AD.1 i 2 z jest w opracowaniu z ćwiczeń

AD.3. Jednolity akt europejski ('JAE, ang. Single European Act, SEA) z 1986 r. jest umową międzynarodową zawartą w ramach Wspólnot Europejskich.

Jednolity akt europejski to pierwsza znacząca modyfikacja traktatu rzymskiego z 1957 roku. JAE formalnie ustanowił powstanie wspólnego rynku europejskiego, a także umocnił współpracę polityczną krajów Wspólnoty.

Akt ten nadał kształt organizacyjny Europejskiej Współpracy Politycznej, będącej formą współpracy państw członkowskich Unii od roku 1970. Odtąd Wspólnoty Europejskie i Europejska Współpraca Polityczna miały zachowywać odrębność organizacyjną względem siebie, wspólnie jednak podejmować kroki do urzeczywistnienia Unii.

Ustanowił on także Radę Europejską, formalizując w ten sposób odbywające się od dłuższego czasu konferencje szefów państw.

JAE W istotny sposób rozwinął i pogłębił dziedziny prawa instytucjonalnego i materialnego Wspólnot. Wzmocnił pozycję Parlamentu Europejskiego (dopiero wtedy wprowadzono tę nazwę do traktatów), poprzez wprowadzenie postępowania współpracy w zakresie stanowienia prawa. Przewidział także powołanie Sądu Pierwszej Instancji UE.

JAE wzmocnił obszar odpowiedzialności wspólnoty poprzez poszerzenie zakresu jej działalności, poszerzoną współpracę w zakresie polityki zagranicznej, a także zwiększył kompetencje Parlamentu Europejskiego, dając mu ostatnie słowo w sprawach uchwał i postanowień Wspólnoty. Ustanowiono także procedury, na jakich miała się odtąd odbywać kooperacja pomiędzy Parlamentem Europejskim a Radą Ministrów. Tym samym umożliwiono lepszy przepływ informacji i większy zakres konsultacji pomiędzy tymi dwoma organami.

W traktacie tym zniesiono także dotychczasową zasadę jednomyślności przy podejmowaniu decyzji przez Radę Ministrów, która wcześniej blokowała proces jednoczenia EWG. Od tej pory pojedyncze państwa nie miały prawa weta, a ustanawianie nowych regulacji wymagało kwalifikowanej większości uzyskanej w głosowaniu.

Jednolity rynek [edytuj]

Przyjęcie jednolitego aktu europejskiego stanowiło kolejny krok w realizacji procesu europejskiej integracji monetarnej. Ponadto traktat zaznaczał: "Wspólnota podejmie środki zmierzające do procesu stopniowego ustanawiania jednolitego rynku, który miałby się zakończyć 31 grudnia 1992... co oznacza obszar bez granic, w którym zapewniony będzie wolny przepływ towarów, osób, usług i kapitału". Powyższe dążenia, określone przy pomocy 282 kluczowych kroków, zostały szybko osiągnięte w planowanym okresie. Usunięto wszelkie bariery związane z przepływem towarów, kapitału, usług, i tym samym wspólny rynek stał się rzeczywistością, a jego uregulowania umożliwiły przyjęcie w późniejszym okresie Traktatu z Maastricht.

Integracja polityczna wspólnoty [edytuj]

Jednolity akt europejski stworzył również podstawę prawną dla funkcjonowania Rady Europejskiej i Europejskiej Współpracy Politycznej. W traktacie JAE znalazły się istotne postanowienia dotyczące rozszerzenia polityki EWG. Ustanowiono reguły kooperacji w dziedzinie polityki gospodarczej i walutowej. EWG miała też odtąd współpracować też w zakresie polityki społecznej, badań naukowych, rozwoju technologicznego i przy kwestiach ochrony środowiska naturalnego.

Akt ten był pierwszym po wielu latach znaczącym krokiem w kierunku integracji europejskiej.Dokument ten opracowywano podczas kilku konferencji międzyrządowych, począwszy od konferencji w Mediolanie, później także w Luksemburgu i Brukseli.

17 lutego 1986 r. w Luksemburgu podpisały go wszystkie wówczas należące do Wspólnot kraje, oprócz Włoch, Grecji i Danii, które podpisały go 28 lutego 1986 r. Akt ten wszedł ostatecznie w życie 1 lipca 1987.

AD.4. Główne zadanie Unii Zachodnio Europejskiej to zapewnienie bezpieczeństwa państwom członkowskim - w praktyce realizowało je NATO, a UZE nie miała zdolności obronnych. Dopiero lata 80. i 90. XX w. przyniosły próbę wzmocnienia roli organizacji poprzez włączenie jej w system wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Zdecydowano m.in. o zwiększaniu zdolności operacyjnych UZE tak, aby mogła ona funkcjonować z użyciem sił zbrojnych poza obszarem państw członkowskich, np. w celu niesienia pomocy humanitarnej lub dla utrzymania bądź przywracania pokoju. W tym względzie często mówi się o tworzeniu tzw. europejskiej tożsamości obronnej (ang. European Defense Identity - EDI), która może mieć miejsce raczej w ramach NATO niż poza tą organizacją. Krajami inicjującymi nowy kierunek były Francja i Niemcy postulujące utworzenie europejskiego korpusu podlegającego UZE, choć też możliwego do wykorzystania przez NATO.

AD.5. Cele Unii

Według podpisanego w 1992 roku Traktatu o Unii Europejskiej podstawowymi celami Unii są:

• promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnianie współpracy gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami członkowskimi,

• wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na arenie międzynarodowej poprzez prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,

• dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii,

• rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania, którym ma być UE poprzez wprowadzanie wspólnych norm prawnych, socjalnych i stałą poprawę poziomu życia państw uboższych.

• ujednolicenie struktury gospodarczej krajów członkowskich, wyrównanie rozwoju gospodarczego regionów.

• powiększenie standardów życia

AD.6. Trzy filary UE (model świątyni) - ustanowione zostały poprzez Traktat z Maastricht, podpisany 7 lutego 1992 roku. Integracja krajów, które podpisały Traktat z Maastricht:
 Belgia,
 Dania,
 Francja,
 Grecja,
 Hiszpania,
 Holandia,
 Irlandia,
 Luksemburg,
 Niemcy,
 Portugalia,
 Wielka Brytania,
 Włochy przebiegała w obrębie trzech filarów:

• Filar I - unia gospodarcza - wspólny rynek, wspólna polityka rolna i strukturalna, unia walutowa i rozwój regionów

• Filar II - unia polityczna - UE w stosunkach zewnętrznych występuje jako jeden podmiot

• Filar III - unia policyjno-sądownicza - współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych, wspólne rozwiązywanie problemów imigracji, przestępczości zorganizowanej, terroryzmu i patologii społecznej.

Wprowadzona w Traktacie amsterdamskim Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony jako część drugiego filaru jest czasem uważana za nowy, czwarty filar UE^{[potrzebne źródło]}. Wszystkie państwa wstępujące do UE zobowiązane są w pełni zaakceptować trzy filary.

AD.7. z opracowań ćwiczeń

AD.8. Prezydencja Rady Unii Europejskiej to okres, w którym dane państwo członkowskie przewodniczy posiedzeniom Rady Unii Europejskiej oraz Rady Europejskiej. Reprezentuje także Radę na arenie międzynarodowej.

Prezydencja jest pełniona przez okres półroczny, rotacyjnie przez wszystkich członków Unii Europejskiej w ustalonej wcześniej kolejności.

Mający wejść w życie w 2009 r. traktat lizboński utrzymuje rotację prezydencji w Radzie UE, jednak w związku ze zmianą sposobu powoływania przewodniczącego Rady Europejskiej, urzędu tego nie będzie już sprawował przedstawiciel kraju aktualnie sprawującego prezydencję.

Czasami pojęcie prezydencji spotyka się również w przypadku państw federacyjnych, których konstytucja przewiduje rotacyjne sprawowanie władzy przez przedstawicieli poszczególnych podmiotów wchodzących w skład federacji, np. Bośnia i Hercegowina.

AD.9. Podejmowanie decyzji w UE

W procesach decyzyjnych na poziomie Unii Europejskiej uczestniczą różne instytucje UE, w szczególności:

• Komisja Europejska,

• Parlament Europejski,

• i Rada Unii Europejskiej.

Zasadniczo to Komisja występuje z wnioskami dotyczącymi nowych aktów prawnych, natomiast Parlament i Rada przyjmują te akty. W określonych przypadkach możliwe jest przyjęcie aktu prawnego samodzielną decyzją Rady. Odpowiednią rolę w decyzjach UE odgrywają także inne instytucje.

Podstawowe formy aktów prawnych UE to dyrektywa i rozporządzenie. Traktaty ustanawiają zasady i procedury obowiązujące przy podejmowaniu decyzji w skali Unii. Każdy wniosek dotyczący nowego aktu prawnego musi opierać się na konkretnym artykule w Traktacie, zwanym jego „podstawą prawną". Podstawa prawna danego aktu określa właściwą procedurę legislacyjną do jego przyjęcia. Trzy podstawowe procedury decyzyjne w Unii: „konsultacja”, „zgoda” i „współdecyzja”.

1. Procedura współdecyzji

Jest to obecnie najbardziej powszechna z procedur legislacyjnych Unii. W procedurze tej rola Parlamentu nie ogranicza się jedynie do wydania opinii: W przypadku gdy Rada i Parlament nie dojdą do porozumienia na temat proponowanego aktu prawnego, nie może on zostać przyjęty. Procedura przewiduje dwa czytania projektu w każdej instytucji. Jeśli w toku tych dwóch czytań udaje się osiągnąć porozumienie, dany akt prawny może zostać przyjęty. W przeciwnym razie trafia on pod obrady komitetu pojednawczego, składającego się z jednakowej liczby przedstawicieli Parlamentu i Rady. Gdy komitet osiągnie porozumienie, uzgodniony tekst trafia ponownie do Parlamentu i do Rady w celu jego ostatecznego przyjęcia w formie aktu prawnego. Postępowanie pojednawcze jest jednak coraz rzadziej stosowane. Dzięki dobrej współpracy wszystkich trzech instytucji większość aktów prawnych przyjmowanych w procedurze współdecyzji jest przyjmowanych już po pierwszym lub drugim czytaniu.

2. Procedura zgody

Procedura ta wymaga od Rady uzyskania zgody Parlamentu Europejskiego przed podjęciem określonych, szczególnie ważnych decyzji.

Procedura przebiega podobnie jak w przypadku konsultacji, jednak Parlament nie ma w niej prawa do wprowadzania poprawek do wniosku - musi go przyjąć albo odrzucić w całości. Akceptacja, czyli „zgoda" Parlamentu wymaga bezwzględnej większości oddanych głosów.

