Wykład 1 (17.02.2005)

MOTYWACJA- ma wytłumaczyć prawie wszystkie działania (z wyjątkiem sytuacji, kiedy coś jest poza nami, poza naszym wnętrzem, nie zależy od nas, np. kiedy zostajemy zrzuceni ze schodów), tłumaczy:

- dlaczego zachowanie zostało wzbudzone (przyczyna)

- co dało energię (aktywacja)

Motywacja jest kierunkowa, prowadzi do jakiegoś celu:

co ten cel wyznacza?

co podtrzymuje działalność?

co sprawia, że się kończy?

Motywacja jest procesem, mówimy o procesach motywacyjnych. Człowiek jest plątaniną motywów

(motyw priorytetowy to motyw realizowany w danej chwili)

Znajomość motywacji pozwala przewidywać zachowanie, wpływać na nie oraz odbierać komuś motywację.

MOTYW

gdy cel zostaje osiągnięty motyw znika

Dwie cechy ludzkiej motywacji:

- POLIMORFICZNOŚĆ: jedna potrzeba nawet u tej samej osoby może przejawiać się w bardzo wielu zachowaniach, np. chęć poznania ludzi może się przejawiać w umawianiu się na spotkania, co łatwo przewidzieć, ale też np. w zapisaniu się na studia zaoczne

- POLIGENETYCZNOŚĆ: jedno zachowanie nigdy nie jest motywowane przez jedną potrzebę

EMOCJE

ich wspólnym celem- przetrwanie

prymitywny i starszy filogenetycznie, szybszy (niepełne dane, pochopność, decyzja gwałtowna niosąca wiele skutków)

działa wolniej (myślenie jest skomplikowanym procesem)

Właściwości emocji:

1) pojawiają się w sytuacjach ważnych (subiektywność), nie pojawiają się, kiedy wszystko toczy się jak zwykle

2) zawierają ocenę sytuacji lub nimi są (sytuacja sprzyjająca- emocja pozytywna, sytuacja niesprzyjająca- emocja negatywna; nie ma emocji obojętnych!; ale to nie takie proste, bo np. lęk może sprawiać przyjemność: oglądanie horrorów, wesołe miasteczko)

3) ocena ta jest często nieświadoma („emocje mają nas, a nie my emocje”)

4) każda emocja ma aspekt fizjologiczny (obejmuje całe ciało, a myślenie obejmuje tylko mózg), nawet słabe emocje pobudzają organizm, zmiany te są celowe- ma nas to przygotować do działania („uciekaj albo walcz”, ale nie zawsze)

5) każda emocja ma aspekt pobudzenia (podniecenie)

6) każda emocja ma aspekt komunikacyjny, inni ludzie mają widzieć nasze emocje (kiedyś warunkowało to przetrwanie)

7) każda emocja związana jest z działaniem (nie chodzi o konkretne działanie, ale o impuls do działania), np. płacz jako ekspresja emocji, smutek, który pozwala przewartościowywać i pogodzić się z czymś przez uznanie, że to już nie wróci. Niewyrażone emocje kumulują się.

Działanie:

1- instynkty

2- wyuczone zachowania

3- doświadczenie,

a emocje mają priorytet!

Co łączy EMOCJE i MOTYWACJE?

1) emocje to minimotywy

2) emocje towarzyszą motywacji

(niezaspokojona potrzeba- przykrość

działanie- emocje pozytywne, kiedy wszystko idzie zgodnie z planem, emocje negatywne, kiedy coś się nie udaje

osiągnięcie celu- radość, euforia)

! „po każdej dużej radości następuje duży kac”?

Dwie grupy koncepcji:

- HEDONISTYCZNE- jedynym motywem jest przyjemność i unikanie przykrości

- AKTYWACYJNE- emocje aktywizują do działania

Wykład 2 (24.02.2005)

Podstawowe pojęcia dotyczące motywacji:

MOTYW- słowo to ma trzy znaczenia:

1) motyw jako przyczyna (prawnik powie „motywem zabójstwa była chciwość”)

2) motyw jako proces (proces motywacyjny- sekwencja zachowań człowieka trwająca w czasie)

3) jako element tylko ludzkiej motywacji, dotyczy motywacji świadomej, np. zwerbalizowanie (ujęcie w słowa) celu i programu działania, które umożliwia podjęcie jakiejś czynności (występuje w psychologii egzystencjalnej, która oddziela zachowanie ludzkie od zwierzęcego)

Rodzaje motywów:

- biologiczne, np. głód, potrzeba snu

- społeczne, np. potrzeba miłości, przynależności do grupy

- osobiste, np. władza, motywacja osiągnięć

INSTYNKT- wrodzona tendencja do działania, sposób zachowania się (reakcja) będący odpowiedzią na dany bodziec, ma swoje źródło w biologii; koncepcje:

kiedyś instynktem nazywano łańcuch odruchów (podejście mechaniczne), ale odrzucono ten sposób myślenia zastępując wersją finalistyczną (finalizm = teleologizm)- instynkt to siła stworzona po to, by realizować cele, ile instynktów- tyle celów. Jest to koncepcja nieaktualna (teoria instynktów społecznych), choć trudno w psychologii znaleźć nieaktualną koncepcję. Wersja etologiczna (etologia- nauka o zachowaniu zwierząt) ożyła w socjobiologii. Czym jest instynkt?

- właściwością gatunkową (wszyscy mają ten sam zestaw instynktów)

- służy zaspokojeniu potrzeb biologicznych

- składa się z pewnej ilości czynności (nie jest prostym odruchem), które następują po sobie tworząc ciąg, kolejność ta jest mało podatna na modyfikacje

- nie wymaga uczenia się (choć mogą występować elementy uczenia się)

POPĘD- motyw biologiczny, ale słowo to ma naturę psychologiczną, jest konstruktem będącym odpowiednikiem biologicznych zmian w ciele, nie jest to potrzeba biologiczna a napięcie, przymus, czyli coś nieprzyjemnego, co chcemy zniwelować, świadczy o braku czegoś lub nadmiarze. Nie jest to to samo co instynkt, bo popęd może być wyuczony, a instynkty są wrodzone.

Czasami potrzeba = popęd, nie występują razem.

Argumenty, które dowodzą, że popęd i potrzeba to nie to samo:

- pewne potrzeby biologiczne nie wywołują popędu (np. człowiek nie ma osobnego popędu, który by go informował o ilości tlenu w powietrzu, dowiedzielibyśmy się o tym dopiero podczas omdlenia; nie jesteśmy informowani o braku niektórych składników pokarmowych, choć np. przy braku magnezu mamy ochotę na czekoladę, a dzieci z niedoborem wapnia mogą wyjadać tynk ze ścian, ale czy to jest popęd?)

- popęd psychologiczny najczęściej wyprzedza potrzebę

- w wypadku bardzo silonej (krańcowej) potrzeby popęd może zanikać i wtedy jest potrzeba, ale popędu brak (ktoś bardzo głodny patrząc na jedzenie może nie mieć na nie ochoty, podobnie z celibatem)

- popęd może być całkiem niezależny od potrzeby i pojawić się bez niej wskutek wyuczenia, np. jedzenie, kiedy jesteśmy nerwowi, bardziej spektakularnym przykładem jest mężczyzna, który zasypiał w sytuacjach zdenerwowania, był on zupełnie zdrowy, a przyczyna leżała w jego dzieciństwie. Jako dziecko miał „nieuzdolnionych wychowawczo” rodziców, którzy przypisywali jego agresję zmęczeniu i kładli go do łóżka, kiedy ją wykazywał (schemat złość - łóżko - zasypianie).

Wniosek- słowo „popęd” jest potrzebne (powstaje w psychice), a potrzeba biologiczna jest źródłem popędu.

POTRZEBA- brak czegoś ważnego, to pojęcie uniwersalne (we wszystkich koncepcjach, np. w psychologii humanistycznej w teorii Maslowa), wyróżniamy potrzeby biologiczne i społeczne

DĄŻENIE- motyw świadomy- człowiek uświadamia sobie akt i jest to skutek decyzji, pojęcie wąskie i dotyczy tylko motywacji ludzkiej, np. w psychologii poznawczej

Teoria instynktów społecznych (hormizm?)- wielki błąd psychologii. William Magdugal (przełom XIX i XX wieku) zafascynowany był odkryciami Darwina (=> DARWINIZM SPOŁECZNY), użył ewolucjonizmu, konkretnie teorii ewolucji w celu wyjaśnienia zachowania ludzi. Jego założenie brzmiało: zachowanie człowieka jest celowe, ale jednocześnie ilość celów (form zachowania) jest ograniczona. Właśnie druga część tego założenia jest fałszywa.

finalizm

Wystarczyłoby określić ilość celów, przyporządkować im odpowiednie formy zachowania i wtedy byłaby rozpracowana psychologia (przynajmniej psychologia motywacji). Szukano instynktów,

INSTYNKT w tej koncepcji to wrodzona dziedziczna dyspozycja psychofizyczna, która powoduje, że jej posiadacz:

3 aspekty instynktu:

poznawczy

emocjonalny

behawioralny

Współcześnie podobnie definiuje się postawy w psychologii społecznej.

Magdugal myślał, że jest to wrodzone, odnajdywał nowe formy instynktów, najpierw było ich 7 (np. walki, ucieczki, odrzucenia, ciekawości, rodzicielski), później już 7 tysięcy. Wskutek tego teoria ta upadła, a słowo „instynkt” w psychologii zostało skompromitowane. Powrócono do niego po 30 latach, zrobili to zoologowie, którzy nazywali siebie etologami:

Etologiczna teoria instynktów, twórcy: Lorens, Tinbergen, Eibl- Eibesfeldt. Badali oni zwierzęta w naturze i opisywali mechanizmy motywacyjne, INSTYNKT w tej koncepcji to ukształtowany biologicznie, stereotypowy wzorzec zachowania, mechanizm energetyczny, który napędza, związany z budową mózgu (celem- utrzymywanie życia). Wprowadzono schemat zachowania, aby można go było odnieść do zachowania ludzkiego (zestaw instynktów taki sam). Było to specyficzne, wprowadzono nowe pojęcia i pokazano sekwencję działania, a instynkt umieszczono na samym końcu jako zachowanie spełniające

Pojęcia:

WRODZONY MECHANIZM WYZWALAJĄCY- struktura w mózgu, która sprawia, że pewne bodźce z otoczenia wywołują pewne reakcje bez uprzedniego uczenia się (wyzwolenie wrodzonych reakcji)

WYZWALACZ- bodziec zewnętrzny o określonych cechach. Kiedy się pojawia człowiek lub zwierzę reaguje wrodzoną reakcją określoną wrodzonym zachowaniem wyzwalającym

POPĘD- wynika z deprywacji potrzeby (np. podczas jedzenie żucie- połykanie- żucie..itd., rytualne zaloty jako sposoby redukcji popędu, kiedy realizacja instynktu następuje w akcie seksualnym)

Przykład: instynkt macierzyński (schemat „dzieciątko”)

Schemat dziecka w naszej głowie jest wrodzony (schemat twarzy, poruszania się) i reagujemy właśnie na ten schemat, na widok dziecka spełniającego nasze kryteria dziecięcości, powstają emocje [lalki, maskotki mają cechy dziecka, dlatego je lubimy i np. kładziemy na łóżku; lalka Barbie jest fenomenem, bo cech dziecka nie posiada)

3 etapy zachowania instynktownego:

SOCJOBIOLOGIA- dziedzina pograniczna, twórcy: Wilson, Dawkins, który napisał „O samolubnych genach”, tezy:

1- zachowania człowieka są wrodzone

2- głównym motywem ludzkim jest tendencja do rozprzestrzeniania własnych genów, rządzi ona zachowaniem ludzi i zwierząt bez żadnej różnicy

Badali oni techniki, jakie stosują ludzie do rozprzestrzeniania genów. Sądzili, że związek dwojga ludzi to zwiększenie szansy na przetrwanie.

