PSYCHOLOGIA KLINICZNA CWICZENIA
Zaburzenie psychiczne - odchylenie od normy w kontekście społeczno kulturowym
Utrudnienie funkcjonowania społecznego lub psychicznego jednostki, posiada znamiona cierpienia
Można wyróżnić specyficzne objawy tj. znaczące odchylenie od normalnego (przeciętnego) w populacji stopnia natężenia lub dynamiki przebiegu jakieś cechy/właściwości konkretnego procesu psychicznego lub/i zachowania człowieka.
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych
ICD-10 Międzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych
- opracowanie przez WHO w 1992r.
DSM-IV-TR opublikowane przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne w 1994r.
DSM - IV - TR
Oś zaburzenia |
Opis |
Oś I zespoły kliniczne |
Na tej osi koduje się rozpoznanie |
Oś II zaburzenia rozwojowe i zab. osobowości |
Wymienia się tu zaburzenia, których początek przypada na okres dzieciństwa i pokwitania |
Oś III odchylenia w stanie fizycznym i choroby |
Na tej osi umieszcza się schorzenia somatyczne |
Oś IV problemy psychospołeczne i środowiskowe |
Należy uwzględnić okres ostatnich 12 miesięcy. Brak stresu psychicznego utrzymuje wartość 1, najcięższy stres -6 |
Oś V ogólna ocena funkcjonowania |
Poziom przystosowania, ocenie podlega okres ostatnich 12 miesięcy |
ICD - 10
Kod ICD |
Kategoria zaburzenia |
Przykład zaburzenia |
F00-F09 |
Organiczne zaburzenia psychiczne |
Otępienie |
F10-F19 |
Spowodowanie używaniem substancji psychoaktywnych |
Uzależnienia |
F20-F29 |
Schizofrenia |
Schizofrenia paranoiczna |
F30-F39 |
Zaburzenia nastroju |
Depresja |
F40-F49 |
Zaburzenia nerwicowe, zab. Ze stresem pod postacią somatyczną |
fobie |
F50-F59 |
Związane z zab. Fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi |
Anoreksja |
F60-F69 |
Zab. Osobowości i zachowania dorosłych |
Osobowość zależna |
F70-F79 |
Upośledzenie umysłowe |
Upośledzenie umysłowe |
F80-F89 |
Zab. Rozwoju psychicznego |
Autyzm |
F90-F99 |
Zab. Zachowania i emocji |
mutyzm |
OSOBOWOŚĆ
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia dziwaczno-ekscentryczne
Typ zaburzenia |
Opis |
Schizotypowe |
Dziwaczne myślenie Doznawanie niezwykłych odczuć Twierdzą, że są w centrum zainteresowania |
Schizoidalne |
Są obojętni na to, jak odbiera ich otoczenie Są wyobcowania i chłodni Nie poszukują kontaktu |
Paranoiczne |
Nieufność, bezzasadna podejrzliwość Przypisują ludziom wrogość i agresję Nie odpuszczają urazów ani krzywd |
Zaburzenia dramatyczno-niekonsekwentne
Typ zaburzenia |
Opis |
Antyspołeczne |
Nie szanują praw/dóbr innych Notorycznie kłamią, oszukują Wchodzą w konflikt z prawem |
Histroniczne |
Teatralne zachowanie Głośne mówienie, nadmierna gestykulacja Zachowania przesycone erotyzmem |
Narcystyczne |
Nadmierne poczucie wartości Fantazjują NT. sukcesów Oczekują podziwu, brak empatii |
borderline |
Skłonność do wyniszczających działań Idealizują związki, w które wchodzą Samookaleczenie |
Zaburzenia objawowo-lękowe
Typ zaburzenia |
Opis |
Osobowość zależna |
Nadmierna potrzeba pozostawania pod czyjąś opieką Trudności z podejmowaniem decyzji Ekstremalna uległość i poddawanie się innym |
Osobowość unikowa |
Odwracanie się od wszystkiego Boją się ośmieszenia i wykpienia |
Obsesyjno-kompulsywne |
Perfekcjonizm, dbanie o detale i porządek Obsesyjne myśli Kompulsje - zachowania |
PSYCHOPATIA
Zagraża innym osobą
