08.02.2015 Funkcjonowanie osób niepełnosprawnych i postawy wobec osób niepełnosprawnych i niepełnosprawności.
„Cyrk Motyli” - film
Psychologia rehabilitacji – Kowalik
Funkcjonowanie- definicja pani Obuchowskiej, to każda aktywność podejmowana w celu zaspokojenia potrzeb oraz realizowania zadań stawianych sobie lub narzucanych do wykonania przez siebie lub środowisko społeczne .
Uszkodzenie organizmu w rozumieniu niepełnosprawności ma względnie stały charakter i jest na tyle poważne, że utrudnia normalne zaspokajanie potrzeb i realizowanie tych zadań społecznych które zwykle są wypełniane przez ludzi pełnosprawnych o podobnej charakterystyce społeczno demograficznej. Uszkodzenie organizmu jest to dyspozycja jednostki do doświadczania określonych trudności w przyszłym życiu.
Dysfunkcjonalność przejawia się w ograniczaniu zakresu aktywności zewnętrznej człowieka niepełnosprawnego.
W wyniku niepełnosprawności może dochodzić do podwyższenia „triady psychosomatycznej” na którą składają się : histeria, depresyjność i hipochondria.
4 typy zmian osobowości pod wpływem nabycia niepełnosprawności :
1. typ adaptacyjny –zmiana sposobu myślenia o sobie , emocjonalność, planowanie itd.
2.typ depresyjny –zmiana osobowości
3.typ somatyczny- skoncentrowanie na swojej osobowości, niepełnosprawności
4.typ prepsychotyczny – skłonności do bycia urażonych ,agresji są na pograniczu psychozy
SELYE – określił co to jest stres
Stres – odpowiedź organizmu na wszelkie stawiane mu wymagania.
Koncepcja stresu LAZARUS, FOLKMAN:
Koncentracja na emocjach – w stresie człowiek przeżywa emocje
Koncentracja na zadaniu – jak poradzić sobie na zadaniu
Strategie osób niepełnosprawnych
1. strategia neutralizująca – taka jak skoncentrowana na emocjach, poszukiwanie przyjemnych doznań, emocji
2. strategia pozytywna – skoncentrowana na zadaniu, zdobycie największej sprawności,
3. strategia negatywna- oznacza zapadanie się w negatywne emocje, agresje, oznacza niechęć , bunt odrzucający,
Najlepiej radzą sobie ze stresem osoby, które stosują zamiennie pierwszą i drugą startegię. Dotyczy to nie tylko osób niepełnosprawnych.
Postawa jest to względnie stała tendencja do okazywania określonych zachowań wobec danego obiektu.
Postawa:
Zachowanie
Widza
emocje
Postawy wobec osób niepełnosprawnych :
-stygmatyzacja
- (…)
Hebb stwierdził, że osoby niepełnosprawne są bardzo odległe od percepcji osoby sprawnej
Freud w jego koncepcji za stosunek do osób niepełnosprawnych odpowiada lęk kastracyjny ( lęk u tracie części ciała)
W.A.Anthony i Haider stwierdził że nie lubimy ludzi którzy nie są do nas podobni
Psychologia społeczna uważa że negatywne postawy są związane ze zjawiskiem kozła ofiarnego
Teorie socjalizujące – mówią o tym że posługiwanie się stereotypem umożliwia nam podjęcie szybkiej decyzji .
5 etapow reagowania na barierę Emotikon wink
1. szok
2. Oczekiwanie poprawy
3. Etap lamentu
4. Obrona typu A, obrona typu B
5. Przystosowanie
09.02.2015 Problemy osób niepełnosprawnych w rehabilitacji instytucjonalnej i środowiskowej
Facilitacja społeczna – Triplett (uważany za pierwszego psychologa społecznego) – zjawisko lepszego działania w grupie np. lepszy dystans osiągnie się jadąc na rowerze z kimś niż samemu.
Konieczność istnienia rehabilitacji instytucjonalnej (RI)
-wymusza na chorych : zmianę stylu funkcjonowania, rezygnację z dotychczasowych przyzwyczajeń, pełne podporządkowanie się przepisom i decyzjom personelu. To powoduje dodatkowy stres.
