ĆWICZENIA 18.10.2001

PSYCHOLOGIA KLINICZNA - zajmuje się różnymi zaburzeniami zachowania i ich przyczynami.

Norma a zaburzenie

- są różne kryteria rozróżniające normę od zaburzenia, np. kryterium statystyczne

*zaburzenie - zachowanie rzadko występujące

* norma - zachowanie powszechne, często występujące

Wg Karen Horney większość współczesnych ludzi jest neurotyczna. Pojęcie większości, powszechności jest więc względne. Dostosowanie do większości jest często skrajnym konformizmem.

- nie możemy zaburzeń zachowania traktować w kategoriach etycznych i moralnych (jako złe lub dobre). Normy prawne i etyczne służą interesom grupy, która je ustala; nie służą jako kryterium zdrowia i choroby. Nie każde złamanie normy prawnej jest zaburzeniem. Większość bowiem osób naruszających normy prawne to ludzie zdrowi. Normy moralne też nie mogą być kryterium zdrowia i choroby, ponieważ są względne, w zależności od kultury mogą być różne.

- w psychologii klinicznej nie mówi się o dewiantach, tylko o ludziach chorych, z problemami

Zaburzenia funkcjonowania w pojęciu psychologicznym są inne niż w pojęciu prawnym, moralnym. Mogą się jednak nakładać.

Objawy zaburzeń psychicznych mają naturę ilościową (czegoś jest za dużo lub za mało, np. dobra lub gorsza pamięć) lub jakościową (widzimy np. rzeczy, których nie ma - tu najczęściej mówimy o psychozach)

Przyjmuje się ogólne kryterium zaburzenia (dość subiektywne). Jego istotą jest pojęcie cierpienia. Za kryterium cierpienia uznaje się sytuacje, gdy:

1. danej osobie jest źle z samym sobą

2. innym ludziom jest źle z tą osobą

To dwa aspekty cierpienia.

Zaburzeniem będzie więc sytuacja, gdy dana osoba cierpi lub inni przez nią cierpią, lub gdy oba te kryteria występują jednocześnie.

Mogą być zaburzenia, które trwają tylko raz (zaburzenia sytuacyjne), lub takie, które trwają bardzo długo (zaburzenia trwałe). Kryterium rozróżniającym zaburzenia sytuacyjne od względnie trwałych jest kryterium czasu trwania i sytuacji, w których się te zaburzenia pojawiają - a więc czy dane zaburzenie było tylko reakcją na daną sytuację czy jest jednak niezależne od sytuacji

Możemy komuś przypisać trwałą cechę (właściwość) tylko wtedy, gdy ustalimy, że dana reakcja występuje ciągle.

Dezorganizacja zachowania działanie w afekcie.

Ta sama sytuacja u różnych osób może wywoływać różne reakcje, nawet skrajne, np. jedni się upiją, drudzy będą agresywni, trzeci zamkną się w domu aby ryczeć, czwarci popełnią przestępstwo itd. Każda reakcja na sytuację przechodzi przez pryzmat osobowości, doświadczeń, przeżyć (to czynniki psychologiczno - sytuacyjne warunkujące sytuację). A więc każdy przypadek zaburzeń zachowania trzeba rozpatrywać indywidualnie

Zaburzenia mogą być też spowodowane czynnikami somatyczno - fizjologicznymi (mogą one czasowo lub trwale uszkodzić funkcjonowanie organizmu), np.

- uszkodzenia mózgu - narkozy - zatrucia

- wypadki - uszkodzenia przy porodzie - utraty przytomności

Powodują trwałe uszkodzenia.

- narkotyki, leki - głód

- brak snu, zmęczenie, wyczerpanie - wysoka temperatura, choroba

Powodują czasowe uszkodzenia, mogą wywoływać omamy, psychozy.

-przewlekłe choroby somatyczne - mogą zmienić całe funkcjonowanie osobowości

- stan choroby - powoduje egocentryzację osobowości

- zmiany hormonalne

Czynniki endogenne (dziedziczno - konstytucjonalne) - z nimi się urodziliśmy

Są dwa typy zaburzeń:

- na zewnątrz (tu szybka pomoc, bo zaburzenie jest widoczne, uciążliwe)

- wewnątrz (na pomoc można czekać latami)

ĆWICZENIA 25.10.2001

Poglądy na zaburzenia psychiczne i sposoby ich leczenia w przekroju historycznym (referat Krzyśka)

W zależności od sposobu patrzenia, rozumienia terminu „patologia” inaczej będziemy patrzeć na ludzi „nienormalnych”

W różnych okresach historycznych występowały różne postacie zaburzenia, np. :

w XIX w. - histeria (dziś nie występuje w takiej postaci - zmienia się bowiem treść objawów)

* histeryczna osobowość lub nerwica histeryczna 9te zaburzenia mogą naśladować każdą chorobę; bycie chorym daje takiej osobie jakieś korzyści; to zaburzenie bardzo teatralne). Dziś histeria przeważa u chłopców

wcześniej w historii zaburzeniami były jakieś nawiedzenia, wszelkie treści seksualne