Teoria ta jest prostacka, uwzględnia bowiem tylko jeden czynnik.

Dziś biologiczne koncepcje są niemodne, bo to najprostsza droga do dyskryminacji.

Motywacja w TEORIACH UCZENIA SIĘ- koncepcja Clarka Hulla, behawiorysta, próbował matematycznie przedstawić wyniki badań, które przeprowadzał głównie na zwierzętach w laboratorium; był teoretykiem uczenia się, badał zwierzęta, które definiował jako zespoły potrzeb (podobnie mówił o ludziach). Uczenie się uważał za środek do zaspokojenia potrzeb twierdząc, że najważniejsze jest badanie mechanizmów uczenia się.

yf

dwie funkcje

wzbudza stanowi podstawę wzmocnienia (bez niego

zachowanie niczego nie moglibyśmy się nauczyć)

Popęd można mierzyć, Hull mierzył jego siłę (im szybciej szczur biegnie w kierunku jedzenia tym ma większą motywację?)

Wykład 3 (3.03.2005)

Popęd w stanie zredukowanym to wzmocnienie, uczymy się form redukowania popędu. Wzmocnienie to warunek ustalenia się nawyku, występuje tylko wtedy, kiedy popęd jest zredukowany. Wzmocnienie wtórne- skojarzone czasowo przez bodziec zewnętrzny ze wzmocnieniem pierwotnym (częściowa redukcja popędu).

Popędy dzielimy na pierwotne, wrodzone (jest ich mało) oraz na wtórne, wyuczone (jest ich wiele).

Popęd wtórny jest to sytuacja neutralnie skojarzona z popędem, ma moc wywoływania popędów.

zachowanie = f ( popęd x nawyk )

zachowanie jest zdeterminowane przez efekt interakcji

- wyuczonych mechanizmów (nawyk)

- stanów motywacji (popęd)

Zachowanie jest funkcją (czynniki):

- popędu

- nawyku

- wielkości przynęty; przynęta- pobudka, nagroda, to, do czego zmierza zachowanie

- intensywności bodźców zewnętrznych; działają na osobę w tym momencie, uwidaczniają popęd, to bodźce popychające w tę samą stronę

- hamowania reaktywnego (a nie retroaktywnego! znamy jeszcze hamowanie proaktywne); odwodzi od zachowania, poprzednie czynniki działały na „+”, hamowanie reaktywne na „-„, cofa zachowanie, to popęd ujemny, wsteczny, odwrócony i zależy od wysiłku, jaki trzeba włożyć, aby zdobyć przynętę

przykład studenta, który ma dziewczynę w Gdańsku i mógłby pojechać do niej na weekend:

- popęd- zależy od czasy deprywacji..

- nawyk- czy kiedyś już do niej jeździł?

- wielkość przynęty (jej zdjęcie)

- intensywność bodźców zewnętrznych- np. koledzy, którzy mają dziewczyny i spotykają się z nimi

- hamowanie- cała noc jazdy do Gdańska, więc może nastąpić rezygnacja

Miller- behawiorysta, też mówił o popędach i ich redukcji, ale u Hulla popęd nie ukierunkowywał, bodziec nie zawierał informacji, co zrobić.

U Millera bodziec ma dwie składowe: dotyczącą popędu i dotyczącą bodźca jako sygnału (bodziec ma wartość popędu i sygnału). Wartość popędu zależy od siły bodźca, a wartość sygnału nie, zależy ona od odrębności, jakości bodźca (tego, co on oznacza). Sygnał to specyfika bodźca, decyduje o tym, gdzie i kiedy człowiek reaguje.

Popęd to dla Millera każdy bodziec (zewnętrzny, ale i wewnętrzny), który jest wystarczająco silny, aby zmusić do działania.

S T R A C H - popęd pierwotny, czasem pojawia się w wyniku uczenia się (np. wystąpienie publiczne jako przykład takiego uwarunkowania)

bodziec obojętny-

kiedy brak bodźca awersyjnego, na sam widok np. gorącego pieca pojawia się sekwencja RW, RZ; to uwarunkowanie, popęd strachu redukowany jest przez ucieczkę

napięcie => redukcja

Tolman- zwracał uwagę na cele (behawioryzm celowościowy- finalizm);

Założenia:

1) zachowanie jest celowe (dążenie do konkretnych przedmiotów)

2) jedną z form uczenia się jest nabywanie oczekiwań, które mogą potem motywować

3) wzmocnienie nie jest koniecznym warunkiem uczenia się

popęd, potrzeba => zapotrzebowanie na konkretny przedmiot => dążenie do celu

Siła dążenia do celu zależy od:

- siły popędu

- stymulacji bodźcowej

- potrzeby libido (ogólny, stały popęd)

Nowością w koncepcji Tolmana są czynniki osobowościowe, które ją zmieniają.

KONCEPCJE OPARTE NA TEORII HOMEOSTAZY

HOMEOSTAZA- dążenie do utrzymania stałości środowiska wewnętrznego, przywracanie zachwianej równowagi; to system otwarty

Człowiek to HOMEOSTAT wszystko, co się samo reguluje

Homeostaza zachodzi na trzech poziomach:

- fizjologicznym --- materiałowa i procesualna, która dotyczy procesów ciała

- psychologicznym

- społecznym

Rodzaje homeostazy:

- statyczna- punkt równowagi jest jednakowy, niezmienny w czasie

- dynamiczna- punkt równowagi skacze

homeostaza na poziomie psychologicznym ma charakter dynamiczny

HETEROSTAZA- podział na mniejsze podsystemy, które tworzą hierarchię, aby ochronić/przywrócić stałość na wyższym poziomie, „celowo” następuje rozregulowanie niższego systemu (jego kosztem), np.

w fizjologii- gorączka, aby zniszczyć bakterie

w psychologii- osoba bardzo prawdomówna, która w wyższym celu (np. aby uratować czyjeś życie) skłamie

HOMEOSTAZA W KONCEPCJACH PSYCHOLOGICZNYCH:

- psychoanaliza freudowska

- teoria dysonansu poznawczego

- teoria pola Lewina

Założenia podejścia homeostatycznego w psychologii:

(1) - stany nabyte mogą stać się normalnymi i podlegać ochronie, np. nawyki, cechy osobowości, zainteresowania, system wartości

(2) - przeciwdziałanie zakłóceniu nie pojawia się po nim, ale często przed nim, nie dopuszczając do jego pojawienia się

Przykład homeostazy- samoocena (analiza transakcyjna, teoria gier, np. „kopnij mnie”, gdzie często ma miejsce prowokacja, ale tacy ludzie nie są agresywni) patrz książka E.Berne`a „W co grają ludzie”

Argumenty świadczące o tym, że HOMEOSTAZA ISTNIEJE I FUNKCJONUJE:

- zjawisko dotyczące percepcji- stałość spostrzegania, pole spostrzeżeń

- stałość poziomu wykonania w dłuższych odcinkach czasu

- istnienie mechanizmów obronnych osobowości, które są nieświadome i chronią przed lękiem, zapewniają stałą samoocenę

- motywujący wpływ dysonansu poznawczego (rozbieżności poznawczej)

Argumenty świadczące o tym, że HOMEOSTAZA NIE ISTNIEJE:

- istnieją motywacje, które nie są związane z naruszeniem równowagi, a wręcz ją naruszają

1- motywacje hedonistyczne (człowiek dąży do przyjemności)- ktoś popełnił błąd i naruszył równowagę

2- potrzeby poznawcze, rozwoju, autodestrukcja, altruizm

- ta koncepcja nie zakłada działania, które jest wolne, spontaniczne i wynikałoby z zachwiania równowagi

WNIOSEK: Nie ma jednej wiodącej koncepcji motywacji, są różne szkoły. Każda ogólna teoria zachowania ma jakąś koncepcję motywacji. Do ogólnych teorii zachowania zaliczamy np. psychoanalizę, a nie jest nią np. teoria dysonansu poznawczego.

Co łączy behawiorystę i zwolennika teorii uczenia się?

- interesują ich tylko motywy biologiczne, ale mówią o nich już na różne sposoby

Wykład 4 (10.03.2005)

PODEJŚCIE HEDONISTYCZNE, motto: „ludzkimi zachowaniami rządzi chęć dążenia do przyjemności i unikania przykrości”

[szczury w labiryncie dążyły do przyjemności wybierając słodkie cukierki zamiast szczurzych witaminek]

Nie jest to spójne podejście, jako pierwszy Young ogłosił, że przyjemność i przykrość ukierunkowują zachowanie, także w kierunku wzrostu napięcia, a McClelland uważał, że wszystkie motywy to wyuczone tendencje do dążenia u unikania.

Schemat:

aktywacja oczekiwania, że za chwilę nastąpi przyjemność / przykrość

dążenie unikanie, wycofywanie się

np. wystąpienia publiczne: niektórzy nienawidzą cokolwiek mówić na forum, inni czują się wspaniale, kiedy mogą to robić

Ale po jakimś czasie zachodzi przyzwyczajenie (monotonia, potrzeba zmiany), nie ma już wtedy satysfakcji. Jeśli bodźce się powtarzają- powstaje poziom adaptacji i:

1)- jeśli rozbieżności między oczekiwaniami a tym, co nastąpiło są małe to powstają emocje dodatnie (człowiek znowu do tego dąży)

2) jeśli rozbieżności między oczekiwaniami a tym, co nastąpiło są duże to powstają emocje ujemne (człowiek zaczyna tego unikać)

Np. student, który zawsze zdaje egzaminy na ocenę dostateczną z minusem:

1) jeśli nagle dostanie dostateczną z dwoma minusami lub dostateczną z plusem (mała rozbieżność)- powstaną u niego lekkie pozytywne emocje, „o, jakaś zmiana”

2) jeśli dostanie tym razem ocenę niedostateczną lub bardzo dobrą (rozbieżność duża)- emocje będą ujemne, student nie ucieszy się

Ale nie jest to takie proste, mamy wiele oczekiwań i często są one sprzeczne. Ale nie powstaje wtedy dysonans poznawczy (napięcie, niepewność), bo oczekiwania te są utrzymywane osobno, np. kiedy przed egzaminem wiemy, że oblejemy, ale jednocześnie mamy nadzieję, że zdamy. Posiadanie sprzecznych oczekiwań może ratować życie (przykład z pilotami RAF-u podczas II wojny światowej, kiedy jednocześnie byli przygotowani na śmierć i wiedzieli, że w następnej akcji zginą, ale mieli też amulety i sądzili, że przecież mają szczęście. W momencie, kiedy wojna dobiegała końca mieli oni problem w utrzymaniu tego stanu).

Poziom adaptacji odnosi się także do fizjologii.

