KODEKS CYWILNY
Prawo cywilne -(gospodarcze )-dotyczy stosunków między podmiotami gospodarczymi .
Prawo :
1.Jako zjawisko społeczne :
autorem jest Thering ( niemiecki uczony z połowy XIX wieku ), postawił teorię przymusu zgodnie z którą prawo to zjawisko społeczne , które cechuje przymus .
autorem jest Duguit ( francuski uczony) - postawił teorię solidarności społecznej , jego zdaniem pojęcie prawa należy opierać na doktrynie prawa społecznego tzn. na idei solidarności społecznej . Uważał , że człowiek może żyć tylko w społeczeństwie i realizuje się poprzez tę ideę solidarności społecznej , która polega na wspólnocie celów oraz pracy , która dokonuje się w drodze jej podziału .
Żyjąc w społeczeństwie ludzie muszą dostosować działania do wspólnych reguł postępowania , które są równocześnie i stałe i zmienne zależne od okoliczności .
Prawo przedmiotowe wynika z założeń solidarności społecznej , a z tego prawa przedmiotowego wywodzi się prawo podmiotowe . Prawo podmiotowe jest prawem i obowiązkiem jednostki do działania na rzecz solidarności społecznej i jest to reguła prawna , a więc prawem jest to :
Co realizuje solidarność społeczną .
Przesłanka ta była błędna , gdyż nie można było mówić o solidarności np.: między narodami . Przykładem mogą być wojny .
Psychologiczna - teoria prawa którego twórcą był Leon Petrarzycki zmarł w latach 20-tych , był filozofem prawa a w Petersburgu i profesor Uniwersytetu Warszawskiego . Jego zdaniem prawo to przeżycie psychologiczne o charakterze dwustronnym i imperatywno-atrybutywny
Powiązał on sprawę teorii moralności ( przeżycie psychologiczne jednostronne tylko imperatywne) .
Imperatyw to nakaz , obowiązek
Atrybut uprawnienia.
Teorii tej postawiono dwa zarzuty :
relatywizm - prawo jest względne w jego ujęciu, pod prawo można podciągnąć wszystko np. prawo dziecinne czy złodziejskie.
Że prawo realizuje się nie tylko przez przeżycie psychiczne.
Definicja adekwatna ( dorównana) tzn. taka , w której nic nie pozostaje poza określeniem definiowanego przedmiotu . Występują tam dwa elementy :
Definiendum - to co definiujemy np.: prawo
Definiens to, to przez co definiujemy - określenie którym definiujemy.
2 prawo pozytywne to zespół reguł postępowania stanowiony przez organ do tego powołany , powszechnie uznany za obowiązujący , gwarantowany przez państwo przymusem i obowiązujący w danym miejscu i czasie .
Jak dzielimy prawo :
Podział na tzw. gałęzie prawa :
1.Prawo karne służy utrzymaniu porządku publicznego.
2. Prawo administracyjne - reguluje stosunki między państwem a obywatelem.
3.Prawo cywilne - reguluje stosunki majątkowe.
W prawie administracyjnym organ władzy państwowej wyposażony jest w tzw imperium (władztwo)
Stosunki pomiędzy organem władzy a obywatelem na gruncie prawa administracyjnego nie ma charakteru równorzędnego , natomiast na gruncie prawa cywilnego istnieje pełna równorzędność stron.
Stąd proces cywilny to proces kontradyktoryjny ( kontra - przeciw , dyktoryjny - strony wzajemnie ze sobą rozmawiają , sąd tylko tym kieruje.)
Stosunek prawny - to stan zależności pomiędzy przynajmniej dwoma podmiotami prawa które są zindywidualizowane .
Stan ten posiada charakter atrybutowo- imperatywny . Przebiega w sferze majątkowej. To zjawiska powodujące powstanie zmiany lub wygaśnięcie stosunku prawnego.
Fakt prawny- to zjawisko powodujące powstanie , zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego . Wyróżnia się :
zdarzenia prawne , niezależne od woli ludzkiej
działania prawne , zależne od woli ludzkiej
domniemanie prawne - to prawdopodobieństwo zaistnienia faktu w powiązaniu z dotyczącą go normą prawną .
domniemanie faktyczne - to prawdopodobieństwo zaistnienia faktu , które to przyjmuje się za prawdziwe.
PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO:
Wyróżniamy osoby :
fizyczne to każdy człowiek od chwili urodzenia do śmierci .
nasciturus - mający się urodzić , posiada pewne uprawnienia ( prawo do spadku po zmarłym ojcu ) z orzeczenia Sądu Najwyższego .
Osoby dzielimy na:
do 13 roku
do pełnoletności
do śmierci
Do 13 roku życia dziecku nie można przypisać ani winy ani odpowiedzialności . Brak im zdolności do czynności prawnych.
Zdolność prawna - to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków , ma charakter potencjalny .
Zdolność do działań prawnych , to zdolność do tworzenia faktów prawnych , należących do działań prawnych.
Zdolność do czynności prawnej - to zdolność występowania we własnym imieniu w zakresie zawierania stosunków prawnych .
Od 13 - 18 roku życia zdolność do czynności prawnych jest ograniczona .
Po 18 roku życia posiada się zdolność do czynności prawnych .
Ubezwłasnowolnienie - kogoś częściowo ubezwłasnowolnionego nie można jeszcze częściowo ubezwłasnowolnić , albo zostawia się go , albo ubezwłasnowalnia
Prawo podmiotowe to prawo przysługujące osobie fizycznej lub prawnej ( to uprawnienie do działania ) prawa te dzielą się na :
osobowe lub osobistości - te prawa , które w człowieku są szczególnie silnie związane ( prawo do własnego zdrowia )
na dobrach rzeczowych - prawo własności ; jest ograniczone ze względu na prawo własności innego podmiotu prawa .
Prawo podmiotowe osobowe związane jest z osobą ludzką ( prawo do nazwiska , korespondencji , nienaruszalności mieszkania , prywatności ).
Prawo własności - przykład prawa podmiotowego na dobro rzeczowego.
Ochrona praw rzeczowych jest dwupłaszczyznowa :
prewencyjna - możemy przeciwdziałać na drodze sądowej , chociaż nie ma jeszcze szkody , ale jest jej zagrożenie .
kompensacyjna lub restytucyjna. - doszło już do szkody i należne jest odszkodowanie ( zapłata równowartości szkody ) .
Kodeks Cywilny daje możliwości nie żądania odszkodowania , ale restytucji szkody - przywrócenia do stanu poprzedniego.
Prawo przedmiotowe - mówi w jaki sposób mamy korzystać z prawa podmiotowego.
Umowa jest czynnością prawną jednorazową , będącą zgodnym oświadczeniem woli stron , z którego ewentualnie wynika stosunek prawny.
Źródłem stosunku prawnego jest umowa lub przepis prawny.
Ex lege - z mocy prawa
Ex contractu - z umowy
Umowa dzierżawy jednorazowa z której powstaje stosunek prawny mający charakter ciągły .
Czynność prawna -przejaw woli podmiotu prawa , zmierzający do wywołania zmian w sferze prawnej . Wywołuje skutki prawne nie tylko te , które są w niej bezpośrednio wyrażone ale te , które wynikają z przepisów prawa ,zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów .
Ma ona pewne składniki :
essentialia negotii - istotne warunki umowne
accidentalia negotii- dodatkowe , boczne warunki umowne
naturalia negotii - naturalne warunki umowne
Jeżeli w umowie nie ma istotnych warunków , to umowa jest nieważna . Pozostałe warunki mogą być , ale nie muszą .
Prawo nie precyzuje co należy do danej grupy.
W każdej umowie musi być :
Oznaczenie stron umowy
Przedmiot umowy
Cena , kwota
Termin wykonania umowy.
Czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego , jest nieważna jeżeli dotyczy to tylko części tej czynności , to tylko ta część jest nieważna , chyba że z okoliczności wynika , że bez niej strony nie dokonałyby tej czynności prawnej.
Możliwa jest konwersja czynności prawnej.
Oświadczenie woli - z wyjątkami przewidzianymi prawem , może być złożone w każdej formie , byleby doszło do drugiej strony i było zrozumiane . Może być zastąpione przez prawomocne orzeczenie sądu , ponieważ mogą zajść takie okoliczności że zobowiązany do jego złożenia nie chce go złożyć .
Zawarcie umowy następuje :
Oferta - oświadczenie woli skierowane do drugiej osoby ( grupy osób ) zawierające istotne warunki umowy w przedmiocie zawarcie umowy . Wiąże do chwili oznaczonej w ofercie . Jeżeli termin ten nie jest podany , to wiąże od natychmiast . Jeżeli została złożona bezpośrednio , jeśli jest złożona np.: w drodze pisemnej ( nie bezpośrednio ) , to wiąże przez taki okres , jaki jest potrzebny na uzyskanie odpowiedzi.
Przyjęcie oferty z zaostrzeniem zmian , poczytuje się za nową ofertę i wtedy strony zamieniają się rolami.
Zaproszenie do rozpoczęcia rokowań mamy z tym do czynienia , kiedy coś oferujemy , ale nie ma w tym essentialia negotii .
Formy czynności prawnych:
1. forma pisemna
lub inna niż pisemna ( zastrzeżona przez przepisy prawa , jeśli nie jest dostosowana , powoduje nieważność umowy , chyba że jest zastrzeżona dla specjalnych skutków ).
Przeniesienie prawa własności musi nastąpić w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności .
Wady oświadczenia woli:
nieważne jest , jeżeli zostało złożone w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie woli.
2. Złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru
Złożenie pod wpływem błędu - tylko wtedy , gdy błąd jest istotny , a jeżeli zostało ono złożone drugiej stronie , to wtedy gdy ta strona ten błąd wywołała lub o nim wiedziała . Jeżeli ten błąd nie był istotny , a druga strona wywołała go podstępem , to wtedy również można się uchylić od skutków prawnych oświadczenia woli.
Te zasady stosuje się , gdy oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem groźby , z tym , że groźba musi być bezprawna ( bezprawna jest wtedy , gdy jest przestępstwem, jak i wtedy , gdy nie jest normalnym załatwieniem sprawy ).
Warunek to zdarzenie przyszłe , oraz niepewne od którego można uzależnić powstanie lub ustanie skutków oświadczenia woli.
Mamy dwa rodzaje warunków :
zawieszający przy którym ziszczenie się warunku powoduje powstanie skutków prawnych
rozwiązujący przy którym ziszczenie się warunku powoduje ustanie skutków oświadczenia woli.
Jeżeli warunek sprzeczny jest z zasadami współżycia społecznego lub niemożliwy do spełnienia , sprzeczny z prawem to :
jeżeli jest zawieszający , powoduje nieważność całej czynności prawnej
jeżeli jest rozwiązujący , to uważa się za niezastrzeżony .
Termin to dodatkowe zastrzeżenie umowne , dotyczące czynności prawnych , przez które jej skutek zostaje ograniczony w czasie .
Różnica między warunkiem a terminem :
Warunek może się ziścić lub nie , a termin zawsze musi zaistnieć .
Wadliwość czynności prawnej może istnieć w takim stopniu , że powoduje jej:
a. nieważność bezwzględną tzn. że powstaje eks lege ( z mocy prawa)i może się na nią powołać każdy.
b. nieważność względna i wtedy na tą nieważność może powołać się ograniczone grono osób.