-Źródła stresu osób niepełnosprawnych w RI:
-dolegliwości somatyczne
-znalezienie się w obcym środowisku w instytucji rehabilitującej.
Główne problemy osób niepełnosprawnych w rehabilitacji instytucjonalnej
- odczucie długotrwałego bólu
- brak akceptacji uszkodzonego ciała i utrudnień w posługiwaniu się nim
- niepewność o własny los w przyszłości
Ból jako zjawisko psychofizjologiczne
Ból- mówimy o nim zarówno wtedy gdy doświadczamy uszkodzenia fizycznego jak i w przypadku cierpienia psychicznego.
Tradycyjne rozumienie bólu czyli sekwencyjna koncepcja bólu zakłada że:
-ból jest to jedyna z wielu percepcji czuciowych pojawiających się w wyniku uszkodzenia ciała
-ból pojawia się po przekroczeniu określonej wartość bodźca fizycznego
-ból wyzwala reakcje obronne organizmu
-istnieje paralelność między pobudzeniem specyficznych receptorów bólowych lub odpowiednio silnym pobudzeniem receptorów czuciowych a stopniem doświadczenia bólu jako zagrożenia dla odczuwania homeostazy organizmu.
-koncepcja ta zakłada następstwo: uszkodzenia tkanek- wywołanie poczucia bólu- uformowanie negatywnej emocji bólowej
Takie rozumienie bólu utrzymywało się pomimo wielu faktów przeczących jego prawdziwości (uszkodzenie bez bólu, ból bez uszkodzenia, różny poziom bólu przy takim samym uszkodzeniu).
Przełom w badaniu bólu 1982 R. Melzach i Patric D. Wall << CI ludzie sformułowali koncepcję bramkowej kontroli bólu
1. ból ma wiele aspektów: sensoryczny, emocjonalny, kognitywny i behawioralny
2.ból w wyjątkowy sposób angażuje „ja” jednostki (informuje o różnicy między stanem oczekiwanym a rzeczywistym)
3. ból ma źródło w dwóch procesach zachodzących w rogach grzbietowych rdzenia kręgowego: komórki typu A, mocno zmielinizowane, szybko przewodzące, przekazują szybko impulsy bólowe, ale blokują się po za działaniu pierwszego impulsu; komórki typu C są słabiej zmielinizowane , więc przechodzą impulsy wolniej, ale wpływają na synapsy włókien A w taki sposób, że umożliwiają ciągły przekaz impulsów bólowych do mózgu.
Aspekty bólu
sensoryczny - może wystąpić niezgodność między rozmiarami uszkodzenia a wrażliwością włókien nerwowych przewodzących bodźce bólowe
emocjonalny – powoduje odczuwanie bólu jako nieprzeyjemny, przykry, wywołujący napięcie, które skłania do podjęcia działań zmierzających do usunięcia lub zmniejszenia źródła bólu. Często ma komponent wegetatywny (np., pocenie się). Możliwy jest wpływ kultury i środowiska człowieka na odczuwanie przez niego bólu.
Kognitywny – działa mobilizująco na procesy poznawcze i wdrożenia zachowań zaradczych. Drogą warunkowania jest zmiana znaczenia nadawanego bólowi (np. na sygał o nastąpieniu czegoś pożądanego). Poznawcza interpretacja bólu wpływa na intensywność odczuwalnych w związku z nim emocji.
Behawioralny – sposób wyrażania bólu. Jest silnie uwarunkowany wzrocami kulturowymi, ma związek z najwcześniejszymi doświadczeniami jednostki, podlega uczeniu. Wynika z kontekstu społeczno-kulturowego (renty, ulgi) życia danego człowieka.
Dzięki produkcji dopaminy w obszarach kory przedczołowej i przedniej części zakrętu obręczy zstępujące drogi nerwowe od tych struktur mogą wpływać modyfikująco na intensywność doznawanego bólu .