Krzywa motylowa Habera

E + POZIOM ADAPTACJI (miejsce, od którego

rozpoczęliśmy badanie)

emocje (brak emocji,

stan obojętny)

E -

średni poziom natężenie bodźca

Jeśli zmiany są niewielkie- powstają emocje pozytywne, jeśli duże- negatywne

Zależność między emocjami a siłą bodźca, ale bez przyzwyczajenia

E +

emocje 0

przyjemność największa przy średniej sile bodźca siła bodźca

E -

nie ma zera, jest gwałtowny przeskok

Przyjemność, przykrość to emocje, więc w podejściu hedonistycznym motywacja i dążenie do emocji to jedno i to samo.

TEORIE AKTYWACYJNE- tu emocje już nie w charakterze „wabika”

Przedstawiciele: Cannon, Duffy, Hebb, Schlosberg, Lindley, Berlyne, Apter

AKTYWACJA mobilizacja energii mająca u podstaw procesy fizjologiczne, przygotowuje do działania. Tłumaczy wzbudzenie zachowania, ale nie jego kierunek (tłumaczy, że ktoś zacznie coś robić, ale nie mówi co).

Tezy (lata 30., 40.):

(1) emocja jest wzbudzeniem energii (to proces służebny, ma dodać energii do działania)

(2) istnieje krzywoliniowa zależność między pobudzeniem a sprawnością działania

Kiedy wzrasta aktywacja- zmieniają się stany świadomości, emocje

Jakościowe zmiany świadomości ze wzrostem aktywacji

OPTIMUM

sprawne działanie

emocje + zainteresowanie dezorganizacja, emocje -

pobudzenie

lęk, panika

świadomość

płytki sen utrata przytomności

głęboki sen

śpiączka

minimalna maksymalna

aktywacja aktywacja

TEORIA HEBBA

wzbudzenie = ogólny popęd; człowiek preferuje średni poziom wzbudzenia, jeśli wzbudzenie jest zbyt małe lub duże- źle funkcjonuje; przyjemny jest pewien poziom aktywności i stymulacji, jest osiągany przy średniej sile bodźca

wzbudzenie

najlepsze samopoczucie

siła bodźca

PRAWA YERKESA- DODSONA

sprawność

działania A B

2 1

poziom aktywacji

2- kryterium dodatkowe- trudność zadania: zadanie obiektywnie trudne / zadanie trudne dla konkretnej osoby (niewyćwiczone)

Wykonanie zadania trudnego wymaga niższego poziomu aktywacji (A), zadania łatwe lepiej się rozwiązuje przy wyższym poziomie aktywacji (B). Im trudniejsze zadanie tym potrzeba mniej stymulacji.

W przypadku ucznia nauczyciel sądzi, że jest on w tym punkcie, tymczasem w rzeczywistości znajduje się on już w tym punkcie, a sprawność działania jest taka sama!

Ludzie ekstrawertywni 1, introwertywni 2

TEORIA PSYCHOLOGICZNEJ ZMIANY UKIERUNKOWANIA APTERA

Mówi o tym, że istnieją dwa stany metamotywacyjne, a w danym momencie można być tylko w jednym z nich. To, w jakim zależy od powodu wykonywania czynności w danej chwili (przykład dwóch narciarzy).

Stan 1: teliczny- człowiek jest ukierunkowany na cel, unika pobudzenia, bo ono mu szkodzi, satysfakcja związana jest z celem, działają prawa Yerkesa- Dodsona (narciarz, który zjeżdżając ze stoku cały czas musi się kontrolować, bo na dole czeka jego dziewczyna)

Stan 2: parateliczny- odwrotnie: człowiek nastawiony jest na aktywność, szuka pobudzenia, radość i satysfakcję daje mu samo działanie (narciarz, który zjeżdża ze stoku dla przyjemności i nie zależy mu, czy się przewróci czy nie)

To, w jakim jesteśmy stanie nie zależy od nas, a reguluje się samo.

TEORIA BERLYNE`A- behawiorysta, który stworzył koncepcję poznawczą

Potencjał wzbudzenia:

- jest to cecha bodźca

- to zdolność bodźca do wywoływania wzbudzenia (nie zależy od jego siły)

Jakie bodźce wywołują wzbudzenie?

1- silne bodźce zewnętrzne

2- bodźce afektywne, czyli skojarzone z nagrodą lub karą (związane z emocjami)

3- zmienne porównawcze (zestawieniowe)- bodźce w otoczeniu, które występują w nietypowej konfiguracji (nowość, złożoność, konfliktowość, zmiana- ruch, wieloznaczność), przykuwają uwagę (procesy poznawcze)

4- bodźce wewnętrzne pochodzące od potrzeb (np. odczuwanie głodu)

Tezy:

(1) człowiek dąży do utrzymania minimalnego wzbudzenia, a to osiąga jedynie przy potencjale wzbudzenia o średniej sile

(2) potencjał wzbudzenia odchylający się od optimum w górę lub w dół wywołuje popęd

(3) istnieje popęd ciekawość, wywoływany przez zmienne porównawcze, prowadzi do zachowań:

- eksploracyjnych (badanie, oglądanie, manipulowanie)

- poznawczych (zmierzających do zrozumienia)

wzbudzenie

(cecha człowieka)

inne popędy

nuda, znudzenie ciekawość

OPTIMUM funkcjonowania

0

świetnie zasypiamy potencjał wzbudzenia

(cecha bodźca)

słaby bodziec bardzo silny bodziec

Ciekawość nie jest najważniejszym popędem, jest popędem nowym, wcześniej nie zwrócono na niego uwagi.

Wykład 5 (17.03.2005)

Ostatnio omawialiśmy koncepcje aktywacyjne ze zmiennymi poznawczymi, które implikują ciekawość. Dziś

KONCEPCJE POZNAWCZE

[1] Teoria dysonansu poznawczego Festingera: nie obejmuje całości zachowań ludzkich, zajmuje się tylko jedną ich klasą (różnicami w systemie poznawczym)

Teza: jeżeli w systemie poznawczym są dwa elementy poznawcze (np. pojęcia, sądy, myśli..) to mogą one być w trzech pozycjach:

- brak związku

- tworzą dysonans (rozbieżność)

- tworzą konsonans (zbieżność, kiedy dwie informacje wzajemnie się potwierdzają)

Konsonans niesie przyjemność, a dysonans emocje negatywne- przykrość.

W przypadku dysonansu nie chodzi o sprzeczność logiczną, ale o to, czy nam się wydaje, że coś jest sprzeczne.

Motywacje do poradzenia sobie z dysonansem:

1- redukcja (najlepiej tak, aby powstał konsonans, czyli stan pożądany)

2- unikanie sytuacji mogących zwiększyć dysonans

Dysonans nie zawsze wywołuje motywację, np. można powiedzieć, że kobiety są okropne, bo…, ale są też cudowne i wcale nie jest to sprzeczne („mężczyźni są pożyteczni, ale tak naprawdę do niczego nie służą”- Pilch). Sprzeczność powstaje, gdy zaangażowane jest własne „ja”.

Od czego zależy siła motywacji do poradzenia sobie z dysonansem?

- od wielkości niezgodności

- od ważności elementów poznawczych

- od trudności związanej z usunięciem niezgodności (jeśli trudność jest zbyt duża motywacji brak)

Jest to motywacja homeostatyczna.

Sposoby redukcji dysonansu poznawczego:

- zmiana jednego elementu poznawczego (odrzucenie go lub zmiana na inny), np. palacz rzuci palenie lub będzie odrzucał materiały informujące o szkodliwości palenia

- dodanie nowych elementów niwelujących różnicę, np. osoba palacz powie: „wiem, że palenie szkodzi, ale w mojej rodzinie ci, którzy palili długo żyli, a niepalący umarli młodo”

- zmniejszenie ważności jednego z elementów, np. kiedy przyjaciółka ukradnie nam pieniądze powiedzenie sobie „jaka tam przyjaciółka, ledwo ją znam” (3 lata)

W jakich sytuacjach dysonans poznawczy jest widoczny?

DYSONANS PODECYZYJNY- występuje po podjęciu decyzji, ale nie u wszystkich występuje z taką samą siłą, ludzie różnią się tendencją do tego dysonansu (niewydolność procesów decyzyjnych)

Fazy procesu decyzyjnego:

1- decyzyjna, kończy się odczuciami pozytywnymi/negatywnymi

2- podecyzyjna- negacja, że decyzja została podjęta dobrze, niezadowolenie, brak swobody wyboru, bo droga została już zamknięta, nieprzyjemny stan- „czy dobrze wybrałem?”

Od czego zależy siła tego dysonansu?

- jest większy bezpośrednio po decyzji

- jest większy im ważniejsza byłą decyzja

- jest większy im większa atrakcyjność odrzuconych alternatyw

Dysonans poznawczy może służyć zmianie postawy, bo gra na emocjach nie zawsze działa.

DYSONANS W SYTUACJACH WYMUSZANIA ULEGŁOŚCI- możliwe są dwie sytuacje:

1- nagroda/kara ledwo wystarczają

2- nagroda/kara nie wystarczają do zmiany zachowania

osoba uległa: np. kiedy w supermarkecie jest promocja, do dużego proszku dostajemy małą nagrodę- płyn do płukania, kupujemy wiedząc, że to okropny proszek, później w domu słyszymy „dlaczego to kupiłaś? Nie wiesz, że ten proszek jest okropny?” => mówimy np. „to nie jest zły proszek, ma taką ładną nazwę, opakowanie..itd.”, następuje zmiana opinii/postawy na ten temat (mamy wybór: uważać się za szaleńca lub zmienić postawę) lub wyolbrzymienie nagrody/kary, np. kiedy żona wyjeżdża i nakazuje mężowi posprzątać mieszkanie, bo jak on tego nie zrobi to pogrozi mu palcem „oj ty ty niedobry mężu”

1) efektem ubocznym jest utwierdzanie się w opinii (mąż mówi „teraz już naprawdę nienawidzę sprzątania”)

2) pomniejszanie nagrody/kary (mąż mówi „ee, pogrozi mi palcem? I co z tego, co to za kara”), bo gdyby nagroda/kara była naprawdę duża to nie byłoby powodu do zmiany postawy, np. małe dziecko, kiedy się mu czegoś zabroni- nie zrobi tego, ale później znowu to robi (nie ze względu na to, że zmieniono jego postawę i tego nie lubi, ale przez nagrodę/karę)

[2] Teoria oczekiwanie x wartość (psychologia podejmowania decyzji)

Założenie: człowiek jest w stanie określić dwie wartości: cel oraz prawdopodobieństwo jego osiągnięcia. Po tym następuje podjęcie decyzji o działaniu (zachowanie celowe).

Działanie jest funkcją:

- wartości wyniku (użyteczność)

- prawdopodobieństwa sukcesu, co jest subiektywne

Użyteczność wyniku jest funkcją naszych potrzeb (zależy od nich), to samo zachowanie może mieć różną użyteczność w zależności od potrzeb, osoby. Gdy U = 0 oraz/lub P = 0 to człowiek nie podejmuje działania (U- użyteczność, P- prawdopodobieństwo). Jeśli mamy do wyboru kilka alternatyw to wybieramy najkorzystniejszą (patrz wzór).

Strategia maksymalizacji subiektywnie oczekiwanej użyteczności (SEU)

∑ - suma

P_s - prawdopodobieństwo sukcesu

U - użyteczność

Alternatywa oznacza, co zrobisz (iść - nie iść), hipoteza to, co może się stać („jeśli pójdę to..”).

Dla każdej alternatywy obliczamy wskaźnik, wybieramy alternatywę o największym wskaźniku liczbowym (bo jest najkorzystniejsza).