TEORIA PRZYCZYN OBŁEDU

animizm - pogląd oparty na przekonaniu, że świat zamieszkiwany jest przez duchy i demony; wszystko posiada duszę, światem zatem rządzą siły nadprzyrodzone. Obłęd był więc opętaniem przez jakiegoś ducha (lub nawiedzeniem przez Boga - wtedy człowieka nie odrzucano, był pozytywnie stygmatyzowany)

we wczesnym średniowieczu czarownice nie były piętnowane. Do nich zwracano się często o pomoc (egzorcyzmy). Potem uznano je za służebnice zła. Niektórych chorych opętanych przez złe duchy wyrzucano poza nawias społeczny. Czarownice jednak na ogół traktowano jako osoby potrzebne.

przyczyny somatyczne

* już w starożytności znajdowano przyczyny zaburzeń psychicznych w zaburzeniach somatycznych (Galen umieścił macicę w stałym miejscu ciała kobiety, a nie jak wcześniej twierdzono - wędrującą po ciele i w zależności od tego gdzie się zahaczała, powodującą różne zaburzenia)

* aż do Freuda widziano związki między histeriami a sferą życia seksualnego

* i dziś można spotkać pogląd, że schorzenia psychiczne można tłumaczyć schorzeniami somatycznymi

Mesmer (oświecenie) - u podstaw wszelkich zaburzeń psychicznych leży przepływ substancji magnetycznej (przepływ magnetyzmu zwierzęcego). Mesmer położył podwaliny pod dalsze badania sugestii i hipnozy. Wpływając sugestywnie na emocje możemy zmieniać stan fizyczny organizmu (choroba może być złudzeniem, leczenie polega na zmianie nastawienia psychicznego)

* * * *

- W nerwicach histerycznych istnieją niedowłady (np. czasem trudno było odróżnić padaczkę od nerwicy histerycznej. Gdy się usunie przy pomocy hipnozy przyczynę emocjonalną z mózgu, to da się to wtedy odróżnić).

- Objawy obłędu dostosowują się do kultury i okresu.

- Ten sam objaw choroby psychicznej może być spowodowany przyczynami psychologicznymi czy biologicznymi.

- J. Kulen - podstawą leczenia chorób psychicznych jest przywrócenie chorym spokoju.

- lewatywa, wywoływanie wymiotów, popuszczanie krwi - długo te metody były stosowane wobec chorych psychicznie

- ANIMALIZM - pogląd, że człowiek chory psychicznie jest podobny w swych zachowaniach do zwierzęcia; będzie umiał fizycznie długo znieść traktowanie go jak zwierzę.

- Pinell zauważył, że obłąkani ludzie mogą przejawiać dane objawy obłąkania właśnie dlatego, że są traktowani jak zwierzęta, zamykani, izolowani.

Dziś np. w USA początkowa diagnoza przeprowadzona przez lekarza na długo zostaje podstawą umieszczenia kogoś w zakładzie dla psychicznie chorych. Jeśli więc rodzina bardzo chce kogoś tam umieścić (i ma jakieś pieniądze), to taka diagnoza może skazać członka tej rodziny na parę dobrych lat zamknięcia i uznania go za obłąkanego.

Dziś są tak dobre leki, że po 2-3 tygodniach można wyjść z zakładu. Lekarze też nie chcą trzymać ludzi za długo w zamknięciu. Jednak ogólnie w społeczeństwie istnieje wciąż pogląd, że chorych psychicznie najlepiej jest zamykać; brak jest odpowiedniego wsparcia dla rodziny osoby chorej psychicznie (opieka w domu itd.)

Dziś trudno mówić o humanitarnym pobycie w szpitalu psychiatrycznym - jest to związane na ogół z brakiem funduszy na te szpitale.

W świadomości społecznej chorzy psychicznie są NIEPRZYDATNI!

* * *

ZABURZENIA U DZIECI są trochę inne niż u dorosłych (u dorosłych występuje zespół objawów stale ze sobą powiązanych). U dzieci:

- nie można mówić o trwałych objawach zaburzenia

- trudności z klasyfikacją zaburzeń

- zaburzenia się u dzieci ciągle zmieniają (np. dziś coś w rodzaju nerwicy, a za 3 miesiące zachowania agresywne) = jest zmienny obraz zaburzeń

- zaburzenia są silnie związane z aktualnymi sytuacjami (im więcej trudnych, stresowych sytuacji, tym bardziej objawy zaburzeń się utrwalają)

- każda zmiana sytuacji zewnętrznej może spowodować zmianę u dziecka 9to daje duże możliwości terapeutyczne)

- u dzieci gł. w wieku przedszkolnym (przed 15 rokiem życia) już jeden objaw możemy traktować jako zaburzenie zachowania (u dorosłych - po 15 roku życia - tego robić nie można; tu musi być zespół objawów). U dzieci zaburzenia są na ogół jedno objawowe, od 6-7 roku życia 2-objawowe

Przyczyny:

a) genetyczne (gł. neurologiczne), ale tych jest niewiele. Wymienia się schizofrenię dziecięcą, ale niektórzy twierdzą że to szczególny rodzaj autyzmu.

b) biologiczno - somatyczne (1. zaburzenia rozwoju np. zaburzenia mowy, zaburzenia szkolne: dysleksja, dysgrafia, 2. uszkodzenia centralnego układu nerwowego)

c) zaburzenia spowodowane czynnikami sytuacyjnymi (tych jest najwięcej), np.