Procedura zgody jest wykorzystywana przede wszystkim w przypadku porozumień z innymi państwami, w tym również upoważniających inne państwa do przystąpienia do UE.

3. Procedura konsultacji

Procedurę konsultacji stosuje się w przypadku decyzji dotyczących takich dziedzin jak rolnictwo, podatki i konkurencja. Na podstawie wniosku Komisji, Rada zasięga opinii Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów.

Parlament ma możliwość:

• przyjąć wniosek Komisji,

• odrzucić go,

• albo poprosić o wprowadzenie do niego poprawek.

Jeśli Parlament żąda wprowadzenia poprawek, Komisja jest zobowiązania do rozważenia wszystkich proponowanych zmian. Jeśli Komisja przyjmie którąkolwiek z nich, wysyła do Rady zmieniony wniosek legislacyjny.

Rada analizuje zmieniony wniosek i przyjmuje go lub wprowadza do niego dalsze poprawki. W tej procedurze, podobnie jak we wszystkich innych, zmiana wniosku Komisji przez Radę wymaga jednomyślności jej członków.

AD.10. Sporządzanie i dysponowanie budżetem wspólnotowym oparte jest na ośmiu naczelnych zasadach^[3]:

• zasada jedności i dokładności (ang. unity and accuracy) - wydatki nie mogą przekraczać planowanych, a całość zestawienia finansowego musi być zawarta w jednym dokumencie;

• zasada powszechności (ang. universality) - zasada oparta na regule nieprzenośności i niewyrównywania;

• zasada rocznego budżetu (ang. annuality) - przypisuje wszelkie operacje budżetowe do danego roku budżetowego;

• zasada równowagi (ang. equilibrium) - zakłada, że dochody są równe wydatkom i zakazuje zaciągania pożyczek oraz nie dopuszcza do powstania deficytu;

• zasada doprecyzowania (ang. specification) - nakazuje uporządkowanie wydatków budżetowych według rodzaju, przeznaczenia oraz jednostek odpowiedzialnych za jego realizację;

• zasada stosowania jednostki rozliczeniowej - ustala walutę, w której dokonywane są wszelkie rozliczenia - początkowo było to dolar amerykański, następnie frank belgijski, od lat 80. ECU, zaś od 1999 euro;

• zasada należytego zarządzania finansami (ang. sound financial management) - obliguje instytucje wspólnotowe oraz państwa członkowskie do dbałości o prawidłowe wykonanie budżetu;

• zasada przejrzystości (ang. transparency) - przewiduje publikację szczegółowego projektu budżetu oraz sprawozdania z jego wykonania.

AD.11. Źródła dochodów budżetowych Unii

ożna podzielić na tzw. własne źródła:

• cła rolne oraz składki cukrowe (1,2%);

• cła z innych produktów importowanych do UE (11,5%), czyli cła handlowe: konwencyjne, autonomiczne, antydumpingowe, antysubwencyjne i specjalne na wyroby stalowe i węgiel;

• wpływy z podatku od wartości dodanej (VAT) (14,2%);

• wpłaty państw członkowskich oparte na zmiennym udziale procentowym uzależnionym od PKB (ok. 72%)

oraz inne źródła:

• wpływy z działalności Unii Europejskiej.

AD.12. Rabat brytyjski - upust w wysokości składki wpłacanej przez Wielką Brytanię do kasy Unii Europejskiej. Wywalczyła go w latach 80. ówczesna premier Margaret Thatcher, argumentując, że Wielka Brytania znacznie więcej wpłaca do budżetu UE niż z niego otrzymuje, a mając niewielki sektor rolniczy w małym stopniu korzysta z dotacji unijnych dla rolnictwa.

Rabat brytyjski wynosi około 4,6 mld euro rocznie.

Rabat brytyjski współfinansowany jest przez inne kraje członkowskie, których wpłaty z tego powodu zostały podwyższone. Składka płacona przez Wielką Brytanię na rzecz budżetu UE jako stosunek do DNB jest więc mniejsza w porównaniu z innymi krajami członkowskimi i wynosi ok 0,8% dochodu narodowego brutto (DNB).

W trakcie konstrukcji budżetu UE na lata 2007-2013 pojawiła się propozycja ograniczenia rabatu brytyjskiego o 20%.

AD.13. Największą część wydatków stanowi rolnictwo wraz z rozwojem obszarów wiejskich - 36,3%. Można zauważyć malejący udział wydatków na finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej porównując je z 79,7% budżetu w 1971 roku oraz 41,8% w roku 2003. Niewiele mniej środków jest wydawanych w ramach działań strukturalnych - 36,1%. Pieniądze te przeznaczane są na środki dla biedniejszych regionów, aby dać im szansę wyrównania poziomu rozwoju oraz wspomagać ich konkurencyjność. Wydatki na administrację stanowią 5% budżetu.

AD.14. Perspektywa finansowa uchwalona przez Parlament Europejski w maju 2006 na 7 lat wynosi 864,3 mld euro. Z czego ok. 35% to dopłaty dla rolników i do cen żywności (301 mld); 30% wsparcie dla biednych regionów (264 mld); 10% na rozwój obszarów wiejskich (89 mld); badania (8%); modernizacja przemysłu (7%); pomoc regionom rozwijającym się (5%); pomoc dla krajów członkowskich (5%); pomoc dla krajów sąsiedzkich (2%); pomoc dla krajów kandydujących (2%), bezpieczeństwo obywateli (1%). Ponadto został obniżony poziom odsetka dochodów z VAT do 0,3% (z 0,5%), który jest przekazywany do budżetu unijnego. W mocy pozostaje również rabat brytyjski, pomimo rozszerzenia oraz sprzeciwów ze strony innych państw członkowskich.

AD.15. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, jedna z dziedzin współdziałania państw Unii Europejskiej wprowadzona Traktatem z Maastricht w miejsce Europejskiej Współpracy Politycznej. Jej celem jest ochrona podstawowych interesów polityki zagranicznej, szczególnie niezależności i bezpieczeństwa UE, z uwzględnieniem wspólnej polityki obronnej, pokoju, umacniania demokracji, praworządności i praw człowieka.

Jej instrumentami jest uzgadnianie wspólnych stanowisk i prowadzenie wspólnych akcji, wspólne głosowanie i zgłaszanie projektów na forum międzynarodowym, koordynacja działań dyplomatycznych wobec państw trzecich. WPZiB stanowi tzw. drugi filar UE. Dla realizacji celów obronnych przewidziano wykorzystanie Unii Zachodnioeuropejskiej, jednak przeciwstawne interesy narodowe decydują o utrzymywaniu nadal niezależności tych dwóch instytucji.

Pierwsze lata po wprowadzeniu WPZiB wykazały, iż jest to jedna z najtrudniejszych sfer do uzgadniania (wiąże się z ograniczeniem suwerenności w dziedzinach traktowanych jako jedne z elementarnych dla państw). System głosowania w sprawach drugiego filaru, częściowo oparty na zasadzie większościowej dla usprawnienia procesu podejmowania decyzji, zakłada jednomyślność w większości kwestii. System instytucjonalny WPZiB został utrzymany według wzorca Europejskiej Współpracy Politycznej, z naczelną rolą Rady Europejskiej.

Do poprawy

AD.16. Wspólna polityka rolna - wszystkie przedsięwzięcia dotyczące sektora rolnego, podejmowane przez Wspólnotę Europejską w celu wypełnienia postanowień zapisanych w Traktatach Rzymskich. Obejmuje: rolnictwo, leśnictwo, uprawę winorośli oraz ogrodnictwo. Jest to pierwsza wspólna polityka WE. Cele WPR zostały określone w art. 33 TWE.

Wspólny rynek oznacza, że zostają zniesione ograniczenia w handlu produktami gleby, lasu i morza wewnątrz WE. Obowiązuje zakaz stosowania barier taryfowych ceł i parataryfowych [np. subwencje] utrudniających swobodny przepływ towarów rolnych pomiędzy krajami członkowskimi, przy zachowaniu obowiązku spełnienia wybranych norm w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego [bariery pozataryfowe]. Funkcjonują wspólne ceny, stałe kursy walutowe w obrotach towarami rolnymi, nastąpiła harmonizacja przepisów administracyjnych, fitosanitarnych, weterynaryjnych i ochrony zdrowia. Częścią składową WPR jest Polityka Strukturalna.

Podstawowe założenie polityki rolnej

• podstawową jednostką produkcyjną w rolnictwie jest gospodarstwo rodzinne,

• rolnictwo jest szczególnym sektorem gospodarki unijnej, które ma zapewnić samowystarczalności WE w zakresie produktów rolnych,

• polityka rolna wymaga osobnych regulacji prawnych

Podstawowe zasady WPR

• zasada jednolitego rynku (swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi).

• zasada preferencji WE (preferencja towarów wspólnoty).

• zasada finansowej solidarności (finansowanie kosztów ponoszą wszystkie państwa członkowskie). Zasada ta jest realizowana za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich (poprzednio: Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych).

Osiągnięciu celów WPR mają służyć

• regulacja poszczególnych rynków rolnych

• wsparcie finansowe dochodów rolników

• współfinansowanie projektów inwestycyjnych i modernizacyjnych w rolnictwie i na obszarach wiejskich

• system składowania i sprzedaży towarów rolnych

• wspólne techniki stabilizacji wywozu, lub przywozu towarów

Mechanizmy stabilizacji

• interwencja na rynku wewnętrznym i ochrona zewnętrzna obejmująca: zboża, cukier, oliwę, masło, mleko w proszku, wołowinę, wieprzowinę, świeże owoce i warzywa.

• ochrona zewnętrzna bez interwencji, obejmująca: rzepak, jaja, drób, wino, chmiel, kwiaty.

• refundacje wywozowe (eksportowe) w formie subsydiów (rekompensata dla różnicy pomiędzy wyższymi cenami na rynkach wewnętrznych, a niższymi na rynkach światowych), obejmują: zboża, cukier, produkty mleczne, wołowinę, wieprzowinę, świeże owoce i warzywa

• refundacje produkcyjne w formie subsydiów (rekompensata dla różnicy pomiędzy wyższymi cenami na rynkach wewnętrznych, a niższymi cenami surowców importowanych), obejmują: zboża i cukier

Problemy związane z WPR

• wysokie koszty (dochodzące do 60% budżetu UE)

• subsydiowanie eksportu rodzi konflikty z krajami trzecimi

• niewystarczająca ochrona środowiska (dopłaty -> większa produkcja -> degradacja środowiska)

• z powodu zamknięcia UE na import spoza Wspólnoty, o wiele wyższe ceny żywności niż w przypadku sprowadzania jej np. z Afryki

• gigantyczna biurokracja

• odgórne sterowanie cenami

• odmowa ujawniania listy beneficjentów dopłat bezpośrednich w niektórych krajach^[1].

