KUBICKA - SEKSUALNOŚĆ W MEDIACH I JEJ WPŁYW NA INTYMNE ŻYCIE MŁODZIEŻY

Kultura obnażania - wyraźna seksualizacja współczesnego życia w jego publicznych i medialnych przejawach.

Media powszechnie posługują się jawnymi lub aluzyjnymi odniesieniami do seksu -> kontrowersje i sprzeczne opinie dot. użyteczności/społecznej szkodliwości takich praktyk -> zarzut, że media fałszują prawdziwy obraz seksu pokazując go jako pikantny dodatek, podnoszący walory konsumpcyjne przekazu -> jeśli przekazy takie trafiają w nieodpowiednim czasie i kontekstach do nieodpowiednich odbiorców, mogą spowodować niekorzystne skutki zdrowotne, psychologiczne i społeczne.

Ostatnie 25 lat - poszerzenie zakresu możliwego działania przekazów związanych z seksem na młodego użytkownika:

• Rozpowszechnienie kablówki, magnetowidów i Internetu, mnogość materiałów erotycznych w kioskach

• Upowszechnienie zwyczaju korzystania z mediów we własnym pokoju (tzw. Room culture) - 1/3 amerykańskich nastolatków uczy się seksualności właśnie z mediów, jest to drugie co do ważności źródło wiedzy po kolegach; w Polsce młodzież czerpie wiedzę tego typu od kolegów i z filmów

Analizy wpływu seksualizmu medialnego na młodzież - 2 aspekty:

• Systematyczne analizy zawartości rozmaitych przekazów medialnych pod kątem treści związanych z seksem

• Badania bezpośrednich i długofalowych skutków korzystania z takich przekazów orz czynników, pośredniczących w tym oddziaływaniu.

Erotyka i seks w mediach - analizy zawartości:

• Zróżnicowanie ocen - wynik różnych oczekiwań odbiorców, kontekstu oglądania i miejsca seksualizmu w całości przekazu

• Podział na: jawny seks (otwarte pokazywanie lub opisywanie narządów i/lub czynności płciowych - pornografia) oraz seks aluzyjny (domyślny, ukryty w rozmaitych czynnościach człowieka, w języku, ubiorze, mimice, gestach - erotyka)

• Podział uwzględniający nasycenie seksualności na ekranie przemocą (co prowadzi często do dehumanizacji, zwłaszcza kobiet i dzieci) - treści zawierające przemoc seksualną lub pozbawione takiej przemocy

• Duże obszary niewiedzy w związku z wielością i rozmaitością przekazów medialnych

• Wzrost nasycenia przekazów medialnych wątkami seksualnymi:

• W połowie lat 90. - popularne wśród młodzieży w USA programy telewizyjne zawierały 30-60% treści seksualnych, przy czym częściej była to seksualność w męskim wydaniu -> seks jako atrybut męskości, preferencja męskiego spojrzenia na kobiecość, czyli przez pryzmat wyglądu zewnętrznego, prezentowanie związku miłosnego w kategoriach współzawodnictwa

• W latach 1997-98 jawny stosunek w 1 na 10 programów telewizji w USA, 10-25% par uprawiało seks przypadkowy, a tylko 1 na 10 programów uwrażliwiał na konsekwencje takiego zachowania; 56% programów w TV zawierało treści związane z seksem, stosunek obrazów seksu przed- i pozamałżeńskiego do małżeńskiego wynosił 24:1 (w serialach) do 32:1 (w programach kat. R - zabronionych dla dzieci i młodzieży)

• W Polsce - 21% programów stacji Polsat 2 (przeznaczonej dla mężczyzn) stanowiło ofertę erotyczną, a tylko 1% - sportową

• Treści seksualne pojawiają się również w reklamach i programach typu „gadanie na ekranie” jak np. Rozmowy w toku -> „społeczna pornografia:

• Muzyka prezentowana w telewizjach muzycznych - seks (jak i narkotyki oraz specyficzna duchowość) to nieodłączny element etosu rocka i specyficzne narzędzie uwalniania człowieka od rozmaitych ograniczeń); różne formy: od nagości i zmysłowej bliskości do wulgarności; erotyzmem przesycone są nie tylko teksty utworów, ale i sposób ich wykonania w teledyskach czy na koncertach