Przykład: czy należy ubezpieczać samochód?

hipoteza- H₁: w ciągu roku będę mieć wypadek

hipoteza- H₂: w ciągu roku nie będę mieć wypadku

alternatywa- a1: ubezpieczę samochód

alternatywa- a2: nie ubezpieczę samochodu

	Ps (H1) = 0,1	Ps (H2) = 0,9
a1	+ 100 (jeśli zajdzie H1 i będzie a1 to zyskujemy 100, bo otrzymujemy pieniądze z firmy ubezpieczeniowej)	- 10
a2	- 90 (nie - 100, bo zaoszczędziliśmy pieniądze na ubezpieczenie)	10 (nie płacimy za ubezpieczenie i to nasz jedyny zysk)

SEU (a₁) = 0,1 x (- 100) + 0,9 x (- 10) = 1

SEU (a₂) = 0,1 x (- 90) + 0,9 x (10) = 0

SEU (a₁) > SEU (a₂) => wybieramy działanie a₁

Ograniczenia wynikają z założeń.

Założenia strategii SEU:

(1) prawdopodobieństwo hipotez o stanach rzeczy sumują się do jedności

(2) prawdopodobieństwo subiektywne i użyteczność oceniane są niezależnie (osobno, nie mogą na siebie wpływać) <= nieprawdziwe (są optymiści i pesymiści poznawczy, ci drudzy mówią o małym prawdopodobieństwie tego, co użyteczne)

(3) prawdopodobieństwo subiektywne i użyteczność wzajemnie się kompensują <= nieprawdziwe

(4) ryzyko nie stanowi dla dycydenta wartości <= nieprawdziwe (bardzo często kierujemy się ryzykiem)

Teoria ta jest stworzona sztucznie, to tylko schemat, ale jest spektakularna (liczbowa).

KONCEPCJE OPARTE NA TEORII POTRZEBY

POTRZEBA

(1) to niedobór, brak czegoś

(2) związana jest z konkretnym przedmiotem, czynnością

(3) zakłóca równowagę, czyli działa homeostatycznie, ale nie zawsze

(4) dynamizuje (daje energię, napędza) do działania i ukierunkowuje

PODZIAŁY POTRZEB

[1] Potrzeby

pierwotne (wrodzone), wtórne (wyuczone)

zawsze są homeostatyczne ich ilość jest nieograniczona

związane stałością związane z ideałami, wartościami

i potwierdzaniem oczekiwań i ich realizacją

(związane z homeostazą) (nie muszą mieć charakteru homeostatycznego)

[2] Potrzeby (dwa zakresy)

obiektywne: wnioskuje o nich ktoś z zewnątrz; nieuświadomione, np. potrzeby biologiczne (ilość mikroelementów w organizmie)

subiektywne: odczuwane przeze mnie; np. nałogi

pośrodku: obiektywne z komponentem subiektywnym

[3] Potrzeby

- uświadomione

- nieuświadomione

- niewłaściwie uświadomione (np. potrzeby seksualne jako choroba, napięcie u naszego klienta)

Teoria potrzeb Murray`a

- teoria spójna funkcjonująca w nurcie humanistycznym (podejście idiograficzne), ale nie tak spójna jak u Maslowa

- stworzył listę potrzeb na zasadzie dychotomii, np.

potrzeba dominacji - potrzeba ulegania

potrzeba opiekowania się - potrzeba bycia pod opieką

Jest to ciekawe, bo możemy sobie uświadomić, że mamy sprzeczne potrzeby.

- mówił o hierarchii potrzeb, ale nie tak jak Maslow. Wg niego każdy z nas wytwarza inną hierarchię, jest to sprawa indywidualna

- mówił o potrzebach priorytetowych, które dynamizują nasze zachowanie w większym stopniu niż inne

- rozpropagował pojęcie konfliktu potrzeb (motywów); trójpodział:

dążenie - dążenie (np. ktoś ma dwie „kandydatki” na żonę, ale żyje w religii, gdzie bigamia nie jest możliwa i musi się zdecydować)

unikanie - unikanie (jedno trzeba wybrać; „mniejsze zło”?)

dążenie - unikanie (jedna rzecz jednocześnie nas pociąga i odpycha, gdy zbliża się moment „konsumpcji” wartość dodatnia zmniejsza się w naszej ocenie, a wartość ujemna rośnie, w związku z czym często się wycofujemy (niektórzy gwałtownie) i znowu zbliżamy się do tego, itd.

- autor testu TAT (test apercepcji tematycznej), który polega na pokazywaniu badanym obrazków z postaciami ludzkimi w ruchu, w różnych pozycjach, osoba ma opowiedzieć historyjkę o tych postaciach, jej opowiadanie później się analizuje, co pozwala ujawnić ukryte emocje, potrzeby

- stworzył też test plam atramentowych

- wszystko to oscyluje wokół tematu nieświadomej motywacji, przykład amerykańskiego badania zainicjowanego przez firmę produkującą pułapki na karaluchy po tym, jak okazało się, że niewiele osób je kupuje: kobiety miały układać historyjki z karaluchami w roli głównej, okazało się, że głównym motywem nie kupowania pułapek jest fakt, że chciały one własnoręcznie eksterminować te karaluchy, sprawiało im to przyjemność. Dlaczego? Były to głównie gospodynie domowe (badanie przeprowadzono dawno) i utożsamiały one karaluchy ze swoimi partnerami!

Wykład 6 (7.04.2005)

Klasyfikacje potrzeb wg Murray`a:

potrzeby jawne i utajone

- potrzebą jawną jest np. potrzeba jedzenia, potrzeby utajone nie mogą być pokazywane wprost ze względu na czynniki społeczne, np. potrzeby seksualne. Ale zależne jest to od środowiska, w którym potrzeba ma być wyrażona, np. powiedzenie, że jest się samotnym może być różnie postrzegane w zależności od tego, w jakiej grupie osób to powiemy

potrzeby:

- skoncentrowane na wyniku- interesuje nas ostatnia faza („konsumpcja”)

- aktywności- koncentrujemy się na samym działaniu, bo sprawia ono przyjemność

- formy- interesuje nas mistrzostwo w wykonaniu określonego zadania, chcemy coś zrobić jak najlepiej, np. jeżdżenie na nartach

Potrzeby te nie wykluczają się, mogą współwystępować.

potrzeby skoncentrowane (skupione) i rozproszone (rozlane).

Te pierwsze są cyklicznie realizowane w ten sam sposób, np. jeśli spacer to park, jeśli restauracja to „McDonnald`s”. Te drugie realizowane są chaotycznie, następuje zmiana obiektów, form, w różnorodności brakuje stałości (zawsze robimy coś inaczej).

Wg Murray`a lepiej mieć potrzeby skoncentrowane (skupione), a sposób skupienia jest miarą dojrzałości.

potrzeby:

- proaktywne, wynikają z „wewnątrz” człowieka (organizm, psychika), traktuje je jako swoje, jego własne, pożądane, pozytywne

- reaktywne, sprowokowane z zewnątrz (inni ludzie, sytuacja), musi je realizować, są niepożądane, negatywne

- reproaktywne, nadal są proaktywne, ale tym razem, w tej sytuacji zostały sprowokowane z zewnątrz, np. potrzeba jedzenia na sam widok czegoś apetycznego

- proreaktywne, nadal są reaktywne, ale w tym przypadku zostały wytworzone przez człowieka na przekór sobie w tej konkretnej sytuacji, np. potrzeby związane z obroną, ochroną- kiedy ktoś na ulicy nas zaatakuje musimy się bronić

Murray uważał, że mamy stałą tendencję do odczuwania potrzeb proaktywnych i reaktywnych (wyróżnił takie typy ludzi), zaś Rotter mówił o człowieku zewnątrz- i wewnątrzsterownym, czyli uważającym się za pana swojego losu.

Teoria potrzeb Maslowa

Podział potrzeb na sztuczne (szkodzą, nie ma sensu ich zaspokajać, bo nie rozwijają patrz marketing) i obiektywne, które:

- mają charakter instynktoidalny, są powszechne i przynajmniej częściowo wrodzone

- ich deprywacja wywołuje zaburzenia, choroby i wszelkie zło, a zaspokojenie ich implikuje zdrowie

- są słabe, a nie wyraźne, łatwo je stłumić (można przez dłuższy czas, ale później i tak się pojawiają) => przez to twierdzenie teorię trudno odrzucić

Potrzeby obiektywne dzielą się na potrzeby:

- niedoboru (redukujące się, podstawowe, niższe)

- wzrostu (nieredukujące się, wyższe)

siła

czas

potrzeby niższe

potrzeby wyższe

Maslow podzielił też zachowania ludzkie na utylitarne (ukierunkowane na cel, motywowane z reguły potrzebami niższymi) i ekspresyjne (służą do ekspresji samego siebie, oddają osobowość, są celem same w sobie, jeśli są motywowane to potrzebami wyższymi, np. wyjeżdżanie do Rzymu, żeby z odległości wielu kilometrów, w tłumie, uczestniczyć w pogrzebie papieża narażając się na niebezpieczeństwa

PIRAMIDA POTRZEB MASLOWA

potrzeba wzrostu, osiągania coraz wyższych poziomów

potrzeby braku (musimy je zaspokajać co jakiś czas,

chodzi tutaj o redukcję napięcia)

warunki przewidywalne (zabranie elementu środowiska- brak stabilności, komfortu)

Zaspokajanie jednej grupy potrzeb uruchamia kolejną grupę znajdującą się wyżej. Na samej górze piramidy znajduje się potrzeba transcendencji.

Maslowowi nie chodziło o to, by zaspokajanie potrzeb dawkować, ale „za dużo” np. bezpieczeństwa ma swoje konsekwencje, dziecko będąc dorosłym będzie ryzykownie nastawione (może zostać kierowcą formuły 1, itp.), będzie mniej szukało poczucia bezpieczeństwa, bo wiele go doświadczyło.

Potrzeby wielopostaciowe:

[1] potrzeba bezpieczeństwa

u dzieci to potrzeby: - stałości otoczenia - przewidywalności - sprawiedliwości - konsekwencji - stałej organizacji dnia

u dorosłych to potrzeby: - stałej pracy - oszczędności - ubezpieczania się - religijne - uczestnictwa w rytuałach

[2] potrzeba szacunku i uznania, która ma dwie formy:

- pozytywną, to potrzeby: siły, osiągnięć, kompetencji, niezależności

- negatywną, to potrzeby: reputacji, prestiżu, dominacji, uznania, bycia ważnym

Mogą one iść ze sobą w parze, np. ktoś jest w czymś dobry, ale jednocześnie jest skromny.

CO DECYDUJE O TYM, CZY CZŁOWIEK BĘDZIE SIĘ ROZWIJAŁ?

- to, czy inni ludzie, okoliczności zdołają zaspokoić jego potrzeby podstawowe

Potrzeby często deprywowane w dzieciństwie wpływają na zachowanie nawet bez aktualnej deprywacji. Potrzeby zaspokajane bardzo często powoli przestają mieć znaczenie.

1 problem: dlaczego niektórzy ludzie deprywują swoje potrzeby?

Maslow: bo w dzieciństwie to otrzymali

2 problem: czy może istnieć człowiek, który nie ma takiej kolejności potrzeb?

Maslow: nie, ale są wyjątki, np. potrzeba uznania i szacunku może wystąpić przed potrzebą miłości (dzisiejszy „wyścig szczurów”- najpierw kariera, później czas na miłość), czasem tak się po prostu zdarza. Maslow uważał, że mężczyźnie łatwiej znaleźć miłość, jeśli ma on szacunek i uznanie.