25 października 2007 Parlament Europejski wydał rezolucję, w której zaapelował do władz Unii Europejskiej o częściowe ogranicznie regulacji WPR w związku z wzrostem cen żywności^[2][3] oraz ryzykiem niedoborów żywności^[4].

26 marca 2009 Parlament Europejski zwrócił się do rządów, by monitorowały ceny rynkowe produktów spożywczych. Według PE konsumenci płacą pięciokrotnie więcej niż otrzymuje przy sprzedaży rolnik lub hodowca^[5].

AD.17. Polityka regionalna Unii Europejskiej (ang. Common Regional Policy) - polityka, której głównym celem jest zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej w Unii Europejskiej (UE). Poprzez pomoc słabiej rozwiniętym regionom i sektorom gospodarek państw członkowskich dąży się do zmniejszenia różnic w poziomie rozwoju i w poziomie życia w regionach UE.

Pierwszy fundusz wspierający rozwój słabo rozwiniętych regionów UE powstał w 1973 r. jako Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego jeszcze w ramach EWG na mocy umowy z Wielką Brytanią w trakcie jej negocjacji o członkostwo w EWG. Z jego środków finansowane było wyrównanie ekonomiczne ubogich regionów UE (m. in. Wielkiej Brytanii i Irlandii w 1975 r. W roku 1986 postanowiono połączyć EFRR z innymi instrumentami, np istniejącym już od lat sześćdziesiątych XX wieku Europejskim Funduszem Społecznym we wspólną politykę regionalną.

Polityka regionalna jest istotnym elementem polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Wydatki UE przeznaczane są na dofinansowanie dziedzin, w których występuje deficyt środków. Przyjęto, że część wydatków budżetowych transferowana jest w postaci przepływów środków na rzecz wsparcia mniej rozwiniętych państw członkowskich lub tylko samych określonych obszarów położonych na ich terytorium. Pomoc w ramach polityki regionalnej zakłada między innymi wspieranie rozwoju gospodarczego regionów zacofanych ekonomicznie, restrukturyzację regionów i obszarów przygranicznych, zwalczanie długotrwałego bezrobocia oraz stymulowaniu rozwoju regionów wiejskich. Działania UE opierają się na zasadzie subsydiarności - uzupełniają działania lokalne i samorządowe.

Fundusze [edytuj]

W perspektywie finansowej 2000-2006 UE posiadała cztery fundusze strukturalne:

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

• Europejski Fundusz Społeczny

• Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa

• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej - sekcja orientacji

Funkcjonował również Fundusz Spójności, ale nie był klasyfikowany jako fundusz strukturalny.

W perspektywie finansowej 2007-2013 do funduszy strukturalnych zalicza się:

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

• Europejski Fundusz Społeczny

Działa także Fundusz Spójności, nie będący wprawdzie funduszem strukturalnym, ale wdrażany w perspektywie finansowej 2007-2013 na zasadach prawie identycznych jak fundusze strukturalne, w ramach wspólnych z Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego programów operacyjnych.

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej przestał istnieć. W jego miejsce powołano Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, który stanowi instrument wdrażania Wspólnej Polityki Rolnej.

Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa również przestał istnieć, a w jego miejsce stworzono Europejski Fundusz Rybacki będący instrumentem wdrażania Wspólnej polityki rybołówstwa.

Wydatki [edytuj]

Wydatki na politykę regionalna w cenach bieżących ciągle rosną. Suma przyznanych funduszy na ten cel na lata 1994-1999 wynosiła 170 mld EUR (dwa razy więcej niż na lata 1988-1993) zaś na lata 2000-2006 przeznaczono na ten cele 213 mld EUR. W perspektywie finansowej 2007-2013 suma zobowiązań sięgnęła 308 mld EURO (w tym ponad 67 mld EUR dla Polski). Należy mieć jednak na uwadze, że w ślad za kolejnymi rozszerzeniami Unii Europejskiej systematycznie rośnie liczba beneficjentów polityki spójności.

Cele [edytuj]

Cele polityki regionalnej są również modyfikowane w kolejnych perspektywach:

1988-1992

• cel 1- wspieranie rozwoju i dostosowanie strukturalne regionów słabo rozwiniętych (zacofanych);

• cel 2-restrukturyzacja regionów, regionów przygranicznych lub części regionów, które są dotknięte upadkiem przemysłu

• cel 3-zwalczanie długotrwałego bezrobocia

• cel 4-pomoc w zatrudnieniu ludziom młodym

• cel 5-reformy Wspólnej Polityki Rolnej

• a) - dostosowanie struktur produkcyjnych

• b)- wspieranie obszarów rozwoju wiejskich

1994-1999

Cel 1, 2 i 5 pozostają bez zmian. Cel 3 powstaje po połączeniu Celu 3 i 4 z poprzedniego okresu programowania.

• cel 1 - rozwój i strukturalne dostosowanie regionów zacofanych,

• cel 2 - konwersja regionów dotkniętych regresją przemysłu,

• cel 3 - zwalczanie długookresowego bezrobocia oraz ułatwianie młodzieży dostępu do rynku pracy,

• cel 4 - przystosowanie siły roboczej do zmian w systemie produkcji,

• cel 5 - wspieranie rozwój obszarów wiejskich:

• a) - wspieranie obszarów rolniczych,

• b) - ułatwianie rozwoju i dostosowywanie strukturalne obszarów wiejskich.

Po negocjacjach akcesyjnych Finlandii i Szwecji w 1994 r. został dodany kolejny:

• cel 6 - wspieranie regionów z bardzo niską gęstością zaludnienia.

2000-2006

• cel 1 - wsparcie regionów zapóźnionych w rozwoju,

• cel 2 - odbudowa terenów silnie uzależnionych od upadających gałęzi gospodarki,

• cel 3 - modernizacja rynku pracy.

2007-2013

• cel 1 - konwergencja,

• cel 2 - konkurencyjność regionalna i zatrudnienie,

• cel 3 - europejska współpraca terytorialna.

Do 1 stycznia 2000 r. Hiszpania, Grecja i Portugalia były uprawnione do korzystania z Funduszu Spójności. Z dniem 1 stycznia 2004 r. prawo to straciła Irlandia. Z chwilą wstąpienia nowych państw członkowskich, 1 maja 2004 r., prawo do korzystania uzyskały państwa: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry oraz od 1 stycznia 2007 r. Bułgaria i Rumunia.

AD.18. Polityka na rzecz maksymalnie wysokiego poziomu zatrudnienia (zwana w skrócie polityką zatrudnienia) jest jedną z najnowszych form wspólnej polityki Wspólnoty Europejskiej. Wyrosła ona na gruncie polityki społecznej i do niedawna była traktowana jako jej część składowa. Podniesienie polityki zatrudnienia do wyższej rangi i nadanie jej charakteru priorytetowego nastąpiło dopiero w wyniku Traktatu Amsterdamskiego (podpisany 2 października 1997 r., wszedł w życie 1 maja 1999 r.), w którym wprowadzono specjalny rozdział (tytuł VIII - art. 125-130) poświęcony zatrudnieniu. Zatrudnienie zostało zaś zaliczone do celów wspólnotowych, będących "przedmiotem wspólnej troski" (art. 2 Traktatu o WE). Od tego czasu problematyka zatrudnienia jest brana pod uwagę przy kształtowaniu wszelkiego rodzaju wspólnej polityki WE.

Pierwszym krokiem w kierunku stworzenia wspólnej strategii na rzecz zatrudnienia było opublikowanie w 1993 r. przez Komisję Wspólnot Europejskich Białej Księgi pt. "Wzrost, konkurencyjność, zatrudnienie" (Growth, Competitivness and Employment). Zawarta w niej ocena sytuacji oraz propozycje Komisji zostały zaakceptowane przez Radę Europejską w Brukseli, w grudniu 1993 r. Komisja została zobowiązana do przygotowania i przedstawienia na kolejnym grudniowym szczycie WE, w Essen, planu działania na poziomie Wspólnoty i poziomie narodowym, mającego na celu odwrócenie w krótkim czasie niekorzystnych tendencji w dziedzinie bezrobocia. Plan taki, uwzględniający po raz pierwszy wiele aspektów polityki zatrudnienia, w tym współpracę między państwami członkowskimi, inwestowanie w edukację i szkolenie zawodowe, wprowadzenie wysokich standardów w dziedzinie pracy, usprawnienie funkcjonowania europejskiego rynku pracy oraz zwiększenie mobilności pracowników, zapewnienie równych szans kobietom i mężczyznom w dostępie do rynku pracy itd., został przyjęty w Essen przez Radę Europejską.

Realizując strategię zwalczania bezrobocia, Komisja Wspólnot Europejskich wystąpiła w 1996 r. z ważną inicjatywą zawarcia tzw. paktu zaufania (Action for Employment in Europe: a Confidence Pact). Propozycja ta miała na celu zmobilizowanie wszystkich stron, mających wpływ na zatrudnienie (Wspólnotę, czynniki na szczeblach krajowych i lokalnych oraz partnerów społecznych), do działań prowadzących do wzrostu zatrudnienia. Liczono na możliwy efekt mnożnikowy takich wspólnych akcji. Zamiarem Komisji było zmierzenie się z problemem bezrobocia w kontekście średnio- i długookresowego rozwoju społecznego i gospodarczego Wspólnoty.

Wytyczne w dziedzinie zatrudnienia opierają się na tzw. czterech filarach, za które uznano:
- zdolność do uzyskania zatrudnienia;
- przedsiębiorczość;
- zdolność adaptacyjną ze strony pracodawców i pracowników;
- równość szans.

Zatrudnienie w e-Europie

Podczas spotkania w Kolonii Rada Europejska postanowiła, iż wszystkie szkoły w Unii Europejskiej uzyskają jak najszybciej dostęp do Internetu. W opracowanych przez Komisję wytycznych w dziedzinie zatrudnienia na 2000 r. znalazł się zapis, iż dostęp ten powinien zostać zapewniony wszystkim uczniom do 2002 r., a równocześnie nauczyciele powinni zostać odpowiednio przeszkoleni, aby mogli uczyć nowych umiejętności. Zaopatrzenie szkół w odpowiedni sprzęt ma się zaś odbywać na zasadach partnerstwa sektora publicznego i prywatnego.