• Internet (60% klientów to osoby w wieku 15-35 lat) - wiele okazji do oglądania seksu i podejmowania różnych działań w dziedzinie kontaktów erotycznych:

• Tworzenie i oglądanie erotycznych stron www - 50-80% stron zawiera treści jawnie pornograficzne; słowo `seks' jest najczęściej poszukiwanym w Internecie terminem, a od 20 do 255 użytkowników spotyka się tam z nachalną pornografią

• Rozmaite komunikatory - nowe znajomości i możliwość szukania partnerów do zwierzeń czy uprawiania seksu, a nawet wspólnego życia

• W sieci ludzi do siebie przyciągają inne właściwości niż w rzeczywistym świecie; w naturze zaczyna się od kontaktu oka z ciałem, w sieci widzialność ciała zastępują cechy głosu, rodzaj internetowej wizytówki (nick) i/lub treść wypowiedzi, które pobudzają do rozszyfrowania, kto się za nimi kryje, trzeba przede wszystkim `mieć gadane', poczucie humoru i umieć zainteresować sobą za pomocą słów; podobnie jak w rzeczywistości bardzo przyciąga do siebie rozmówców okazywana wzajem sympatia, spostrzegane podobieństwo oraz częstość kontaktów

• Seksualność w mediach - oceny użytkowników:

• Badania OBOP - 46% opinii polskich telewidzów uznało, że seksu jest tam `w sam raz', 11% że jest go `za mało'

• W latach 1988-1994 zaobserwowano w naszym kraju wzrastające przyzwolenie społeczne oraz tolerancję wobec erotyki na ekranie telewizyjnym, większe niż w USA, Anglii i Niemczech

Rola seksualności i intymności w okresie dorastania:

• W okresie dorastania (12-17 r.ż.) i adolescencji (18-22 r.ż) seksualność zyskuje ważne miejsce w związku z osiągnięciem dojrzałości płciowej i erotyzacją psychiki młodego człowieka

• Dysproporcje pomiędzy rozwojem fizycznym i poznawczym oraz emocjonalnym i społecznym współczesnej młodzieży -> aktywność seksualna często podejmowana niefrasobliwie i bez żadnych zabezpieczeń, prowadząca do ciąż nastolatek lub zakażeń chorobami przenoszonymi drogą płciową

• Koncepcja zadań rozwojowych Havighursta - zadań szczególnie ważnych dla danej fazy życia, których pomyślne rozwiązanie warunkuje dalszy prawidłowy rozwój, zadowolenie z życia i dobre relacje z innymi, u dorastających obejmują przede wszystkim:

• Uzyskanie emocjonalnej, poznawczej, społecznej i ekonomicznej autonomii

• Rozwijanie własnej tożsamości, czyli samowiedzy, systemu wartości, systemu ról i związków z innymi

• Kształtowanie intymnych, wzajemnych, bliskich relacji z osobami poza swoją rodziną

• Rozwijanie własnej seksualności, w tym akceptacji swego ciała, ról płciowych, relacji z płcią przeciwną, przekonań i wartości związanych z płciowością

• Opanowanie nowych kompetencji poznawczych, społecznych i emocjonalnych, umożliwiających pełnienie w przyszłości ról rodzinnych, zawodowych, towarzyskich i obywatelskich

• Zadania te są komplementarne i powinny być w zasadzie realizowane równolegle; seksualność jest zaś dziedziną doświadczeń ważną dla realizacji wszystkich zadań

Skutki i mechanizmy oddziaływania treści seksualnych w mediach na młodzież:

• Niektóre badania koncentrują się na ukazywaniu korelacji między oglądaniem seksu na ekranie a przeżyciami, poglądami, wartościami czy działaniami podejmowanymi w tej sferze w życiu codziennym, z uwzględnieniem (lub nie) rozmaitych czynników pośredniczących w tych oddziaływaniach; wykazano np. że oglądanie seksu w telewizji w początkach adolescencji (12-13 r.ż.) jest powiązane z wcześniejszą inicjacją w późnej adolescencji (17-20 r.ż.), ale też, że preferowanie treści seksualnych w telewizji może być skutkiem wcześniejszych doświadczeń seksualnych