- sytuacje związane z rodziną

- sytuacje związane ze szkołą

* szkoła może być bezpośrednią przyczyną poprzez sytuacje stresowe

* szkoła może być miejscem ujawnienia zaburzeń spowodowanych sytuacją rodzinną

* szkoła może ujawniać deficyty w rozwoju dziecka

Przeczytać:

- „Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny” red. Bogdan de Barbaro (rozdz. 4, 5)

- „Zanim w szkole będzie źle” red. Ostrowska, Tatarowicz (artykuł Milewskiej)

ĆWICZENIA 31.10.2001

(odrabianie za 1.11.2001)

Czynniki środowiska szkolnego zaburzające funkcjonowanie dziecka

(patrz też art. Milewskiej w „Zanim w szkole będzie źle”)

Zaburzenia u dzieci spowodowane szkołą mogą być wywołane przez:

1. nauczyciela

- może obniżać poczucie własnej wartości ucznia

- zniechęcać ucznia do szkoły

2. grupę rówieśniczą

- może wywoływać zaburzenia poprzez nie akceptację, izolację

- różnicuje ze względu na

a) wygląd zewnętrzny

b) poziom nauki

Do ok. klasy IV szkoły podstawowej dzieci akceptują te dzieci, które są lubiane przez nauczyciela, a odrzucają te, które nie są przez niego akceptowane. W wieku późniejszym zaczyna się to zmieniać i jest na odwrót: im bardziej nauczyciel nie akceptuje, tym bardziej akceptuje grupa, a odrzuca tych akceptowanych (nie lubi się lizusów). W ostatnich klasach liceum jest to już na innych zasadach - akceptacja jest wtedy, gdy jest się dla grupy użytecznym (np. daje się ściągać itp.)

Inaczej jednak te relacje przebiegają u chłopców, a inaczej u dziewczyn:

- do klasy IV szkoły podstawowej jest na ogół podobnie

- z dziewcząt nie da się stworzyć żadnej grupy (ani zadaniowej, ani żadnej). Dziewczyny bowiem przyjaźnią się parami, co nie znaczy, że źle funkcjonują w grupie

- chłopcy zaś tworzą grupy (3-4 i więcej osobowe), w których ustalają własną hierarchię. Dla chłopca w wieku gimnazjum ważna jest sama przynależność do jakiejś grupy

- dziewczyny chcą mieć hierarchię demokratyczną (mniej więcej wszyscy na równi), a chłopcy drabinową

- w późniejszym wieku chłopcy maja odrębnego przyjaciela do konkretnej rzeczy, dziewczyny zaś przyjaciółkę od wszystkiego

- chłopcom zaleca się przynależność do jakiejś stałej grupy np. sportowej

3. program zajęć

- jest przygotowany dla dzieci przeciętnych, a przecież w normalnej klasie są dzieci o różnym poziomie intelektualnym (a więc dla jednych będzie to program zbyt łatwy, a dla drugich zbyt trudny). To może wywołać zaburzenie niechęci do szkoły, unikania szkoły, szukania innych miejsc aktywności

- może u dzieci gorzej uczących się wywołać poczucie niższej wartości

- dzieci o wyższym poziomie intelektualnym nudzą się, stają się przez to mniej aktywne i zaczynają zyskiwać złe stopnie. Mają przez to zmienne poczucie własnej wartości (jestem czy nie jestem dobry); czasem rzucają się na trudne zadania, a czasem wycofują się przy łatwych. Nauczyciele uważają na ogół takie dzieci za głupie (nie lubią bowiem zbyt inteligentnych uczniów); klasyfikują uczniów wg ocen: ten np. jest trójkowy, a tamten dwójkowy. Rodzice tę klasyfikację często przyjmują i koło się toczy

- niektóre szkoły wprowadzają indywidualny tok nauczania dla osób szczególnie zdolnych, tych zaś najsłabszych wolą odesłać gdzie indziej

4. warunki materialno - bytowe

- liczba uczniów w szkole: w dużej szkole jest anonimowość (niemożliwa w małej szkole - tu zna się wszystkich, a to daje poczucie bezpieczeństwa). Anonimowość może tworzyć poczucie zagrożenia, chaosu, brak poczucia bezpieczeństwa - tworzy się więc drugie życie w szkole, podgrupy

- szkoły powinny liczyć ok. 200-300 uczniów dla zapewnienia poczucia bezpieczeństwa

- zbyt duża kasa rozprasza, zbyt małe zaś nie daje wszystkim możliwości znalezienia przyjaciela, grupy odniesienia

5. plan lekcji

- powinien być stabilny

- powinien zaczynać się codziennie o tej samej godzinie - zmienność źle wpływa na nasze funkcjonowanie, organizm się rozregulowuje (zaczynają się np. objawy fizjologiczne; napięcia psychiczne). Każdy bowiem wytwarza swój rytm funkcjonowania biologicznego, fizycznego itp.

- przenoszenie zajęć do innych sal: wędruje się podczas przerwy zamiast zjeść, odpocząć, aby jak najszybciej zająć lepsze miejsce w innej sali

* * * * * * *

RODZINA - to środowisko dziecka, które jest odpowiedzialne za podstawowy rozwój osobowości. W związku z tym to ona jest odpowiedzialna za większość zaburzeń u dziecka

Zaburzenia może wywołać:

1. struktura rodziny

2. role członków rodziny

3. komunikacja wewnątrz rodziny - jak są przekazywane postawy, wartości

4. organizacja, tryb życia rodziny

5. elastyczność rodziny (otwartość / zamkniętość)

AD.1./ struktura rodziny

Są rodziny a) pełne

b) niepełne

Te drugie mogą spowodować większość zaburzeń u dziecka, właśnie z tego powodu, że są niepełne.