< Działa na chłodno i bezwzględnie
< Wewnętrzna pustka sprawia, że poszukuje wrażeń, ale bywa podatna na pokusy
< Brak empatii
< Brak oporów przed fizycznym skrzywdzeniem innych
< Zazwyczaj miły, komunikatywny i sympatyczny
< Skrajny egocentryzm
< Bardzo inteligentny
UZALEŻNIENIA
Objawy (co najmniej 3):
Silne pragnienie użycia substancji
Trudności kontrolowania zachowania
Wystąpienie objawów abstynencyjnych
Tolerancja - potrzeba używania większych dawek
Zaniedbywanie innych zainteresowań
Używanie mimo świadomości szkodliwości
Stopniowe wycofywanie się z życia społecznego na rzecz danej aktywności
Picie ryzykowne
Definicja jakościowa: picie w okolicznościach narażających pijącego na szkody zdrowotne
Definicja ilościowa: wypijanie co najmniej - 5 dni w tygodniu średnio dziennie co najmniej 3-4 standardowych porcji alkoholu ( mężczyźni) i 1-2 porcji (kobiety)
Standardowa porcja: ok. 10g alkoholu (czyli kieliszek wódki 25ml; lampka wina 100ml; pół 0,5litrowej butelki piwa)
Picie szkodliwe
Model picia alkoholu, który prowadzi do powstania lub przyczynia się do pogorszenia konkretnych szkód zdrowotnych, somatycznych lub psychicznych oraz znaczącego pogorszenia relacji międzyludzkich, a nie stwierdzono jeszcze uzależnienia.
Upicie patologiczne
Występują urojenia, omamy, iluzje, lęk, wściekłość, agresja, często występuje niepamięć zdarzeń, utrzymuje się kilkanaście godzin.
Alkoholowy zespół abstynencyjny
Drżenie dłoni, powiek, języka
Wzmożona potliwość
Lęk i niepokój
Podniecenie psychomotoryczne
Zaburzenie snu
Bóle głowy
`rozbicie'
Wybrane zaburzenia psychiczne
Padaczka alkoholowa
- drgawkowe napady abstynencji
- w wyniku zaburzeń metabolicznych na skutek uszkodzenia wątroby
Delirium tremens
- do 72h po zaprzestaniu picia
- lęk, bezsenność
- zaburzenia świadomości
- omamy, iluzje, urojenia
- „dziwaczne” odczucia - chodzące robaki po ciele itp.
Choroba Korsakowa
- zaburzenia pamięci
- dezorientacja w czasie i miejscu
- przejaw bardzo ciężkich zaburzeń metabolicznych
- najczęściej po wieli latach intensywnego picia alkoholu
Kryteria do leczenia szpitalnego
Majaczenie alkoholowe
Zespoły z napadami drgawkowymi
Doznanie urazu czaszki
Powikłane zespoły abstynencyjny
Znaczne nasilenie zespołu abstynencyjnego mającego na celu pogarszanie się
Próby leczenia ambulatoryjnego
Brak opieki nad chorym
SCHIZOFRENIA
(rozszczepienie umysłu)
Objawy pozytywne
Omamy (zaburzenia spostrzegania) |
Urojenia (zaburzenia myślenia, błędne przekonania i sądy) |
Słuchowe - „głosy”, najczęściej o niemiłej treści |
Prześladowcze - poczucie, że jest obserwowany, śledzony, nagrywany |
Smakowe - przykry smak potraw, np. gorzki |
Ksobne - odnosi wszystko do siebie |
Węchowe - odczuwanie przykrych zapachów, np. spalenizny, zgnilizny |
Oddziaływania - coś/ktoś wpływa na osobę za pomocą telepatii. |
Cenestetyczne - bolesne odczuwanie np. promieniowanie fal magnetycznych |
|
Wzrokowe |
|
Objawy negatywne
- Dezorganizacja mowy, zachowań
- Niedostosowanie emocjonalne
- Zablokowanie odczuwanych uczuć, motywacji i potrzeb
- Odczuwanie lęku
- Poczucie bezradności
Typologia według DSM - IV - TR
Rezydualna - obraz kliniczny powstający w wyniku wieloletniego przebiegu schizofrenii. Objawy pozytywne są nieobecne lub występują w niewielkim natężeniu. Dominują objawy negatywne oraz dziwaczność, ekscentryczność zachowania i wypowiedzi.
