Rozdział 1: Sposoby rozumienia nienormalności

1. Nie istnieją gotowe i ścisłe definicje normy i patologii, gdyż nie istnieje taka cecha, która byłaby wspólna wszystkim przypadkom patologii ani żadna pojedyncza właściwość, która pozwalałaby na rozróżnienie między normalnością a nienormalnością.

2. Nienormalność rozpoznawana jest na zasadzie podobieństwa rodzinnego, które sprawia, że wspólnie posiadają pewne istotne cechy.

3. Istnieje siedem elementów, czy też właściwości, które należy wziąć pod uwagę oceniając, czy dane zachowanie bądź osoba są nienormalne:

1. cierpienie

2. nieumiejętność przystosowania

3. nieracjonalność i dziwaczność

4. nieprzewidywalność i brak samokontroli

5. wyrazistość i niekonwencjonalność

6. dyskomfort obserwatora

7. naruszanie norm społecznych i moralnych

4. Ocena patologii jest oceną społeczną.

5. Norma nie jest niczym więcej jak tylko brakiem patologii - bycie normalnym nie oznacza jednak koniecznie dobrego i szczęśliwego życia.

6. Życie optymalne wymaga pewnych, wyraźnie pozytywnych cech. Są to między innymi:

1. pozytywne nastawienie wobec samego siebie

2. zdolność do wzrostu i rozwoju

3. autonomia

4. adekwatna percepcja rzeczywistości

5. kompetencja zawodowa i społeczna

6. zdolność utrzymywania pozytywnych związków z innymi ludźmi

Rozdział 3: Model biomedyczny

MODELE ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH

1. model biomedyczny

2. model psychodynamiczny

3. model środowiskowy

• podejście behawioralne;

• podejście poznawcze;

MODEL BIOMEDYCZNY - zaburzenia psychiczne uważa się za dysfunkcję somatyczną.

Podejście do choroby:

1. zgrupowanie współwystępujących ze sobą objawów w spójny zespół syndrom.

2. 
   etiologia:

1. czynnik zakaźny, zarazek

2. 
   
   czynnik genetyczny (badanie krewnych pacjenta)

3. procesy biochemiczne

4. 
   czynnik neuroanatomiczny

3. 
   leczenie.

czynnik zakaźny

Syndrom porażenia postępującego i kiła

1672 - angielski anatom Thomas Willis wyodrębnia zespół objawów: pogłębiające się otępienie umysłowe i paraliż;

1800 - francuski lekarz Jean Esquirol zauważa, że po stwierdzeniu degradacji umysłowej i paraliżu szybko następuje śmierć;

1826 - uczeń Esquirol'a, A.L.J. Bayle zestawił objawy w syndrom, co pozwoliło na precyzyjny opis i diagnozę choroby.

Degradacja umysłowa, paraliż i śmierć składają się na zespół porażenia postępującego.

Wilhelm Greisinger odrzucił hipotezę, że kiła jest przyczyną zespołu porażenia postępującego (nie wszyscy chorzy twierdzili, że przechodzili wcześniej kiłę).

1869 - szkocki okulista- chirurg D.M. Argyll udowadnia, że kiła wpływa na ośrodkowy układ nerwowy (brak odruchu źrenicznego u osób zakażonych)

1884 - francuski lekarz Alfred Fournier przedstawia sugestywne dane epidemiologiczne wykazujące związek między kiłą i zespołem porażenia postępującego (65% chorych na ZPP przechodziło kiłę).

Kiła po ustąpieniu owrzodzeń jest ukryta, a nie każdy był świadom zakażenia lub też nie chciał się do niego przyznać.

1897 - niemiecki neurolog Richard von Krafft-Ebing zaszczepił chorych z ZPP, którzy twierdzili, że nigdy nie chorowali na kiłę, wszczepiając im wydzielinę z owrzodzeń (trochę nieetyczne!)- okazało się, że byli odporni, więc musieli wcześniej przechodzi kiłę. Związek między kiłą a porażeniem postępującym został udowodniony!

Leczenie:

1909 - niemiecki bakteriolog Paul Ehrlich odkrył preparat „606”- związek arsenu, arsfenamina, który niszczył we krwi zarazki kiły - krętki blade.