Zaburzenia u dzieci występują na ogół wtedy, gdy samotna matka wychowuje dziecko (gdy samotny ojciec to zaburzeń jest mniej lub w ogóle ich nie ma)

Trzeba rozpatrzyć z jakiego powodu ta rodzina stała się rodziną niepełną?

- np. gdy umarł ojciec, to on nadal funkcjonuje w rodzinie - powoływanie się na wzorzec ojca

- ale np. po rozwodzie matka z którą na ogół zostaje dziecko często prezentuje negatywny stosunek do swej niedawnej „drugiej połowy”. Dziecko zaczyna być między młotem a kowadłem: gdy widzi się z ojcem ma wyrzuty sumienia wobec matki, często zaczyna przed nią ukrywać co się działo podczas takich spotkań, zaczyna żyć w podwójnym świecie: ojca i matki ( w świecie matki dostaje sprzeczne informacje o świecie ojca, który zna i nie wie jak się do tego ustosunkować)

U chłopców te zaburzenia ujawniają się wcześniej:

- występuje wrogie nastawienie do ojca

- złe relacje z rówieśnikami

- tacy chłopcy stają się niezaradni

- nie potrafią bronić swoich interesów

- nie wykorzystują swoich możliwości

- mają przez matkę zablokowane wszelkie przejawy własnej aktywności

W dziewcząt zaburzenia nie ujawniają się w rodzinie, ale w dorosłym życiu (np. brak zaufania do mężczyzn)

Samotne matki potrafią zaburzyć dziecko na całe życie.

Samotny ojciec na ogół nie jest nadopiekuńczy. Dziecko przez niego wychowane jest bardziej samodzielne, aktywne w życiu; umie sobie w życiu poradzić.

Dzieci na ogół potrafią zaakceptować nową partnerkę ojca (zwłaszcza chłopcy). Nie akceptują zaś nowego partnera matki.

Kobiety przykre, urazowe doznania z ojcem dziecka przenoszą na dziecko. Mężczyźnie na ogół tego nie robią.

AD.2./ role członków rodziny

* dziadek - to na ogół autorytet rodzinny. Jeśli ma kontakt z wnukami to na ogół pełni role pozytywne, jest mu czasem łatwiej trafić do dziecka niż rodzicom; buduje obraz tożsamości rodzinnej, uczy potrzebnych umiejętności, przekazuje wiedzę i doświadczenie

* babcia - może pełnić dwie role:

- zaburzającą - gdy próbuje wejść w rolę matki

- pozytywną - gdy nie wchodzi w rolę matki; pełni rolę mediatora, często daje azyl, bezwarunkową akceptację. Babcia pomaga, gdy istnieją konflikty z rodzicami

Dziadkowie rzadko kiedy zaburzają strukturę rodziny.

Ćwiczenia 8.11. odwołane

ĆWICZENIA 15.11.2001.

Rodzina jako źródło zaburzeń dla dzieci

Rodzina jako system:

- wyposaża nas w system wartości, wzory zachowań poprzez wychowanie i socjalizację

- uczymu się poprzez modelowanie (obserwacja, naśladownictwo jakichś tradycji rodzinnych czy autorytetów rodzinnych itp.)

Często nieświadomie powtarzamy dobre / złe rzeczy z naszej rodziny, np. rozwody, związki partnerskie. Na ogół więc dzieci z rodzin alkoholowych wybierają za partnerów alkoholików.

Dziecko jest elementem systemu: oddziałuje i jest elementem oddziaływania. W pojęciu systemowym każde zaburzenie u dziecka ma cel (sens)

Elementy systemu (rodziny)

1. osoby wchodzące w skład systemu

2. te osoby pełnią jakieś role

3. w związku z rolami osoby te mają określone prawa i obowiązki

4. zatem rodzina ma jakiś rytm życia

5. ma wypracowany sposób komunikowania się

6. ma swe miejsce w społeczności

AD.1.

Np. rodzina niepełna. W zależności od przyczyny tej niepełności różne są zaburzenia:

a) śmierć członka rodziny - to zaburzenie chwilowe, gdyż dziecko ma w pamięci wzór zmarłego rodzica. Sama śmierć może być jednak urazowym przeżyciem

b) rozwód - zawsze powoduje zaburzenia u dzieci: dziecko czuje, jakby to była jego wina. Do 12 roku życia dziecko nie rozumie że tatuś i mamusia to obcy ludzie mogący się rozstać. Dla takiego dziecka to rodzina, jedno.

Po rozwodzie często dziecko bywa obiektem przetargu, przekupstwa (w sytuacji, gdy jedno z rodziców rozstaje się z partnerem z poczuciem żalu, złości). Dziecko prowadzi więc wtedy podwójne życie emocjonalne (czasem musi skłamać o jednym z rodziców, żeby zadowolić drugiego)

Najczęściej niepełna rodzina to matka + dzieci. U synów wychowywanych przez samotną (nadopiekuńczą) matkę są charakterystyczne zaburzenia: funkcjonowanie poniżej możliwości intelektualnych, nieporadność życiowa (stale muszą być pobudzani), trudności z nawiązaniem kontaktów z kolegami (w dziecięńcym wieku), niezdrowe kontakty z kobietami. Oczywiście te zaburzenia nie muszą wystąpić.