Szanse i zagrożenia w dziedzinie zatrudnienia, związane z szybkim rozwojem technologii informatycznych i telekomunikacyjnych stały się jednym z głównych tematów nadzwyczajnego szczytu UE w Lizbonie, w marcu 2000 r., poświęconego zatrudnieniu, reformom gospodarczym i spójności społecznej. Rada Europejska przyjęła na nim strategiczny cel na nadchodzącą dekadę: wykorzystanie zachodzących zmian technologicznych na rzecz uzyskania przez gospodarkę europejską maksymalnej konkurencyjności i szybkiego tempa wzrostu (co najmniej 3 proc. rocznie), tak aby stworzyć dogodne warunki do pełnego zatrudnienia i zwiększenia stopnia regionalnej spójności w UE. Rada Europejska uznała za możliwe zwiększenie do 2010 r. średniej stopy zatrudnienia w Unii Europejskiej z obecnych 61 proc. do 70 proc., a wśród kobiet z 51 proc. obecnie do ponad 60 proc. Kluczem do zapewnienia Europie odpowiedniej pozycji konkurencyjnej w świecie i zdecydowanej poprawy sytuacji w dziedzinie zatrudnienia ma się stać kształcenie ustawiczne wszystkich Europejczyków oraz stworzenie europejskiej strefy badań i nauki.

Cztery filary

Koncepcja czterech filarów polityki zatrudnienia, na których Komisja Europejska oparła swe pierwsze wytyczne w dziedzinie zatrudnienia na 1998 r., okazała się zasadniczo słuszna; z biegiem czasu poszczególne filary są tylko uzupełniane i rozbudowywane. Każdy z filarów dysponuje stosownymi narzędziami do realizacji wytyczonej polityki.

Filar 1: Zdolność do uzyskania zatrudnienia
W ramach tego filaru państwa członkowskie UE zwalczają bezrobocie wśród młodzieży oraz bezrobocie długookresowe. Na nadzwyczajnym szczycie w Lizbonie postanowiono, iż ciągu pięciu lat wszystkie państwa członkowskie mają być zdolne do umożliwienia nowego startu wszystkim młodym ludziom poszukującym pracy, przed upływem sześciu miesięcy pozostawania przez nich bez pracy, a wszystkim dorosłym - przed upływem roku. Ten nowy start może polegać na podjęciu nauki, przeszkoleniu, praktykach zawodowych, uzyskaniu docelowej pracy itd.

Również w ramach pierwszego filaru mieści się decyzja stopniowego przechodzenia od pasywnych do aktywnych metod zwalczania bezrobocia. Państwa członkowskie UE postanowiły stworzyć możliwości korzystania z aktywnych form zwalczania bezrobocia co najmniej dla 20 proc. bezrobotnych. Działania wyłącznie po stronie rządu nie są jednak wystarczające dla uzyskania pożądanych rezultatów. Dlatego też zachęca się partnerów społecznych, na różnych szczeblach, do zawierania stosownych porozumień mających na względzie zwiększenie możliwości szkolenia, zdobywania doświadczeń w pracy, praktyki itd., a także tworzenia możliwości kształcenia ustawicznego.

Kolejnym kierunkiem działań jest ułatwienie młodzieży przejścia od nauki na rynek pracy. W tym celu niezbędna jest poprawa jakości systemów nauczania i wyposażenie uczniów w umiejętności, które umożliwią im dostosowanie się do zmian zachodzących w technologii i w otoczeniu gospodarczym.

Drugi filar: Przedsiębiorczość
Drugi filar polityki zatrudnienia wywodzi się ze zrozumienia, iż stworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy wymaga korzystnego klimatu dla rozwoju biznesu. Spectrum możliwych w tym kontekście działań jest więc bardzo szerokie, poczynając od ułatwienia podejmowania działalności gospodarczej (m.in. poprzez lepszy dostęp europejskich firm do kapitału ryzyka, nowe linie kredytowe oferowane przez Europejski Bank Inwestycyjny, zniesienie różnych formalności biurokratycznych, stworzenie zachęt - również podatkowych - dla samozatrudnienia itd.), poprzez zbadanie i wykorzystanie wszelkich możliwości tworzenia miejsc pracy na szczeblu lokalnym, m.in. w celu zaspokojenia potrzeb miejscowych społeczności, a kończąc na odpowiednim dostosowaniu systemu podatkowego do potrzeb tworzenia zatrudnienia.

Trzeci filar: Zdolność adaptacyjna
Dążenie do pełnego zatrudnienia wymaga większej niż obecnie zdolności adaptacyjnej do nowych warunków zarówno po stronie pracodawców, jak i pracowników. Trzeci filar polityki zatrudnienia koncentruje się więc na umiejętnościach adaptacyjnych obu stron do zmian zachodzących w technologii i na rynku, przeprowadzeniu restrukturyzacji i tworzeniu nowych produktów oraz usług, zmianach organizacji pracy, metod pracy i rodzajów umów o pracę, a także gotowości do organizowania oraz uczestniczenia w szkoleniach. W ramach tego filaru dąży się do osiągnięcia nowego poziomu równowagi pomiędzy zgłaszaną przez biznes potrzebą uelastycznienia stosunku pracy, a potrzebą bezpieczeństwa ze strony pracowników. Partnerzy społeczni są więc zachęcani do zawierania różnego rodzaju porozumień stwarzających podstawę do unowocześnienia organizacji pracy, w tym wprowadzenia elastycznych umów o pracę, a rządy państw członkowskich są zobowiązane, ze swej strony, do wprowadzania do swego porządku prawnego bardziej elastycznych rozwiązań odnoszących się do pracy.

Czwarty filar: Równość szans
Czwarty filar ma na celu wspomaganie zmian zachodzących w europejskich społeczeństwach w kierunku pełnego przestrzegania zasady równości płci w odniesieniu do pracy. Efektem tych zmian powinno być zwiększenie aktywności zawodowej kobiet, a więc wzrost stopy zatrudnienia kobiet. Ma to istotne znaczenie w kontekście starzenia się europejskich społeczeństw i obaw o trwałość systemów emerytalnych. Chodzi też o lepsze zrównoważenie udziału kobiet w zatrudnieniu w poszczególnych sektorach gospodarki. Do ważnych kierunków działań w ramach czwartego filaru należy rozwój usług zapewniających opiekę nad dziećmi i osobami starszymi, a także wszelkie programy ułatwiające kobietom powrót, po dłuższej przerwie, do aktywności zawodowej.

Poza zapewnieniem równości szans kobiet i mężczyzn, w czwartym filarze mieszczą się również działania na rzecz integracji społecznej i zwiększenia aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych.

Instrumenty polityki zatrudnienia

Przy realizacji polityki zatrudnienia Wspólnota Europejska wykorzystuje przede wszystkim środki pochodzące z Funduszy Strukturalnych, a zwłaszcza Europejskiego Funduszu Socjalnego. W okresie budżetowym 1994-1999 łączne transfery z Funduszy Strukturalnych przekroczyły 141 mld euro, w tym z Europejskiego Funduszu Socjalnego wyniosły ok. 40 mld euro. Ze środków tych dofinansowywano projekty mające m.in. na celu zwalczanie długotrwałego bezrobocia i zjawiska tzw. "wypadania" z rynku pracy, rozwój rynku pracy, podnoszenie kwalifikacji i ułatwianie dostępu do pracy zwłaszcza w odniesieniu do młodzieży, przestrzeganie równości szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy oraz ułatwianie pracownikom dostosowania się do zmian w środowisku pracy, w związku z szybkim postępem technologicznym. Ok. 1,4 mld euro z Funduszy Strukturalnych przeznaczono w latach 1994-1999 na realizację trzech inicjatyw wspólnotowych: Employment-NOW (370 mln euro), Employment - HORIZON (730 mln euro) i Employment-YOUTH START (300 mln euro). Pierwsza z tych inicjatyw miała za zadanie zmniejszenie bezrobocia wśród kobiet, polepszenie ich statusu zawodowego, podniesienie kwalifikacji i poprawę perspektyw zawodowych; druga - ułatwienie dostępu do rynku pracy osobom niepełnosprawnym; a trzecia - wspomaganie państw członkowskich w działaniach na rzecz zapewnienia młodym ludziom dostępu do nauki i szkoleń. Inna, zrealizowana w tym samym czasie inicjatywa wspólnotowa ADAPT (przystosowanie siły roboczej do zmian w przemyśle), o budżecie 1,4 mld euro, została sfinansowana po części z Europejskiego Funduszu Socjalnego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju.

Również Europejski Bank Inwestycyjny włączył się do realizacji polityki Wspólnoty na rzecz zatrudnienia, uruchamiając specjalny tzw. amsterdamski plan działnia (ASAP).

Europejski Fundusz Socjalny pozostanie (zgodnie z Zarządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1784/1999 z 12 lipca 1999 r.) głównym źródłem środków na realizację polityki zatrudnienia w okresie budżetowym 2000-2006. Poprzednich kilka inicjatyw wspólnotowych zastąpiono - zgodnie z zamierzeniem lepszej koordynacji działań i koncentracji środków - jedną nową inicjatywą - EQUAL. Jest ona realizowana w partnerstwie z państwami członkowskimi, a stosowna kwota zarezerwowana w budżecie Europejskiego Funduszu Socjalnego wynosi 2,85 mld euro.

Z Europejskiego Funduszu Socjalnego finansowane są też projekty pilotażowe w dziedzinie zatrudnienia (zwłaszcza związane z możliwościami stwarzanymi przez erę informacji, projekty innowacyjne na szczeblu lokalnym, projekty z udziałem partnerów społecznych itd.). Niektóre z nich mają na celu ukształtowanie nowego podejścia do rynków pracy w państwach członkowskich i wiążą się z unowocześnieniem publicznych oraz rozwojem prywatnych służb zatrudnienia.

Państwa członkowskie WE mają ponadto do dyspozycji program MISEP (Mutual information system on employment policies - System wzajemnego informowania się o polityce zatrudnienia) oraz program Sysdem (European system of documentation on employment - Europejski system dokumentacji zatrudnienia).

Na mocy Traktatu Amsterdamskiego, w styczniu 2000 r. stworzony został Komitet ds. Zatrudnienia (Employment Committee), który zastąpił istniejący wcześniej Komitet ds. Zatrudnienia i Rynku Pracy (Employment and the Labour Market Committee). W skład Komitetu ds. Zatrudnienia wchodzą po dwie osoby z każdego państwa członkowskiego i z Komisji Europejskiej. Komitet ma charakter doradczy, a jego głównym zadaniem jest dbałość o koordynację polityki zatrudnienia państw członkowskich WE.

AD.19.

AD.20. Wspólna polityka handlowa Unii Europejskiej

Reguluje stosunki gospodarcze między Wspólnotą Europejską a państwami trzecimi. Oddziałowuje na rozmiary, kierunki oraz strukturę obrotów handlowych Wspólnoty z zagranicą.

Podstawy traktatowe [edytuj]

Art 2 ogólne cele -

1. a w tym promocja wzrostu gospodarczego,

2. wysokiego zatrudnienia,

3. wzrostu konkurencyjności i ochrony środowiska

Art 131 i 133 tłumaczą czym generalnie ma się zajmować wspólna polityka handlowa (common commercial policy) - ma mieć swój wkład w harmonijnym rozwoju handlu światowego, w stopniowym znoszeniu barier w handlu. Art. 1333 - instrumenty i procedury decyzyjne

Art 300 wprowadza obecną inter-instytucjonalną procedurę potrzebną w celu zawierania międzynarodowych umów - przede wszystkim decyzję podejmuje Rada nie zobowiązania do konsultacji z Parlamentem Europejskim, tym niemniej konsultacje mogą mieć miejsce.