Do unieważnienia czynności prawnych wystarczy poza sądowe uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli.
Konieczne jest orzeczenie sądu .
Nieważność - to tak jakby sprawy nie było
Bezskuteczność czynność jest ważna , ale nie wywiera skutków prawnych .
zawieszona - jeżeli młodociany zawrze umowę o pracę, jest wyżne, ale opiekun musi wyrazić zgodę.
względna - mamy z nią do czynienia wtedy , gdy czynność prawna nie wywołuje skutków prawnych tylko do oznaczonych osób
z mocy prawa
z mocy orzeczenia sądu.
W prawie - Kodeksie cywilnym dużą rolę pełnią te artykuły ( przepisy) , które dotyczą odpowiedzialności za szkodę .
Art.415. Kto z winy wyrządził komuś szkodę ma obowiązek do jej naprawienia.
WINA I ODPOWIEDZIALNOSC:
Prawo cywilne nie stworzyło własnej koncepcji winy i odpowiedzialności ( zawarte są w prawie karnym ) . Prawo cywilne przejęło to z karnego , z ty jednak , że uprościło te pojęcia
Wina jest wtedy , gdy sprawca świadomie dąży do osiągnięcia skutku przestępczego lub jeśli możliwość przewiduje i z nią się godzi .
W prawie karnym wina dzieli się na :
wina umyślna ( dolus) występuje w dwóch postaciach :
dolus ewentualis - wina niezamierzona
directus -wina zamierzona
wina nieumyślana - mamy do czynienia , kiedy sprawca przewiduje skutek przestępczy swojego działania ( bezpodstawnie uważa , że go uniknie ) lub jeśli go nie przewiduje , chociaż może lub powinien go przewidzieć .
Występuje w dwóch postaciach:
culpa lata ( wina ciężka ) - rażące niedbalstwo
culpa levis ( wina lekka ) - lekkomyślność
Istnieją artykuły , w których ( w kodeksie postępowania cywilnego ) sąd jest związany ( w postępowaniu cywilnym ) prawomocnym orzeczeniem sądy w postępowaniu karnym w zakresie winy , gdy ten sąd wydaje wyrok skazujący ( gdy przyjmuje winę oskarżonego ).
Nie jest związany z zakresem winy - w postępowaniu cywilnym .Nie jest związany prawomocnym orzeczeniem sądu w postępowaniu karnym , jest to orzeczenie uniewinniające albo umarzające.
Sąd w postępowaniu cywilnym nie jest związany orzeczeniem jakiegokolwiek organu poza sądem ( decyzja administracyjna ).
Nie ma podziału w prawie cywilnym na winę umyślną i winę nieumyślną .Jest problem tylko , czy jest wina .
Ten typ odpowiedzialności , to tzw. odpowiedzialność na zasadach ogólnych (na zasadzie winy art. 415 K.C.) . Jest pierwszym typem jaki znalazł się w historii prawa . Jako najbardziej korelatywna , na zasadach moralnych . Jest trudna dla poszkodowanego , tzn. trudne jest przeprowadzenie jej dowodu przez poszkodowanego .
Została też wprowadzona zasada odpowiedzialności na zasadzie ryzyka . Modelowym przepisem - 435 K.C. mówi on o tym , że powód ( poszkodowany ) nie ma obowiązku wykazania winy pozwanego , natomiast pozwany ( domniemany sprawca ) musi , aby uwolnić się od odpowiedzialności udowodnić , że zachodzi jedna z tzw. okoliczności exculpujących względnie egzonerujących .
Odpowiedzialność absolutna w prawie polskim występuje :
- Odpowiedzialność za szkodę atomową zdarzają się rzadko , a jej skutki są ogromne
Przyczyny exskulpująca :
siła wyższa - zdarzenie przyszłe niepewne , któremu nie da się zapobiec.
wyłączna wina poszkodowanego - gdy poszkodowany zawinił.
wina osoby trzeciej , za którą nie ponosi odpowiedzialności
Przy odpowiedzialności na zasadzie winy bada się dwa elementy , które muszą zaistnieć , aby była to odpowiedzialność :
wina ( element subiektywny )
tzw. bezprawność ( element obiektywny )
Przy odpowiedzialności na zasadzie ryzyka nie badamy winy , natomiast badamy bezprawność ( element obiektywny ).
Bezprawność zachodzi wtedy , gdy dochodzi do naruszenia chociażby zasady prawnej .
Istnieje trzecia zasada odpowiedzialności o charakterze pomocniczym , to odpowiedzialność na zasadzie słuszności .Żeby ją zastosować , przepis prawa musi przyjmować ,że w określonym przypadku należy zastosować tą zasadę. Jeżeli nie ma takiego stwierdzenia , sąd nie może jej zastosować ( art. 428 K.C.)
RZECZY RUCHOME I NIERUCHOME.
Nieruchomość - część powierzchni ziemskiej stanowiącej odrębny przedmiot prawa własności , oraz budynki trwale związane z gruntem , ich części o ile przepisy szczególnie nie przewidują , że stanowią one odrębny przedmiot własny .
Część składowa rzeczy: to rzecz , która nie może być odłączona od rzeczy głównej bez uszkodzenia , lub istotnej zmiany tej rzeczy lub tej części składowej .
Nie może być właścicielem części składowej inny właściciel , niż tej rzeczy .Częścią składową nieruchomości są związane z nią prawa jako ograniczenie prawa rzeczowe np.: prawo służebności gruntowej .
Ruchomości to wszystko , to co nie jest nieruchomością .
Przynależności , to rzeczy ruchome niezbędne do korzystania z „głównej” rzeczy , zgodnie z jej przeznaczeniem pod warunkiem , że powstają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.
Pożytki :
Pożytki naturalne - to płody oraz inne odłączone części składowe , kiedy stanowią normalny dochód z rzeczy np. : jabłka .
Pożytki cywilne - to dochody , które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego np.: czynsz najmu.
Pożytki prawne - to dochody , które przynosi prawo np.: odsetki.
Przy zagadnieniu odpowiedzialności w prawie cywilnym , jest to odpowiedzialność , która opiera się na dołożeniu należytej staranności . Jeżeli stwierdzimy , że nie dołożono jej , to mamy do czynienia z odpowiedzialnością za szkodę .
W krajach śródziemnomorskich stawia się pytanie , czy sprawca postąpił jak pater bonus familia ( dobry ojciec rodziny) , jeśli tak postąpił , to nie ponosi odpowiedzialności i odwrotnie.
W innych krajach , gdzie związki były pośrednie z kulturą Rzymu , stawia się pytanie , czy zachował się jak średnio dobry fachowiec w danej dziedzinie.
DOBRA I ZŁA WIARA.
Dobra wiara to stan psychiczny osoby polegającej na jej błędnym , ale usprawiedliwionym mniemaniu o istnieniu określonego prawa lub stosunku prawnego , chociaż rzeczywisty stan prawny jest inny.
Zła wiara zachodzi wtedy , gdy ktoś ma świadomość niezgodności danego stanu rzeczy z rzeczywistym stanem prawnym , albo nie zna tego rzeczywistego stanu prawnego wskutek niedbalstwa .
Przedawnienie to instytucja prawa cywilnego , prowadząca do wyłączenia możliwości zaspokojenia roszczenia wskutek upływu określonego czasu .
Są różne okresy przedawnienia , zawsze jest on określony w przepisie prawa ( przy określonej instytucji prawnej ) podanym. Jeżeli nie jest podany , to znaczy , że stosuje się ogólny okres przedawnienia - 10 lat .
W związku z przedawnieniem pozostają dwie instytucje :
Zawieszenie biegu przedawnienia - polega na tym , że po upływie przyczyny zawieszenia biegnie ono dalej tzn. że okres sprzed chwili zawieszenia dolicza się do biegu przedawnienia płynącego po ustaniu przyczyny zawieszenia . Występuje w stosunkach między dziećmi , a rodzicami , pomiędzy małżonkami , pomiędzy osobami nie mającymi pełnej zdolności do czynności prawnych a osobami sprawującymi opiekę i w przypadku siły wyższej.
Przerwa biegu przewidywania polega na tym , że jeżeli wystąpi przyczyna ją przewidująca 0to po ustaniu tej przyczyny przedawnienie biegnie od nowa . Następuje przez czynność podjętą bezpośrednio w celu dochodzenia , ustalenia , zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia przed sądem lub innym organem do tego uprawnionym . Np. prawomocny wyrok sądowy przedawnia się z upływem lat 10-ciu.
Interpretacja ( Wykładnia prawa ) :
Językowa - występuje jako I przy czytaniu tekstów : polega na zrozumieniu użytych słów i zwrotów ustawodawcy w tekście . Nie można dojść do wniosku , że ustawodawca nic nie chciał przez to powiedzieć .
Systemowa - przeprowadza się ją wg znaczenia przepisu ,jaki wynika z całości systemu w którym się on znajduje , chodzi tu o zrozumienie sensu przepisu w związku z innymi przepisami .
Funkcjonalna ( celowościowa ,teleologiczna)- chodzi tu o interpretację sensu przepisu wg celu jakiemu ten przepis ma służyć . Chodzi o cel jaki miałby ustawodawca w chwili wydania przepisu . Chodzi o funkcję jaką ten przepis pełni w całości systemu .
Z celu na środki - muszą mu być dane środki do osiągnięcia celu . Środki muszą być w określonej proporcji .
W drodze interpretacji dochodzi się do określonych wyników w stosunku do interpretowanego tekstu :
inerpretatio dedarativi - wykładnia stwierdzająca
interpretatio extensiva - wykładnia rozszerzająca
interpretatio restictiva - wykładnia zwężająca.
Dedarativa - interpretujemy to co tekst nam wprost wyraźnie mówi.
Prowadząc wykładnie wprowadzamy określony typ rozumowania :
a maiori ad minus - z mocniejszego na słabsze
a minori ad maius - ze słabszego na mocniejsze
te dwie postacie wykładni to tzw. argumentum a fortioli.
Argumentum per analogia - rozumowanie przez podobieństwo
Argumentum contrario - rozumowanie z przeciwieństwa
Argumentum a fortioli - z uzasadnienia silniejszego na słabsze lub odwrotnie używa się łącznika „tym więcej” lub „tym bardziej” , jeżeli to jest rozumowanie z silniejszego na słabsze . Jeżeli natomiast to jest typ rozumowania ze słabszego na silniejsze , to wówczas musi się dodać przeczenie np. „tym więcej nie” , „tym bardziej nie”
Jeśli ktoś ma obowiązek wychowania dziecka , to tym więcej musi mu zapewnić szkołę -a maiovi ad maius .
Jeżeli współwłaściciel nieruchomości bez zgody pozostałych współwłaścicieli nie ma prawa wydzierżawienia jej komuś , bo tym bardziej nie ma prawa jej sprzedaży a minori ad maius.
UBEZPIECZENIA
Pojęcie ubezpieczeń składa się z dwóch typów :
ubezpieczenia społeczne - (ZUS)
ubezpieczenia gospodarcze - domena wszystkich zakładów ubezpieczeń WARTA , Hestia itd.
Podstawą ubezpieczeń społecznych jest stosunek zatrudnienia , ubezpieczenia gospodarcze nie są związane , ani z pracą , ani z zatrudnieniem ( są wyjątki tzw. ubezpieczenia obowiązkowe).