W przypadku, gdy jest więcej dzieci, tych zaburzeń też jest mniej, gdyż matka nie skupia uwagi tylko na jednym dziecku.

AD.2.

Rodzina pełna - zaburzenia są wtedy, gdy zostaną zaburzone role, np. kiedy rodzice dają władzę dziecku, kiedy najstarszy syn zastępuje ojca, kiedy nie ma żadnych ról. Zaburzony układ istnieje wtedy też kiedy dziadkowie nie pełnią swoich ról (nie powinni się mieszać, powinni pełnić role autorytetów, mediatorów, osób rozpieszczających wnuki).

Babcia zaburza rodzinę, kiedy próbuje grać rolę matki. Ale na ogół - jak wynika z badań - dziadkowie rzadko zaburzają rodzinę.

Dziadkowie kształtują u dzieci (gł. chłopców) lepszą samoocenę, powodują, że te dzieci są bardziej społeczne, kontaktowe.

MUTYZM WYBIÓRCZY - dziecko rozumie wszystko co się do niego mówi, ale odzywa się tylko do niektórych osób lub do nikogo.

AD.3.

Obowiązki. Dziecko powinno mieć swe obowiązki, które wzrastają w miarę dorastania. Dzięki temu dziecko czuje się ważne w rodzinie, współtworzy rodzinę. Ma poczucie bycia potrzebnym, ale uczy się też coś dawać innym, pomagać im (dzięki temu nie wyrośnie na egoistę)

Istota obowiązku - zrobienie czegoś dla rodziny. Nauka nie jest obowiązkiem. To coś, co dziecko robi dla siebie. Zatem dziecko ma się uczyć, ale musi też coś zrobić dla domu i rodziny.

Czasem - w skrajnych przypadkach - dziecko jest nadmiernie obciążone, np. w rodzinach wielodzietnych, biednych.

Prawa dziecka też powinny wzrastać w miarę rozwoju, a rodziców wtedy maleć (gdyż prawa wiążą się z granicami - one kształtują naszą indywidualność i poszanowanie praw innych).

Zaburzenie jest wtedy, gdy:

- dziecko nie ma żadnych praw, rodzice decydują o wszystkim

- dziecko ma same prawa, a rodzice same obowiązki

AD.4.

Tryb życia rodziny nie powinien być sztywny.

Powinien jednak być w miarę stabilny, uporządkowany. W określony sposób powinno się obchodzić jakieś święta (wspólne obyczaje, tradycje) itp. bo to daje poczucie bezpieczeństwa.

W tym trybie życia powinny być też elementy, kiedy rodzina robi coś razem. Nie powinna jednak wszystkiego robić razem bo to zaburzenie, ale nie robienie nic wspólnego to też zaburzenie.

AD.5.

Komunikowanie się. Zaburzenie to brak komunikacji lub same rodzicielskie przemówienia. Trzeba wysłuchiwać dziecko. To ma być kontakt dwustronny

W rodzinach jest więcej komunikatów negatywnych emocji (znów źle zrobiłeś, znów się spóźniłeś), na ogół nie dostrzega się pozytywnych reakcji (np.. wysprzątanego pokoju).

Dziecku trzeba codziennie pokazywać, że się je akceptuje. Ciągłe negatywne komunikaty sugerują bowiem, że się dziecka nie akceptuje.

AD.6.

Pozycja rodziny w środowisku

- ma to znaczenie w małych społecznościach

- odgórnie wyznacza dziecku status w środowisku otwartym

Rodzina powinna się zmieniać w trakcie rozwoju dziecka (elastyczność / sztywność)

Rodzina powinna być otwarta na kontakty z otoczeniem (otwartość / zamkniętość)

Zamknięta rodzina kształtuje wrogą, nieufną postawę wobec otoczenia. Rodziny otwarte dają możliwość poznania różnorodności, a to kształtuje np. tolerancję

ĆWICZENIA 22.11.2001

Omówienie indywidualnych przykładów zaburzeń w pracy p. Milewskiej

Objawy główne

- czas

- miejsce

- okoliczności

- inne (czy były wcześniejsze zaburzenia ?)

ĆWICZENIA 29.11.2001

Zespoły objawów:

a) zaburzenia jedzenia (anoreksja, bulimia)

b) fobie szkolne

Ad. a) zaburzenia jedzenia

- mogą występować od wczesnego dzieciństwa

- dziecko nie je lub je tylko niektóre produkty lub je za dużo

- w okresie dojrzewania mijają (gdy trwają od wczesnych lat dzieciństwa)

- ma to często na celu chęć zwrócenia na siebie uwagi

- występują w rodzinach, gdzie dziecko ma zaburzoną potrzebę poczucia bezpieczeństwa, gdy są konflikty w rodzinie

- te choroby wyrażają uczucia

ANOREKSJA

- ograniczenie ilości i jakości jedzenia

- natrętne liczenie kalorii

- zaburzony obraz własnego ciała (im osoba chudsza tym twierdzi ze jest grubsza)

- gimnastyka do upadłego (zjedzenie czegokolwiek wywołuje poczucie winy, trzeba więc szybko zrzucić nabyte kg)

- często występuje wraz z tym objaw: nastawienie na dobre oceny (tylko 5 i 6), anorektyczki coraz więcej się uczą (przy braku jedzenie mózg słabiej pracuje)