Rodzaje bólu a niepełnosprawność wg. HEAD’a
ból protopatyczny- niedokładnie zlokalizowany, odczuwany jako promieniujący, rozlany, niezbyt intensywny
ból epikrytyczny- ściśle u umiejscowiony, odczuwany jako silny, ostry, wyraźny, o dużej intensywności
Wg. Johnosn’a
ból przejściowy (fizjologiczny) pojawia się wyniku niewielkiego naruszenia struktury tkankowej, jest sygnałem ostrzegawczym, człowiek jest świadomy jego chwilowości. Zależy od wrażliwości nocyceptywnej. Raczej rzadki w RI, częstszy w RŚ.
ból ostry – bezpośrednio po uszkodzeniu, wywołuje silne napięcie i reakcje wegetatywne, nadwrażliwość bólową na inne bodźce, całkowitą koncentrację uwagi na przeżyciu bólowym. Ostrzega przed zagrożeniem dla zdrowia lub życia. Pojawia się jeszcze przed rozpoczęciem procesu rehabilitacji. Wykazuje podobieństwo do bólu/stresu pourazowego.
ból chroniczny – diagnozowany gdy po zakończeniu leczenia uszkodzenia trwa co najmniej 6mc a okresy pomiędzy epizodami bólowymi poniżej 3 mc;
przyczyny:
a) patologiczne zmiany narz. Wewn.
B) uszkodzenia mięśniowo- szkieletowe
c) mech uszkodzenia ciała
d) niekorzystne czynniki psychologiczne; działa pamięć bólowa; może poradzić u osób niepełnosprawnych do postawy katastroficznej, może mieć podłoże psychogenne
Doświadczenie bólu chronicznego sprzyja:
1.niechęć do podejmowania zachowań prozdrowotnych
2.niski poziom sprawność fiz. i psych.
3. brak wsparcia społecznego (samotność, ubóstwo )
4.starość (po 60 rż występuje dwukrotnie częściej niż we wcześniejszych okresach życia).
Brak akceptacji uszkodzonego ciała i utrudnień w posługiwaniu się nim
-konfrontacja z owym wyglądem własnego ciała i ze zmianami jego sprawność – zaburzenie ja-cielesne
- ja-cielesne składa się z : ja przedmiotowego , ja podmiotowego, ja normatywno-ewaluacyjnego
-problemy: lęk kastracyjny, rana narcystyczna, żal po stracie, naruszenie granic własnego ciała, konflikt w ramach „ja”, zaburzenie organizacji działalność ruchowej, czucie fantomowe, alienacja ( oddzielenie od własnego ciała i od ludzi), możliwe wyraźne podniesienie samooceny (kiedy?)
Możliwość rekonstrukcji ja cielesnego w procesie rehabilitacji
- najlepiej jest zacząć od rekonstrukcji ja podmiotowego przez oswojenie z nową charakterystyką aferentacji proprioceptywne na drodze usprawnienia ruchowego
-usprawnianie ruchowe jest skuteczne dla rekonstrukcji ja cielesnego tylko wtedy gdy przebiega przy zaangażowaniu pacjenta
-w dalszych etapach rehabilitacji można wykorzystywać techniki behawioralne jak wizualizacja czy trening autogenny.
Niepewność o własny los w przyszłości
-zamartwianie się
-katastroficzne wizje przyszłości
-frustracja potrzeb narcystycznych
-utrata umiejętności stawiania przed sobą nowych celów
Psychologia 10.02.2015 Problemy psychologiczne osób rehabilitacji środowiskowej
-akceptacja siebie i niepełnosprawności – przykład kogoś, kto już poradził sobie z problemami ; zmiana aktywności fizycznej – pokazanie alternatywy ‘ rozmowa z psychologiem ; grupy samopomocowe
-kontakty z innymi – kryzys egzystencjalny ; akceptacja przez bliskich osoby niepełnosprawnej ; stracenie pozycji w rodzinie ( np. ojciec jako głowa rodziny) ; ryzyko dodatkowej choroby dla osoby niepełnosprawnej ; nadopiekuńczość {-,-} ; problemy intymne
-funkcjonowanie w domu - dziecko niepełnosprawne w rodzinie (kryzys rodzinny )
- Podjęcie pracy - brak próby podjęcia pracy
Kryzys egzystencjonalny – bardzo dużo zmian
Intymność jest to wyjątkowa więź między ludźmi, pokazujemy wtedy jacy jesteśmy naprawdę.