Od lat 40 ubiegłego stulecia w leczeniu kiły stosuje się penicylinę.

czynnik genetyczny

Genetyczne pochodzenie schizofrenii

Zgodność występowania u bliźniąt

• jednojajowych 50%

• dwujajowych 10% (?!)

czynnik biochemiczny

Schizofrenia - „hipoteza dopaminowa”

Zachowania schizofreniczne są wywołane nadmiarem dopaminy w mózgu

czynnik biochemiczny i genetyczny

choroba maniakalno depresyjna u Amiszów (konserwatywna sekta protestancka z Pensylwanii)

depresja dwubiegunowa jest dziedziczna, wywołują ją zmiany w chromosomie 11

• zgodność występowania w parach bliźniąt jednojajowych jest znacznie wyższa niż wśród bliźniąt dwujajowych

• z badań nad adoptowanymi osobami z chorobą maniakalno- depresyjną wiadomo, że cierpi na nią tylko 2% rodziców adopcyjnych, lecz 30% rodziców biologicznych

depresja dwubiegunowa wiąże się ze zmianami biochemicznymi w mozgu:

• brak niektórych neurotransmiterów (katecholamin)

• geny- markery w chromosomie 11 leżą blisko genu odpowiedzialnego za enzym uwalniający produkcję katecholamin

LECZENIE

1. Korygowanie funkcji mózgu poprzez zmiany w biochemii.

Przypadkowe odkrycie nowych leków:

• John Cade poszukując leku na gruźlicę zauważył, że lit wpływa na ospałość świnek morskich, więc zastosował ten pierwiastek do leczenia pacjentów w stanie maniakalnym

• Delay i Daniker syntetyzując środki przeciw astmie zauważyli silny wpływ uspokajający chlorpromazyny, więc zastosowali ją (z powodzeniem!) do leczenia schizofrenii

Skutki uboczne:

• lit (leczy chorobę maniakalno- depresyjną i zapobiega nawrotom) niekorzystnie wpływa na układ krążenia, układ pokarmowy oraz ośrodkowy układ nerwowy;

• benzodiazepiny- małe trankwilizatory- (zmniejszają lęk uspokajając, obniżając napięcie i rozluźniając mięśnie) wywołują senność i ospałość;

• duże trankwizytory- chlorpromazyna i haloperydol- (uspokajają chorych na schizofrenię i powodują złagodzenie halucynacji) powodują suchość w ustach i gardle, senność, zaburzenia ostrości wzroku, przybór lub utrata wagi, dyskinezę, czyli utratę kontroli mięśniowej;

2. Terapia elektrowstrząsowa - kontrowersyjny sposób leczenia depresji dwubiegunowej.

Skutki uboczne: ubytki pamięci i zmiany motywacyjne.

Podsumowanie MODELU BIOMEDYCZNEGO

Zalety:

• Policzalne i obiektywne pojęcia

• Dobrze określona kolejność postępowania (zespół objawów - etiologia - leczenie);

• Hipotezy modelu są sprawdzalne i mają zastosowanie w praktyce

Słabe strony:

• Często przyczyną patologii są czynniki psychologiczne a nie somatyczne, więc skuteczniejsze okazują się inne modele. Zaburzenia psychiczne mogą być spowodowane przez problemy życiowe;

• Leczenie biomedyczne może powodować skutki uboczne

Rozdział 4: Podejście psychodynamiczne i egzystencjalne

teorie psychodynamiczne

1. Teorie psychodynamiczne zajmują się przede wszystkim konfliktem, lękiem i obroną. Do konfliktu dochodzi, gdy człowiek nie może bezpośrednio zaspokoić swoich pragnień, ponieważ nie pozwalają mu na to rzeczywistość lub sumienie. Konflikt prowadzi do lęku, rodzaju psychicznego cierpienia, które ujawnia się wtedy, gdy człowiek czuje, że sobie nie radzi. Lęk bywa świadomy i nieświadomy i uruchamia mechanizmy obronne - elastyczne mechanizmy „redakcyjne”, pozwalające człowiekowi zniekształcić lub całkowicie wymazać bolesne bodźce pochodzące z własnych pragnień lub z rzeczywistości zewnętrznej.

2. Między narodzinami a dojrzałością ludzie przechodzą przez pięć faz rozwoju psychoseksualnego; w każdej fazie odmiennie wykorzystują swoją energię psychiczną.

3. Warunkiem koniecznym przystosowania seksualnego w wieku dorosłym jest prawidłowe rozwiązanie konfliktu edypalnego. Dziecko rozwiązuje konflikt edypalny identyfikując się z rodzicem tej samej płci.