NATURA JEDNOSTKI:

jest specyficzna, częściowo dziedziczna, stanowi centrum osobowości i to od nie zależy, jacy będziemy

nie jest w pełni określona- wymaga rozwinięcia i doprecyzowania

jest słaba i to podwójnie: subiektywnie (ludzie zazwyczaj jej nie znają) i obiektywnie (najczęściej nie ona decyduje o zachowaniu)

jest tym, co w nas najbardziej stałe i nigdy nie zanika (również w chorobach psychicznych)

posiada własną siłę dynamizującą- wolę zdrowia, która nami kieruje i wtedy rozwój jest możliwy

jest premoralna albo dobra, ale na pewno nie jest zła

akceptacja natury jest warunkiem zdrowia psychicznego, a frustracja dążeń związanych z naturą jest źródłem patologii

Kiedy człowiek pokazuje swoją prawdziwą naturę miejsce ma samorealizacja („urodzony” tancerz zostaje politykiem- czy się samorealizuje? nie!)

SAMOREALIZACJA / SAMOAKTUALIZACJA

W człowieku tkwią równolegle dwie tendencje: siły obrony (dotyczą potrzeb podstawowych) i siły rozwoju. Potrzeby same się regulują

Maslow szukał osób „samozrealizowanych”, kryteria: zdrowie psychiczne i pozytywny fakt samorealizacji, nie znalazł on takich osób. Również po zmianie kryteriów.

Nawet jeśli uznał on kogoś za jednostkę, która powinna wg niego być „samozrealizowana” to nie mamy pewności, że ten ktoś taki jest. Człowiek sam musi się za takiego uznać, a niektórzy nie chcą się rozwijać. Wyróżnił ludzi: jedynie zdrowych oraz samorealizujących się.

Doświadczenia szczytowe: zmiany, w momencie których zdajemy sobie sprawę z tego, że są istotne. Ludzie szczytujący są na drodze samorealizacji.

Wykład 7 (14.04.2005)

MOTYWY SAMOREALIZACJI W INNYCH KONCEPCJACH:

K. Goldstein uważał, że samorealizacja jest jedynym motywem, jaki istnieje i zawiera wszystkie pozostałe; to suma motywów, tendencja do rozwijania się- zjawisko powszechne, ale cele samorealizacji są różne. W niesprzyjającym środowisku nasze reakcje mogą być niezgodne z samorealizacją.

C. Rogers

1) „JA”- struktura odzwierciedlająca istotne cechy nasze i naszych relacji

2) ORGANIZM- umiejscowienie wszelkiego doświadczenia; człowiek, jednostka, indywiduum rozumiane jako całość psychofizyczna pojęcie organizmalne (organizmiczne)

Ideałem byłaby równość „ja” i organizmu, ale jest niemożliwa wskutek wychowania, a w „ja” zawarte są tylko niektóre informacje

3) POLE FENOMENOLOGICZNE- każdy z nas jest całkowicie subiektywną, osobną jednostką, ma własne odczucia i wrażenia. W skład pola wchodzą bodźce, które działają w tej chwili (interpretacja) oraz te, które działały kiedyś (interpretacja + pamięć).

Obiektywna rzeczywistość jest niedostępna, każdy funkcjonuje w swoim polu i nie jesteśmy w stanie zajrzeć do czyjegoś.

Organizm jako całość dąży do samorealizacji (rozwoju), to motyw naczelny, a w jego ramach działają wszystkie inne.

Socjalizacja to wg Rogersa negatywny proces
. Organizm mógłby się rozwijać, gdyby ktoś znał całość doświadczeń, ale „ja” nie jest równoważne z organizmem, to „ja” wybiórcze. Przyczyną „psucia” w strukturze osobowości jest rozbieżność między „ja” a organizmem- warunkowa akceptacja dziecka (krytykowanie, pouczanie, karanie, „kocham cię, ale.. np. musisz być grzeczna”). Niepożądane zachowania są spychane w podświadomość, następuje budowanie fałszywego „ja”, a małe dziecko nie potrafi ocenić, czy rodzice mają rację. Potrzeby: uznania i szacunku do siebie dodatkowo wpływają na tę rozbieżność, są one nabyte, ale powszechne. Bezwarunkowa akceptacja w wychowaniu jest rozwiązaniem, ale to bardzo trudne, bo nie można akceptować każdego zachowania dziecka. Jest to natomiast możliwe w terapii (=> terapia rogeriańska, rogersowska)

Potrzeby związane ze strukturą „ja”:

JA to reprezentacja własnej osoby, centrum świadomości, źródło zachowań obronnych i podnoszących samoocenę.

Rodzaje JA:

- realne

- idealne: zwykle towarzyszy „ja” realnemu jako brak

- rozszerzone: zawiera mnie jako element + osoby, wartości, które cenię), np. poświęcenie dla kogoś własnego życia

Rogers mówił o ciągłej obronie, selekcji i zniekształcaniu informacji,

Poziomy:

1 - zafałszowana struktura JA jako rezultat warunkowej akceptacji

2 - doświadczenia niezgodne z JA budzą lęk

3 - próby utrzymania obrazu JA, aby uniknąć lęku

4 - postawa człowieka nastawiona jest na obronę (nastawienie obronne), np.

zniekształcanie doświadczenia

wypieranie

projekcja

Skutkiem są złe relacje z ludźmi. Złe relacje z ludźmi są jednym z następstw procesu socjalizacji.

Psychoanalityk i psychiatra, Sullivan, nazywał JA systemem jaźni, który:

- powstaje, aby chronić przed lękiem (przewrotnie stwierdził, że gdyby nie było lęku nie istniałoby JA, co trudno sobie wyobrazić), JA jest bardziej wyraźne, kiedy odczuwamy lęk

- uniemożliwia obiektywną ocenę własnego zachowania, usuwa niezgodne z nim informacje (zadaniem fałszowanie rzeczywistości)

- jest niezbędne w naszej kulturze, ale jest też niekorzystne

U K. Horney JA dzieli się rzeczywiste i idealne, które jest wyidealizowanym obrazem siebie i pokazuje kierunek rozwoju. Wg niej jest przeszkodą, bo człowiek może skupiać się na jednym z trzech elementów i w zależności od tego odpowiednio się zachowywać:

a) nawykowo skupia się na JA idealnym, skutkiem może być myślenie „JA idealne to ja” i w domyśle „mogę wszystko, jestem najlepszy”

b) skupianie się na JA rzeczywistym, pojawia się wtedy kontrast, więc JA rzeczywiste to same wady, skutkiem jest nadmierny krytycyzm i samoponiżanie

c) skupia się na różnicy między JA idealnym a JA rzeczywistym

Reprezentatywny dla psychologii poznawczej Reykowski twierdził, że JA:

- umożliwia rozróżnienie „ja” od „nie ja”, co daje poczucie sprawstwa

- umieszczamy je w systemie wartości, stwarza motywację do zmiany na korzyść i unikanie zmiany na niekorzyść (podwyższanie/obniżanie poczucia własnej wartości)

- jest źródłem wielu potrzeb, np. osiągnięć, dominacji, afiliacji

METAKLINICZNA KONCEPCJA OSOBY V. FRANKLA (psychiatra i terapeuta, przeżył obóz koncentracyjny)

Jest to teoria egzystencjalna, „założenia”:

Człowiek jest bytem złożonym z warstw: somatycznej (nauki biologiczne), psychicznej (psychologia, socjologia) i duchowej (teologia)

Procesy psychiczne są zdeterminowane, ale zachowanie nie jest zdeterminowane, np. możemy przewidzieć, że po dłuższym czasie ktoś będzie odczuwał głód, domyślimy się, jakie przeżywa emocje, ale nie można przewidzieć zachowania, przykładowo, co zrobi otrzymując razem z drugą głodzoną osobą jedną bułkę

Człowiek kształtuje sam siebie mogąc się ustosunkowywać do tego, co się w nim i z nim dzieje („w tej sytuacji …, ale ostatecznie to ja decyduję”), człowieczeństwo można zachować właśnie poprzez ustosunkowanie się; kiedy sytuacja wydaje się być „bez wyjścia” okazuje się, że jednak coś zrobić można

Redukcjonizm (biologizm, psychologizm, socjologizm) uniemożliwiają pełne poznanie człowieka, np. socjobiologia sprowadza człowieka do roli zwierzęcia

2 PRAWA ANTROPOLOGII PRZESTRZENNEJ („dowód”, że redukcjonizm jest w przypadku człowieka nie sensowny)

1. CZŁOWIEK Zjawisko poddane rzutowaniu poza swój

wymiar na wymiar niższy daje obrazy

wzajemnie sprzeczne, ale prawdziwe

SOCJOLOGIA

PSYCHOLOGIA

2. Różne zjawiska poddane rzutowaniu

poza swój wymiar na wymiar niższy

mogą dawać obrazy identyczne i one nic

nie mówią o istocie zjawiska, którego są

cieniem

Relacje między warstwami wyglądają następująco:

- warstwy niższe (ciało, psychika) nie są przyczyną pojawienia się warstw wyższych, ale są warunkiem ich pojawienia się (dusza nie istnieje dlatego, że ktoś ma ciało, ale musi je mieć, żeby można było mówić o duszy)

porównanie: pianino- ciało, pianista- psychika, koncert (dzieło muzyczne)- dusza gdy pianista przestanie grać dzieło nadal będzie istnieć! (nawiązanie do religii? Frankl nie mieszał religii do psychologii).

Człowiek jest bytem samotranscendentującym

Podstawowym motywem u Frankla jest wola sensu (u człowieka dorosłego). Małe dzieci kierują się potrzebą przyjemności (Freud), w okresie dojrzewania potrzebą mocy (Adler), człowiek dorosły posiada wolę sensu.

Człowiek szuka sensu na zewnątrz, ale i sensu własnego życia- odbywa się to poprzez wartości. Gdy tego sensu nie znajdzie jego życie jest niespełnione.

Dwie formy szukania sensu:

sens konkretnych nadsens

rzeczy, osób, sytuacji (sens całości, nie jest dany

(dociera do nas poprzez czucie przez czucie wartości, dostępny przez

wartości- emocji o charakterze wnioskowanie, świat ma sens, bo

poznawczym i one podpowiadają; jego elementy mają sens, np. sens w

- subiektywnie wartościowane, ale miłości)

chcemy, by były wartościowe, => nieumiejętność znalezienia nadsensu!

by były odbiciem obiektywnym

Wykład 8 (28.04.2005)

Poznanie przez doświadczanie => fenomenologia

Absolut kojarzy się z religią, ale Frankl o religii nic nie mówił, wg niego życie to zadanie, a w jego teorii najważniejsze są wartości.

JAK ZACHOWANIE MOŻE WIĄZAĆ SIĘ Z WARTOŚCIAMI?

poprzez działanie (wartości kreatywne)- człowiek pracuje, wytwarza dzieła i w ten sposób realizuje wartości, np. wolontariat.

Frankl nie uważa, że to najważniejszy sposób, czasem nie można działać.

poprzez przeżywanie (kontemplowanie) wartości. W naszej kulturze nie jest to cenione.

poprzez postawę (wartości postawy)- człowiek utożsamia się z wartością, jest nosicielem wartości, podejmuje szereg wartościowych działań (wszystkie są nastawione na tę wartość), jest skłonny poświęcić się w imię wartości (skierować cierpienie ku wartości). To najwyższe dokonanie moralne.