Funkcjonowanie [edytuj]

Oparta na jednolitych zasadach, w odniesieniu do

• zmian stawek celnych,

• zawierania umów celnych i handlowych,

• ujednolicenia środków liberalizacyjnych,

• polityki eksportowej i handlowych środków ochronnych podejmowanych w przypadku dumpingu lub subsydiów

Komisja przedkłada Radzie propozycje w celu wykonania wspólnej polityki handlowej. Jeżeli potrzeba wynegocjowania umów z jednym lub większą liczbą państw albo organizacji międzynarodowych

• Komisja przedstawia zalecenia Radzie,

• Rada upoważnia ją do rozpoczęcia koniecznych rokowań.

• Rada i Komisja są odpowiedzialne za zapewnienie zgodności umów.

Komisja prowadzi rokowania w konsultacji ze specjalnym komitetem wyznaczonym przez Radę

• Komisja regularnie składa specjalnemu komitetowi sprawozdanie sprawie postępu w rokowaniach

• Rada nie może zawrzeć umowy, jeśli zawiera ona postanowienia wykraczające poza wewnętrzne kompetencje Wspólnoty

• Dot. rokowań i zawierania umów w dziedzinie handlu usługami i handlowych aspektów własności intelektualnej

• Umowy dot. handlu usługami w dziedzinie kultury i audiowizualnymi, usługami edukacyjnymi oraz usługami socjalnymi i w zakresie zdrowia ludzkiego należą do dzielonych kompetencji Wspólnoty i jej Państw Członkowskich

Wspólnotowy Kodeks Celny [edytuj]

Jest to dokument określający zasady, mechanizmy i procedury handlu państw WE z państwami trzecimi.

Zewnętrzna Taryfa Celna - TARIC [edytuj]

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Taryfa Celna Wspólnoty (TARIC) wprowadzona została we Wspólnocie Europejskiej dla towarów ujętych w deklaracji celnej. Taryfa łączy w sobie zasady nomenklatury zharmonizowanego systemu, zasady nomenklatury zcalonej Wspólnoty (Combined Nomenclature- CN) oraz zasady wspólnej polityki handlowej prowadzoną przez Wspólnotę Europejską. Cech te można zauważyć już w samej strukturze kodu TA-RIC: 999999- pierwsze sześć cyfr kodu stanowi kod pozycji towarowej według nomenklatury