4. Wyróżnia się trzy rodzaje lęku: lęk realistyczny, lęk neurotyczny i lęk moralny. Chcąc wyzwolić się od lęku ludzie uciekają się do strategii zaradczych - mechanizmów obronnych. Można je uporządkować hierarchicznie, na czterech poziomach dojrzałości - dojrzalsze są te strategie, które w mniejszym stopniu zniekształcają rzeczywistość.

5. Jung dodał do nieświadomości nieświadomość zbiorową z archetypami, Adler, horney, Sullivan, Erikson i Fromm podkreślali rolę relacji społecznych dla rozwoju psychicznego człowieka i centralną rolę, jaką pełnią w osobowości procesy ego.

6. Współcześni teoretycy psychodynamiczni podkreślają istotne znaczenie „ja” - tam magazynowane są wartości i ono jest źródłem poczucia ciągłości w czasie i przestrzeni. Ma co najmniej trzy istotne przejawy - „ja” fizyczne, „ja” subiektywne i „ja” obiektywne. Obiekty wspomagające „ja” (selfobjects), którymi są aspekty otoczenia, ludzie i rzeczy, spełniają szczególnie ważną rolę w podtrzymywaniu „ja”.

7. Terapia psychodynamiczna ma za zadanie uświadomienie klientowi treści nieświadomych, poprzez swobodne skojarzenia, analizę marzeń sennych, przejawów oporu, przeniesienia zachodzącego między klientem a terapeutą.

teorie egzystencjalne

1. Podstawowym lękiem człowieka jest lęk przed śmiercią. Ludzie tak bardzo obawiają się śmierci, że próbują uzyskać nieśmiertelność, stając się kimś wyjątkowym lub dokonując fuzji z innymi. Strategie te mogą prowadzić do nieautentycznych, fałszywych zachowań.

2. Sami jesteśmy sprawcami naszych doświadczeń - od nas samych zależy, co spostrzegamy i czego doświadczamy, jesteśmy odpowiedzialni za nasze zachowania. Wolność i odpowiedzialność nieraz jednak rodzą lęk. Przypadki skrajne - „obłęd” lub pijaństwo to zachowania podejmowane celowo, aby sprawić wrażenie, że nie podejmuje się odpowiedzialności za swoje zachowanie.

3. Istnieją dwa rodzaje woli:

• wola upominająca - zmuszająca do robienia tego, co naszym zdaniem, powinniśmy robić;

• wola ukierunkowana na cel - wyzwalana wtedy, gdy swobodnie ustalamy własne cele, chcemy je realizować i osiągnąć;

4. W terapii skoncentrowanej na kliencie podkreśla się rolę bezwarunkowej akceptacji oraz empatii i ciepła przejawianych przez terapeutę - dzięki tym czynnikom ludzie rezygnują z postawy obronnej i zaczynają wyjaśniać i akceptować swoje przeżycia.

5. W terapii Gestalt nacisk kładzie się na świadome przeżycia i świadome emocje. Terapia ta zajmuje się przeszłością tylko o tyle, o ile wpływa ona na to, co dzieje się obecnie. Terapeuci Gestalt starają się przede wszystkim wzbudzić na nowo uczucia związane z konfliktem i wykorzystać je do rozwiązania go. Pacjentów zachęcają do odgrywania swych uczuć, ról społecznych, snów i zdarzeń z życia.

6. Logoterapeuci zwracają przede wszystkim uwagę na to, jakie objawy mają znaczenie w życiu jednostki oraz na to, że jednostka może sama swobodnie nadawać sens swemu życiu. W tym celu stosuje się dwa czynniki: derefleksję i intencję paradoksalną.

Rozdział 5: Model środowiskowy: podejścia behawioralne i poznawcze

Zagadnienie „natura czy wychowanie?”

W modelu środowiskowym życie psychiczne i choroba psychiczna są wynikiem środowiskowego uczenia się i można je zmienić dokonując zmian w środowisku.