15.02.2015 Motywacja
Motywacja wewnętrzna(stymulacja przez własną potrzebę albo cel) i motywacja zewnętrzna
Proces motywacji – proces odpowiedzialny za rozpoczęcie, kontynuacje i zakończenie działania
Sposób motywowania zależy od wieku.
29.05.2015 Psychologia kliniczna wieku dziecięcego i młodzieży
Zagadnienia ogólne
Określenia „zaburzenie” powinno się używać tylko wtedy, gdy mamy do czynienia ze znacznym nasileniem oraz uporczywym trwaniem odchyleń od normy, oraz gdy łączy się z tym psychiczne cierpienie dziecka lub gdy dziecko jest sprawcą czyjegoś cierpienia
Zaburzenia zachowania (interpsychiczne) ujawniają się wtedy, gdy dziecko sygnalizuje, że nie zaspokaja swoich potrzeb i/lub nie spełnia oczekiwań dorosłych
Zaburzenia rozwojowe mają bardziej trwały charakter i rozumiemy je jako niespełnianie zadań rozwojowych przypisanych poszczególnym okresom rozwoju dziecka. Zależnie od rodzaju oraz rozległości są w mniejszym lub większym stopniu podatne na terapię (medyczną i psychologiczną) oraz oddziaływanie rehabilitacyjne.
U dzieci, zwłaszcza niepełnosprawnych interakcja czynników natury biologicznej i społecznej jest tak ścisła, że trudno jest je rozgraniczyć w etiologii danego zaburzenia.
W diagnozie i opisie zaburzeń okresu rozwojowego korzysta się z wiedzy z różnych dziedzin psychologii:
Poznawczo-behawioralnej
Społecznej
Ekologicznej
Humanistycznej
Wychowawczej (jakimi zachowaniami stymulować, krygować dziecko)
Rozwojowej
Neuropsychologii rozwojowej
W procesie wyjaśniania zakłóconego funkcjonowania dziecka stosuje się doagnozę pozytywną czyli ku zasobom.
Rozumienie dziecka jako osoby
Dziecko jest istotą aktywną i poszukującą
Dziecko ma sobie właściwe tempo i rytm rozwoju
Dziecko włączone jest w system więzi rodzinnych
Dziecko jest związane ze środowiskiem rówieśniczym
Dziecko jest uwikłane w problemy współczesnego świata
Dziecko ma niemal od początku swojego rozwoju poczucie własnej godności
Uwarunkowania problemów klinicznych
Mają wieloczynnikową genezę
Stresory zewnętrzne a podatność dziecka, która jest wypadkową: dyspozycji o charakterze biologicznym, przeżytych doświadczeń i rozumienia przez dziecko szkodliwych wpływów jakim podlega
w/w modyfikowane przez rosnące wpływy otoczenia społecznego dziecka i jego indywidualną aktywność
obecnie za wiek szczególnej podatności na powstawanie zaburzeń (poza wiekiem dojrzewania) uważa się za okres drugiego życia (negatywny kryzys) – z powodu wzrastającej wtedy świadomości własnej tożsamości oraz nasilonego niepokoju, płaczu, wybuchu. Złości itp…
negatywne doświadczenia dzieci mogą być specyficzne dla danego okresu rozwoju lub niespecyficzne.
Niespecyficzne owieść należy od sytuacji trudnych, z jakimi dziecko się styka, czyli wg Lewickiego:
sytuacje trudne poznawczo (trudne do rozwiązania)
sytuacje trudne afektywnie (trudne do zniesienia)
Większość sytuacji trudnych emocjonalnie dla dziekcka dotyczy środowiska rodzinnego, co ilustruje „indeks rodzinnych nieszczęść”:
nasilona dysharmonia małżeńska
niski status społeczny
ciasnota mieszkaniowa lub bardzo liczna rodzina
przestępczość jednego z rodziców
objawy psychopatologiczne u matki
przekazanie dziecka pod opiekę służb społecznych
które stanowią podatne tła dla negatywnych doświadczeń dzieci wynikających z rodzicielskiego stylu wychowania: autokratycznego, permisywnego lub demokratycznego.
Wyróżniono 3 typy zachowań rodziców sprzyjających powstawaniu zaburzeń zachowania u dzieci: obojętność, wrażliwość, ambicje.