• Oglądanie pornografii z przemocą wzmaga, a nie obniża seksualne podniecienie, i to nie tylko u mężczyzn skłonnych do przemocy, ale i u przeciętnych mężczyzn; takie przekazy umacniają fałszywe przekonania na temat gwałtu, niezgodne z rzeczywistymi odczuciami kobiet i rodzą zobojętnienie wobec ich cierpienia

• Treści seksualne w mediach mogą działać na wiele sposobów:

• Kształtują normy kulturowe związane z seksualnością i związkami erotycznymi (teoria kultywacji)

• Dostarczają wzorców zachowań związanych z seksem (poznawczo-społeczna teoria uczenia się)

• Przyciągają uwagę odbiorców i rozbudzają ich wrażliwość seksualną (teoria porządku dziennego)

• Odpowiadają na potrzeby użytkowników w tym zakresie (teoria użytkowania-korzyści)

Teoria kultywacji:

• wyjaśnia wpływ skumulowanych przekazów telewizyjnych na widzów, twierdzi, że częste oglądanie telewizji prowadzi do ukształtowania u skądinąd mocno się różniących odbiorców podobnych oczekiwań i przekonań na temat otaczającego świata

• wykazano, że częste oglądanie wideoklipów pokazujących seks bez więzi zwiększa u nastolatków akceptację dla seksu przedmałżeńskiego i przemocy w związkach oraz dezaprobatę dla dziewictwa

• powtarzające się kontakty z treściami erotycznymi prowadzą do przeceniania przez młodzież znaczenia nietypowych praktyk seksualnych (np. seksu grupowego), do wczesnej inicjacji, spadku znaczenia seksualnej wyłączności partnera i przekonania, że brak seksu jest szkodliwy dla zdrowia

• studenci, którzy w ciągu 6 tygodni obejrzeli łącznie 5 godzin jawnego seksu, stali się bardziej bezduszni wobec kobiet i bardziej lekceważyli potem gwałt niż osoby bez takiego doświadczenia

Poznawczo-społeczna teoria uczenia się:

• przewiduje, że widz będzie naśladował te zachowania atrakcyjnego i podobnego do siebie modela, które przynoszą mu nagrody lub przynajmniej brak kar (jeśli więc model demonstruje oczywiste korzyści z seksu i nie ponosi żadnych konsekwencji, to widz w pewnych warunkach ma skłonność do naśladowania takich zachowań

• Bandura - istnieją dowody na to, że rozwój ludzkiej seksualności odbywa się na drodze uczenia społecznego (modelowania), które zachodzi również podczas obserwacji zachowań modeli medialnych, w ten sposób ludzie uczą się skryptów zachowań związanych z seksem; modelowanie odpowiada również za osłabienie wewnętrznych hamulców (czyli sankcji grożących za przekraczanie wewnętrznych standardów zachowania), a także za uczenie się norm społecznych dotyczących seksualności oraz zmienianie postaw

Teoria porządku dziennego:

• Głosi, że przez umieszczanie w mediach określonych treści nadawcy utrzymują je w polu uwagi odbiorców i sprawiają, że właśnie one stają się ważnym tematem myśli i rozmów - w ten sposób media kształtują hierarchię ważności wydarzeń i wpływają na treść świadomości społecznej

• W przypadku młodzieży efekt ten jest dodatkowo wzmacniany naturalną erotyzacją psychiki w okresie dorastania - media wzmagają seksualną wrażliwość i apetyty młodzieży

Podejście użytkowania i korzyści:

• Zakłada współtworzenie znaczenia treści medialnych przez nadawców i odbiorców przekazów, którzy korzystają z mediów dla zaspokojenia jakichś potrzeb

• W Polsce - duże oczekiwania młodzieży pod adresem edukacji seksualnej w szkołach - młodzież spodziewa się wiedzy o seksualności w wymiarze biologiczno-psychologicznym oraz społeczno-etycznym i szuka tej wiedzy także w mediach

Motywy użytkowania mediów przez młodzież:

• Rozrywka

• Eksploracje z tożsamością

• Poszukiwanie emocji i stymulacji

• Uśmierzanie emocji i relaks

• Współuczestniczenie w kulturze młodzieżowej

• W tym zestawie brak motywu poszukiwania informacji i kontroli poznawczej, który występuje we wszystkich klasyfikacjach motywów użytkowania mediów przez dorosłych

Magazyny i programy dla nastolatków zawierają prawie wyłącznie treści dotyczące muzyki, seksu i bliskich związków z płcią przeciwną, co zaspokaja uniwersalne i najbardziej żywotne potrzeby dorastających.