Paranoidalna - obecne są urojenia i omamy, ale brak wyraźnych cech zdezorganizowanego zachowania, myślenia i emocji.
Zdezorganizowana - dominują cechy dezintegracji poszczególnych funkcji psychicznych. Występuje spłycenie afektu, zaburzenia myślenia i emocjonalności wyższej.
Katatoniczna - w obrazie dominują zaburzenia psychomotoryczne, może wystąpić stupor katatoniczny i giętkość woskowa.
Niezróżnicowana - występują mieszane objawy z wyżej wymienionych grup nie dające podstaw do zakwalifikowania schizofrenii jako wyłącznie rezydualnej, paranoidalnej, zdezorganizowanej i katatonicznej.
Choroby afektywne
Afekt - pozytywny lub negatywny
Kryteria depresji
- co najmniej 5 objawów przez okres 2 tygodni
1) obniżenie nastroju
2) zmniejszenie zainteresowań
3) znaczny spadek/wzrost masy ciała
4) bezsenność/nadmierna senność
5) podniecenie/spowolnienie psychoruchowe
6) uczucie zmęczenia
7) poczucie bezwartowości
8) zmniejszenie sprawności - myślenia, koncentracji uwagi
9) nawracające myśli o śmierci, myśli samobójcze
Należy wykluczyć:
Okres żałoby, omamy, urojenia, czynniki somatyczne i czynniki organiczne
Typy depresji:
depresja poporodowa - w ciągu trzech miesięcy po porodzie, trwa od dwóch do sześciu miesięcy
- przesadne zamartwianie się o stan dziecka
- osłabienie więzi z dzieckiem
- obawa przed skrzywdzeniem dziecka
2) depresja sezonowa - często w krajach, gdzie występuje niedobór światła słonecznego; częściej u kobiet; wiązana z burzeniem rytmów biologicznych
Kryteria manii
podwyższony nastrój
przyspieszone myślenie
wzmożona aktywność ruchowa
skrócenie snu
bezkrytyczna ocena swoich możliwości
podejmowanie zachowań ryzykownych
Choroba dwubiegunowa
- początek najczęściej przed 40r.ż. (ok. 28-35lat)
- epizod depresyjny trwa ok. 3 miesiące, nagły początek i koniec nawrotów
- leczenie: węglan litu, leki przeciw-psychotyczne
(Mało kiedy człowiek jest ustabilizowany psychicznie, z biegiem lat jest coraz gorzej)
Zaburzenia lękowe
Typy zaburzeń
Fobie (prosta, społeczna, agorafobia) - lęk irracjonalny (prosta- jeden objaw, społeczna- ekspozycja społeczna, agorafobia- przed dużymi przestrzeniami)
lęk paniczny - lęk napadowy, pojawiający się nagle
GAD ( uogólnione zaburzenie lękowe) - lęk przed wszystkim
zaburzenie obsesyjno - kompulsyjne - muszę coś zrobić bo coś mi zagraża
ostra reakcja na ciężki stres - pojawia się do 1 miesiąca po traumatycznym zdarzeniu
PTSD ( zaburzenie stresowe - pourazowe) - rozłożone w czasie 1 miesiąc-rok
zaburzenia adaptacyjne - strach przed nowym
zaburzenia dysocjacyjne - starach przed kontaktami z ludźmi
zaburzenia występujące pod postacią somatyczną
Zaburzenia seksualne
Podział wg DSM - IV - TR
- zaburzenie tożsamości płciowej - odczuwanie niezgodności między płcią mentalną a fizyczną (transseksualista)
- zaburzenia preferencji seksualnych - stany, w których preferowane przez chorego obiekty, sytuacja lub praktyki uniemożliwiają utrzymanie mu stabilnego i satysfakcjonującego związku z drugą osobą (transwestyta, fetyszyzm, ekshibicjonizm, pedofilia, zoofilia, nekrofilia, mezofilia)
Radykalna terapia behawioralna