- w miarę postępu anoreksji pojawiają się organiczne depresje (takie jak u alkoholików i narkomanów), myśli i próby samobójcze (dużo udanych - 5-30% umiera albo z prób samobójczych albo po prostu z wycieńczenia); następuje zanik różnych organów, zatrzymuje się lub cofa dojrzewanie (nie zawsze da się to nadrobić)

- dziś moda na bycie szczupłą, na posiadanie figury modelki

- czasem to natrętne odchudzanie może być wyparte ze świadomości, ale czasem jest zupełnie świadome (ma służyć np. czemuś w rodzinie, w życiu osobistym)

Anoreksję opisywano już od średniowiecza - „święte dziewice” w klasztorach; wtedy jednak tłumaczono to jako bycie wybranym przez Boga („bo one nie jadły a żyły”). Potem często dziewczyny z rodzin mieszczańskich chorowały na anoreksję (wtedy ją postrzegano jako gruźlicę)

Cechy charakterystyczne rodzin anorektyczek (mogą te cechy występować w różnych układach) - objaw nastawiony na zmiany w rodzinie

- rodziny sztywne w swoich rolach - nie zmienia swojego postępowania wraz z dojrzewaniem dziecka; sztywność spowodowana zgonem członka rodziny

- czasem w tych rodzinach rodzice ze sobą rywalizują o dobre pełnienie roli rodzica (pokazanie na zewnątrz jaka my jesteśmy dobrą rodziną). Stąd na anoreksję mogą zapaść bardzo dobre uczennice, konformistki, bardzo grzeczne córeczki obarczane tysiącami zajęć (balet, angielski, muzyka)

- bywa też tak, że to są rodziny z konfliktem - wtedy anoreksja ma na celu spojenie rodziny

- te rodziny żyją w bardzo zamkniętym świecie. Anorektycy zrywają wszelkie kontakty ze światem zewnętrznym.

- Czasem rodzice bronią się przed tym, żeby ich dziecko dorosło - to może też wywoływać agresję.

- czasem tracą wcześniej kogoś bliskiego i boją się teraz stracić to dziecko - wtedy też na ogół może pojawić się anoreksja

W rodzinach z anoreksją ta anoreksja jest zawsze komuś potrzebna. Gdy np. dziecko z niej wyjdzie, to często zdarza się, że rodzice zaczynają wariować (np. wpadają w histerię). Bo czasem rodzice są patologicznie związani emocjonalnie z dzieckiem.

Często więc anoreksję trudno się leczy bo problem tkwi w rodzicach. Sądy tego nie rozumieją - „bo przecież to tacy dobrzy, troskliwi rodzice”...

Jedzenie uspokaja, łagodzi niepokoje...

Ad. b) fobie szkolne (trzeba je odróżnić od lęku przed szkołą czy jakimś nauczycielem)

Dziecko praktycznie nie opuszcza domu, a jeśli robi to to tylko z kimś. Dziecko siedzi i pilnuje domu (tego co się w nim dzieje bo musi mieć wszystko pod kontrolą). Tak naprawdę nie jest to lęk przed szkołą lecz lęk przed wyjściem z domu. Mogą też występować łącznie z tym lękiem zaburzenia jedzenia

Rodzice mogą tłumaczyć takie zachowania złą szkołą

Objawy: sinienie i omdlewanie przed budynkiem szkoły, niemoc wejścia nawet na podwórko. Zwykle są to objawy histeryczne.

Czasem dzieci takie nie chcą dorosnąć, chcą być wiecznym dzieckiem (syndrom blaszanego bębenka)

Czasem gdy np. ojciec pracuje za granicą, synek przyzwyczaja się do pełnienia roli ojca w domu i gdy ten ojciec wraca na stałe do kraju to synek reaguje taką fobią = walka o władzę w domu, bo zostały zaburzone role.

ZABURZENIA ROZWOJU: DYSLEKSJA, DYSGRAFIA, DYSORTOGRAFIA

- ujawniają się w szkole

- są związane z umiejętnościami szkolnymi

- ich przyczyną są zaburzenia centralnego układu nerwowego

Same błędy ortograficzne to nie dysleksja

DYSLEKSJA - trudności w czytaniu. Gdy się je ma to na ogół ma się też trudności w pisaniu

DYSORTOGRAFIA - trudności w pisaniu, brak trudności w czytaniu

DYSGRAFIA - nieczytelne pismo; może występować wespół z dysleksją (ale nie musi). Tu przyczyną może być zaburzenie emocjonalne, układ ręki (czasem jest taka ręka, że nie może utrzymać pióra), lub złe ustawienie ręki

Objawy dysleksji zależą od przyczyn

1. niedojrzałość struktur mózgowych lub mikrouszkodzenia

a) uszkodzenia tzw. pamięci wzrokowej

b) uszkodzenia słuchu fonematycznego = umiejętność różnicowania dźwięków mowy

c) lateralizacja - przewaga jednej lub drugiej półkuli. Jest to wrodzone

- lateralizacja jednostronna (prawo lub lewostronna)

- lateralizacja skrzyżowana (np. lewooczny i praworęczny)

2. wszelki wady wymowy (wady zgryzu, nie wyćwiczenie mięśni języka)

Jeśli źle mówi, to też źle będzie pisał.!!!!

