działania na rzecz dobra publicznego, jakich uczyć zasad współżycia społecznego. Szkoła jest odbiciem społeczeństwa i może tylko wspierać tendencje rozwojowe mające oparcie w niezależnych siłach społecznych.

Drugim przykładem dezorganizacji w makroskali są kryzysy gospodarcze, które wywołują masowe bezrobocie, bankructwa, nagle załamanie wartości pieniądza, spadek produkcji, nędzę. Na szkole odbijają się w postaci spadku nakładów na oświatę, wstrzymania inwestycji szkolnych i odnawiania wyposażenia szkól, obniżania płac nauczycieli i degradowania ich w hierarchii społecznej itp. Szkoły mogą się przyczyniać do zapobiegania kryzysom przez kształcenie sprawnych kadr kierow­niczych.

Dezorganizacja w postaci- patologii społecznej. Obejmuje ona alkoholizm, narkomanie, przestępczość, samobójstwa, rozkład rodziny, chuligaństwo itp. Źródła tych zjawisk leżą zwykle poza szkołami, ale szkoły — jako skupiska młodzieży szczególnie podatnej na różne wpływy- są terenem, na którym wiele z nich bujnie się krzewi.

Rola szkoły w eliminowaniu zjawisk patologicznych jest ograniczona. Mechanizmy wyzwalania młodych ludzi z nałogów są złożone. Ponieważ nałogi tworzą się i utrzymują przede wszystkim pod wpływem różnych koleżeńskich lub innych grup odniesienia, więc eliminacja nałogu może się dokonać przez włączenie ofiary w inne, silniejsze grupy odniesienia dezaprobujące uzależnienie.

Dezorganizacja społeczności lokalnych, powstaje pod wpływem specyficznych zjawisk lokalnych. Mogą to być lokalne antagonizmy między różnymi gru­pami, zjawiska korupcji, lokalne natężenie zjawisk patologii społecznej itp. W tych warunkach społeczność traci kontrolę nad postępowaniem swoich członków, instytucje i organizacje celowe przestają pełnić funkcje, dla których zostały powołane, rozwiązywanie problemów społeczności zostaje zastąpione działaniami pozornymi, a więź lokalna ulega rozkładowi. Zdezorganizowana społeczność nic może sama rozwiązać swoich problemów i opanować niepożą­danych zjawisk, gdyż dezorganizacja osłabia jej siły wewnętrzne i zdolność do skutecznego działania.

Kolektyw powinien dążyć do stworzenia zwartej społeczności szkolnej, stanowiącej dla uczniów i nauczycieli grupę odniesienia pozwalającą skutecznie przeciwstawić się dezorganizującym siłom. Jest to zadanie bardzo trudne, gdyż w takich wypadkach szkoła ma zwykle przeciw sobie i rodziny, i skorumpowane kręgi społeczne, które przeszkadzają w wewnętrznym zjednoczeniu. Walka szkoły o utrzymanie ideałów w świadomości młodzieży może w pewnym zakresie odnieść sukces, choć zazwyczaj w konfliktach ze społecznościami lokalnymi szkoła przegrywa, gdyż nie dysponuje ani władzą, ani elementami siły gospodarczej, a jej autorytet naukowy może być zlekceważony.

Materiały na kolokwium z Pedagogiki społecznej

Power by Marcianno & Sztaba, ver 1

Z notatek pisanych przez Hrabiosa i Leśną, poprawki Marcianno

1

---