AD.21. Polityka konkurencji należy do głównych i najwcześniej uzgodnionych polityk wspólnotowych. Zasadność i konieczność jej prowadzenia wiąże się bezpośrednio z jednym z głównych celów Wspólnot Europejskich, jakim było stworzenie wspólnego rynku państw członkowskich. Polityka konkurencji ma dać gwarancje, że bariery zniesione w handlu wewnętrznym, w ramach wspólnego rynku, nie zostaną zastąpione innymi działaniami ze strony przedsiębiorstw lub rządów, prowadzącymi do zniekształcenia konkurencji. Polityka konkurencji ma na uwadze przede wszystkim interes konsumentów i stara się o zapewnienie im łatwego dostępu do dóbr i usług oferowanych na jednolitym rynku po maksymalnie zbliżonych cenach. Równocześnie poprzez stworzenie warunków do skutecznego funkcjonowania wolnej konkurencji, wpływa ona korzystnie na konkurencyjność unijnych przedsiębiorstw na rynku światowym.
Prawo konkurencji WE ma pierwszeństwo w stosunku do prawa narodowego, ale w praktyce system wspólnotowy i rozwiązania narodowe funkcjonują obok siebie. Zasady wspólnotowe mają na względzie zapewnienie swobodnej konkurencji na rynku wewnętrznym, w handlu pomiędzy państwami członkowskimi; nie dotyczą natomiast poszczególnych rynków narodowych.
Podstawowe przepisy regulujące politykę konkurencji wywodzą się z Traktatu Rzymskiego. W Traktacie o WE (w wersji skonsolidowanej) reguły konkurencji są zebrane w specjalnym rozdziale Tytułu VI, art. 81-89. W tworzenie prawa wtórnego, wywodzącego się z prawa pierwotnego, zaangażowane są Rada (działająca kwalifikowaną większością głosów) i Trybunał Sprawiedliwości (poprzez swe orzecznictwo). Prawo konkurencji obejmuje wszystkie dziedziny gospodarki. Jego zastosowanie zostało ograniczone tylko w przypadku rolnictwa (gdzie polityka konkurencji jest podporządkowana Wspólnej Polityce Rolnej). Szczególną rolę we wdrażaniu i egzekwowaniu przepisów w dziedzinie konkurencji spełnia Komisja Europejska. Ma ona m. in. prawo nakładania na firmy nie przestrzegające wspólnotowych reguł konkurencji kary finansowe. Komisja może także nakazać przedsiębiorstwu zwrot bezprawnie uzyskanej pomocy instytucjom narodowym, które tej pomocy udzieliły. Od decyzji KE przysługuje odwołanie do Sądu Pierwszej Instancji lub Trybunału Sprawiedliwości. Polityka konkurencji WE koncentruje się na pięciu głównych kierunkach, do których zalicza się: - niedopuszczaniu do porozumień ograniczających konkurencję - niedopuszczaniu do wykorzystania przez przedsiębiorstwa pozycji dominującej - kontroli fuzji przedsiębiorstw - liberalizacji zmonopolizowanych sektorów gospodarki - monitorowaniu pomocy państwa .
Negocjacje w obszarze "Polityka konkurencji" rozpoczęły się 19 maja 1999 r., zakończyły 20 listopada 2002 r. Obszar ten obejmuje dwie zasadnicze części. Pierwsza z nich dotyczy ochrony konkurencji w stosunkach przedsiębiorstw między nimi oraz w ich stosunkach z konsumentami (reguły konkurencji skierowane do przedsiębiorstw). Chodzi przede wszystkim o porozumienia antykonkurencyjne, zachowania o charakterze monopolistycznym oraz o nadużywanie dominującej pozycji na rynku. Druga grupa przepisów dotyczy ochrony konkurencji w stosunkach między przedsiębiorstwami a władzami publicznymi (reguły konkurencji skierowane do państwa). Chodzi w szczególności o kwestie pomocy publicznej dla przedsiębiorstw.
W odniesieniu do specjalnych stref ekonomicznych uzgodniono: * okresy przejściowe dla małych oraz średnich przedsiębiorstw, odpowiednio do 2011 i 2010 r., * zwiększony do 75% kosztów inwestycji pułap pomocy publicznej dla tych dużych przedsiębiorstw, które uzyskały zezwolenia na działalność w SSE do końca 1999 roku oraz do 50% dla inwestorów, którzy uzyskali w trakcie roku 2000. Pomoc naliczana będzie od 1 stycznia 2001 r. * pułap pomocy dla przedsiębiorstw z sektora motoryzacyjnego na poziomie 30% kosztów inwestycji. W zakresie pomocy publicznej związanej z inwestycjami dostosowującymi do standardów ochrony środowiska, Polska otrzymała zgodę na zwiększony pułap pomocy w zakresie analogicznym do okresów przejściowych uzgodnionych w obszarze "Środowisko": * w odniesieniu do dyrektywy nr 76/464/WE ws. zanieczyszczenia powodowanego przez niektóre niebezpieczne odprowadzane do środowiska wodnego Wspólnoty i "dyrektyw córek" pomoc w granicach pułapów pomocy regionalnej (podwyższonych o 15% dla małych i średnich przedsiębiorstw), * w odniesieniu do istniejących instalacji zgodnych z systemem Zintegrowanego Zapobiegania Zanieczyszczeniom i Kontroli objętych okresami przejściowymi w obszarze "Środowisko" pomoc w wysokości 30% kosztów inwestycji do 31 grudnia 2010 r., a dla instalacji nie objętych tymi okresami do 31 października 2007 r. * w odniesieniu do dużych obiektów spalania (dyrektywa 2001/80/WE) pomoc odpowiednia do okresu przejściowego w obszarze "Środowisko". Uzgodniono także zasady restrukturyzacji hutnictwa, przewidujące redukcję mocy i zatrudnienia w polskich zakładach, rekompensującą pomoc publiczną udzieloną celem restrukturyzacji oraz osiągnięcie rentowności sektora do roku 2006. Pomoc publiczna udzielona hutom w okresie 1997-2003 będzie mogła wynieść w sumie 3,38707 mld złotych (836 mln euro). Redukcja mocy produkcyjnych wynieść ma 1 231 000 ton, w tym 330 000 ton w okresie 1997-2001 i 901 000 ton do 2006 r. Towarzyszyć ma temu redukcja kosztów, w tym redukcja zatrudnienia pozwalająca na osiągnięcie wydajności pracy porównywalnej z wydajnością w hutach zachodnioeuropejskich Uzgodnione w toku negocjacji wyjątki od zasad udzielania pomocy publicznej, w szczególności dopuszczalny pułap pomocy publicznej związanej z inwestycjami na poziomie 50% kosztów inwestycji, a dla niektórych przedsiębiorstw w SSE 75% i więcej (praktycznie nieograniczony dla małych i średnich przedsiębiorstw, które rozpoczęły działalność w SSE przed 2000 r.), oznaczają, że warunki inwestowania w Polsce, pod względem reguł pomocy publicznej, będą jednymi z najkorzystniejszych w poszerzonej Unii Europejskiej. Program restrukturyzacji hutnictwa stali, przyjęty przez polski rząd pozwoli na uzdrowienie tego sektora i postawienie go na poziomie nowoczesności produkcji porównywalnym z poziomem zachodnioeuropejskim.
Polityka Unii Europejskiej dotycząca ochrony konsumentów (prowadzona przez Europejską Wspólnotę Gospodarczą, a obecnie - Wspólnoty Europejskie), wynika z założenia, iż siły rynkowe na Jednolitym Rynku Europejskim nie zapewnią dostatecznego, w miarę jednolitego w poszczególnych państwach członkowskich stopnia ochrony interesów konsumentów, a w szczególności bezpieczeństwa nabywanych przez nich produktów i usług.
W relacji z producentem konsument jest zwykle stroną słabszą. Zostało to już dawno uwzględnione w systemach prawnych poszczególnych państw członkowskich WE. Odmienne tradycje społeczno-kulturalne oraz uwarunkowania polityczne sprawiły, iż narodowe uregulowania w tej dziedzinie są bardzo zróżnicowane. Niektóre kraje przyjęły system regulacyjny i stworzyły w ramach administracji państwowej silne struktury instytucjonalne, zajmujące się ochroną konsumentów. Część krajów polega w tej dziedzinie na samo-regulacji i samo-dyscyplinie ze strony podmiotów gospodarczych. Uregulowania na poziomie wspólnotowym mają więc za zadanie doprowadzić do zharmonizowania ochrony konsumentów w poszczególnych krajach, zapewnić szybki przepływ informacji w ramach Jednolitego Rynku (np. o produktach niebezpiecznych), czy wspierać organizacje konsumenckie. Najczęściej stosowaną formą aktu prawnego w ramach polityki ochrony konsumentów jest dyrektywa: nakreśla ona tylko ogólne założenia i cele podjętej regulacji, pozostawiając państwom członkowskim dużą swobodę w sposobie jej wprowadzenia do krajowego porządku prawnego.
Historia polityki ochrony konsumentów w WE sięga połowy lat 70-tych. Twórcy Traktatu Rzymskiego powołującego EWG nie przewidzieli w nim stosownych zapisów na ten temat. Dopiero w 1972 r., na szczycie w Paryżu, szefowie państw i rządów krajów członkowskich wezwali do podjęcia działań na rzecz lepszej ochrony konsumentów. Realizując postanowienia szczytu, Komisja WE przedstawiła pierwszy Program działań na rzecz ochrony i informacji konsumentów, który został przyjęty przez Radę w 1975 r. W programie tym po raz pierwszy zdefiniowano pięć głównych kierunków wspólnej polityki na rzecz konsumentów, zbieżnych z pięcioma podstawowymi prawami konsumentów, za jakie uznano: - prawo do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia; - prawo do ochrony interesów ekonomicznych; - prawo do odszkodowań; - prawo do informacji i edukacji; - prawo do reprezentacji. Kolejne, przyjmowane później programy działań na rzecz konsumentów stanowiły w swych ogólnych zarysach kontynuację pierwszego programu. Polityka ochrony konsumentów nabrała jednak rzeczywistej wagi i dynamiki wraz z uchwaleniem i wejściem w życie w 1987 r. Jednolitego Aktu Europejskiego. Wprowadzony wówczas do Traktatu o EWG (art. 100a w ust. 3) stanowił, iż przy rozwoju rynku wewnętrznego za podstawę należy przyjąć "wysoki poziom ochrony" w dziedzinie zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i konsumentów. Zapis ten stał się podstawą prawną polityki ochrony konsumentów we Wspólnotach Europejskich. Co więcej, Jednolity Akt Europejski zniósł wymóg jednomyślności przy podejmowaniu przez Radę decyzji w wielu kwestiach powiązanych w sposób bezpośredni, lub pośredni, z ochroną konsumentów.
Wraz z Jednolitym Aktem Europejskim polityka ochrony konsumentów stała się częścią kompleksowej polityki mającej na celu zakończenie budowy rynku wewnętrznego. Uruchamiane w końcu lat 80-tych oraz na początku lat 90-tych programy koncentrowały się zaś na zapewnieniu konsumentom należytej reprezentacji (tak na szczeblu krajowym, jak i wspólnotowym), dbałości o dostęp do informacji, bezpieczeństwie produktów oraz ochronie interesów konsumentów w zawieranych przez nich umowach.
Dalszy rozwój wspólnotowej polityki ochrony konsumentów nastąpił wraz z podpisaniem oraz wejściem w życie 1 listopada 1993 r. Traktatu z Maastricht, który do Traktatu o WE wprowadził nowy Tytuł XI - "Ochrona konsumenta". Polityka ochrony konsumentów uzyskała wówczas rangę samodzielnej polityki, niezależnej od polityki rynku wewnętrznego. Stworzyło to podstawy do zainteresowania się przez Wspólnotę nowymi tematami ważnymi dla konsumentów, m.in. usługami finansowymi (w tym kredytem dla konsumentów), prawem żywnościowym, umowami na odległość, reklamą porównawczą itd. Wraz z pojawieniem się choroby BSE, szczególny nacisk położono na ochronę zdrowia konsumentów i bezpieczeństwo żywności. Odpowiedzialność istniejącej wcześniej w strukturach Komisji Europejskiej Dyrekcji Generalnej XXIV ds. konsumentów została rozszerzona w 1997 r. o ochronę zdrowia (obecnie jest to Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów). Zreorganizowano pracę komitetów naukowych pełniących rolę konsultacyjną, wprowadzono nowe procedury oceny ryzyka, zreorganizowano sposób funkcjonowania w strukturach Komisji Europejskiej Biura ds. Żywności i Weterynarii (Food and Veterinary Office).
Nowe bodźce do rozwoju polityki ochrony konsumentów stworzył Traktat Amsterdamski. Zmieniony w jego wyniku art. 199a Traktatu o WE (art.153 w wersji skonsolidowanej), wyszczególnia wszystkie cele polityki ochrony konsumentów prowadzonej przez Wspólnotę, a ponadto stwierdza, iż ochrona konsumentów powinna być brana pod uwagę przy nakreślaniu i wprowadzaniu w życie wspólnotowej polityki we wszelkich obszarach. W trakcie realizacji znajduje się obecnie trzyletni plan na lata 1999-2001, w którym przewidziano trzy główne kierunki działań: wzmocnienie reprezentacji interesów konsumentów (bardziej efektywny proces konsultacyjny na różnych szczeblach) i edukacji konsumenckiej (kampanie informacyjne, rozbudowa sieci centrów informacyjnych i doradczych dla konsumentów); ochrona zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów (stała, naukowa analiza ryzyka zdrowotnego, odpowiednia legislacja gwarantująca większe bezpieczeństwo, większa sprawność działania w sytuacjach kryzysowych); ochrona interesów ekonomicznych konsumentów (w szczególności uwzględnianie interesów konsumentów w prowadzonej przez Wspólnotę polityce w innych dziedzinach, takich jak telekomunikacja czy transport oraz przy reformowaniu Wspólnej Polityki Rolnej). Negocjacje w obszarze "Ochrona konsumentów i zdrowia" otwarto 19 kwietnia 1999 r. i zakończono 19 maja 1999 r. obszar ten obejmuje bezpieczeństwo zdrowotne i ekonomiczne konsumentów (zgodnie z katalogiem praw konsumentów), uproszczony tryb dochodzenia roszczeń konsumenckich, bezpieczeństwo produktów, odpowiedzialność za produkt wadliwy oraz za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz informowanie i reprezentację konsumentów. Polska nie występowała o rozwiązania przejściowe, deklarując pełną gotowość do wdrożenia wszystkich regulacji prawnych do dnia akcesji. Dyrektywy podlegające implementacji dotyczyły przede wszystkim bezpieczeństwa zdrowotnego i ekonomicznego konsumentów, a w szczególności katalogu praw konsumenckich, których realizację zagwarantować musi każde państwo członkowskie w drodze wprowadzania odpowiednich regulacji prawnych oraz instytucji odpowiedzialnych za ich wdrożenie i stosowanie. W chwili otwarcia negocjacji polskie regulacje prawne dotyczące ochrony konsumentów nie były w pełni zgodne z wymogami wspólnotowymi. Istniała też potrzeba podniesienia poziomu ochrony konsumentów wynikająca z konieczności wyrównania standardów ochronnych obowiązujących na jednolitym rynku UE. Główne obszary zagrożeń interesów konsumentów wiązały się m.in. z brakiem regulacji w takich dziedzinach, jak: bezpieczeństwo produktu, niedozwolone klauzule umowne, odpowiedzialność producenta za produkt, nieuczciwą, wprowadzającą w błąd reklamą, złą jakością towarów i usług, trudnościami w dochodzeniu roszczeń, słabszą pozycją na rynku konsumenta względem równych formalnie, ale znacznie silniejszych ekonomicznie i organizacyjnie sprzedawców, narażenie konsumentów na agresywność propozycji rynkowych. W wyniku implementacji do prawa polskiego wymogów prawa wspólnotowego zwiększone zostało bezpieczeństwo ekonomiczne konsumentów, zagwarantowane wprowadzonymi oraz znowelizowanymi przepisami takich aktów prawnych, jak ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, ustawa o kredycie konsumenckim. Nastąpiło rozszerzenie katalogu środków ochrony konsumentów przed nieuczciwą konkurencją, wprowadzono instytucję zezwolenia na reklamę porównawczą pod warunkiem spełnienia przesłanek zgodności z prawem i dobrymi obyczajami, jak również dodatkowe sankcje za zawinione czyny nieuczciwej konkurencji. W celu wzmocnienia ochrony konsumentów stworzone zostały podstawy prawne bezpieczeństwa produktu oraz mechanizmy kontroli poprzez wprowadzenie systemu regulacji sfery bezpieczeństwa produktu - dotychczas nieobecnego w prawie polskim - zgodnie z którym do obrotu mogą być wprowadzane tylko te produkty, które nie stwarzają żadnego zagrożenia dla bezpieczeństwa, życia i zdrowia ludzkiego. Wprowadzono skuteczny system kontroli bezpieczeństwa produktów, a także zasady i tryb przeciwdziałania naruszeniom przez przedsiębiorców wymagań dotyczących bezpieczeństwa. Wdrożenie wspólnotowych regulacji prawnych, niezbędne dla uzyskania członkostwa w UE, gwarantuje m.in. wprowadzenie w Polsce wysokich standardów bezpieczeństwa dóbr i usług, eliminację z rynku produktów niskiej jakości, ograniczenie liczby zachorowań spowodowanych przez wadliwe technologie, nieprawidłowe przechowywanie towarów, używanie niewłaściwych jakościowo produktów i usług. Profesjonalnie przygotowane produkty, wytwarzane specjalnie dla konsumentów o precyzyjnie sformułowanych oczekiwaniach przyczynią się do istotnego zmniejszenia problemów zdrowotnych i rozwojowych, co wpłynie w konsekwencji na zmniejszenie kosztów leczenia, np. dzieci, osób starszych i chorych. Rozszerzenie katalogu praw konsumenta w tak wrażliwych dziedzinach jak np. usługi turystyczne czy umowy zawierane na odległość wpłynie na podniesienie poczucia bezpieczeństwa ekonomicznego obywateli.

AD.22. Polityka ekologiczna jest obecnie jednym z najszybciej rozwijających się obszarów współpracy krajów należących do Unii Europejskiej. Wraz z Traktatem z Maastricht (1991) Wspólnoty Europejskie włączyły ją do spisu swych stałych zadań i określiły cele działań w zakresie ochrony środowiska naturalnego.

Polityka ekologiczna Wspólnot Europejskich początkowo była skierowana przeciw skutkom zanieczyszczenia środowiska. Z czasem zaczęła dotyczyć działań zapobiegawczych. W traktatach założycielskich Wspólnot Europejskich z 1957 roku nie poruszono kwestii związanych z ekologią. Kraje członkowskie musiały radzić sobie samodzielnie z rosnącym zanieczyszczeniem środowiska.