Ubezpieczenia gospodarcze po raz pierwszy zostały skodyfikowane w 1967 r w kodeksie Justyliana .
Z powstaniem ubezpieczeń można wiązać metodę oszczędzania . Pierwsze powstały ubezpieczenia morskie , natomiast rozwinęły się ubezpieczenia lądowe .
Pierwsze ubezpieczenia pojawiły się w starożytnym Egipcie ( balsamowanie zwłok )
W latach 20-tych XX wieku , podczas konserwacji portów w Atenach , została odnaleziona umowa Lex Rhodia de Jactu prawo rodyjskie o wyrzuceniu .
Starożytni Rzymianie określali prawo jako Lex Jact - przepis . Stworzyli oni prawo cywilne , prawie w całości ( ze zmianami w różnych krajach).
We Włoszech powstały pierwsze banki i obrót bezgotówkowy . W XVII wieku nastąpił duży skok rozwoju ubezpieczeń ( od ognia) . W 1668 r pożar Londynu , dwa lata później w 1668 r powstało pierwsze ubezpieczenia od ognia .
Ubezpieczenia w Polsce sięgają średniowiecza ( Gdańsk - ubezpieczenia morskie , wskutek upadku państwowości polskiej nasilenie się rozwoju ubezpieczeń , było ograniczone : 1785 r Kwidzyń -pierwsze ubezpieczenia od ognia tzw. dyrekcja ogniowa dla Prus Zachodnich . 1803-1804 Zabór Pruski - Towarzystwo dla miast , Towarzystwo Ogniowe dla wsi , 1860 - Krakó - Krakowskie Towarzystwo Ubezpieczeń „Florianka” , 1870 - Warszawskie Towarzystwo Ubezpieczeniowe , 1873 - Poznań - Bank Wzajemnych Ubezpieczeń „Vesta” , 1918-1939 analogiczny do rozwoju ubezpieczeń , ale tylko na mniejszą skalę .
Był kapitał krajowy , który dominował , był też w znacznym stopniu kapitał obcy . Kapitał państwowy dominował w zakładach prowadzonych przez zakłady państwowe. Wprowadzono również pośrednictwo ubezpieczeniowe .Zmiany nastąpiły po 1945 r po zmianie ustroju . Ogólnie począwszy w ustawie o ubezpieczeniach gospodarczych z 12.12 1958 r „Ustawa o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych”.
Rozszerzenie zakresu prewencji , zrównanie jej znaczenia z kompensacją
Ustanowienie kontroli społecznej nad działami ubezpieczeń przez powołanie w PZU Rady Ubezpieczeniowej , jako reprezentanta ubezpieczonych i zainteresowanych organizacji i instytucji państwowych i społecznych.
Wprowadzono zasadę dobrowolności w zakresie ubezpieczeń masowych w stosunku do niepaństwowych jednostek gospodarki uspołecznionej (JGU)
Przesunięcie punktu ciężkości z ubezpieczeń obowiązkowych na dobrowolne , z czym nie stało w sprzeczności wprowadzenie w 1961 r obowiązkowego ubezpieczenia komunikacyjnego następstw nieszczęśliwych wypadków i odpowiedzialności cywilnej (OC) , 1962 r również auto casco(AC)
Wskutek zmian ustrojowych zlikwidowano działalność wszystkich .Działalność tą oddano Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń Wzajemnych PZUW oraz podporządkowanemu mu Poznańskiemu Zakładowi Ubezpieczeń Wzajemnych .
Ubezpieczenia prowadzone były na zasadzie monopolu przez PZU dla ubezpieczycieli krajowych , a dla ubezpiczycieli związanych z obrotem dewizowym przez spółkę akcyjną Warta .
1971 r - wprowadzono ubezpieczenie komunikacyjne AC , OC , NW , CARGO
1974 r - wprowadzono modelową regulację prawną w zakresie stosunku ubezpieczeń.
1984 r - nastąpiła nowa zmiana I Ustawa będąca próbą kompleksowego unormowania tego prawa . Reguluąjc zagadnienia organizacyjne ubezpieczeń , ustawa pozostawiła przepisy Kodeksu Cywilnego o ubezpieczeniach jako podstawowe w tym przedmiocie . Ta ustawa zastąpiła powszechne ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne przez podział na ubezpieczenia ustawowe i dobrowolne .
Rozszerzono zakres ubezpieczeń ustawowych
Wprowadzono zasadę pomocniczości (subsydialnosci) przepisów K.C. o ubezpieczeniach art. 805-834 o stosunku do ustawy.
Ustawa z 12. V. 1989 r - ustawa , która nowelizowała ustawę z 20.IX . 1984 r . Wprowadzono tą ustawą szereg zmian a szczególnie :
zmniejszono zakres oraz ilość zabezpieczeń ustawowych
zmieniono podział zakresu działalności PZU i spółki akcyjnej Warta przez to , że dopuszczono działań tak w kraju , jak i za granicą .
Zezwolono na działalność niepaństwowych zakładów ubezpieczeniowych tj. spółdzielni i spółek oraz dopuszczono też spółki z udziałem kapitału zagranicznego .
Dopuszczono też możliwość działań gospodarki poza ubezpieczeniowej .
28 VII. 1990 r aktualna ustawa ubezpieczeniowa „Ustawa o działalności ubezpieczeniowej , Dziennik Ustaw 1998 r poz. 1015 , Dz. U. Nr 155 - ma jeszcze nowelizację , ostatnie dwie z 1990 r.
Ustawa z 1990 r jest ustawą o charakterze kompleksowym , jeżeli chodzi o ubezpieczenia gospodarcze , natomiast jeżeli chodzi o zawieranie umów ubezpieczenia i wynikające z tego wszystkie skutki mają zastosowanie w K.C.( art. 805-834)
Od 1999 r mogą prowadzić działalność także zakłady o kapitale zagranicznym , wyłącznie w oparciu o prawo polskie .
Ta ustawa zlikwidowała pojęcie ubezpieczeń ustawowych , a także od jej wejścia w życie wszystkie ubezpieczenia są ubezpieczeniami umownymi . Pewne z tych ubezpieczeń są obowiązkowe . Podano katalog ubezpieczeń obowiązkowych , oraz przyjęto zasadę branżowego podziału ubezpieczeń . Rozdzielono ubezpieczenia osobowe od majątkowych celem zapobieżenia przerzucania środków finansowych z ubezpieczeń osobowych na ubezpieczenia majątkowe. Przepisy tej ustawy poszły w kierunku stworzenia rynku ubezpieczeniowego , a także harmonizacji sprawy UE.
Źródła prawa ubezpieczeń gospodarczych:
Podstawą w zakresie struktury ubezpieczeń jest ustawa z 28.VII.1990 r ( art. 805 - 834).
Ubezpieczenia morskie - przepisy Kodeksu Morskiego oraz klauzula Loyda .
Ubezpieczenia obowiązkowe - ustawa z 1990r , oraz te , które weszły potem : OC posiadaczy pojazdów mechanicznych , ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego , od ognia i innych zdarzeń losowych , ubezpieczenie OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego i inne ubezpieczenia , które wynikają z dotąd obowiązujących ustaw lub umów międzynarodowych.
Źródłem prawa ubezpieczeń gospodarczych , są ogólne warunki ubezpieczeń (OWU) ostatnio są nim postanowienia umowne stron.
Do kompletacji zakładów ubezpieczeń należy:
ustalenie ogólnych warunków ubezpieczeń dla danego rodzaju ubezpieczenia
ustalenie taryfy oraz wysokości stawek ubezpieczeniowych.
ubezpieczenia dobrowolne
precyzowane są w rozporządzeniach ministra Finansów ( ubezpieczenia obowiązkowe)
Przedmiot obowiązkowe wzajemne ubezpieczenia (OWU) jest :
przedmiot i zakres ubezpieczenia
sposób zawarcia umowy
zakres i czas trwania odpowiedzialności zakładu
klauzule wyłączające spod ubezpieczenia
prawa i obowiązki stron
sposób ustalenia wysokości szkody
sposób wypłaty odszkodowania lub świadczenia.
Zakład ubezpieczeń jest obowiązany do doręczenia ubezpieczającemu tekstu ogólnych warunków z chwilą zawarcia umowy.
Ubezpieczenia obowiązkowe
Ogólne warunki ubezpieczeń muszą zawierać:
chwilę , datę powstania obowiązku zawarcia umowy
podstawowy zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela
najmniejszą dopuszczalną sumę gwarancyjną
prawa i obowiązki stron umowy
Takie rozporządzenie ustala też podstawy systemu taryf , przy czym ustalając taryfy zakład ubezpieczeń może brać pod uwagę różne okoliczności , które mają znaczenia dla ustalenia wysokości składki .
Niedopuszczalne jest ustalenie stawek ubezpieczeniowych przez zakład ubezpieczeniowy , poniżej kosztów ochrony ubezpieczeniowej . Ten kto prowadzi ubezpieczenia obowiązkowe nie może odmówić zawarcia takiego ubezpieczenia .
Instytucje specyficzne dla ubezpieczeń gospodarczych
I Biuro ubezpieczeń komunikacyjnych:
Obligatoryjne jego członkami są zakłady ubezpieczeń , które prowadzą ubezpieczenia komunikacyjne w zakresie obowiązujących ubezpieczeń OC , jeżeli zakresem tego ubezpieczenia są objęte obszary , które znajdują się poza granicami Polski. Biuro to ma osobowość prawną , a jego siedzibą jest Warszawa .
wystawienie dokumentów ubezpieczenia ważnych w innych krajach
zawieranie umów z zagranicznymi biurami ubezpieczeń komunikacyjnych , co do wzajemnego uznawania dokumentów ubezpieczeniowych
organizowanie likwidacji szkód powstałych na obszarze Polski przez pojazdy z rejestracją zagraniczną
ustalanie zasad i trybu dystrybucji przez zakłady ubezpieczeniowe , krótkoterminowych umów ubezpieczenia i ustalania wzorów tych dokumentów ( chodzi o umowy ubezpieczeniowe) dla pojazdów wjeżdżających do Polski bez ważnego dokumentu ubezpieczenia.
II Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny
Jego zadaniem jest wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia . Dotyczy to :
szkody na osobie , gdy zachodzi odpowiedzialność OC posiadacza pojazdu lub kierującego nim , a nie ustalono ich ważności i nie zidentyfikowano nadto pojazdu.
Gdy chodzi o odpowiedzialność rolnika , którego tożsamości nie ustalono
Odpowiedzialnością funduszu są też sytuacje związane z brakiem ubezpieczenia OC.
III Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń
Jest to centralny organ administracji państwowej . Jego zadaniem jest ochrona interesów ubezpieczonego przez zapobieganie sytuacji , w której zakład ubezpieczeń nie mógłby wypłacić należnego odszkodowania . Nadzór ten obejmuje zakłady ubezpieczeniowe , oraz pośredników ubezpieczeniowych . Jego zadaniem jest zapewnienie prawidłowego działania w wyniku ubezpieczeniowego . Wydaje też zezwolenia na prowadzenie działalności brokerskiej i agencyjnej .
IV Polska Izba Ubezpieczeń
Przynależność do niej jest obowiązkowe , ma ona osobowość prawną , z siedzibą w Warszawie .