Za postawanie w budowaniu u dzieci odporności na stres uznano:
Pozytywną orientację społeczną
Pozytywne dyspozycje osobowe
Pozytywne środowisko rodzinne
W powstawaniu zaburzeń, oprócz odporności dziecka na stres ważną rolę odgrywa także sposób oddziaływania czynników stresujących:
Traumatyczny
Korozyjny – stopniowe oddalanie się od siebie rodziców
Podział zaburzeń u dzieci
Zaburzenia emocjonalne (dominuje lęk)
Zaburzenia rozwojowe (np. autyzm, ADHD)
Zaburzenia odżywiania i nawyków (anoreksje, tiki, jąkanie)
Zaburzenia zachowania (cechuje je brak samodzielności, np. zachowanie destrukcyjne)
Problemy charakterystyczne w poszczególnych okresach rozwojowych:
WCZESNE DZIECIŃSTWO (do 2 roku życia):
Deprywacja matczyna (występuje również jako nieograniczony zespół opoźnienia rozwojowego, hospitalizm albo zaniedbywanie)
Zerwanie więzi matka-dziecko (fazy: protestu, rozpaczy, wyparcia)
Zaburzenia rozwoju o charakterze chronicznym (autyzm)
ŚREDNIE DZIECIŃSTWO (2-6 rok życia):
Główne zaburzenia to lęk
Zaburzenia odżywiania (obżeranie się)
Zaburzenia wydalania
Zaburzenia snu
Zaburzenia komunikowania się
Wczesnodziecięca masturbacja
PÓŹNE DZIECIŃTWO (6-11 rok życia):
Nadpobudliwość ruchowa
ADHD
Specyficzne trudności w uczeniu się
Lęki, fobie szkolne
Tiki
Zaburzenia zachowania destrukcyjnego
ADOLESCENCJA (11-18 rok życia):
Lęki (charakter społeczny)
Zaburzenia odżywiania (np. bulimia, anoreksja, obżeranie się)
Uzależnienie
Zachowanie autodestrukcyjne
Zachowanie destrukcyjne
Pomoc psychologiczna
Ważne: wczesna interwencja (z racji dynamiki rozwoju)
Priorytet: wspomaganie rozwoju
Kierunek: bezpośrednio lub pośrednio do dziecka
Wiodąca: terapia zorientowana na zasoby
Rodzaje terapii: indywidualna, zbiorowa, rodzinna
Uwzględnia: dziecko w rodzinie ; idiograficzne podejście ; rozumienie przez dziecko swoich problemów, tożsamość dziecka, jego autonomiczną godność ; orientację na prewencję pierwotną.
30.05.2015 Zaburzenia somatomorficzne i dysocjacyjne
Zaburzenia somatomorficzne
Czyli przybierające postać cielesną. Polegają na zaburzeniach funkcjonowania fizycznego w wyniku konfliktu psychicznego a nie choroby somatycznej.
Objawy przeciwdziałają ujawnianiu źródłowego lęku.
Zaburzenia somatomorficzne obejmują konwersję, somatyzację, zaburzenia bólowe, hipochondrię i dysmorficzne zaburzenia ciała.
5 kryteriów rozpoznania:
1) Upośledzenie funkcjonowania fizycznego np. paraliż
2) Objawów nie można wyjaśnić żadnym uszkodzeniem fizycznym czy neurologicznym (brak urazu tłumaczącego braki)
3) Z objawami związane są czynniki psychiczne (w historii jest obecne zdarzenie traumatyczne)
4) Obojętność na objawy brak lęku (chory bardziej przejmuje się wysypką na skórze niż paraliżem)
5) Brak kontroli nad objawami (chory nie może wstać i pójść)
Przyczyny:
- wg psychoanalizy: objawy są spowodowane przez mechanizmy obronne, które pochłaniają i neutralizują lęk wywołany nieuświadomionym i trudnym do zniesienia konfliktem
- wg teorii blokowania percepcji, objawy służą blokowaniu dostępu spostrzeżeń do świadomości (np. ślepota histeryczna)
- wg teorii komunikacji, objawy służące poradzeniu sobie z różnymi niepokojącymi emocjami (lęk, gniew, poczucie winy, depresja), jest to dla otoczenia somatyczny komunikat o niepokoju psychicznym
,, milczenie rani” osoby, które nie opowiadają o swojej traumie tylko ją stale przeżywają w sobie (ruminacja- wielokrotnie częściej chorują fizycznie)
Zaburzenia dysocjacyjne
Polegają na współistnieniu lub przemienności kilku procesów psychicznych bez ich wzajemnej świadomości i bez oddziaływania pomiędzy nimi. Ma mniejsze oderwanie pewnego obszaru pamięci od świadomości.