Charakterystyczne błędy w pisaniu:

* zaburzenia lewostronne, np. pismo lustrzane = odwracanie liter

* czytanie od końca, łączenie końcowych i pierwszych sylab, ginie środek

* zaburzenia fonetyczne

- mylenie dźwięcznych i bezdźwięcznych głosek (wtedy np. problemy z pisaniem ze słuchu)

- gubienie końcówek (w mowie i piśmie)

- pisze jak słyszy, słyszy źle, więc pisze bez sensu

Wada wymowy musi być pierwsza skorygowana przed leczeniem robienia błędów, w przeciwnym razie błędy zostają w mózgu, pozostawiają ślad pamięciowy

Polacy mają specyficzną polską dysleksję - dotyczy wszystkich zmiękczających. Uczymy się głoskowania „si”, „ci” „zi” itp.

Np. krata (ky, ry, a, ty, a - dziecku jest trudno wyrzucić „y” - po takim głoskowaniu pisze się „kyryatya”)

Np. śiciana

CWICZENIA 6.12.2001

SIEROCTWO - sytuacja dziecka pozbawionego opieki rodzicielskiej i wychowywanie go przez instytucje

a) sieroctwo naturalne - np. na skutek śmierci

b) społeczne - rodzice żyją ale nie opiekują się dzieckiem

c) duchowe - pewne emocjonalne zaburzenia na skutek rozwoju. Mimo wychowywania w rodzinie dziecko czuje się samotne, opuszczone

Były okresy, że oddawanie, sprzedawanie dzieci było usankcjonowane prawnie.

Przyczyny sieroctwa społecznego

- warunki ekonomiczne (bieda w rodzinie)

- czynniki obyczajowo-religijne

- czynniki patologiczne (zaburzenia osobowości u rodziców itd.)

Porzucane dzieci trafiały do przytułków (przy zakonach), sierocińców (od XVII w), szpitali przykościelnych

W Polsce najstarszy jest Dom Małego Dziecka na Nowowiejskiej

Szpitalna choroba sieroca - skutek pozbawienia dziecka kontaktu z 1 osobą

Wiele zależy od wieku dziecka - kiedy zostaje umieszczone w placówce

* do 6 miesiąca życia - rozwój zostaje zahamowany

* 6-3 lata - najbardziej krytyczny okres

* 6 miesięcy - 12 lat - okres różnicowania swoich od obcych

Skutki są silne, długotrwałe, niekiedy pozostają na całe życie (na ogół gdy dziecko przebywa dłużej niż 6 miesięcy to skutki są nieodwracalne)

Objawy choroby sierocej należy traktować jak psychozy. Tymi objawami są na ogół zaburzenia emocjonalne

Kliniczne objawy choroby sierocej

1. faza protestu - bardzo silny lęk, któremu towarzyszy płacz; poszukiwanie matki, zaburzenia funkcji fizjologicznych (snu, łaknienia, obniżenia odporności na choroby)

2. faza rozpaczy - w/w + pojawiają się mechanizmy obronne (stereotypie ruchowe), dziecko dąży do jakiegoś kontaktu z osobą, jednocześnie ją odpycha

W tych dwóch fazach najczęściej dochodziło do śmierci dziecka

3. faza zobojętnienia

- apatia, zobojętnienie, lęk

- brak żywszych reakcji z dorosłymi

- stereotypie ruchowe

- paradoksalne reakcje emocjonalne (chęć kontaktu i odpychanie go)

- zahamowanie rozwoju fizycznego

- dysharmonie w rozwoju emocjonalnym

Te objawy są charakterystyczne między 6 miesiącem a 3 rokiem życia

Pobyt ponad 6 miesięcy - trwałe zaburzenia osobowości:

- niezdolność do nawiązywania stałych związków uczuciowych (mimo potrzeby miłości, kochania)

- lęki, fobie

- skłonności do zachowań agresywnych

- nadpobudliwość ruchowa i emocjonalna

- opóźnienia w rozwoju intelektualnym (temu można przeciwdziałać)

Różne badania nad sieroctwem przeprowadzili: Matejczek, Stanisława Lis. Ta ostatnia wysunęła wniosek że dzieci przebywające długo w DD funkcjonują poniżej swoich możliwości, nie mają umiejętności zachowywania się w różnych sytuacjach społecznych (np. jakieś imieniny itd.)

Francja, kraje Beneluxu odchodzą od DD na rzecz rodzin zastępczych

W USA stwierdzono pewne mankamenty jeśli chodzi o rodziny zastępcze:

- dzieci często zmieniały rodziny zastępcze, przez co z żadną nie nawiązały dłuższego kontaktu

- dzieci traciły kontakt z rodziną biologiczną

Najlepiej żeby dziecko zostało w rodzinie biologicznej. Jeśli ma ta rodzina jakieś problemy, to trzeba ja wspomóc - dla dobra dziecka. Gdy dobra dziecka są naruszone w rodzinie biologicznej to następuje szybka diagnoza:

- co się dzieje w rodzinie

- czy są szanse poprawy

- jeśli nie ma szans - to adopcja, jeśli są - to jaki rodzaj pomocy jest tej rodzinie potrzebny

Sądy powinny ściśle współpracować z rodziną, obejmować ją opieką we wszystkich dziedzinach jej życia

Rodziny zaprzyjaźnione są dobre dla dzieci nastoletnich

ADOPCJA - dotyczy tylko niektórych przypadków. Ograniczenia wynikają z 1 strony z prawa (dziecko musi być wolne), a z 2 - z preferencji rodziców adopcyjnych:

- chcą małe dziecko (co najwyżej do 4 roku życia)

- chcą jedno dziecko (70% wolnych dzieci do adopcji to rodzeństwa)

- chcą zdrowe dziecko lub z chorobami uleczalnymi (wady wzroku, słuchu itp.)