W jednym z polskich badań przyjęto, że korzystanie przez młodych użytkowników z treści seksualnych w czasopismach, filmach, książkach, plakatach i teledyskach wywiera na nich wpływ w 5 dziedzinach:

• Pobudza do rozmyślań o moralności i obyczajowości związanej z seksem

• Aktywizuje osobiste przeżycia i doznania odbiorcy, jest bogatym źródłem emocji i wzruszeń

• Dostarcza wiedzy o seksie i uczy, jak należy się zachowywać w bliskich kontaktach z płcią przeciwną

• Przyciąga uwagę i wywołuje dyskusję na temat seksu między bliskimi osobami

• Dostarcza przeżyć estetycznych, związanych z ciałem człowieka i widokiem kochających się ludzi

W każdej z tych sfer erotyka medialna odwołuje się do innych wartości, odpowiednio do wartości moralno-obyczajowych, psychologicznych, utylitarnych, interakcyjnych i estetycznych.

Młodzież ma generalnie przychylny stosunek do erotyki w mediach, a dla chłopców erotyka jest źródłem przeżyć i doznań osobistych, młodzi nie dostrzegają w niej natomiast wartości estetycznych ani interakcyjnych Stosunek do erotyki w środkach przekazu jest negatywnie powiązany z osiągnięciami w nauce: im gorsze wyniki w nauce, tym bardziej pozytywna ocena erotyki, i tym łatwiej młodzież identyfikuje się z postaciami z erotycznych mediów.

Podobnie pozytywny stosunek mają rodzice - erotyka w mediach jest wg nich użyteczna jako źródło wiedzy o seksie, źródło kontrowersji i różnych opinii na tematy moralno-obyczajow oraz wywołuje dyskusje na ten temat; nikt z badanych nie dostrzegł jednak wartości estetycznych w medialnej erotyce.

Dalekosiężne konsekwencje internetowych randek i miłości:

• Dają wielu osobom wymierne korzyści psychologiczne: uczą pewności siebie, otwartości, sposobów poznawania partnera, odwracają uwagę od wyglądu fizycznego, zapewniają kontakt z drugim człowiekiem, rozrywkę lub ucieczkę od problemów związanych z życiem intymnym

• Mogą jednak także prowadzić do przyzwyczajenia do nawiązywania przelotnych, kruchych, konsumpcyjnych związków, opartych na wymianie przysług, a nie wzajemnym obdarowywaniu się uczuciami.

Podsumowanie:

• Medialna erotyka (seks aluzyjny) jest przyjmowana z dużą aprobatą przez użytkowników mediów, którzy dostrzegają w niej ważne źródło doświadczeń życiowych młodzieży, ale większość badań świadczy o społecznej szkodliwości treści pornograficznych

• Harris i Scott - skutków kontaktów z treściami seksualnymi w mediach nie należy ograniczać do sfery podniecenia seksualnego mężczyzn ani do uczenia się nowych zachowań czy osłabiania hamulców moralnych w tej sferze życia -> konsekwencje są głębsze -> prowadzą do ukształtowania się wiedzy i postaw, mających wpływ na życie człowieka w bliskich, intymnych związkach z innymi osobami, a więc na jego rozwój i satysfakcję z życia osobistego; mogą kształtować postawy wobec partnera, wobec rozmaitych praktyk seksualnych, łącznie z akceptacją lub przecenianiem nietypowych zachowań, oraz wobec instytucji małżeństwa i rodziny

• Większość badań dotyczy obserwowalnych skutków kontaktów z rozmaitego typu treściami erotycznymi w mediach, brak jednak wiedzy o tym, jak młodzież wybiera, interpretuje i ocenia tego typu treści, które z nich i w jakich warunkach przynoszą skutki dobroczynne lub szkodliwe; zbyt wiele badań to proste procedury korelacyjne, które nie uprawniają do wyprowadzania wniosków na temat relacji przyczynowo-skutkowych między korzystaniem z treści seksualnych w mediach a intymnym życiem młodzieży

---