- dysfunkcje seksualne - zaburzenia związane z fizjologią reakcji seksualnych
Terapia behawioralna
AUTYZM
Geneza:
- czynniki biologiczne w okresie prenatalnym
- zaburzenia neurologiczne
- wiek rodziców
- czynniki środowiskowe
Objawy:
- zaburzenie relacji społecznych (wzrok, niechęć wchodzenia w kontakty z ludźmi)
- zaburzenie rozwoju mowy
- zaburzenia zachowania
Przesadnie wrażliwe lub „niedowrażliwe” - silna stymulacja
Pomoc:
- terapia behawioralna
- leczenie farmakologiczne
- terapia polisensoryczna
- terapia społeczna
ZESPÓŁ ASPARGERA
Geneza:
- czynniki biologiczne w okresie prenatalnym
- zaburzenia neurologiczne
- wiek rodziców
- czynniki środowiskowe
Objawy:
- obsesyjne zainteresowania
- zaburzenia równowagi społecznej
- czasami zaburzenia rozwoju mowy
- rozwój poznawczy prawidłowy (bardzo inteligentne dzieci)
- antyspołeczny człowiek
Pomoc:
- terapia behawioralna
- leczenie farmakologiczne
- terapia polisensoryczna
- terapia społeczna
MUTYZM
Geneza:
- wada wymowy
- czynniki biologiczne
- zaburzenia neurologiczne
- czynniki środowiskowe
- obniżone funkcje poznawcze
- trauma
Objawy:
- „niemówienie”
- mutyzm selektywny lub całkowity
- obniżony nastrój
- nadmierna nieśmiałość, uległość
- unikanie kontaktów społecznych
Pomoc:
- oddziaływania logopedyczne
- terapia psychologiczna
- trening społeczny
MOCZENIE SIĘ
(ma charakter pierwotny bądź wtórny)
Geneza:
- czynniki biologiczne
- trauma
- zaburzenia neurologiczne
- czynniki środowiskowe
Objawy:
- niekontrolowane oddawanie moczu
- zaburzenia kontaktów społecznych
- obniżona samoocena
- podwyższony poziom lęku
- obniżone/zachwiane poczucie bezpieczeństwa
Pomoc:
- psychiczne ponowne uwarunkowanie prawidłowej reakcji
- terapia społeczna/rodzinna
- pomoc medyczna
- terapia psychologiczna
ANOREKSJA
Geneza:
- czynniki biologiczne
- trauma
- czynniki środowiskowe
- uwarunkowania rodzinne
- czynniki kulturowe
- czynniki psychologiczne
Objawy:
- spadek masy ciała
- zaburzenia hormonalne
- obawa przed utyciem
- zaburzony obraz własnej osoby
- strategie, izolacja
- nadmierny wysiłek fizyczny
Pomoc
- medyczna
- terapia psychologiczna (systemowa, poznawcza)
BULIMIA
Geneza i pomoc jak w anoreksji
Objawy
- obżarstwo
- prowokowanie wymiotów
- zaburzenia obrazu własnej osoby
- „strategie”
- izolacja
- nadmierny wysiłek
JĄKANIE
a) Kloniczne b) Toniczne
Geneza:
- uwarunkowania rodzinne
- czynniki biologiczne
- trauma
- czynniki środowiskowe
Objawy:
- zaburzenia płynności mowy
- nadwrażliwość emocjonalna
- obawa przed ekspozycją społeczną
- obniżona samoocena
Pomoc:
- terapia psychologiczna
- t. medyczna
- t. logopedyczna
- t. społeczna
ADHD
(deficyt uwagi + nadruchliwość)
Geneza:
- cz. Biologiczne
- zaburzenia neurologiczne
- cz. Środowiskowe
Objawy:
- problem z koncentracją uwagi
- impulsywność
- „agresywne” zachowanie
- labilność emocjonalna
- zaburzenia kontaktu społecznego
- problemy z nauką
Pomoc:
- farmakologiczna
- t. psychologiczna
- t. społeczna
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE
Dzielimy na:
- lekkie
- umiarkowane
- znaczne
Geneza:
- cz. Biologiczne
- cz. Środowiskowe/ rodzinne
- zaburzenia neurologiczne
1