80% nie zaadoptuje dziecka etnicznie innego (skłonni są do tego mężczyźni z wyższym wykształceniem)

Dla 70% dzieci do adopcji nie znajduje się rodzin!!!

ĆWICZENIA 20.12.2001

Zaburzenia :

- ilościowe - brak lub nadwyżka czegoś

- jakościowe - inna forma czegoś

Jakościowe spostrzegania: omamy, złudzenia

PSYCHOZY - zaburzenia procesów psychicznych, w których poza ilościowymi mamy też jakościowe zmiany w funkcjonowaniu psychicznym

Psychozy mogą mieć uwarunkowania

- endogenne (genetyczne)

- sytuacyjne (reaktywne)

- organiczne zaburzenia mózgu

Podstawowym objawem psychozy jest nieadekwatność w reagowaniu / w ubiorze itd. w danej sytuacji. Jeśli ta nieadekwatność jest dość niska to świadczyć to może raczej o zaburzeniach osobowości, o niezaspokojeniu pewnych potrzeb

Zaburzenia osobowości mogą mieć uwarunkowania organiczne i psychologiczno - sytuacyjne, ale nie mają endogennych

PSYCHOZY ENDOGENNE - są uwarunkowane czynnikami genetyczno - konstytucjonalnymi

a) schizofrenia

b) psychozy afektywne

AD. a)

Schizofrenie zaczynają się wcześnie (16-25 rok życia), choć czasem zdarzają się później. Nie są uleczalne (ostre objawy możemy tylko tonować, ale podstawowe objawy są cały czas).

Objawy osiowe schizofrenii

- jakościowe zaburzenia myślenia: nie utrzymywany jest logiczny tok wnioskowania

- nadmierna, nieuprawniona postawa abstrakcyjna (tworzenie nowych, nadabstrakcyjnych pojęć), np. w czym są podobne jabłko i gruszka? Normalny człowiek powie, że są to owoce, a schizofrenik wymyśli np. bo to są krągłości ogonkowate ....

W schizofrenii - wejście na bardzo wysoki pozom abstrakcji i nieumiejętność zejścia niżej

- autyzm - odcięcie się lub odchodzenie od kontaktu z innymi ludźmi, izolowanie się. Czasem kontakt jest zupełnie normalny w pewnej sytuacji, a już w innej schizofrenik się odizolowuje

- stępienie uczuciowe - zanikają związki z osobami najbliższymi, nie wchodzi się w nowe związki. U części schizofreników nie ma wrażliwości emocjonalnej, więc się tych związków nie przywróci, ale część schizofreników ma tę wrażliwość emocjonalną, ale ją blokuje (wychodzą z nią tylko czasami). Zdarza się, że schizofrenicy są tak bardzo wrażliwi, że właśnie przez to wolą się odizolować od świata, bo jest on dla nich za brutalny. Czasem ta wrażliwość emocjonalna jest tak duża, że schizofreników nie da się oszukać (wykryją minimum fałszu). Dla chorych na schizofrenię nadmiernie irytujący jest fałsz.

Te objawy występują w każdej schizofrenii, ale w różnym nasileniu. W zależności od dodatkowych objawów występuje:

1. schizofrenia prosta

- zanik dotychczasowych zainteresowań, pozostawienie jakichś schematycznych

- ograniczenia kontaktów z innymi ludźmi

- zaburzenia myślenia

- dziwne myśli

- tu wybuchają talenty, np. pisarskie

- brak ostrych, gwałtownych objawów

2. schizofrenia paranoidalna - najczęstsza w naszej kulturze (USA + Europa)

- omamy (słuchowe, węchowe, smakowe i czuciowe)

- urojenia (gł. prześladowcze)

- lęk

Często schizofrenicy żyją w dwóch światach, maja podwójne osobowości

Schizofrenicy rzadko popełniają czyny przestępcze

3. schizofrenia hebefreniczna (Ameryka Pd + Afryka)

- do objawów osiowych dołączają się objawy: zachowania błaznujące (chęć śpiewania, tańczenia, żartobliwość, wesołkowatość itd.)

- dziwaczność ubioru i jego nieadekwatność do pory roku

- urojenia o charakterze wielkościowym (to ja jestem stworzony do czegoś)

4. schizofrenia katatoniczna (buddyzm + hinduizm)

a) hipokinetyczna

- znieruchomienie różnego stopnia (aż do stuporu = zupełnego znieruchomienia)

- spowolnione wszelkie czynności fizjologiczne

- fizyczna izolacja od świata w postaci znieruchomienia

- echolaria - powtarzanie słów osoby

- echopraksja - powtarzanie ruchów

b) hiperkinetyczne

- wszystko jest pobudzone

- mogą być zaburzenia świadomości

- agresja

- do tej pory śmiertelność do 60% (bo np. serce nie wytrzymywało ciągłego pobudzenia), dziś 10%

5. schizofrenia dziecięca (3 - 6 rok życia)

- zahamowanie dotychczasowego rozwoju

- autyzm

- mutyzm

- stereotypie w zachowaniu

Prawdopodobnie też omamy

---