Motywacja

Czynniki warunkujące zachowania człowieka w organizacji:

1. Bodziec

Bodziec jest to element zewnętrznego otoczenia człowieka, który może uruchomić proces motywacji do działania. Proces zewnętrznego oddziaływania na człowieka jednym lub zespołem bodźców nazywamy stymulacją. Np. bodźcem jest system wynagrodzenia, fizyczne warunki pracy, polecenie przełożonego itp.

2. Motyw

Motyw jest to wewnętrzna pobudka do działania skłaniająca człowieka do działania, podtrzymująca i nadająca kierunek temu działania (zachowaniu). Motywy uświadomione nazywamy potrzebami. Zespół motywów i potrzeb nazywamy motywacją. Motywacja jest to proces wewnętrznej regulacji, który pełni funkcję sterowania czynnościami tak, aby doprowadziły one do osiągnięcia określonego wyniku

3. Postawa

Postawa jest to stan psychicznej gotowości człowieka do reakcji:

a. poznawczej, czyli określone stereotypy, przekonania i wiedza o przedmiocie postawy,

b. emocjonalnej, czyli reagowanie określoną emocją wobec przedmiotu postawy np. lękiem, szacunkiem, miłością, wrogością itp.

c. behawioralnej, czyli do określonego postępowania, zachowania się wobec przedmiotu postawy np. nietolerancja wobec obcych, uległość albo nieposłuszeństwo wobec przełożonych, autokratyzm wobec podwładnych itp.

4. Wartość

Wartość jest to przedmiot, stan rzeczy lub sytuacja, którą ludzie cenią, starają się osiągnąć lub przyjmują postawę szacunku Wśród wartości rozróżniamy:

• wartości odczuwane, tzn. takie, które są atrakcyjne, wzbudzające uczucie zachwytu, pożądania itp.,

• wartości uznawane, które nie budzą w nas uczuć pozytywnych, ale wobec których jesteśmy przekonani, że posiadają jakąś wartość obiektywną i że powinny być dla nas atrakcyjne, pożądane i szanowane, np. muzyka poważna dla wielu osób jest wartością tylko uznawaną ale nie odczuwaną.

Wykres 1. Ogólny schemat związku między stymulacją a zachowaniem człowieka

Jak pokazano na wykresie, do tego aby bodziec spowodował zachowanie człowieka, konieczne jest, aby przekształcił się w motyw, czyli w wewnętrzną pobudkę do działania, a następnie konieczna jest pozytywna postawa wobec określonego zachowania. Zarówno motywacja jak i postawy kształtowane są przez odczuwane lub przynajmniej uznawane wartości. Jeśli określony bodziec przekształci się aktem woli motywowanego człowieka w motyw i spotka się z jego pozytywną postawą, to następuje oczekiwane zachowanie. Jeśli zaś bodziec nie przekształci się w motyw, albo zabraknie pozytywnej postawy wobec oczekiwanego zachowania, to nie będzie pożądanej reakcji człowieka, czyli że bodziec, lub system bodźców okaże się nieskuteczny.

Koncepcje motywacji pracowników:

1. Klasyczna

Według starych teorii behawioralnych np. w tayloryźmie istnieje bezpośredni związek między bodźcem a zachowaniem człowieka według schematu:

Aby uzyskać pożądane zachowania ludzi, wystarczy zastosować odpowiednie bodźce. Określony bodziec wywołuje zawsze i u wszystkich ludzi jednakowe zachowanie. Motywowanie ludzi do pracy sprowadza się zatem do zastosowania określonych bodźców, w szczególności do odpowiednich bodźców materialnych, które są jednakowo skuteczne wobec wszystkich ludzi.

2. Według szkoły Human Relations

W późniejszych teoriach np. w szkole Human Relations uznano rolę zadowolenia, jako zmiennej interweniującej między bodźcem a zadowoleniem lub niezadowoleniem osoby, wobec której zastosowany został bodziec, np. wynagrodzenie ma wpływ na zachowania pracowników, jeśli są oni zadowoleni z otrzymywanego wynagrodzenia. Ogólne prawo motywacji według tej teorii brzmi: im pracownik jest bardziej zadowolony tym bardziej jest wydajny.

3. Współczesna

We współczesnych teoriach poznawczego nurtu w psychologii motywacja zależy od percepcji wartości bodźca i warunków jego stosowania (uzyskania nagrody). Np. od postrzegania wartości oferowanej nagrody i prawdopodobieństwa odniesienia sukcesu

W kwestii możliwości uruchomienia motywacji z zewnątrz, czyli np. przez kierownika, we współczesnej nauce istnieją dwa konkurencyjne poglądy. Według jednych badaczy ( Np. M. Croziera) motywacja pochodzi z wewnątrz człowieka. Człowiek motywuje się sam aktem swojej woli, czyli nikt z zewnątrz nie może uruchomić jego wewnętrznej motywacji. Kierownik może stwarzać jedynie warunki (system bodźców i sposób ich stosowania), ale nie ma możliwości przekształcenia bodźca w motyw, ponieważ jest to wyłącznie podmiotowa zdolność motywowanego człowieka.

Według innych badaczy jest przeciwnie, jeden człowiek może inspirować, czyli motywować drugiego człowieka. Np. A. McGinnis twierdzi, że: „Są ludzie, którzy potrafią wydobywać z innych to, co w nich najlepsze. Wiedzą jak zmobilizować innych do wysiłku. Mają talent do inspirowania innych, chociaż sami nie wyróżniają się szczególnie ani wiedzą, ani nadzwyczajna inteligencją. Dzięki umiejętności mobilizowania innych odnoszą sukcesy we wszystkim , co robią. Są to kierownicy, nauczyciele, matki. Są tez tacy ludzie, którzy budzą w nas to , co najgorsze. W ich towarzystwie czujemy się niezręcznie, niestosownie, zachowujemy się w sposób negatywny, który [później dziwi nas samych. Perswazje takich Ob zawsze zamieniają się w , który nam nie pomaga, lecz nas zbija z tropu, deprymuje”. (McGinnis, 1993 s. 12) A. McGinnis sformułował dwanaście zasad wzbudzania motywacji u innych ludzi, czyli, jak to określił, „wydobywania z ludzi tego , co najlepsze”. Są one nast.:

1. Od ludzi, którymi kierujesz, oczekuj tego, co najlepsze

1. Zauważaj potrzeby drugiego człowieka

2. Wysoko ustawiaj porzeczkę doskonałości

3. Stwórz środowisko, w którym niepowodzenie nie oznacza przegranej

4. Jeśli ktoś zdąża tam, gdzie ty - dołącz do niego

5. Wykorzystuj wzorce, by zachęcać do sukcesu

6. Okazuj uznanie i chwal osiągnięcia

7. Stosuj mieszankę wzmacniania pozytywnego i negatywnego

8. Potrzebę współzawodnictwa wykorzystuj w sposób umiarkowany

9. Nagradzaj współpracę

10. Pozwalaj, by w grupie zdarzały się burze

11. Staraj się własną motywację utrzymywać na wysokim poziomie

Wartości

odczuwane uznawane

Motywacja

Stymulacja

Wewnętrzny stan psychiczny człowieka

Zachowanie

Postawa

Zachowanie

Bodziec

Zachowanie

Zadowolenie

Bodziec

percepcja

sub. wartość bodźca

bodziec

ocena bodźca

zachowanie

postawa

motywacja

ocena szansy sukcesu

---