Zadania Izby obejmują :
reprezentację zakładów ubezpieczeniowych i ochronę ich interesów
kompetencje opiniodawcze
współdziałanie z organami nadzoru ubezpieczeniowego
współdziałanie z organizacjami ubezpieczeniowymi : krajowymi i zagranicznymi
V Rzecznik Ubezpieczonych
Jest reprezentantem interesów ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia , ma osobowość prawną , siedzibą jest Warszawa
Jego zadaniem jest :
reprezentowanie i ochrona interesów ubezpieczonych i uprawnionych
opiniowanie ............... aktów prawnych
informowanie o zauważonych nieprawidłowościach
inicjowanie i prowadzenie działalności edukacyjno-informacyjnej dotyczącej ubezpieczeń .
Rzecznik na czas swojej kadencji powołuje Radę Ubezpieczonych ( jako organ opiniodawczo - doradczy ) w porównaniu z rozwiązaniami przyjętymi w Europie Zachodnie , to nie ma on( Rzecznik) uprawnień władczych , jako quasi arbiter = tak jakby w sprawach pomiędzy zakładami ubezpieczeń a ubezpieczonymi.
Zakład Ubezpieczeń
Jako ten podmiot , który ubezpiecza , może być w prawie polskim tylko spółką akcyjną albo Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych . Zagraniczny zakład ubezpieczeń , może prowadzić działalność ubezpieczeniową w Polsce poprzez swój główny oddział i w oparciu o prawo polskie . Zakład ubezpieczeń nazywa się też ubezpieczycielem . Jest więc stroną stosunku ubezpieczenia (osoba fizyczna lub prawna )
Ubezpieczający z mocy umowy wchodzi w stosunek ubezpieczenia poprzez umowę ubezpieczenia. Ubezpieczający wchodzi w stosunek ubezpieczenia celem zabezpieczenia interesu majątkowego własnego lub osoby trzeciej.
Pactum in favorem tertii - umowa na rzecz osoby trzeciej.
Jeżeli jest zawarta na rzecz osoby trzeciej , to świadczenie ubezpieczenia wypłaca się okazicielowi dokumentu ubezpieczenia , który równocześnie musi się wykazać prawem do przedmiotu lub sumy ubezpieczenia , zależnie od tego , czy chodzi o ubezpieczenie majątkowe czy osobowe . Ta osoba trzecia ( ubezpieczony ) jest stroną stosunku ubezpieczenia.
Podmiot ubezpieczenia:
przy ubezpieczeniach majątkowych , to mienie , którego wartość da się określić w pieniądzu
przy ubezpieczeniu OC , to ogół praw majątkowych tzw. ubezpieczenie interesu majątkowego
przy ubezpieczeniach osobowych przedmiotem jest zdrowie lub życie ludzkie
Wniosek ubezpieczeniowy - to wniosek ubezpieczającego o zawarciu umowy ubezpieczenia skierowany do zakładu ubezpieczeń . Stanowi on ofertę . Przyjęcie tej oferty po zawarciu umowy powoduje zawarcie stosunku ubezpieczenia.
Umowa ubezpieczeniowa- nie jest umową kwalifikowaną i do swojej ważności nie wymaga specjalnej formy . Może więc być umowa ubezpieczeniowa zawarta ustnie , ale nie jest to stosowane ze względów dowodowych.
Suma ubezpieczenia - to kwota pieniężna , na jaką zawarto umowę ubezpieczenia . W ubezpieczeniu majątkowym jest górną granicą odszkodowania , a w ubezpieczeniu OC stanowi tzw. sumę gwarancyjną .
W ubezpieczeniu osobowym określa zazwyczaj w % wysokość należnego świadczenia albo podstawę wymiaru takiego świadczenia , zwykle jest też podstawą obliczenia składki ubezpieczeniowej.
Przy ubezpieczeniach OC oznacza się tzw. sumę gwarancyjną . Zakład ubezpieczeniowy wypłaca z sumy gwarancyjnej dalszą odpowiedzialność ( dalsze pieniądze) wypłaca odpowiedzialny za powstanie szkody. W praktyce wyczerpanie sumy gwarancyjnej jest rzadkie.
Składka ubezpieczeniowa- stanowi obowiązkową opłatę od ubezpieczenia i jest świadczeniem ubezpieczającego wobec zakładu ubezpieczeniowego z tytułu udzielonej przez niego ochrony ubezpieczonego . Uiszczenie składki następuje w wyznaczonych terminach , zwykle obowiązuje jednoroczna składka ubezpieczeniowa . Terminy wynikają z ogólnych warunków ubezpieczeniowych dla ubezpieczeń dobrowolnych , a z rozporządzeń Ministra Finansów dla ubezpieczeń obowiązkowych.
Taryfowa składka stawki - to składka przypadająca od jednostki sumy ubezpieczenia za okres ubezpieczenia wynoszący 1 rok .Za jednostkę sumy ubezpieczenia przyjmuje się 100 lub 1000 jednostek monetarnych . Dlatego też ta taryfa składki jest wyrażona w % lub %o.
Aktuariusz to osoba , która zajmuje się zastosowaniem matematyki do okoliczności ubezpieczeniowej , chodzi tu np. o konstruowanie tablic wymieralności , wahań i prawdopodobieństwo statystyki teorii ryzyka.
Polisa ubezpieczeniowa - jest pisemnym wydanym przez zakład ubezpieczeń dowodem zawarcia umowy ubezpieczenia . Nie jest umową ubezpieczenia , jest dowodem zawarcia umowy tak jak : legitymacja ubezpieczeniowa , tymczasowe zaświadczenie ,dowód wpłaty składki - - to dokumenty mówiące o zawarciu umowy ubezpieczeniowej.
Jeżeli świadczenie wynikające z umowy ubezpieczeniowej, jest wyższe niż 2000 zł , to wydanie dokumentu ubezpieczenia jest obowiązkowe i zastrzeżone art. 75 K.C. pod rygorem dowodowym tzn. że w postępowaniu sądowym , aby dowieść , że zawarto umowę ubezpieczenia , należy pokazać dokument zawarcia umowy.
Polisa ubezpieczeniowa musi zawierać dokumenty , którymi w przypadku umowy ubezpieczeniowej będą :
- oznaczenie stron
- wysokość składki
- przedmiot ubezpieczenia tzn. wypadki objęte ubezpieczeniem
- suma ubezpieczenia ( względnie suma gwarancyjna )
- okres ubezpieczenia.
Karencja ( wynosi około 21 dni) to okres , od chwili zawarcia umowy , aż do chwili powstania odpowiedzialności ubezpieczyciela . Służy ochronie ubezpieczyciela . Stosuje się ją przy ubezpieczeniu zwierząt od padnięcia lub dobicia , z konieczności , jeżeli w chwili zawarcia umowy zwierzę nie było badane weterynaryjne.
Transzyza - rodzaje :
transzyza integralna czyli warunkowa , względna . Z jej zastosowania wynika , że zakład ubezpieczeniowy nie odpowiada za szkody w wysokości oznaczonej w transzyzie kwoty , a jeśli szkoda jest wyższa od jej kwoty , to wtedy odpowiada za całą szkodę tj. bez potrącenia transzyzy .
transzyza redukcyjna czyli bezwarunkowa , bezwzględna . Wskutek takiego zastrzeżenia zakład ubezpieczeń zawsze obniża wypłacone odszkodowanie o kwotę tej transzyzy.
Reasekuracja to cedowanie przez zakład ubezpieczeń na rzecz tzw. reasekuratora części ubezpieczonych ryzyk , łącznie z pobranymi składkami . W zamian za to reasekurator zobowiązuje się do pokrycia szkód w wysokości odpowiadającej przyjętym ryzykom i składce.
Stosunek prawny istnieje wyłącznie pomiędzy ubezpieczającym i pierwszym zakładem ubezpieczeniowym.
3. reasekuracja wielostopniowa - występuje , jeżeli pierwszy reasekurator znajduje innych reasekurantów
4. reasekuracja czynna - polega na przyjmowaniu ryzyka
reasekuracja bierna - polega na oddawaniu ryzyka.
Koasekuracja występuje w dwóch formach :
1. Zewnętrzna każdy z zakładów ubezpieczeniowych przyjmuje wobec ubezpieczającego odpowiedzialność w zamian za składkę .
2. Wewnętrzna - występuje tzw. koasekurator zawierający bezpośrednio umowę z ubezpieczającym . Koasekurator określa wspólnie z pozostałymi koasekuratorami proporcje udziału w składce i zakres odpowiedzialności wobec ubezpieczającego na podstawie obrębie zawartego ubezpieczenia .
Koasekuracja jest umową ubezpieczenia w rozumieniu art. 805-834 K.C. , ponieważ dokonuje ją sam ubezpieczający . Natomiast reasekuracja nie jest już umową ubezpieczenia w ścisłym tego słowa znaczeniu .
Wypadek ubezpieczeniowy jest to wypadek , w którym ustawa łączy obowiązek odszkodowania . Wynika to z art. 805 K.C. Jest to też zdarzenie losowe , choć zdarzenie losowe jest pojęciem szerszym niż wypadek ubezpieczeniowy. Nie wszystkie zdarzenia losowe są ubezpieczone.
Odszkodowanie jest szkoda , którą odwołujemy np. przez jej spłatę .
Szkoda materialna jest wymierna , można obliczyć jaka jest wartość pieniężna szkody , dlatego zgodnie z etymologią słowa „odszkodowanie” w języku polskim używamy tego słowa tylko , gdy mówimy o odszkodowaniu na rzeczach .
Szkoda na osobie to świadczenie , a nie odszkodowanie , bo nie można podać wartości pieniężnej szkody ( gdy ktoś ulegnie wypadkowi , nie da się określić ile należy się np.: za urwaną rękę ).
Zdarzenie losowe - to zdarzenie przyszłe , niepewne ( w danym konkretnym przypadku , może ono nastąpić , ale nie musi ) niezależnie od woli ubezpieczającego , występujące z pewną prawidłowością , którą da się ująć statystycznie.
W nauce przyjmuje się pogląd profesora Warkałło :
statystyczna prawidłowość tzn. empiryczne prawo wielkich liczb . Polega na tym , że zdarzenie losowe jest prawdopodobne w stopniu dającym się ustalić matematycznie
nadzwyczajność powstania zdarzenia losowego nie jest normalna dla danej jednostki dotkniętej szkodą (tylko pewne ulegają pożarom w ciągu roku itd.) .
losowość , możliwe jest tylko statystyczne ustalenie liczby wypadków w ciągu roku z ogromną dokładnością ( a niektóre budynki się zawalą).
Istnieje statystyczna prawidłowość zdarzeń , które mogą wystąpić i w tym sensie są zjawiskiem koniecznym . Natomiast w każdym konkretnym przypadku tego losu ustalić się nie da i często mamy tu do czynienia z przypadkiem.
Z pojęciem przypadkowości łączy się niepewność zdarzenia losowego.
An- czy zdarzenie losowe w ogóle zajdzie
Intertitudo effectus - niepewność co do zakresu skutków , jeśli już azajdzie
Quando - nie wiadomo kiedy zajdzie
Prewencja ubezpieczeniowa to działalność zmierzająca do wykluczenia możliwości zajścia wypadku ubezpieczeniowego , a w każdym razie do ograniczenia zakresu jego skutków .