Ta koncepcja obiecuje szukanie sensu, ale nie znalezienie szczęścia.

Cierpienie:

- konsekwencja realizacji wartości

- w nim istota człowieczeństwa (specyfika ludzka)

- zawsze jest sensowne, jeśli nie jest bezowocne

A co w przypadku nieuleczalnych chorób? Przecież one niczemu dobremu nie służą. Frankl mówi, że cierpienie można poświęcić jakiejś intencji, trzeba się z nim pogodzić (nadawanie sensu cierpieniu => logoterapia Frankla). Powstaje pytanie- czy powiedzieć cierpiącemu, że umrze?

Wola sensu przejawia się w dwóch patologicznych postawach:

1. ABSOLUTYZACJA WARTOŚCI (nadanie statusu absolutu): człowiek tak bardzo związany jest z wartością powszednią, że w razie jej utraty nie jest w stanie się z tym pogodzić, np. pieniądze

2. PUSTKA EGZYSTENCJALNA: człowiek nie potrafi odpowiedzieć na pytanie o sens życia, pustka wynika z nie znalezienia tego sensu, co jest przyczyną nerwicy noogennej, a człowiek funkcjonuje wtedy na niższych formach motywacji.

Kolejne dwie postawy Frankl nazwał patologiami ducha czasu- są to błędne postawy wobec życia: odrzucenie odpowiedzialności za siebie i swoje zachowanie, przyczyną lęku jest poczucie niepewności, zagrożenia z zewnątrz:

3. POSTAWA PROWIZORYCZNA: czasy są wyjątkowe (wyjątkowo ciężkie), dlatego nie należy się przejmować wartościami, będę się przejmować, jak czasy będą inne..

4. FATALISTYCZNA: istotą życia jest walka przeciwko innym, a wartości to komplikują, człowiek nie wierzy, że można być moralnym

5. KOLEKTYWISTYCZNA: człowiek wstępuje do grupy i nie ocenia, przyjmuje wartości grupy

6. FANATYZM: wartości grupy odniesienia jako absolutne, jedynie słuszne walka wartości, podział na my - oni

P S Y C H O A N A L I Z A - PSYCHOLOGIA GŁĘBI

psychologia kulturalistyczna: HORNEY, SULLIVAN, FROMM

psychologia

ego

JUNG ADLER

psychologia psychologia

analityczna indywidualna

FREUD

Postfreudyści, psychoanaliza współczesna: psychologia „self” i psychologia relacji z obiektem.

Adler był uczniem Freuda, a Jung kontaktował się z Freudem- czy psychoanaliza to nauka żydowska?

W psychoanalizie motywatory są nieświadome. Gdzie są?

STRUKTURA OSOBOWOŚCI JUNGA

świadomość

EGO

nieświadomość

indywidualna

nieświadomość

zbiorowa

MOTYWATORY: (1) zwierzęce/biologiczne instynkty (tzw. prawa natury), nie są najważniejsze u Junga

(2) archetypy, dotyczą przeżywania sytuacji, które występują w życiu, każą robić to, co robimy, ale nie bezpośrednio, a poprzez inspirowanie, pojawianie się w świadomości w formie pośredniej obrazy, sny, wizje, ludzie, których spotykamy i nadajemy cechy wynikające z archetypu.

ADLER

wybierany raz na całe życie

(wybór jest nieświadomy i zostaje

dokonany do 5 roku życia)

dążenie do mocy / wyższości STYL

(doskonalenie się jako motyw rozwoju) ŻYCIA

-nie chodzi o to, by być od kogoś lepszym

-nieważne w którą stronę- byle do góry

poczucie niższości = kompleks niższości

mechanizm rozwoju zaburzenie

(małe dziecko czuje się (ktoś wciąż musi sobie i innym

mniejsze i bezwolne; wcale coś udowadniać, wgłębi jest bardzo niepewny

nie oznacza, że im go więcej siebie, to nie radzenie sobie z „przerośniętym”

tym lepiej) poczuciem niższości)

Potrzebna jest siła, aby zintegrować te trzy elementy. Cel jest nieosiągalny, ale nie liczy się efekt, a samo działanie.

Postadlerowcy

1. Sprzeczne oceny psychoanalizy

2. Teoria rozbudowana, powikłana zniekształcenia, problemy z interpretacją

3. Freud był niekonsekwentny, trudno znaleźć u niego myśl przewodnią

4. Oddzielenie pojęć od teorii, np. superego, archetyp

Zarzuty:

- błędy w metodologii (Freud uogólniał jednostkowe fakty, nie dowodził stawianych tez)

- błędy merytoryczne (trudności te sprawiają, że tezy do dziś nie zostały zweryfikowane)

- pesymistyczny obraz człowieka jako jednostki ubezwłasnowolnionej, będącej między instynktami a społeczeństwem

- panseksualizm- seks i seksualność mają u Freuda różne znaczenie, małe dziecko kieruje się zasadą przyjemności

- koncepcja człowieka pochodzi w całości ze sfery patologii, każdy człowiek jest chory, Freud również nie prowadził badań na ludziach normalnych i dzieciach

- skrajny determinizm, mechaniczny obraz człowieka (nie ma nic bez przyczyny)

Wykład 9 (5.05.2005)

Charakterystyczne cechy myślenia Freuda:

- ujmował osobowość w kategoriach topograficznych (człowiek to maszyna złożona z trzech części, każda z nich ma inny cel, elementy te są więc sprzeczne i człowiek traci zaufanie, motywy są ukryte i nieświadome, niespójność występuje do końca życia)

ID: kieruje się zasadą przyjemności

EGO: kieruje się zasadą realizmu

SUPEREGO: kieruje się zasadą doskonałości

Zasady te są sprzeczne.

Ego nie walczy z id, jest jego służącym, nie ma własnych interesów poza interesem id. Superego jako element moralny zabrania, naciska na ego za pomocą poczucia winy i lęku. Freud nigdy nie twierdził, że trzeba się pozbyć superego, ale faktem jest, że to superego jest źródłem nerwic.

- traktował życie psychiczne jako fluktuację energii psychicznej

- wg niego wszystkie stany psychiczne są wynikiem starcia dwóch sił: zewnętrznej- wpływów środowiska, które są przypadkowe, i wewnętrznej- biologicznej energii id

przymus/popędy CZŁOWIEK przypadek/środowisko

Los człowieka jest więc tragiczny, Freud w żadnej kwestii nie był optymistą.

TEORIA POPĘDÓW FREUDA: wyróżniamy dwa równoległe popędy:

POPĘD ŻYCIA (EROS) POPĘD ŚMIERCI (TANATOS)

wiąże się z agresją,

pojawił się po II wojnie światowej, Freud nie

dokończył opracowywać tego zagadnienia

popędy samozachowawcze popędy seksualne

(odżywianie, wypoczynek) -zachowanie gatunku

Przejawy: sadyzm, masochizm

Popędy życia nie są mniej ważne niż popędy seksualne, ale Freud się nimi nie zajmował uznając je za mniej szkodliwe.

PRZEMIESZCZENIE - przeniesienie energii popędu z jednego obiektu na drugi; przedmioty są niedostępne lub nieakceptowane społecznie; miejsce ma rozwój (popęd konserwatywny i regresywny nie dają możliwości rozwoju)

KATEKSJA obiektu - zdolność kumulowania energii, zachodzi między osobą a obiektem/osobą; wybór obiektu- lokacja nadziei

ANTYKATEKSJA - id nie ma tej zdolności

Oba te procesy są nieświadome, a zwycięża ten, który jest silniejszy w danym momencie.

KONCEPCJA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO

Założenie: w różnych okresach życia człowieka energia libido znajduje się w różnych obszarach ciała

Fazy:

- ORALNA: (pierwszy rok życia), energia libido umiejscowiona w okolicy ust (funkcja ssania u dziecka- ssanie kciuka, kształtowanie nawyku ssania smoczka, rola karmienia piersią; dziecko wszystko wkłada do ust);

Zaburzenie- mechanizm fiksacji, regresji, w dorosłym życiu może przyjmować formę nałogów- palenia papierosów, picia alkoholu, obgryzania paznokci

Aspekty psychologiczne:

- łatwowierność (ktoś wszystko „przełknie”)

- nadmierne pochłanianie wiedzy

- zatrzymywanie łez „w gardle”

- zatrzymywanie złości, itp.

- ANALNA: (2-3 rok życia), energia libido przenosi się na organy wydzielnicze (przyjemność związana jest z wydalaniem, głównie kału- ulga), ważne jest więc zwrócenie uwagi na prawidłowy „trening czystości” (nie należy zawstydzać, zmuszać- wprowadzać zbyt wcześnie i przez to przyspieszać, jeśli dziecko ukaramy będzie ono zatrzymywać kał, bo nie będzie wiedziało, czy to odpowiednie miejsce;

Zaburzenie- nieumiejętność uwalniania czegoś- zatrzymywanie: skąpstwo, zatrzymywanie myśli, nieumiejętność dzielenia się, upór.

Nadmierne chwalenie może z kolei doprowadzić w późniejszym życiu do nieumiejętności zatrzymywania czegoś do siebie, nadmiernego uwalniania czegoś- filantropii.

W dzisiejszych czasach jest nieco inaczej, sprawę komplikuje zmiana warunków (pieluszki „Pampers”)

- FALLICZNA: (4-6 rok życia), libido skierowane na organy płciowe, przyjemność daje drażnienie ich, sam kontakt z nimi (masturbacja rozwojowa)

- kompleks Edypa- kompleks Elektry (rozwiązanie poprzez proces identyfikacji z rodzicem tej samej płci).

Zaburzenie- w relacjach interpersonalnych, przenoszenie miłości z rodzica na inne obiekty

- LATENCJI: libido jest uśpione aż do dojrzewania płciowego

- GENITALNA: energia libido wraca w okolice narządów płciowych (ciekawość seksualna)

MECHANIZMY OBRONNE OSOBOWOŚCI: pojęcia wprowadzone przez Freuda, obecnie mówi się nawet i kilkudziesięciu mechanizmach obronnych; są nieświadome i mają nas chronić przed lękiem broniąc obrazu samego siebie i samooceny przed zaniżeniem; wszystkie znaczące szkoły psychologiczne je uznają

PUNKT WIDZENIA- PSYCHOANALIZA

¹ WYPARCIE jest podstawą innych mechanizmów obronnych. Pewne ilości lęku zostają wypchnięte do świadomości, ale lęk ten nie jest przypisany do obiektu- to efekt wyparcia. Kiedy lęk znajduje się w świadomości działają inne mechanizmy: pierwotne (treści id nigdy nie były i nie będą uświadomione) i wtórne (treści tematycznie skojarzone z id są świadome i nieprzyjemne- wyparte; były świadome, ale już nie są; jest to proces odwracalny i nie chodzi o zapomnienie). Wyparcie nigdy nie jest celowe, zachodzi bez udziału czegoś/kogoś. Jeśli ktoś chce o czymś zapomnieć i zapomina.. nazywamy to tłumieniem.

PUNKT WIDZENIA- TEORIE UCZENIA SIĘ (BEHAWIORYZM)

- jako brak werbalizacji, zaburzenia w werbalizacji, np. przeżycia małego dziecka- wyparcie pierwotne, zaś wyparcie wtórne, kiedy ktoś zwerbalizował coś, ale to wyparł. Werbalizacji się uczymy. Popęd lęku sprawia, że brak lęku odczuwamy jako nagrodę.