Wkrótce problem nabrał znaczenia międzynarodowego. Państwa niezapobiegające zanieczyszczeniom potrafiły zniweczyć wysiłki sąsiednich krajów postępujących w tych sprawach bardziej rygorystycznie. Polityka ochrony środowiska i normy produkcyjne państw członkowskich coraz bardziej utrudniały handel. Tym samym stanęły na drodze swobodnemu przepływowi towarów, stanowiącemu cel WE.

Na początku lat 70. szefowie państw i rządów WE wezwali Komisję Europejską do opracowania programu na rzecz ochrony środowiska. Za podstawę prawną uznano Traktat EWG, mówiący o "harmonijnym rozwoju życia gospodarczego" oraz o "stałej i gospodarce zrównoważonego rozwoju" w państwach członkowskich Wspólnot. Dla potrzeb ochrony środowiska wykorzystany został również artykuł 100 Traktatu EWG, przewidujący harmonizację tych przepisów prawa, które bezpośrednio wpływają na funkcjonowanie wspólnego rynku.

Polityka ochrony środowiska została uznana za niezbędną i zyskała podstawy prawne. Skutkiem tych decyzji było powstanie wspólnotowego prawa ochrony środowiska.

Wspólnoty uruchomiły także programy badawcze w zakresie ochrony środowiska:

. STEP (Nauka i Technologia na rzecz Ochrony Środowiska),
. EPOCH (Europejski Program Klimatologii i Zagrożeń Naturalnych).

Wraz z podpisaniem Jednolitego Aktu Europejskiego w 1987 roku WE dostały legitymację do prowadzenia polityki w zakresie ochrony środowiska. Utrwalono wtedy zasadę profilaktyki, sprawcy, pierwotnego pochodzenia oraz zasadę subsydiarności.

W lipcu 1988 roku weszła w życie dyrektywa w sprawie ochrony środowiska. Przewiduje ona stworzenie jednolitej procedury administracyjnej, stosowanej przy planowaniu projektów gospodarczych w celu kontroli ich skutków dla ludzi, zwierząt i środowiska.

Na początku lat dziewięćdziesiątych Wspólnoty Europejskie odczuwały coraz silniejszą potrzebę podjęcia systematycznych działań w zakresie zarządzania środowiskiem naturalnym. Podczas szczytu w Dublinie w czerwcu 1990 roku przepisy dotyczące ochrony środowiska zostały uznane za najważniejsze.

W roku 1991 polityka Wspólnot Europejskich w zakresie środowiska naturalnego została znacznie rozszerzona. Połączono ją z ogólną polityką gospodarczą i uznano, że inicjatywy Komisji w takich dziedzinach, jak: rolnictwo, rynek wewnętrzny, transport i energetyka powinny uwzględniać potrzebę ochrony środowiska naturalnego. Powołano do życia Europejską Agencję ds. Środowiska Naturalnego, która rozpoczęła działalność w Kopenhadze w październiku 1993 roku.

W roku 1993 rozpoczęto realizację programu "O Trwały i Nieszkodliwy Rozwój dla Środowiska". Jego celem jest włączanie wszystkich zainteresowanych do pracy na rzecz profilaktycznej ochrony środowiska, przy jednoczesnym zapobieganiu skutkom szkód.

Wraz z wydaniem Zielonej Księgi Komisja Europejska rozpoczęła nową dyskusję na temat usuwania szkód i naruszeń ochrony środowiska. W zakres tej polityki wchodzi finansowe wspieranie inwestycji służących poprawie stanu środowiska za pośrednictwem:

. programu LIFE, którego celem jest zapewnienie pomocy finansowej dla unijnych projektów z zakresu ochrony środowiska, m.in. ochrony naturalnych siedlisk oraz dzikiej fauny i flory;
. funduszy strukturalnych wspierających restrukturyzację i modernizację gospodarek krajów UE;
. Funduszu Spójności, który wspiera finansowo peryferyjne kraje UE.

W ramach funduszu regionalnego w 1989 roku powstał na przykład program ENVI-REG, służący zwalczaniu zanieczyszczeń środowiska w najsłabszych gospodarczo rejonach przybrzeżnych WE. Kredyty, np. na budowę oczyszczalni ścieków, przydziela również Europejski Bank Inwestycyjny.

W roku 1993 produkty przyjazne środowisku oznakowano specjalnym znaczkiem ekologicznym UE. Od 1995 roku otrzymują go również firmy przestrzegające zasad ochrony środowiska.

W czerwcu 1997 roku w Amsterdamie, Rada Unii Europejskiej potwierdziła zobowiązania Unii Europejskiej wynikające z podpisania na Szczycie Ziemi deklaracji "Środowisko i Rozwój". Do uchwalonego w Amsterdamie Traktatu UE wprowadziła zasadę trwałego i harmonijnego rozwoju gospodarczego, wymienionego już jako cel Unii w preambule dokumentu. W Traktacie Amsterdamskim sprecyzowano także artykuły o ochronie środowiska, które zostały już zapisane w Traktacie z Maastricht.

W 1994 roku Komisja Europejska założyła Ogólne Forum Konsultacyjne ds. Środowiska.

AD.23. Polityka społeczna Unii Europejskiej (ang. Social Policy) - polityka, której głównym celem jest wyrównywanie i polepszanie warunków życia i pracy obywateli Unii Europejskiej.

U podłoża polityki społecznej UE leży założenie, że wszystkie państwa członkowskie stoją na straży dobra publicznego poprzez zapewnienie swoim obywatelom, bez względu na rasę, płeć czy wyznanie zabezpieczeń społecznych oraz wynagrodzenia za pracę. Po raz pierwszy kwestia ta poruszona została w traktacie ustanawiającym EWWiS. Artykuł 68 Traktatu przewidywał autonomię dla krajów członkowskich w zakresie poziomu płac z jednoczesną harmonizacją ich poziomu. Dodatkowo powołane zostały do życia fundusze pozwalające na przekwalifikowanie zawodowe, tworzenie nowych miejsc pracy oraz budowanie mieszkań dla przesiedlonych pracowników. Państwa Szóstki podczas konferencji Mesynie w 1955roku uznały to za nakaz do analizy stopniowej harmonizacji obowiązujących w rożnych państwach regulacji. Szczególnie odnosiło się to do godzin pracy, wynagrodzenia za nią oraz za godziny nadliczbowe, wymiaru urlopu ustawowego i wynagrodzenia za ten urlop.

Traktat rzymskie podpisane przez państwa członkowskie ustanowiły ścisłą współpracę sygnatariuszy Traktatu w dziedzinie społecznej, kładąc przede wszystkim nacisk na równe wynagrodzenie dla kobiet i mężczyzn za jednakową pracę^[1]. Utworzony też został Europejski Fundusz Społeczny, mający na celu zwiększenie szans zatrudnienia^[2]. W 1960 r. Europejski Fundusz Społeczny ponosił 50% kosztów krajowych systemów przekwalifikowania zawodowego.

Rola polityki społecznej wzrosła w latach 80. XX w. co było związane z tzw. społecznym wymiarem rynku wewnętrznego i znalazło odbicie w Jednolitym Akcie Europejskim.

Kolejną zmianę przyniósł Traktat o Unii Europejskiej, który zobowiązał wszystkie państwa członkowskie do podejmowania wspólnych działań dla poprawy warunków życia i pracy obywateli. Dotyczyło to przede wszystkim zatrudnienia oraz prawa i warunków pracy. W dalszym ciągu przeznaczane były fundusze na szkolenie, doskonalenie zawodowe oraz zabezpieczenie socjalne. W ramach polityki społecznej zreformowanej przez traktat z Maastricht istotne stały się także inne obszary związane z zatrudnieniem, m. in.:

• ochrona przed wypadkami przy pracy

• ochrona przed chorobami zawodowymi

• higiena pracy

• prawo do zrzeszania się

• prawo zbiorowych negocjacji między pracodawcami i pracownikami

Wraz z pracami nad polityką społeczną wpisaną w traktat z Maastricht przygotowana została i ogłoszona 21 października 1991 r. w Turynie Europejska Karta Społeczna, której sygnatariuszami byli członkowie Rady Europejskiej. Karta gwarantowała 19 podstawowych praw, m. in.:

• prawo do pracy,

• prawo do godnych warunków życia,

• prawo do bezpieczeństwa i higieny pracy,

• prawo do godnego wynagrodzenia,

• prawo do organizowania się,

• prawo do ochrony dzieci i młodzieży

Istotnym elementemm polityki społecznej stał się swobodny przepływ pracowników wewnątrz UE i swoboda zakładania przedsiębiorstw na terenie Unii. W ten sposób zrealizowano zadania wynikające z Traktatów rzymskich. Miało się to przyczynić do zwalczania bezrobocia we wszystkich państwach członkowskich oraz urzeczywistniania spójności ekonomicznej i społecznej przez redukcję różnic w rozwoju regionów przy zastosowaniu funduszy strukturalnych UE.

Organem polityki społecznej UE został Komitet ds. Ochrony Społecznej, który powołany został decyzją Rady Europejskiej 4 czerwca 1999 r. Celem Komitetu jest rozbudowa współpracy pomiędzy krajami członkowskimi w zakresie problematyki społecznej.

Istotnym elementem polityki społecznej Unii Europejskiej jest fakt nie ingerowania w wewnętrzne kompetencje państw członkowskich, lecz koordynacja ich polityki społecznej poprzez przyjmowanie wspólnych regulacji w zakresie koniecznym dla rynku wewnętrznego.

AD.24. Polska w Unii Europejskiej - Polska jest członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004 na mocy tzw. Traktatu akcesyjnego podpisanego 16 kwietnia 2003 r. w Atenach będącego prawną podstawą przystąpienia (akcesji) Polski do Unii Europejskiej. Faktyczny proces integracji Polski rozpoczął się w Atenach 8 kwietnia 1994 r. z chwilą złożenia przez Polskę wniosku o członkostwo w UE i potwierdzenia go przez wszystkie państwa członkowskie w podczas konferencji w Essen 9 - 10 grudnia 1994 r. Integracja jest procesem dynamicznym, nieustannie trwającym.

Akces [edytuj]

Traktat akcesyjny podlegał zatwierdzeniu i przyjęciu absolutną większością głosów przez Parlament Europejski (9 kwietnia 2003 r.) oraz jednogłośnie przez Radę Unii Europejskiej (14 kwietnia 2003). Kolejnym etapem była ratyfikacja go przez wszystkie kraje członkowskie zgodnie z wymogami konstytucyjnymi obowiązującymi w każdym z tych państw (poza Irlandią gdzie ratyfikowany był po referendum ogólnopaństwowym, pozostałe państwa członkowskie przyjęły go w głosowaniach parlamentarnych). Traktat wszedł w życie po zakończeniu unijnej procedury ratyfikacyjnej. W Polsce proces jego przyjęcia odbywał się w formie ogólnonarodowego referendum w dniach 7-8 czerwca 2003.