Zdarzenia losowe w prawie ubezpieczeniowym dzielą się na :
klęski żywiołowe - to te zdarzenia losowe , które są natury przyrodniczej i zagrażają bezpieczeństwu życia lub mienia większej ilości ludzi lub takie , które mogą wywołać większe zakłócenia w gospodarce.
Wypadki - - wszystkie inne zdarzenia losowe , takie , które wprawdzie są wynikiem działania sił przyrody , ale skutki nie są wielkie lub zdarzenia , które są wynikiem działania sił przyrodniczych.
Szkoda w znaczeniu cywilno - prawnym ( w K.C pojęcia szkody nie ma ) , każdy uszczerbek tj. zmniejszenie się wartości = jakości =ilość określonego dobra majątkowego lub niemajątkowego. Szkoda na mieniu jest uszczerbkiem dotyczącym bezpośrednio dóbr lub interesów majątkowych pokrzywdzonego bez związku z jego osobą . Szkodą na osobie jest to uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia , pozbawienie wolności , naruszenie czci , związane z tym następstwa w postaci bólu , ujemnych doznań fizycznych , psychicznych , mogą się z tym wiązać następstwa majątkowe.
Jeżeli szkoda jest wynikiem kilku przyczyn ( tzn. związek synergetyczny) to do przyjęcia odpowiedzialności przez zakład ubezpieczeń wystarczy , żeby wypadek ubezpieczeniowy a w konsekwencji i szkoda , były skutkiem choćby jednej przyczyny .
Przez pośrednictwo ubezpieczeniowe należy rozumieć ( zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej ) wykonanie czynności faktycznych lub prawnych , które dotyczą zawarcia lub wykonywania umów ubezpieczenia lub reasekuracji.
Agent ubezpieczeniowy - to osoba fizyczna lub prawna , a także przedsiębiorca nie mający osobowości prawnej ale upoważniony przez zakład ubezpieczeniowy .
Organ nadzoru ubezpieczeniowego , nadaje zezwolenie na prowadzenie działalności agenta na wniosek zakładu ubezpieczeniowego lub zainteresowanego , jeżeli są spełnione przewidziane prawem wymagania .
Wymagania wobec agenta:
umiejętności związane z wykonywaniem zawodu
pełna zdolność do czynności prawnych
miejsce zamieszkania na terenie Polski
nie popełnienie przestępstwa umyślnego przeciwko mieniu i dokumentom , a również przestępstwa karno - skarbowego.
Cofnąć zezwolenie może organ nadzoru na wniosek zakładu ubezpieczeniowego lub z urzędu.
Jest ono cofnięte , jeżeli agent przestał spełniać warunki ustawowe , przestał pracować w zawodzie . Wynagrodzenie agenta to tzw. prowizja.
Agent działa w powiązaniu z zakładem ubezpieczeniowym na jego rzecz i w jego imieniu .
Działalność (j.ang) brokerska = ( j.włoski) maklerska - polega na zawieraniu oraz wykonywaniu umów ubezpieczeniowych w imieniu i na rzecz ubezpieczającego , czyli tego ,który będzie ubezpieczony . Makler pośredniczy też przy zawieraniu umów ubezpieczeniowych na rzecz ubezpieczającego , te same działania wykonuje w zakresie reasekuracji .
Działalność maklerską można prowadzić wyłącznie na podstawie zezwolenia organu nadzoru , mogą prowadzić osoby fizyczne i prawne . Nie wolno łączyć działalności agenta ubezpieczeniowego i maklera ubezpieczeniowego , makler musi zawrzeć umowę ubezpieczeniową swojej działalności OC . Do cofnięcia zezwolenia jest uprawniony organ nadzoru.
Agenta i brokera obowiązuje działalność zgodna z prawem i zasadami uczciwego obrotu. Obaj są osobami zaufania publicznego jak notariusz. Od ich walorów zawodowych i estetycznych zależy prawidłowe prowadzenie ich działalności . W konsekwencji działają oni na rzecz prawidłowego obrotu gospodarczego . Obu obowiązuje tajemnica zawodowa.
Kurtaż - wynagrodzenie maklera
Jeżeli chodzi o zawarcie umowy ubezpieczeniowej , to podstawą są art.805-034 K.C. , które bezpośrednio dotyczą umowy ubezpieczeniowej , a nadto te przepisy K.C. , które wiążą się z umową , a więc np. dotyczącą oświadczeń woli ,dochodzenia roszczeń i innych , poza K.C. dochodzą ogólne warunki ubezpieczeniowe dotyczące danego ryzyka , a jeśli chodzi o ubezpieczenia obowiązkowe - rozporządzenia Ministra Finansów .
Umowa ubezpieczeniowa jest zdefiniowana w art. 805 K.C. § 1
Wynika z niej:
biorą udział dwie strony : zakład ubezpieczeń ( określenie ustawowe) , czyli ubezpieczyciel ( określenie używane w praktyce , a także w nauce) i ubezpieczający . Obie strony są wobec siebie uprawnione i zobowiązane . Jest to więc umowa dwustronna ( dwustronnie zobowiązująca ) .
zobowiązanie ubezpieczającego ma charakter bezwzględny , co znaczy , że uiszczenie składki ubezpieczeniowej jest bezwarunkowe .
zobowiązanie zakładu ubezpieczeń do wypłaty odszkodowania jest uzależnione od zajścia wypadku ubezpieczeniowego .
Powstały w związku z tym pytania :
czy umowa ubezpieczeniowa jest umową wzajemną ?
Czy nie jest umową warunkową ?
Umowa ubezpieczeniowa jest umową wzajemną , ponieważ ubezpieczający płaci składkę , a zakład ubezpieczeniowy niezależnie od tego , czy dochodzi do wypadku ubezpieczeniowego , czy nie . Przez cały czas trwania stosunku ubezpieczenia , daje ubezpieczającemu ochronę ubezpieczeniową , która zwalnia ubezpieczającego od akumulacji kapitału na pokrycie ewentualnej szkody. W teorii przyjęto pogląd , że umowa ubezpieczeniowa nie jest umową warunkową ponieważ :
zakład ubezpieczeń świadczy ochronę ubezpieczeniową , co jest jego istotnym zobowiązaniem i nie ma przy tym żadnego warunku .
wszystkie umowy „pod warunkiem” są z marginesu życia gospodarczego . Są to głównie gry i zakłady.
Przyjmuje się również ,że umowy warunkowe dotyczą całkowitego marginesu życia społecznego i gospodarczego , natomiast umowa ubezpieczenia gospodarczego odgrywa w życiu gospodarczym i społecznym rolę bardzo ważną . Umowa ubezpieczenia może być zawarta na rzecz osoby trzeciej . Pactum in favorem tertii - umowa na rzecz osoby trzeciej . Ta osoba trzecia to ubezpieczony art.808.
Osoba trzecia nie jest ubezpieczającym , natomiast jest tzw. osobą zainteresowaną . Musi być wymieniona w umowie.
Zwracając się do zakładu ubezpieczeń o wypłatę odszkodowania , względnie świadczenia osoba trzecia musi wykazać się dokumentem ubezpieczenia , oraz swoim uprawnieniem do sumy ubezpieczenia . Osoba trzecia nie opłaca składki (- brak zobowiązań w stosunku do zakładu ubezpieczeń).
Przesłanki ważności umowy ubezpieczenia:
Ważność jest uzależniona od spełnienia się określonych przepisów dotyczących umowy ubezpieczenia bezpośrednio , jak i innych przepisów K.C. , które dotyczą ważności umowy . Mają też zastosowanie przepisy o przedsiębiorstwach państwowych , które dotyczą reprezentacji przedsiębiorstwa . Będą miały zastosowanie także ogólne warunki ubezpieczeń , zarówno te dla ubezpieczeń dobrowolnych ¸jak i rozporządzeń Ministra Finansów dla ubezpieczeń obowiązkowych. Zgodnie z art. 806 § 1 K.C. umowa ubezpieczeniowa jest nieważna , jeżeli w chwili jej zawarcia wypadek ubezpieczeniowy już zaszedł , albo jeżeli odpadła możliwość jego zajścia . Wyjątkiem jest , jeżeli zgodnie z umową stron ubezpieczenie obejmuje okres , który poprzedza zawarcie umowy.
W świetle § 1 art. 811 K.C. może nastąpić częściowa nieważność umowy . Dotyczy ona tylko tych postanowień dokumentu ubezpieczenia tych warunków umowy , które dla ubezpiczającego są niekorzystne w stosunku do złożonej przez niego uprzednio oferty , albo ogółu warunków ubezpieczeń . Ale wtedy jeżeli ubezpieczyciel nie zwrócił ubezpieczającemu na to uwagi w piśmie skierowanym do niego , przy doręczaniu dokumentu ubezpieczenia nie pouczając go o prawie sprzeciwu i nie wyznaczając do tego przynajmniej 7 - dniowego okresu ( wyraz ochrony ubezpieczającego )
Bezskuteczność ( art. 806 § 2 K.C.)
Bezskuteczne jest objęcie okresu ubezpieczenia czasookresu poprzedzającego zawarcie umowy , jeżeli w chwili zawarcia jedna ze stron wiedziała (mogła wiedzieć przy założeniu należytej staranności ) , że wypadek ubezpieczeniowy już zaszedł , albo możliwość jego zajścia . Umowa jest ważna ale bezskuteczna.
Granice podmiotowe i przedmiotowe
Podmiotowe :
- zakład ubezpieczeń ( jedna strona )
- ubezpieczający ( druga strona )
Ubezpieczający - to osoba , podmiot prawa , bądź osoba prawna , fizyczna , organizacja nie mająca osobowości prawnej ( ale jest tak traktowana).
Przedmiotowe: rodzaj ubezpieczenia , ryzyko będące przedmiotem ubezpieczenia .
Do granic przedmiotowych należy :
treść zobowiązania zakładu ubezpieczeń , który ogólnie mówiąc jest udzielenie ochrony ubezpieczenia oraz wypłata świadczeń , jeżeli zajdzie wypadek ubezpieczeniowy
treść zobowiązania ubezpieczającego , którą jest obowiązek uiszczenia składki ubezpieczeniowej , ale oprócz tego , to wszystko co do jego obowiązku zalicza K.C. , ogólne warunki ubezpieczeń i umowa stron.
Stosunek ubezpieczenia :
Zawarcie umowy ubezpieczeniowej następuje równocześnie z doręczeniem ubezpieczającemu dokumentu ubezpieczenia . Postanowienia ogólnych warunków , czy też umowy , nie mogą być sprzeczne z postanowieniami zawartymi w K.C. , które mają charakter iuris cogentis czyli przepisami bezwzględnie obowiązującymi.
Art.. 807 § 2 K.C. - mogą być stosowane zagraniczne warunki ubezpieczeń w ubezpieczeniach , które dotyczą obrotu zagranicznego , nawet jeżeli są one odmienne od przepisów 805- 834 ( zasada iuris cogenis tu nie obowiązuje).
W związku z zasadą wyrażoną w art.. 809 § 2 K.C. należy przyjąć że :
w pewnych wypadkach umowa może być zawarta z mocą wsteczną tzn. obejmować okres poprzedzający wystawienie dokumentu ubezpieczenia.