Historia

Rene Descartes - racjonalizm, doktryna idei wrodzonych

Angielscy empiryści - wszelka wiedza pochodzi od zmysłów, dziecko uczy się przez kojarzenie (asocjacje); John Locke - tabula rasa

David Hume - związki, jakie tworzymy między ideami, sprowadzają się do dwóch prostych zasad: podobieństwa i styczności (zasada podobieństwa- portret jakiejś osoby skłania nas do pomyślenia o rzeczywistej osobie; zasada styczności w czasie lub przestrzeni- wyobrażenie sobie fragmentu twarzy przywoła na myśl obraz całej twarzy);

BEHAWIORYZM

Założenia:

1. środowiskowość (enwironmentalizm)

• wszelkie organizmy, z człowiekiem włącznie, kształtowane są przez środowisko;

• uczymy się przyszłości poprzez skojarzenia z przeszłością (nagrody i kary wpływają na nasze zachowanie)

2. eksperymentalizm

• za pomocą eksperymentu możemy stwierdzić, jaki czynnik środowiskowy spowodował nasze zachowanie i w jaki sposób możemy je zmienić;

• behawiorysta najpierw ustala prawa ogólne, a później stara się zrozumieć indywidualny przypadek (odwrotnie jest w modelu psychodynamicznym);

optymizm dotyczący zmian

• patologiczne zachowania jednostki zmienią się, gdy zmieni się środowisko;

4. stanowisko antypsychologiczne

• zjawiska psychiczne, uczucia i myśli nie są pełnoprawnymi przedmiotami badań naukowych

• John B. Watson

• świadomość nie jest czymś materialnym, a przedmiot badań naukowych musi być materialny;

• zachowanie jest materialne, badanie zachowania musi mieć charakter jawny i musi być weryfikowalne

1. Warunkowanie klasyczne

BB - bodziec bezwarunkowy

RB - reakcja bezwarunkowa

BW - bodziec warunkowy

RW - reakcja warunkowa

BB (pokarm) → RB (ślinienie się)

BW (dźwięk) → BB (pokarm) → RB (wydzielanie sliny)

BW (dźwięk) → RW (ślinienie się)

Wytwarzanie odruchu - uczenie się reakcji na zasadzie styczności w czasie między BW a BB;

Wygaszanie - BW traci moc wywołania uprzednio wyuczonej reakcji; do wygaszenia doprowadza się eksponując BW, po którym nie następuje już BB;

Generalizacja bodźca - uwarunkowana przez jakiś określony bodziec reakcja występuje na skutek podobnych bodźców;

Różnicowanie bodźców - pojawianie się RW na BW skojarzony z BB oraz niewystępowanie RW na podobne bodźce skojarzone z brakiem BB.

Warunkowanie pawłowowskie wyjaśnia, w jaki sposób obiekty nabierają znaczenia emocjonalnego. Podstawowym mechanizmem wszelkich wyuczonych stanów emocjonalnych jest skojarzenie obojętnego obiektu z bezwarunkowym stanem emocjonalnym BB. Gdy taka zbieżność w czasie powtórzy się dostatecznie często, dotychczas obojętny obiekt stanie się BW i sam będzie wywoływał ów stan emocjonalny RW.

Nabyte zaburzenia emocjonalne:

• fobie są wynikiem warunkowania klasycznego

model behawioralny	model biomedyczny	model psychodynamiczny
objaw jest zaburzeniem (nie ma głębszego stanu patologicznego)	objaw wywołany przez czynnik patologiczny wirus zaburzenia biochemiczne dysfunkcja narządu	objaw występuje na skutek konfliktu intrapsychicznego zwykle o charakterze seksualnym lub agresywnym, wywodzący się z fiksacji w okresie dzieciństwa

model behawioralny	model biomedyczny	model psychodynamiczny
zlikwidowanie objawów oznacza wyleczenie zaburzenia, usuwanie objawów przez wygaszanie	wyleczenie wymaga usunięcia zaburzenia leżącego u podstaw, zlikwidowanie objawów to tylko zabieg kosmetyczny

TERAPIE OPARTE NA WARUNKOWANIU PAWŁOWOWSKIM

1. Zanurzanie - pacjenta z fobią „zanurza się” na kilka godzin w rzeczywistej lub wyobrażonej sytuacji wywołującej lęk.

2. Systematyczna desensytyzacja (odwrażliwianie, odczulanie), J. Wolpe - pacjent wyobraża sobie serię scen budzących coraz większy strach i dot. obiektu fobii, a równocześnie reaguje nie zdradzając lęku.

Rosenhan D., Seligman M., Psychopatologia; r.1,3,4,5

1

zespół objawów

etiologia

leczenie

---