Polacy odpowiadali na następujące pytanie:

Czy wyraża Pan/Pani zgodę na przystąpienie Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej?

Według oficjalnych wyników PKW do urn poszło 58,85% uprawnionych do głosowania (tj. 17 586 215 osób) spośród 29 868 474 uprawnionych, 77,45% z nich (tj. 13 516 612) odpowiedziało tak na postawione pytanie. 22,55% z nich (tj. 3 936 012) odpowiedziało nie. Oddano również 126 194 głosów nieważnych.

Traktatu akcesyjny będący prawną podstawą przystąpienia (akcesu) 10 krajów Europy Środkowej i Południowej (Cypru, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Malty, Polski, Słowacji, Słowenii i Węgier) do Unii Europejskiej został podpisany 16 kwietnia 2003 r. w Atenach.

1 maja 2004 r. Polska stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej wraz z 9 innymi krajami Europy

Jak wynika z informacji podanych przez Ministerstwo Finansów (8 lutego 2006) Polska ma być gotowa do wejścia do Strefy euro w 2009 r., co jednak przełożono do (co najmniej) 2012 r. Jednak na mocy rozporządzenia ministra finansów z 15 kwietnia 2004 r.^[1] również w Polsce można używać euro do rozliczeń, w których jedną stroną jest konsument, czy odbiorca usług (tzn. np. w sklepie czy u fryzjera).

13 grudnia 2007 r. nastąpiło podpisanie Traktatu reformującego przez przedstawicieli 27 państw członkowskich UE, w Klasztorze Hieronimitów w Lizbonie. W imieniu Polski Traktat podpisali: Prezes Rady Ministrów Donald Tusk, Minister Spraw Zagranicznych Radosław Sikorski. Na czele polskiej delegacji stał Prezydent Lech Kaczyński, któremu towarzyszyli ministrowie Kancelarii Prezydenta RP - Robert Draba i Michał Kamiński.

Przystąpienie Polski^[2] do Układu z Schengen nastąpiło 21 grudnia 2007 r. (przejścia lądowe i morskie) i 29 marca 2008 r. (lotniska, wraz z nowym rozkładem lotów). 30 lipca 2007 r. Polska przeszła pozytywnie techniczne testy dostępu do systemu Schengen. Zgodnie z propozycją Portugalii symboliczne otwarcie granic nastąpiło 21 grudnia 2007 r. w Worku Turoszowskim, na trójstyku granic polskiej, czeskiej i niemieckiej.

1 maja 2009, po pięciu latach od przystąpienia Polski do UE skończą się okresy ochronne na zakup domów i mieszkań w Polsce przez cudzoziemców, obywateli UE.

AD.25. Traktat lizboński (oficj. Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską; w wersji roboczej określany jako traktat reformujący) — umowa międzynarodowa zakładająca m.in. reformę instytucji Unii Europejskiej, podpisana 13 grudnia 2007 roku w Lizbonie, opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej Seria C Nr 306 z 17 grudnia 2007. Miała wejść w życie 1 stycznia 2009 roku, ale nie została ratyfikowana przez wszystkie strony. Najważniejsze postanowienia Szczytu Lizbońskiego („minitraktatu” europejskiego) [edytuj]

Przyjęty traktat reformujący UE tzw. Traktat Lizboński lub Traktat Reformujący ma nadać UE jednolitą strukturę i osobowość prawną. Staje on w miejsce odrzuconego drugiego Traktatu o Konstytucji UE. Do maja 2009 ma on zostać ratyfikowany przez wszystkie kraje członkowskie (27).

Najważniejsze decyzje podjęte na szczycie i zapisane w traktacie to:

• zmniejszenie liczby komisarzy do 18 (mimo, że jest 27 państw członkowskich)

• zwiększenie liczby eurodeputowanych dla Włoch

• decyzje unijne od 2014 będą podejmowane za pomocą tzw. podwójnej większości, zamiast zgody wszystkich państw członkowskich

• od 2009 Parlament Europejski będzie miał 750 członków (obecnie 785)

• inicjatywa ustawodawcza obywateli wymagać będzie zebrania 1 miliona głosów w danej sprawie

• niewygasalność tzw. procesu z Joaniny

• przyznanie Polsce stałego rzecznika generalnego w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości

• wprowadzenie stanowiska wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa

• wprowadzenie stanowiska Przewodniczącego Rady Europejskiej

• „Karta praw podstawowych”

• „Solidarność energetyczna”

Traktat został uroczyście podpisany 13 grudnia w Lizbonie w Klasztorze Hieronimitów . Potocznie jest on nazywany „minitraktatem”, mimo że objętościowo jest większy od poprzedniej wersji (tzw. konstytucji europejskiej). Termin „minitraktat” wymyślił Nicolas Sarkozy, aby uspokoić opinię publiczną we Francji. Główna różnica między traktatem a odrzuconą przez Francuzów i Holendrów w referendach eurokonstytucja jest brak problematycznych odwołań do europejskiej tradycji chrześcijańskiej i Boga w preambule.

Postanowienia traktatu

Zgodnie z uzgodnionym w Brukseli mandatem negocjacyjnym dla Konferencji Międzyrządowej^[7], traktat lizboński nie uchyli dotychczas obowiązujących traktatów, a jedynie wprowadzi do nich odpowiednie rewizje. Do Traktatu o Unii Europejskiej zostanie inkorporowana większość postanowień I części TKE, natomiast w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską znajdą się szczegółowe zasady polityk unijnych (część III TKE).

Tak jak przewidywał traktat konstytucyjny, Unii Europejskiej zostanie nadana osobowość prawna; zlikwidowana zostanie Wspólnota Europejska (jej następcą prawnym będzie Unia). W związku z tym nazwa TWE zostanie zmieniona na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Zniesiony zostanie także system filarowy, jednak pewne odrębności dawnego II i III filaru zostaną zachowane. Kompetencje Unii w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa zostały poszerzone, chociaż Trybunał Sprawiedliwości nie będzie sprawować jurysdykcji w tym obszarze. W wyniku przyjęcia traktatu nastąpi podział kompetencji na trzy obszary, zarezerwowany wyłącznie dla Unii (polityka zagraniczna, bezpieczeństwo i realizacja celów Unii), obszar współdzielony, gdzie prawo Unii nadal jest nadrzędne nad prawem państw członkowskich, ale obszary nieregulowane prawem unijnym i obszary, z których zrezygnowała Unia, np. poprzez wycofanie dyrektyw, pozostają pod kontrolą prawa krajowego, oraz obszar, nad którym wyłączną władzę i pierwszeństwo ma prawo krajów członkowskich. Do traktatu dołączono liczne wyłączenia i uszczegółowienia kompetencji w obszarach polityk współdzielonych, w tym Karty Praw Podstawowych.

Usunięte zostały wszelkie postanowienia sugerujące państwowość Unii Europejskiej, takie jak nazwa "konstytucja" czy też artykuły o symbolach Unii (flaga, hymn, dewiza). Zrezygnowano również z nowego nazewnictwa aktów prawnych (ustawa, ustawa ramowa) na rzecz dotychczasowych nazw (rozporządzenie, dyrektywa).

Na mocy traktatu ma zostać powołany wysoki przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, który ma za zadanie kierować Europejską Służbą Działań Zewnętrznych^[8].

Traktat likwiduje rotacyjne, półroczne przewodzenie w Radzie Europejskiej kolejno przez szefów państw i rządów krajów UE i ustanawia stanowisko Przewodniczącego Rady Europejskiej^[9], wybieranego na 2,5 letnią kadencję^[10]. Zmienia się również sposób przewodniczenia w Radzie Unii Europejskiej, które wraz z wejściem w życie Traktatu ma trwać 18 miesięcy i być sprawowane wspólnie przez 3 kraje członkowskie.

Wzmocni się rola Parlamentu Europejskiego, który zostanie wyposażony w nowe kompetencje w dziedzinie prawodawstwa unijnego, budżetu i umów międzynarodowych oraz rola parlamentów krajowych, które zyskają większe możliwości udziału w pracach UE, w szczególności dzięki nowemu mechanizmowi gwarantującemu, że UE będzie podejmować działania jedynie, jeżeli na szczeblu unijnym można osiągnąć lepsze wyniki (zasada pomocniczości). Na mocy traktatu obywatele po raz pierwszy zyskają prawo (pośredniej) inicjatywy w sprawie uchwalenia nowego prawa UE. Traktat głosi, że jeśli uda się zebrać podpisy miliona obywateli ze znacznej liczby państw członkowskich, mogą poprosić Komisję Europejską o przedstawienie projektu w jakiejś sprawie.

Obecnie każdy kraj ma w Komisji Europejskiej jednego Komisarza. Traktat Lizboński przewiduje, że od 2014 r. w Komisji każdorazowo będą zasiadać przedstawiciele dwóch trzecich państw Unii, a sprawiedliwą reprezentację zapewni system rotacyjny.

Ponadto traktat lizboński zawiera szereg drobniejszych modyfikacji, m.in. wspierane przez Polskę i Litwę postanowienie dotyczące solidarności energetycznej krajów Unii oraz wspierane przez Holandię postanowienia umacniające rolę parlamentów narodowych w stanowieniu unijnego prawa.

Nowy Traktat nie wprowadza fundamentalnych zmian do postanowień obowiązujących Traktatów w kwestiach polityki gospodarczej i walutowej. EBC, który ma obecnie status swego rodzaju organu wspólnotowego, otrzyma status prawny instytucji unijnej. W tej sytuacji, EBC uznał za konieczne zachowanie szczególnych właściwości instytucjonalnych EBC oraz Eurosystemu i ESBC. Te szczególne cechy, uwzględniające wszystkie aspekty niezależności, kompetencji nadzorczych EBC oraz jego osobowość prawną, są niezbędne do prawidłowego wykonywania zadań przez Eurosystem. Na mocy nowego Traktatu wszystkie te właściwości zostaną zachowane. Na mocy nowego Traktatu, członkowie Zarządu EBC powoływani będą przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów, podczas gdy obecnie wymagane jest w tym celu jedynie wspólne porozumienie rządów państw członkowskich. ^[11]

W traktacie po raz pierwszy określono procedurę wyjścia kraju z Unii.

Skonsolidowane wersje traktatów UE, uwzględniających postanowienia Traktatu z Lizbony, zostaną opublikowane po jego wejściu w życie. Nieautoryzowane, skonsolidowane wersje dotychczasowych traktatów zostały wydane w Polsce w marcu 2008 w postaci książek^[12] oraz w formie elektronicznej^[13].

---