W świetle art.810 K.C. umowę uważa się za zawartą w 15-tym dniu od chwili założeni przez ubezpieczającego pisemnej oferty w ciągu 14 dni zakład ubezpieczeń nie doręczył ubezpieczającemu dokumentu ubezpieczenia . Wtedy w 15 dniu uważa się , że jest zawarta na ogólnych warunkach ubezpieczeń . Przepisu art. 810 K.C. nie stosuje się do ubezpieczeń na życie , bo ustawodawca postanowił pozostawić zakładowi większą swobodę w ocenie niebezpieczeństwa , jakie wiąże z zawarciem umowy , której przedmiotem jest życie ludzkie . Art. 810 nie stosuje się też przy ubezpieczeniu kredytów eksportowych .
Trwanie stosunku ubezpieczenia
Ubezpieczenie powstaje na określony czas , który nosi nazwę okresu ubezpieczenia . Wynika on z przepisu prawa rozporządzeń ministra finansów w zakresie ubezpieczenia obowiązkowego oraz z ogółu dla pozostałych okres ubezpieczeniowy może być oznaczony kalendarzowo np. na rok może ulec automatycznemu przedłużeniu , jeśli umowa nie zostaje wypowiedziana na przewidziany czas przed jej wygaśnięciem. Przedłużenie okresu umowy na wyraźny wniosek. Umowa ubezpieczeniowa może być zawarta na czas ( np. wycieczki) ściśle określony , określona może być na dane zdarzenia.
Zakończenie - ubezpieczenia wygasają :
na skutek odstąpienia od umowy przez ubezpieczającego
z chwilą zakończenia okresu ubezpieczenia , jeśli ubezpieczający nie odnowi umowy.
Gdy odpadły przedmiotowe przesłanki istnienia umowy
Odstąpienie od umowy przez ubezpieczającego wynika z ustaw o działalności ubezpieczeniowej.
Podstawą wygaśnięcia ( art. 823 § K.C .) dotyczy przejścia prawa własności nieruchomości ubezpieczonych na nowego właściciela ( art. 823 § 2 K.C.) dotyczy przejścia prawa własności rzeczy ruchomych , z tą chwilą umowa wygasa , chyba że strony umówiły się inaczej.
( art. 814 § 2 K.C.) umowa wygasa ze skutkiem natychmiastowym , jeśli ubezpieczyciel odstąpił od umowy ze względu na nieuiszczenie składki , ( art. 816 K.C.) ubezpieczający może odstąpić od umowy w ciągu 14 dni od chwili otrzymania wezwania ubezpieczyciela do uiszczenia podwyższonej składki , ze względu na zwiększenie się prawdopodobieństwa wypadku. Także i ubezpieczycielowi przysługuje prawo odstąpienia od umowy ze względu na zwiększenie się ryzyka wypadku w takim stopniu , że gdyby o tym ryzyku wiedział w chwili zawierania umowy , to by jej nie zawarł .
Prawo regresu
Jeżeli powstanie szkoda wskutek sprawstwa ( działanie , zaniechanie , znoszenie ) osoby ponoszącej za to odpowiedzialność , ubezpieczający posiada wobec niej roszczenie odszkodowawcze ( jako do sprawcy szkody ) . Równocześnie posiada on roszczenia do zakładu ubezpieczeń z tytułu umowy ubezpieczeniowej . W tym zakresie art. 828 § 1 K.C. postanawia , że : jeżeli się nie umówiono inaczej , to na zakład ubezpieczeń przechodzi prawo dochodzenia odszkodowania wobec sprawcy szkody , do wysokości wypłaconego odszkodowania.
Powstaje dla zakładu ubezpieczeń z mocy ex lege . Występując z prawa ubezpieczającego, zakład ubezpieczeń przejmując w stosunku do niego wszystkie te zarzuty , jakie przysługiwałyby mu w stosunku do ubezpieczającego .
Ubezpieczający bez zgody zakładu ubezpieczeń nie ma prawa zrzeczenia się swojego roszczenia w stosunku do ubezpieczającego .
Ubezpieczający bez zgody zakładu ubezpieczeń nie ma prawa zrzeczenia się swojego roszczenia w stosunku do sprawcy szkody , zgodnie z art.828 § 2nie przechodzą na zakład ubezpieczeń roszczenia ubezpieczającego , przeciwko osobom z którymi ubezpieczający pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym lub za które ponosi odpowiedzialność . Zakład ubezpieczeń ma prawo regresu , tylko do wysokości tej kwoty w jakiej wypłaci odszkodowanie . K.C. zapewnia ubezpieczającemu pierwszeństwo zaspokojenia w konkurencji z regresem zakład ubezpieczeń .
Aby powstało prawo regresu muszą być spełnione dwie przesłanki :
musi istnieć odpowiedzialność osoby trzeciej
musi nastąpić uprzednie uiszczenie świadczenia ubezpieczeniowego .
Przedawnienie wiąże się z upływem czasu , na podstawie art. 118 K.C. mamy dwa podstawowe terminy przedawnienia :
- okres 3- letniego przedawnienia dla roszczeń oświadczenia okresowego oraz roszczenia związane z działalnością gospodarczą .
- okres 10 -lat (ogólny )
Te dwa czasookresy przedawnienia mają zastosowanie tylko wtedy , gdy inne przepisy nie przewidują innych okresów przedawnienia.
Roszczenia z tytułu ubezpieczenia na podstawie art.119 § 1 K.C. ulegają one przedawnieniu z upływem 3 lat bez względu na to , czy chodzi o roszczenie zakładu ubezpieczeń , czy ubezpieczającego . Jeżeli chodzi o roszczenia wobec zakładu ubezpieczeń , to biegnie ona od dnia , w którym nastąpiło zdarzenie objęte ubezpieczeniem tzn. od daty powstania wypadku ubezpieczeniowego. Jeżeli chodzi o przedawnienie przy ubezpieczeniu OC , to roszczenie poszkodowanego do zakładu ubezpieczeń przedawnia się z upływem terminu jaki jest przewidziany dla tego roszczenia w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym , albo z nie wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.
Ubezpieczeniowa ochrona środowiska
Środowisko- to pojęcie z prawnego punktu widzenia jest pojęciem niedookreślonym.
Środowisko naturalne - ustawa o ochronie środowiska z 1980 r ( tekst jednolity 1994 r Dz.U.)
Środowisko chronione prawnie ma charakter organiczny - woda , powietrze , gleba ( wierzchnia warstwa ziemi ) flora , fauna , krajobraz , tzw : zaoby przyrody ( minerały ) , człowiek.
Człowiek - przede wszystkim ochrona zdrowia i życia .
K.C. nie definiuje pojęcia szkody , są różne postacie szkody . W środowisku szkoda to zmniejszenie się jakości tego środowiska .
Zawsze przedmiotem ochrony jest rzecz , wyjątkiem jest ochrona psychiczna człowieka ( ochrona krajobrazu ).
Ochrona środowiska idzie w dwóch kierunkach :
- restytucja
- odszkodowanie
Ubezpieczeniu może podlegać rzecz , którą da się określić kwotowo . Przedmiotem ochrony nie mogą być tzw. przedmioty uciążliwości ( gdy nie ma jeszcze szkody).
uciążliwość - nie ma jeszcze szkody , nie może być przedmiotem ubezpieczenia .
szkoda - jest przedmiotem ubezpieczenia .
W Polsce nie ma ubezpieczenia środowiska .
Istnieją o tyle , o ile ubezpieczenie ryzyka pośrednio także chroni i środowisko ( np. ubezpieczenie od ognia - lasu ).
Trudność w ubezpieczeniu środowiska stanowi :
składka musiałaby być wysoka , aby to ubezpieczenie było opłacalne dla zakładu ubezpieczeń , równocześnie taka składka jest zbyt wysoka dla ubezpieczającego .
Prowadzenie ubezpieczenia środowiska jest trudne , ze względu na relacje zachodzące pomiędzy interesem ubezpieczyciela a finansowymi możliwościami ubezpieczającego . W tym kierunku konieczne były badania rynku , mając szczególnie na uwadze , że szkody w środowisku są zwykle masowe i kwotowo wysokie . Ochrona środowiska , tam gdzie szkoda wystąpiła , jest możliwa i celowa w drodze cywilno - prawnej w przypadku szkód jednostkowych , natomiast w praktyce jest bardzo trudna , jeżeli w ogóle możliwa . Gdy chodzi o szkody masowe , w tym przedmiocie istotne znaczenie odgrywają ubezpieczenia , dzięki którym można mówić o ochronie w sytuacji , gdy szkoda jest wysoka , a także , gdy sprawca jest nieznany , czy niewypłacalny . Bardzo rzadko wprowadza się ochronę poprzez zakaz działalności ( zamknięcie zakładu ) . W Polsce nigdy się tego nie stosuje , a w Stanach Zjednoczonych sądy stosują to wyjątkowo .
Poprzez ubezpieczenia przy szkodach masowych zyskuje się to , że ubezpieczenie jest wypłacane stosunkowo szybko , a w procesie cywilnym nie . W środowisku bardzo często spotykamy się z kumulacją (= rozprzestrzenianiem ) szkody .
W skład środowiska prawnie chronionego wchodzą : budynki zabytkowe o charakterze kompleksowym , czyli te , które nie stoją pojedynczo , tylko grupowo.
Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych
ich działalność nie jest nastawiona na zysk
są tworzone przy instytucjach , głównie dla ochrony ubezpieczeniowej ich pracowników
polskie podmioty fizyczne lub prawne - podjęcie działalności TUW , jest niewielkie przedmiotowo ( mała liczba zawieranych umów ubezpieczenia ) i podmiotowo ( mała liczba członków)
jeśli dane TUW jest szczególnie małe , to może uznane przez ministra finansów za tzw. małe Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych . Ma to duże znaczenie , ponieważ następuje uproszczenie zasad działania towarzystwa , są niższe wymogi kapitałowe , mogą być w takim towarzystwie wyłączone świadczenia towarzystwa na rzecz członków i przeciwnie . Nie dotyczy to składki ubezpieczeniowej ( musi być zawsze płacona ) .
Występują też dwie strony :
- ubezpieczyciel (TUW)
- ubezpieczający
TWU ubezpiecza swoich członków . Dany podmiot prawa z chwilą wstąpienia do TUW staje się jego członkiem bez zawierania dodatkowych umów . Z chwilą wstąpienia nabywa prawa ubezpieczające.
Mogą istnieć też Otwarte TWU i wtedy są one otwarte dla ogółu -każdy może do nich wstąpić . Konieczne jest tu zawarcie umowy . Towarzystwo staje się ubezpieczycielem z chwilą uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej , a osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru TWU . Taki rejestr prowadzi Sąd Rejonowy dla Warszawa - Praga.
Powstanie :
Zainteresowany składa od ministra finansów wniosek o zezwolenie na prowadzenie takiej działalności .
Wniosek musi zawierać takie dane :
kto składa wniosek
przy czym ma działać
zakres terytorialny i rzeczowy Towarzystwa
dane dotyczące kapitału zakładowego
szacunek kosztów administracyjnych
określenie formy organizacyjnej
dane dotyczące kwalifikacji osób , które obejmują stanowiska kierownicze
plan działalności Towarzystwa
Wysokość kapitału zakładowego jest ustalona ustawowo i jest niższa o 25 % od wysokości jaka jest przewidziana dla kapitału zakładowego przy spółce akcyjnej . Kapitał ten służy wyłącznie jako kapitał gwarancyjny . Pełni więc rolę odmienną niż kapitał w spółce akcyjnej . Ten kapitał musi istnieć w chwili powstania TUW oraz później , jest „ostatnią deską ratunku” , a jeśli go nie ma , musi nastąpić likwidacja TUW . A więc dobrze jest niezależnie od tego kapitału mieć inny , po to , aby je zużyć.