Utrata pamięci pozwala uciec przed nietolerowanym lękiem.
Typy zaburzeń dysocjacyjnych
1) Amnezja (wsteczna, pourazowa, następcza, selektywna)
Odróżniamy amnezję z przyczyn organicznych i amnezję dysocjacyjną.
W amnezji występuje stan fugi, czyli nieoczekiwane opuszczenie domu
2) depersonalizacja, gdy człowiek czuje się oddzielony od siebie – zaburzenia depersonalizacji, gdy epizody się powtarzają
3) derealizacja , gdy nieralny wydaje się świat
4) pomieszanie tożsamości (choremu myli się lub nie jest pewny swojej tożsamości)
5) zmiana tożsamości (dysocjacja zaburzeń osobowości=zaburzenia osobowości wielorakiej)
Dysocjowanie zaburzeń osobowości powstaje w 3 etapach:
1) uraz emocjonalny między 4-6 r.ż
2) wyjątkowa podatność na autohipnozę
3) odkrycie, że stworzenie nowej tożsamości uwalnia od ciężaru emocjonalnego
Schizofrenie
grupa zaburzeń charakteryzujących się niespójnością mowy i myśli, halucynacjami, urojeniami, osłabionymi lub niewłaściwymi emocjami, pogorszeniem poziomu funkcjonowania społecznego i zawodowego oraz ograniczeniem dbania o siebie.
Podstawowe kryteria:
1) urojenia
2) halucynacje
3) zaburzenia mowy
4) zachowania znacznie zdezorganizowane lub katatoniczne
5) objawy negatywne
UROJENIA
fałszywe przekonania, które opierają się wszelkiej argumentacji i utrzymują się mimo dowodów w normalnych przypadkach wystarczających do ich obalenia.
Są nieadekwatne do aktualnego nastroju
Istnieje 5 rodzajów urojeń: wielkościowe, oddziaływania, prześladowcze, ksobne i hipochondryczne
HALUCYNAJCE
Jest to postrzeganie w braku i identyfikowanie do bodźca
Stanowią percepcyjne oznaki psychozy. W schizofrenii mają zazwyczaj wymiar słuchowy
ZABURZENIA MOWY
Wykolejenia- przeskakiwanie na temat nie związany; luźne skojarzenia; skojarzenia dźwiękowe
OBKAWY NEGATYWNE
Są to symptomy, które pociągają za sobą ograniczenia normalnych zachowań. Zwykle pojawiają się wcześniej niż pozytywne. Najczęsciej: stępienie lub spłycenie stanów afektywnych, alogia lub znaczne ograniczenie mowy; osłabienie woli, osłabienie zdolności
Deficyty funkcjonowania:
Poznawcze
Percepcyjne
Ruchowe
Emocjonalne
Temat: Zaburzenia procesów emocjonalnych i motywacyjnych
Zaburzenia emocji
1) Walencja i czas trwania emocji : jest ona podwyższona lub smutek, obniżony nastrój
2) Stopień nasilenia emocji (zobojętnienie)
3) Stopień złożoności i różnorodności emocji (spłycenie=bladość emocjonalne zobojętnienie)
4) Dynamiczna zmiana walencji i treści emocji (zaleganie, chwiejność, lepkość)
5) Syntymia (emocje zgodne z rzeczywistością)
Paratymia (gdy emocje są niezgodne z odbieraną rzeczywistością)
Zaliczamy do nich:
- zaburzenia nastroju (depresje, manie, zaburzenia dwubiegunowe)
- zaburzenia lękowe
Zaburzenia motywacji
I zaburzenia ilościowe:
1) Obniżenie napędu psychoruchowego (w depresjach i niektórych zespołach organicznych)
2) Podwyższenie napędu psychoruchowego (hipomania, zespół nadpobudliwości psychoruchowej)
II zaburzenia jakościowe
1) Niekontrolowane zachowania popędowe
2) Zaburzenia aktywności intencjonalnej
Zaburzenia świadomości:
- jakościowe- osłabienie orientacji w miejscu i czasie spowolnienie Realu
- zmącenie- głębokie zaburzenie orientacji, zniekształcenia spostrzegania (halucynacje)
- zwężenie- pole percepcji jest niewielkie, kontakt z chorym trudny lub niemożliwy