Rola kapitału zakładowego jest wtórnie bierna i służy wyłącznie zabezpieczeniu działalności finansowej . Oprócz kapitału zakładowego jest jeszcze zapasowy (= rezerwowy ). Zwykle jest on tworzony w oparciu o cztery metody:
1.odpisy bieżące składek
2.nadwyżki finansowe
3.dopłaty Towarzystwa
4. tworzony w sposób mieszany : przez połączenie dwóch lub trzech powyższych metod.
Zawsze jednak podstawą jest składka . Wysokość kapitału rezerwowego powinna być określonym procentem rocznego zbioru składki netto , górną granicą wysokości jest określona wielokrotność rocznego lub przeciętnego zbioru składek z kilku lat .Dolną granicą jest wysokość minimalnego marginesu wypłacalności .
Podstawową działalnością TUW jest jego statut: musi być sporządzony pod rygorem nieważności w formie aktu notarialnego .Przedmiotem statutu musi być określenie organizacji władz towarzystwa :
zarządza Zarząd
kontrola , nadzór ,statutowe uprawnienia , członkami mogą być osoby nie należące do TUW - RADA NADZORCZA
zwierzchnia władza nad wszystkim - WALNE ZGROMADZENIE - do jego kompetencji należy też zatwierdzenia ogólnych warunków ubezpieczeń.
Statut musi też prezentować nazwę i siedzibę TUW , przy czym z nazwy powinno wynikać że jest to TUW.
Statut musi też określać zasady uzyskania członkostwa oraz jego utraty. Musi być sprecyzowana wysokość kapitału zakładowego , określony system świadczeń członków na rzecz towarzystwa . W statucie musi być zamieszczone postanowienie o możliwości zmniejszenia świadczeń dla członków , jeżeli taką zasadę się w ogóle przyjmuje . Członkowie towarzystwa nie odpowiadają za jego zobowiązania . W dalszym ciągu statutu określa się zasady wykorzystania nadwyżki bilansowej i sposób pokrycia strat. Statut mówi o warunkach uczestnictwa członków TUW w Walnym Zgromadzeniu . Wszelkie zmiany statutu wymagają uchwały Walnego Zgromadzenia powziętej większością - przynajmniej ¾ głosów . Statut zawiera też postanowienia dotyczące likwidacji TUW.
W TUW dokonuje się podziału zysków , co jest cechą szczególną.
Prawo wspólnot europejskich
16 .XII . 1991 r Polska podpisała umowę stowarzyszeniową z trzema europejskimi wspólnotami , które określa się łącznie w języku polskim Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG-kiedyś) , dziś Unia Europejska . Umowa ta jest dla Polski dokumentem podstawowym wyznaczającym kierunki działań gospodarczych .Istniejące i przyszłe rozwiązania strukturalne i prawne muszą być dostosowane do praw UE. Podstawowym zadaniem Polski jest normalizacji prawa narodowego z prawem UE. Zgodnie z art. 69 umowy stowarzyszeniowej dotyczy to przede wszystkim :
* prawa celnego, prawa spółek , prawa bankowego , rachunkowości i podatków , własności intelektualnej , reguł konkurencji , ochrony zdrowia ,normalizacji i standaryzacji itp.
Podstawowe źródła prawa UE:
Traktat Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali ( IV 1951) tzw. traktat paryski.
Traktat Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej ( z 1957 r) tzw. traktat rzymski
Traktat Fuzyjny tworzący wspólną radę i komisję dla wszystkich wspólnot (1968 r.)
Umowy asocjacyjne z EWG to umowy tych państw , które stały się członkami WE po 1957
UE rządzi się prawem własnym oraz prawem poszczególnych państw , które do nich należą.
Czym jest WE? To organizacja bez precedensu , gdyż nie jest to ani federacja państw (ONZ) , ani nie jest to państwo federacyjne ( Niemcy ) . WE to stowarzyszenie państw o charakterze i o cechach wyłącznie gospodarczych. Oprócz prawa poszczególnych państw i podstawowego prawa zawieranego z UE , to UE sama wydaje szereg aktów prawnych , które muszą być wykonywane . Takich typów aktów normatywnych jest wiele . Wszystkie akty prawne , które wydaje UE , wydaje albo Rada Wspólnoty , albo Komisja Wspólnoty .
Reglementes ( reglamenty)
Zgodnie z art.189 traktatu rzymskiego , reglament jest aktem notarialnym , co oznacza ,że :
ma charakter ogólny
zawiera normy prawne obowiązujące wszystkich , którzy znajdują się w sytuacji określonej przez hipotezę tej normy.
Norma prawna składa się z trzech części :
hipoteza
dyspozycja
sankcja
hipoteza
art. 415 Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę ,
dyspozycja
obowiązany jest do jej naprawienia
brak sankcji
Norma prawna jest pojęciem węższym od pojęcia przepisu prawnego. Przepis prawny musi zawierać wszystkie te trzy elementy . Jeżeli mamy do czynienia z normą prawną , która nie ma sankcji , to trzeba szukać takich przepisów , które wiążą się pojęciowo z hipotezą i dyspozycją tej normy prawnej , powiązanie ich daje przepis prawa .
Art. 222
417
422
art. 361
363 - sankcja do 415
obowiązuje we wszystkich swoich elementach
obowiązuje zarówno państwo , jak i jego obywateli
jest stosowany bezpośrednio tzn. wchodzi w porządek prawny każdego państwa członkowskiego w związku z czym uchyla te przepisy prawa krajowego , które są z nim sprzeczne .
Sądy poszczególnych państw członkowskich są obowiązane stosować reglement w swoim orzecznictwie .
Reglementy są wydane przez Radę Wspólnoty lub Komisję .
RADA WSPÓLNOTY - uchwala dwa rodzaje reglementów
podstawowe uchwalenie na podstawie bezpośrednich dyspozycji traktatów .
wykonawcze określają sposoby wykonania tych pierwszych .
REGLEMENTY PODSTAWOWE -są obowiązkowo opiniowane przez Parlament Europejski , a jeżeli tak mówią przepisy traktatu rzymskiego to muszą być opiniowane również przez Komitet Społeczno - Ekonomiczny Unii .
Reglementy wydawane przez komisję :
wydawanie na podstawie dyspozycji traktatu rzymskiego
zagadnień celnych
praktyk dumpingowych
wydawanie na podstawie dyspozycji traktatu rzymskiego dotyczące zapewnienia funkcjonowania i rozwoju wspólnego rynku.
Te , w których chodzi o prawidłowe funkcjonowanie WE dotyczy to przede wszystkim polityki rolnej i celnej oraz reguł konkurencji.
II TYP AKTÓW NORMATYWNYCH DYREKTYWY
W odróżnieniu od reglamentów nie posiadają charakteru normatywnego i obowiązuj.ą wyłącznie adresatów do których są skierowane tzn. mogą to być państwa członkowskie , kilka z nich lub jedno .
Ich cechą charakterystyczną jest to , że określają cel jaki ma być uzyskany sposoby pozostawiające adresatowi .
KONTROLA WYKONANIA DYREKTYW .
Są dwa rodzaje kontroli wykonania dyrektyw .
Jedna z nich jest prowadzona przez instytucje wspólnotowe a druga przez trybunały sądowe poszczególnych krajów .
Pierwszy system (przez organ UE ) komisja kontroluje w sposób stały a państwo do którego dyrektywa została skierowana musi informować komisję o sposobie realizacji i podiętych środkach. . Jeżeli państwo dyrektywy nie wprowadzi to może to być zaskarżone przez Komisję do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
Drugi system kontroli ( przez sądy , Trybunał Konstytucyjny ).Dyrektywy nie mogą być bezpośrednio kierowane do osób fizycznych natomiast osobo fizyczna może wnieść powództwo w zakresie objętości dyrektywą o jej nie stosowanie lub niewłaściwe stosowanie . Jeżeli dyrektywa nie została wyciągnięta do porządku prawnego danego państwa a zobowiązana osoba fizyczna , czy przedsiębiorstwo zachowują się zgodnie z treścią dyrektywy , bo nie mogą być one pociągnięte do odpowiedzialności nawet , gdy jest to sprzeczne z obowiązującym prawem krajowym . Z tego wynika również pierwszeństwo prawa UE nad prawem krajowym.
Decyzje
Decyzja obowiązuje we wszystkich elementach adresata tzn. ten podmiot do którego została skierowana . Pojęciowo decyzja jest najbliższa polskiej decyzji administracyjnej . Warunkiem egzekwowania decyzji jest jej notyfikacja przez jej adresata tzn. że adresat tej decyzji musi potwierdzić przyjęcie do wiadomości . Jest to wymóg tak kategoryczny , że nawet jeśli decyzja została opublikowana , to brak notyfikacji wyklucza możliwość egzekucji decyzji .
Decyzję wydaje Rada Wspólnoty lub Komisja Wspólnoty .
Są dwa rodzaje decyzji:
podejmowanie przez komisję na podstawie traktatu rzymskiego
podejmowanie przez Komisję na podstawie delegacji Rady w celu wykonania regelmentów podstawowych .
Rekomendacje i opinie :
mają charakter niezobowiązujący
Opinie wyrażają jedynie zalecenia .
Rekomendacje zawierają wyraźną zachętę do przyjęcia wskazanej reguły postępowania.
Procedura uchwalania aktów prawnych :
procedura tradycyjna - z inicjatywą występuje Komisja , projekt zostaje przesłany do zaopiniowania Parlamentowi Europejskiemu , potem Radzie Wspólnoty , a w przypadkach przewidzianych przez traktat rzymski do Komitetu Społeczno - Ekonomicznego . Po przejściu przez ten cały cykl ustawodawczy , projekt jest uchwalony przez Radę .
procedura uzgadniania - oparta na wspólnej deklaracji Parlamentu Europejskiego , Rady Wspólnoty i Komisji Wspólnoty.
Procedura kooperacji - dotyczy spraw tak satywnie wyliczonych i jest oparta na systemie podwójnego czytania projektów.
Struktura trybunału II instancji:
Składa się z :
13 sędziów - sędziowie są mianowani przez poszczególne kraje państw członkowskich , przy jednomyślnej zgodzie Rady Wspólnoty . Kadencja trwa 6 lat . Sędziowie korzystają z immunitetu sędziowskiego i nie mogą być odwołani w czasie kadencji.
13 sędzia jest mianowany przez Radę Wspólnoty , jest to sędzia jednego z pięciu największych państw Wspólnoty Europejskiej . Do tych państw należy:
Wielka Brytania
Włochy
Niemcy
Hiszpania
Francja
Wszyscy sędziowie ( art. 167 p.1) ( traktatu rzymskiego) muszą gwarantować niezależność wyrokowania oraz posiadać wieloletnie doświadczenie prawnicze lub notarialne . Spośród swojego grona sędziowie wybierają Prezydenta Trybunału - okres kadencji 8 lat ( może być ) . Prezydent Trybunału posiada wszystkie kompetencje typowe dla Przewodniczącego sądu , a oprócz tego ma prawo :
odroczenia aktu wykonania prawnego
zastosowania środka tymczasowego
zawieszenia wykonania orzeczenia
6 tzw. adwokatów generalnych - adwokaci generalni pełnią rolę podobną do roli polskiego adwokata , ale równocześnie też prokuratora i angielskiego saiciter`a .