Zaburzenia osobowości
- osobowość schizoidalna (charakteryzująca osobę jako chłodną emocjonalnie, o ograniczonej zdolności do przeżywania ciepłych i przyjaznych uczuć wobec innych, prawie stale preferującą samotność, nieposiadającą bliskich przyjaciół i charakteryzującą się brakiem potrzeby takich związków, z wyraźnym pochłonięciem światem fantazji i nadmierną introspekcją oraz niewrażliwością wobec obowiązujących norm)
-Osobowość paranoiczna (zaburzenie to cechuje się między innymi: nadmierną wrażliwością na niepowodzenie i odrzucenie ze strony innych, tendencją do długotrwałego przeżywania przykrości, postawą ksobną, tendencją do zniekształcania codziennych neutralnych lub przyjaznych doświadczeń jako działań wrogich).
- Osobowość dyssocjalna (charakteryzująca się nieliczeniem się z uczuciami innych, lekceważeniem norm społecznych, łamaniem ich, niemożnością utrzymania trwałych związków z innymi, niezdolnością do przeżywania poczucia winy, skłonnością do obwiniania innych, bardzo niską tolerancją na frustrację).
- osobowość typu borderline (chwiejność emocjonalna, niestabilność w relacjach interdyscyplinarnych, nadmierna impulsowość, ograniczona zdolność planowania przeszłości, mała odporność na krytykę, zmienność postaw wobec innych, zaburzenie poczucia tożnamości poczucia własnej wartości i obszaru samego siebie, impulsowość w obszarach które przynoszą szkody (nadmierne prędkości, przypadkowy seks, nadużywanie substancji uzależniających), powtarzanie się prób samobójczych, poczucie pustki lub nudy
- osobowość histroniczna (histeryczna)- typowa dla osób skłonnych do nadmiernych reakcji emocjonalnych i zwracanie na siebie uwagi, cechuje się egocentryzmem i manipulowaniem innych dla osiągnięcia własnych celów, poczucie dyskomfortu, gdy nie jest w centrum uwagi innych, dramatyzowanie siebie teatralność, przesadne przedstawianie emosci, niestosowna uwodzicielskość w wyglądzie czy zachowaniu, koncentracja na atrakcyjności fizycznej
- osobowość narcystyczna (stale utrzymująca się zawyżona samoocena, potrzeba doznawania podziwu, niezdolność do empatii, potrzeba bycia podziwianym, wyolbrzymione poczucie ważności bez racjonalnych powodów, poczucie bycia uprzywilejowanym, okazywanie arogancji i wyniosłości w zachowaniach.
- osobowość lękliwa (unikająca) (cechująca się ograniczonym stylem życia z powodu przeżywania nadmiernego lęku, obawą przed wchodzeniem w bliższe związki z ludźmi, poczuciem niższości w stosunku do innych, uczuciem napięcia i niepokoju często o charakterze wszechogarniającym). (cechująca się ograniczonym stylem życia z powodu przeżywania nadmiernego lęku, obawą przed wchodzeniem w bliższe związki z ludźmi, poczuciem niższości w stosunku do innych, uczuciem napięcia i niepokoju często o charakterze wszechogarniającym).
- osobowość anankastycznma (cechująca się nadmiernym perfekcjonizmem, przywiązaniem do szczegółów, skrupulatnością, sztywnością i uporem, dużą ilością wątpliwości i ostrożnością w działaniu).
- Osobowość zależna (cechuje się przyzwalaniem innym osobom do przejęcia odpowiedzialności za swoje życie, nadmierną obawą przed opuszczeniem przez osobę bliską, podporządkowaniem własnych potrzeb potrzebom innych osób, od których jest zależna, poczuciem bezradności lub niewygody w sytuacjach osamotnienia).