W Anglii w spółce prawniczej są przynajmniej dwaj prawnicy .
saiciter- przyjmuje klienta w kancelarii , przygotowuje pisma i obronę dla balistera
balistar - występuje w sądzie
W Trybunale adwokat generalny przyjmuje całość materiałów dla sądu i daje propozycję orzeczenia .
Zarówno sędziowie jak i adwokaci generalni korzystają z pomocy dwóch referendarzy . Są to osoby z wyższym wykształceniem prawniczym , często profesorowie Uniwersytetu Wydziału Prawa . Praktyka wykształciła zwyczaj , że referendarze są tej samej narodowości co sędziowie lub adwokaci.
Trybunał jest podzielony na izby :
4 izby po 3 sędziów
2 izby po 5 sędziów
Roszczenia rozpatruje się na zgromadzeniach plenarnych z udziałem wszystkich sędziów . Trybunał posiada swój sekretariat . Na jego czele stoi sekretarz sądu ( mianowany na 6 lat kadencji bez prawa odwołania).
W swoich kompetencjach Trybunał ma :
interpretację
aplikację
rozwój prawa wspólnotowego
W tych ramach Trybunał rozpatruje :
Powództwa państw członkowskich , przeciwko Radzie Wspólnoty lub komisji lub wzajemnie
Powództwa Komisji lub państwa członkowskiego przeciw innemu państwu członkowskiemu z tytułu nie wykonywania prawa wspólnotowego
Powództwa osób fizycznych i prawnych przeciw Wspólnocie
Powództwa odszkodowawcze przeciwko Wspólnocie
Rozstrzyga spory pomiędzy Wspólnotą , a jej przedstawicielami
Odpowiada na pytania prawne stawiane przez Sądy Narodowe i Trybunał pierwszej Instancji.
Określa zgodność umów międzynarodowych zawartych przez Wspólnotę z traktatami wspólnotowymi
Rodzaje powództw
o anulowanie aktu prawnego nakładającego obowiązki na strony
powództwa wnoszone przez osoby fizyczne i prawne o anulowanie prawa . Dotyczy to wyłącznie decyzji .
powództwa braku spełnienia zobowiązań.
Są to roszczenia wyłącznie Komisji i państw członkowskich przeciwko państwom , które na swoim terenie nie wprowadziły prawa Unii.
Państwa członkowskie mają obowiązek odszkodowawczy w stosunku do osób fizycznych z tytułu nie wprowadzenia na swoim terenie prawa unijnego.
Struktura Trybunału I instancji
Składa się z :
* 12 sędziów , z których co 3 lata połowa jest wymieniona z możliwością ponownego wyboru .Tych sędziów mianują państwa członkowskie za jednomyślną zgodą Komisji. Podobnie jak w Trybunale II instancji sędziowie mogą korzystać z pomocy adwokatów generalnych (ale nie muszą) . Zasadniczą różnicą pomiędzy Trybunałem I a II instancji jest to , że Trybunał I instancji może się zajmować sprawami wyłącznie wymienionymi enumeratywnie ( ściśle taksatywnie) w aktach normatywnych:
sprawa pomiędzy UE , a jej przedstawicielami (= funkcjonariuszami)
powództwa osób prawnych przeciwko decyzjom Komisji w sprawach ściśle wyliczonych w traktacie paryskim
powództwa wnoszone przez osoby fizyczne lub prawne w sprawach o nieczciwą konkurencję
powództwa o antydumping
Aspekt prawny stosunków gospodarczych
Wolność gospodarcza w zasadzie są dwa podstawowe systemy :
Nakazowo - rozdzielczy system gospodarki sterowany centralnie . Jego cechą jest to , że reglamentacja gospodarcza . W konsekwencji prowadzenie działalności gospodarczej wymaga zgody państwa.
Gospodarki rynkowej teoretycznie wolnej gry popytu i podaży . W konsekwencji ( rzeczywistości) występuje zawsze tzw. interwencjonizm państwowy
W nauce ( C. Kosikowski) przyjmuje się , że wolność gospodarczą trzeba rozumieć jako zespół swobód umożliwiających podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej w najkorzystniejszej formie organizacyjnej wykonywanej samodzielnie . W interesie leży to , aby sprawić , by indywidualna działalność gospodarcza nie kolidowała z interesem publicznym. Powoduje to pewne ograniczenie tych indywidualnych podmiotów gospodarczych w ich działalności gospodarczej w zakresie wolności podejmowania działalności gospodarczej są cztery rozwiązania :
Nie ma obowiązku uzyskiwania zgody na podjęcie działalności gospodarczej , ale jest obowiązek jej zgłoszenia do ewidencji prowadzonej przez organy władzy państwowej , nie istnieje obowiązek jaj rejestracji.
Jest obowiązek rejestracji podejmowanej działalności gospodarczej ale nie ma obowiązku uzyskiwania zgody na jej prowadzenie.
Podmiot gospodarczy obciąża uzyskanie zgody i zgłoszenie do ewidencji ( o ile już wcześniej ta działalność nie była zarejestrowana).
Jest obowiązek uzyskania zgody na prowadzenie działalności gospodarczej i jej rejestracji.
W polskim systemie podstawą jest legalizacja działalności gospodarczej , która realizuje się w drodze rejestracji . Są od tej zasady wyjątki , których konieczne jest uzyskanie zgody . Poza tym są wypadki działalności gospodarczej , które są objęte monopolem państwowym np. zarobkowy przewóz i doręczanie korespondencji w obrocie międzynarodowym. Ponadto w niektórych przypadkach są wymagania , które są conaitio sine qua non ( warunek bez którego coś jest niemożliwe) . Chodzi tu o wymagania technologiczne , względnie wymagania wiedzy , bez których prowadzenie działalności gospodarczej jest niedopuszczalne .
Interwncjonizm - państwowy polega na możliwości kształtowania struktury gospodarczej np. poprzez prywatyzacją , komunalizację , przekształcenia , likwidację , w sektorze prywatnym istotne znaczenie ma przyjęty system dopuszczania do działań gospodarczych , kontrola prowadzona przez NIK , wysokość stopy % , ochrona praw majątkowych
Instytucje prawa cywilnego - holding
sposób regulacji zagadnień organizacyjnych w ramach teorii bankowości lub ekonomii
jest formą organizacji przynajmniej dwóch przedsiębiorstw w celu optymalnego zdobycia i utrzymania określonego rynku gospodarczego dla uzyskania optymalnych zysków finansowych z tym , że jedno z tych przedsiębiorstw ma charakter wiodący . Zadaniem takiego przedsiębiorstwa tzw. matki jest przede wszystkim ustalenie planu strategicznego działalności wszystkich podległych przedsiębiorstw oraz w ramach tego założenia planu strategicznego .
kontrola ich działalności .Osiągnięciu tej prawidłowej strategii oraz optymalnych zysków , ma służyć instytucja holdingu , która pozwala na połączenie większych ilości podmiotów gospodarczych , a zatem i większej ilości kapitału .
II przyczyna powstania holdingu - następowała nadmierna koncentracja kapitału w działalności trustów , monopoli i karteli . Holding ze swoją organizacją miał być jednym ze środków ograniczenia tej koncepcji , która ograniczała konkurencję .
Punktem krytycznym działalności każdego holdingu jest przekroczenie granicy ustawianej przez ustawodawstwo antymonopolowe .
Ekonomiczne znaczenie holdingu jest szersze , niż znaczenie jakie ma dany holding w zakresie określonej grupy przedsiębiorstw , które stanowią organizację holdingową . Chodzi tu o wpływy wywierane przez duży holding bezpośrednio i pośrednio na całość rynku krajowego i międzynarodowego.
Leasing
Umowa leasingu nie jest unormowana w prawie polskim . Należy zatem do tzw. umów nienazwanych . Dzięki temu ma charakter bardzo elastyczny , nie jest sformalizowana . Brak polskiej nazwy tej umowy - w użyciu nazwa angielska . Określenie leasing zwraca uwagę na korzenie tej umowy najmu , dzierżawy i sprzedaży .
Leasing polega na przekazanie w użytkowanie rzeczy o charakterze fizycznym na określony czas za umówioną zapłatą.
Zakres przedmiotowy jest bardzo szeroki , ponieważ mogą być nią objęte różnego rodzaju dobra , inwestycje a zatem nie tylko maszyny , urządzenia , aparaty lecz także całe linie technologiczne , wyposażenie przedsiębiorstwa itp. Przekazanie w użytkowanie następuje bez przeniesienia praw własności . Natomiast użytkownik płaci czynsz za użytkowanie , przy czym należy zwrócić uwagę ,, że zazwyczaj umowa leasingu jest zawarta na okres kilku lat . Z chwilą , kiedy płacony czynsz osiągnie wysokość zawartą w umowie , a więc zazwyczaj osiągnie wartość .................... leasingowa przenosi na leasingobiorcę wartość przedmiotu ( lub zwraca w zależności od umowy) . Instytucja leasingu posiada ogromne znaczenie ekonomiczne , ponieważ stwarza leasigobiorcy warunki do założenia ( względnie rozwoju) przedsiębiorstwa w sytuacji której ten leasingobiorca nie chce lub nie może wyłożyć środki na swoje przedsiębiorstwo . Leasing zawiera elementy najmu względnie dzierżawy , a także elementy sprzedaży .
Umowa leasingu wygasa z przyczyn , które strony przyjęły w umowie lub w razie odstąpienia od umowy , także jeżeli leasingodawca wypowie umowę z winy leasingobiorcy , a w końcu jeżeli nastąpi przeniesienie prawa własności przedmiotu umowy na leasingobiorcę
Sponsoring
Wywodzi się od mecenatu w I w p.n.e. żył Gaius Clinius - mecenas - bogaty , jego celem było opiekowanie się sztuką i artystami . Był protektorem w szczególności pisarzy i poetów . Mecenat sztuk był w starożytnej Grecji za Peryklesa i Arcybiadesa VI - V w p.n.e. zauważono ,że mecenat wiąże się z szansą na uzyskanie korzyści podatkowych. Od mecenatu należy odróżnić sponsoring . W mecenacie mecenas nie uzyskuje żadnych korzyści majątkowych od protegowanego . To odróżnia mecenat od sponsoringu .
Sponsor ( przy sponsoringu) informuje opinię publiczną o swoim działaniu , a sponsorowany jest zobowiązany o tym powiadomić .
Cechy sponsorowania:
jest formą wspierania organizacji lub instytucji w zamian za świadczenia ze strony podmiotów sponsorowanych.
Polega na kontroli aktywności własnej i sponsorowanego . Chodzi tu o rezultaty finansowania lub wyposażenia danego podmiotu w określone rzeczy lub oddanie usług.
Środki sponsorowania :
środki finansowe (= rzeczowe)
środki rzeczowe
usługi
sponsoring jest środkiem komunikacji między podmiotami prawa , reklamy , popularności oraz osiągnięcie efektów ekonomicznych.
31