PUNKT WIDZENIA- TEORIE POZNAWCZE

- jako zaburzenia przetwarzania informacji, możliwości są dwie: informacja jest nieprawidłowo rozpoznana/nie spostrzeżona/zapomniana, informacja została dobrze odebrana i zapamiętana, ale zniekształcona w późniejszym czasie (np. sublimacja, projekcja..)

PRZEGLĄD MECHANIZMÓW:

² PROJEKCJA, rodzaje:

- podobieństwa- rzutowanie własnych nieświadomych/nieakceptowanych cech na partnera i zaprzeczanie im u siebie

- atrybutywna- rzutowanie własnych cech ujemnych uświadomionych

- komplementarna- rzutowanie na partnera cechy/uczucia odpowiadającej w sposób komplementarny tej, którą ma, a która jest nieakceptowana

³ RACJONALIZACJA w przeciwieństwie do projekcji jest przedstawiana na zewnątrz, osoba o tym mówi, a jest to fałszywe tłumaczenie własnych motywów zachowania, sposoby:

- „słodkie cytryny”- osiągnięty cel poniżej aspiracji podnoszenie wartości celu

- „kwaśne winogrona”- depresjonowanie, czegoś nie mamy i nadajemy temu cechy negatywne

Racjonalizacje: szukanie winy w sytuacji zewnętrznej, przypisywanie winy autorytetowi, ideologii, mówienie „zrobiłem to wyjątkowo”, samooskarżanie/samoobwinianie się

⁴ REAKCJA UPOZOROWANA (formacja reaktywna)- reakcja zewnętrzna jest fałszywa, kiedy żywimy emocje, których nie akceptujemy, następuje odwrócenie: negatywne emocje zamieniane są na reakcję przeciwną, np. nienawiść przejawia się jako dobroć, ale można to rozszyfrować po stopniu nasilenia reakcji

=> psychoanaliza odbiera pewność w to, co widzimy, nawet jeśli ktoś okazuje dobroć może to by ć spowodowane nienawiścią?!

⁵ SUBLIMACJA uważana była przez Freuda za jedyny pozytywny mechanizm- cel popędowy zostaje zastąpiony celem aprobowanym społecznie, np. praca naukowa

=> altruizm jako mechanizm obronny?

⁶ FANTAZJOWANIE ma miejsce, kiedy człowiek nie realizuje fantazji w rzeczywistości

⁷ ANULOWANIE to uznanie czegoś za niebyłe („umawiam się sama ze sobą, że tego nie było”), np. spowiedź

⁸ REGRESJA to stosowanie powrotu do poprzedniej fazy rozwoju w pewnych sytuacjach, człowiek zachowuje się wtedy charakterystycznie dla tego etapu rozwoju

Kolejne trzy mechanizmy to: inkorporacja, introjekcja i internalizacja i polegają na wcieleniu czegoś zewnętrznego do środka, do własnej psychiki, np. uczuć, motywów, cech wyglądu czy charakteru.

⁹ INKORPORACJA jest najprymitywniejszym z tych mechanizmów, przykładem może być morderca, który upodabnia się do swojej ofiary ze względu na poczucie winy, można to zauważyć też, kiedy ktoś upodabnia się do swojego idola

¹⁰ INTROJEKCJA polega na przyswajaniu do wewnątrz, ale ta cecha nie jest częścią nas

np. altruista, który ma w sobie wiele nienawiści i widzimy rozdźwięk między wykonywanymi czynnościami a słowami tej osoby

¹¹ INTERNALIZACJA to wcielenie cechy/celu/motywu.. itd. do środka tak, że staje się on elementem struktury osobowości

Powstaje pytanie- jest to mechanizm obronny czy rozwojowy? Freud nie traktował internalizacji jako mechanizmu obronnego.

FORMY POTRZEB POZNAWCZYCH CZŁOWIEKA:

To jedne z najważniejszych potrzeb człowieka, widoczne na czterech poziomach:

1. POTRZEBA STYMULACJI: każdy z nas musi doznawać bodźców, kiedy jest ich zbyt mało miejsce ma deprywacja sensoryczna, a jeśli zbyt dużo- przeciążenie sensoryczne.

Potrzeba ta jest zmienna w zależności od osoby i optymalny poziom aktywacji jest różny (introwertyk, ekstrawertyk), Zucherman uważał, że człowiek sam sobie reguluje doznania.

2. POTRZEBA SPÓJNOŚCI I NIESPÓJNOŚCI INFORMACJI teoria dysonansu poznawczego Festingera, np. zjawisko obronności percepcyjnej

3. POTRZEBA ORGANIZACJI, ŁADU, STRUKTURY

4. POTRZEBA SENSU (nadanie sensu, znaczenia przedmiotom/sytuacjom)

AUTONOMIA FUNKCJONALNA MOTYWÓW

Allport

Potrzeba wytwarza motyw, a człowiek uczy się schematu, później potrzeba jest usunięta, ale motyw zostaje, przykład: człowiek, który łowi ryby, aby wyżywić rodzinę- kiedy nie ma już takiej potrzeby, bo np. żona znalazła pracę, on wciąż łowi ryby tłumacząc, że to lubi

Dwa pozory autonomii:

1- perseweracyjny- nałogi, czynności rutynowe

2- propriacyjny (proprium - „ja”)- motyw staje się ważnym elementem struktur „ja”, wchodzi w obraz siebie, człowiek w przytoczonym przykładzie mówi „jestem rybakiem”

EMOCJE

EMOCJA - zorganizowana, ustrukturyzowana reakcja na zdarzenie, ale takie, które ma istotne konsekwencje dla człowieka (dla jego potrzeb, celów, przetrwania).

Emocje nie pojawiają się zawsze, można je analizować.

Składniki emocji:

- prototypowa (typowa) postać ekspresji

aspekt komunikacyjny emocji, ale z wyjątkiem nastroju, który jest procesem emocjonalnym

- typowy wzorzec zmian w funkcjonowaniu układu nerwowego

aspekt fizjologiczny- zmiany w organizmie są specyficzne dla emocji- pobudzenie, od którego zależy natężenie emocji, pobudzenie to jest niespecyficzne

- szczególny stan subiektywnych odczuć

aspekt poznawczy (treść emocji)

Każda emocja powinna spełniać warunki:

- zakłada ocenę zdarzeń, które ją wywołały (znak emocji- dodatnie, ujemne)

- wyraża reakcję na pewien szczególny typ zdarzeń (możemy analizować typy bodźców)

- prowadzi do charakterystycznych zachowań adaptacyjnych (aspekt behawioralny- zachowanie)

Wykład 10 (12.05.2005)

PRZEGLĄD KONCEPCJI EMOCJI OD PREHISTORII DO CZASU OBECNEGO

Teoria Jamesa- Langego: trzewiowa, peryferyczna

BODZIEC REAKCJA ODCZUCIE

(motoryczna, fizjologiczna)

• koniec XIX w.

• przyczyny emocji są fizjologiczne

• „jesteśmy smutni, bo płaczemy”, „boimy się, bo uciekamy”, itd. (odwrócenie)

• nie upadła, choć wydawałoby się, że tak będzie; później James zrezygnował z mówienia o reakcji mięśni (niesłusznie)

• z jednej strony krytykowana ( patrz przykład z osobami sparaliżowanymi, które przeżywały emocje), ale jest w niej jakiś element prawdy ( patrz zależność oceny śmieszności dowcipu przez osobę trzymającą ołówek w zębach i w wargach)

Teoria Cannona- Barda: wzgórzowa

KORA MÓZGOWA ODCZUCIE

A B jednocześnie i niezależnie od siebie

BODZIEC WZGÓRZE PODWZGÓRZE REAKCJA FIZJOLOGICZNA

Informacja A mówi nam, czym jest bodziec, a B- jakie jest znaczenie emocjonalne tego bodźca.

emocje: podwzgórze, ciało migdałowate

• lata 30. XX wieku

• reakcja fizjologiczna i odczucie występują równocześnie

• ocena bodźca poza świadomością (ośrodki podkorowe)

• rola kory: hamująca w stosunku do reakcji emocjonalnej (modyfikacja)

Teoria Magdy Arnold: korowa, oceny

BODZIEC OCENA SKŁONNOŚĆ DO DZIAŁANIA ODCZUCIE

(nasza)

• lata 50. XX wieku

• zapoczątkowała powrót psychologii poznawczej

• ocena niekoniecznie świadoma- świadomość rejestruje jej skutki i ma dostęp do procesu oceniania => to nie zawsze prawda!

• różne oceny- różne tendencje do działania (w zależności od typu oceny ludzie postępują tak, a nie inaczej)

• dodatnia emocja odczuwana- skłonność ku czemuś ocenionemu jako dobre, lub odwrotnie

Teorie oceny (kognitywne)

BODZIEC OCENA ODCZUCIE

Dwuczynnikowa teoria Schachtera- Singera

BODZIEC POBUDZENIE MYŚL (ocena, nazwa) ODCZUCIE

(niespecyficzne)

Czynniki decydujące o powstaniu emocji:

1. stan pobudzenia emocjonalnego (pobudzenie nie musi być prawdziwe!)

2. oznaczenie werbalne pobudzenia- rozpoznanie go jako konkretnej emocji

Emocje: wynik poznawczych interpretacji sytuacji na podstawie czynników:

- kontekst sytuacyjny

- obserwacja własnego zachowania

- zachowanie innych ludzi w podobnych sytuacjach

- wiedza o emocjach

Teoria pierwszeństwa afektu Roberta Zajonca (1980)

- duża rola nieświadomości

BODZIEC NIEŚWIADOMY AFEKT UCZUCIE

• emocja wyprzedza poznanie filogenetycznie i ontogenetycznie

• jest nieunikniona

• niektóre z nich (np. nastrój) pozbawione są treści poznawczych (emocje złożone- myślenie niezbędne), np. narastający strach

• w wypadku emocji złożonych ocena poznawcza może być niezbędna

Efekt ekspozycji („samego wystawienia”): do wytworzenia preferencji wystarczy samo wystawienie na bodziec, także bez świadomej rejestracji bodźca (nie mają sensu bodźce podprogowe, bo zwykłe działają skuteczniej?). Wniosek: im wyraźniejsza ekspozycja tym gorzej zapamiętujemy; uczucie poprzedza myślenie i jest od niego niezależne

Inne badania i zjawiska świadczące o nieświadomej obróbce zjawisk emocjonalnych (niezależności emocji i poznania):

- obronność percepcyjna

- spostrzeganie podświadome w sytuacji warunkowania- warunkowanie bodźcem bólowym z użyciem bodźca podprogowego, który jest bodźcem warunkowym i którego się boimy)

- technika podprogowego przygotowania emocjonalnego (Zajonc)

bodziec torujący - twarz skrzywiona lub radosna (podprogowo) - bodziec właściwy - preferencja

Efekt Poetzla

Oglądanie obrazka - rysowanie z pamięci - sen o obrazku (zasugerowany) - rysowanie powtórne; okazało się, że na drugim obrazku jest znacznie więcej szczegółów (związek z pamięcią)

Zjawisko hipermnezji- poprawa pamięci, odzyskanie wspomnienia, etapy:

1- oglądanie złożonej sceny (obrazu)

2- rysowanie z pamięci

3- podział badanych osób na grupy

- gra w strzałki

- snucie fantazji i swobodnych skojarzeń

4- ponowne rysowanie z pamięci

Osoby z grupy drugiej rysowały więcej szczegółów niż za pierwszym razem

Teoria Josepha LeDoux (=> patrz książka „Mózg emocjonalny”)- jako neuropsycholog uważał, że:

1. Emocje służą przetrwaniu, do przetrwania potrzebne są nam również np. obrona, jedzenie, troska o potomstwo

2. Nie istnieje jeden układ emocjonalny w mózgu- jest ich wiele, gdyż każda emocja ma inny cel

3. Odczucie emocji powstaje, gdy aktywność tych nieświadomie działających układów jest reprezentowana w świadomości

BODZIEC MECHANIZM OCENY SCHEMAT REAKCJI EWOLUCYJNIE KORZYSTNEJ

(nieświadomy) ODCZUCIE EMOCJI

• aleksytymia: (dosłownie „brak słów dla emocji”) - przejawia się przede wszystkim w trudnościach z werbalizowaniem przeżywanych stanów emocjonalnych, oznacza też obniżoną świadomość własnych emocji i w efekcie objawia się bardzo skąpym opisem osobistych przeżyć. Niektórzy badacze tłumaczą pojawienie się aleksytymii mikrouszkodzeniami układu limbicznego i łączą ten defekt organiczny z zaburzeniami psychosomatycznymi. Pacjent nie odczytuje własnych emocji i towarzyszącego im napięcia. W związku z tym uczucia w znikomym stopniu docierają do świadomości, co uniemożliwia ich odreagowanie. W efekcie pacjent postępuje niezgodnie z potrzebami psychofizjologicznymi organizmu, przez co dochodzi do somatyzacji doznań. Należy jednak zaznaczyć, że badania nie potwierdzają jednoznacznie związku zespołu psychosomatycznego z aleksytymią. Osoby cierpiące na aleksytymię są także podatne na zaburzenia somatoformiczne, ponadto często towarzyszą jej różnego typu dysfunkcje seksualne, na przykład osłabienie popędu seksualnego lub zaburzenia erekcji (Wikipedia)

FUNKCJE EMOCJI

1. DOSTARCZANIE INFORMACJI

- o rezultatach nieświadomej oceny zdarzeń decyzja o zachowaniu

- o obiektach pożądanych i niepożądanych budowanie hierarchii wartości

2. PROGRAMOWANIE DZIAŁANIA

- o charakterze motywacyjnym (ukierunkowane na radzenie sobie = ochrona)

- o charakterze behawioralnym (wrodzone tendencje do działania; strach - ucieczka, to proste odruchowe akty)

3. MOBILIZACJA ZASOBÓW

- poprzez poziom aktywacji uruchomienie zasobów energetycznych, np. wzrost/spadek smutku, depresja

- poprzez zmiany OUN, AUN hormonalnego- stan optymalny z punktu widzenia pożądanej reakcji

4. KOMUNIKOWANIE

- informowanie innych, co czujemy; komunikowanie intencji

- motywowanie innych ludzi do pożądanych działań, np. udawanie smutnego

5. SELEKCJA INFORMACJI, WPŁYW NA PROCESY POZNAWCZE

6. EMOCJA JAKO CEL SAM W SOBIE

W przypadku emocji pozytywnych człowiek jest mniej bystry, napięty i czujny, łatwo go wtedy skrzywdzić. Jest to wykorzystywane w marketingu, np. tworzenie miłej atmosfery w hipermarketach ma nas skłonić do nieprzemyślanych zakupów, bo nasz wybór nie będzie wtedy racjonalny.

Rodzaje procesów emocjonalnych:

- emocje i uczucia

Uczucia są bardziej zawiłe i mówi się o nich na innym poziomie

- emocje steniczne i asteniczne

Emocje steniczne pobudzają, asteniczne nie

- afekty, nastroje, namiętności

Afekt jest silny i krótkotrwały (nie można wtedy nad sobą zapanować), nastrój słaby i długotrwały, a namiętność silna i długotrwała (i nie musi to być miłość, może być np. namiętna nienawiść)

- emocje podstawowe, specyficzne i ogólne (McLean)

Emocje specyficzne to emocje o charakterze warunkowym i bezwarunkowym, emocje ogólne pochodzą od myślenia, są pozostałością po przeszłości (np. przykre wspomnienia)

- czysto umysłowe, ogólnoorganiczne (uczucie świeżości), duchowe (sympatia, szczęście, odczucie piękna)

- rodziny emocji (Scheler)- np. podstawowe: strach, złość, smutek, zadowolenie, miłość, zdziwienie, wstręt, wstyd; złość- do niej zbliżone są gniew, wściekłość

- emocje afiliatywne i unikania- mają znaczenie społeczne

NASTRÓJ

- dłuższy czas trwania, stale obecny

- bardziej rozmyty, globalny charakter

- nie jest skierowany na konkretne obiekty

- bez zmian autonomicznych i specyficznego wyrazu mimicznego

- przyczyny: pogoda, brak snu czy pożywienia, miesiączka, poprzednio przeżyte emocje

- toruje pewne emocje ułatwiając ich przeżywanie

- wpływa na sądy, opinie zupełnie nie związane z nastrojem

Wykład 11 (19.05.2005)

REGULACJA EMOCJI

Standardy (normy) emocjonalne:

kulturowe pochodzenie

rozwarstwienie dotyczące płci, wieku, klasy społecznej, zawodu, grupy, itp.

historyczna zmienność

Co regulują standardy:

ogólny wzorzec emocjonalności (ekspresyjność- opanowanie)

nakazują lub zakazują wyrażania pewnych emocji w pewnych sytuacjach (i ich odczuwanie)

regulują sposób ekspresji pewnych emocji w konkretnych sytuacjach (jak, kiedy, do jakiego stopnia je ujawniać)

Samoregulacja emocji na przykładzie lęku (za Lazarusem)

Radzenie sobie z lękiem może nastąpić:

A. PRZED wydarzeniem lękotwórczym „aktywność przygotowawcza”- by zminimalizować potencjalną szkodę

1. sposób ANALITYCZNY, refleksyjny- myślenie, planowanie, czynności zabezpieczające

2. sposób ZAUTOMATYZOWANY- bez namysłu, często bez świadomości niebezpieczeństwa

a) uczenie się wskazówek nadciągającego niebezpieczeństwa efektywne radzenie sobie (np. kierowca skręca w bok)

b) zabezpieczający styl życia (np. wybór zawodu, partnera)

B. PO wydarzeniu lękotwórczym redukują emocje, nie rozwiązują sytuacji

1. techniki świadome

2. mechanizmy obronne

Samokontrola emocjonalna

A modyfikacja B modyfikacja zachowania

procesu emocjonalnego

1 emocje kontrolujące 2 „manipulowanie”

1 kontrola sytuacji 2 kontrola wewnętrznych karami i nagrodami

wyznaczników emocji

a aspekt poznawczy b aspekt fizjologiczny

A.1

• unikanie i wycofywanie się z sytuacji emocjogennych

• eliminowanie z otoczenia pewnych bodźców

• poszukiwanie kontaktu z bodźcami pożądanym

• poszukiwanie bodźców wykluczających daną emocję

• prowokowanie partnera do zachowania pozwalającego na zamianę emocji na antagonistyczną (np. lęku na gniew)

A.2.a

• odwracanie uwagi

• hamowanie werbalizacji wywołujących ujemne emocje, dostarczanie innych werbalizacji

• uspokajające autopersfazje („będzie dobrze")

• wywoływanie emocji antagonistycznych

• inne zabiegi poznawcze (porównywanie się z innymi, zestawianie z gorszymi sytuacjami,
  co najgorszego może mnie spotkać, obliczanie prawdopodobieństwa najgorszego
  zdarzenia, utrzymywanie izolowanych, sprzecznych sądów)

A.2.b

• zmniejszanie napięcia przez odcinanie informacji zwrotnych od zmian obwodowych
  (trening autogenny Schultza)

• uzyskiwanie odprężenia przez wpływanie na aktywność korową (medytacja)

B.l. emocje kontrolujące (strach przed karą, wstyd, poczucie winy) - pojawiają, się jako skutek przekroczenia standardu

B.2. manipulowanie subiektywna, wartością zachowań oraz wartościami prawdopodobieństwem nagrody lub kary

Emocje, które nie są uświadamiane:

• przeżywane w dzieciństwie (niemożność werbalizacji)

• wyparte

• słabe

Błędy w uświadamianiu sobie emocji:

• niewłaściwa kategoryzacja

• podanie błędnego źródła

Czynniki wpływające na samokontrolę:

• znak emocji (dodatnie łatwiej kontrolujemy)

• frustracja- im silniejsza, tym słabsza samokontrola

• poczucie tożsamości - słabiej odczuwane = słabsza samokontrola

KONCEPCJA EMOCJI J.LEDOUX - CD.

Pamięć o dawnych emocjach zakodowana jest na dwa sposoby:

• „pamięć emocjonalna" - ukryta, jest wynikiem warunkowania (ciało migdałowate), może
  uruchomić emocje z powodów, których nic rozumiemy

• „pamięć emocji" - deklaratywna, świadoma, bardziej zapominalska

Jak powstaje emocja- na przykładzie lęku (wg LeDoux):

1. widzisz węża - wiesz, że to wąż i że jest niebezpieczny:

a) wg kognitywistów - powstaje strach

b) wg LeDoux - konieczne jest pobudzenie układu niebezpieczeństwa (ciało

migdałowate = c.m.)

2. powstaje pełnoobjawowa reakcja emocjonalna:

a) c.m. wpływa na pamięć i uwagę, pojawia się świadomość pobudzenia c.m. (wiemy, że dzieje się coś dobrego - złego)

b) c.m. aktywuje niespecyficzny układ pobudzenia (wiemy, że dzieje się coś ważnego)

c) c.m. aktywizuje specyficzne zachowania, reakcje AUN, hormonalne. Reakcje
somatyczne wpływają na odczucia świadome, reakcje trzewne mogą modyfikować
emocję (cielesne sprzężenie zwrotne)

Krytyka teorii poznawczych:

• Zajmują się werbalizowanymi powodami a nie rzeczywistymi przyczynami emocji

• Człowiek w ocenie własnego stanu emocjonalnego może się mylić

Rozwój emocji w ontogenezie

1. Wywoływanie emocji

Rozwój poznawczy, motoryczny i społeczny

• coraz więcej sytuacji wywołuje emocje

• z wiekiem inne sytuacje wywołują emocje

2. Zmiana sposobu przeżywania emocji

3. Pojawianie się nowych, złożonych emocji

Rozwój poznawczy, rozwój „ja" duma, wstyd, poczucie winy, zazdrość, zakłopotanie (2-3 r.ż.)

4. Rozwój regulacji emocji:

A. kontrola impulsów (unikanie niepożądanych skutków)

B. rozwój mowy:

- wyjaśnianie własnych emocji i uzyskiwanie pomocy

- wyrażanie emocji

- rozumienie emocji innych i wpływanie na nie:

• rośnie intymność w kontaktach

• uczestnictwo w kulturze poprzez przyswojenie „koncepcji emocji"

C. rozwój ekspresyjnego składnika emocji:

- ekspresja w niemowlęctwie - raczej instynktowna

- uzyskiwanie kontroli (nasilania — osłabiania) wyrazu mimicznego, oddzielanie przeżycia
od jego ekspresji

- możliwość pokazania kilku emocji przy pomocy jednego wyrazu mimicznego

5. Powstawanie nawyków i cech emocjonalnych

Temperament- wczesne różnice w reaktywności emocjonalnej

Styl afektywny- różnice u dorosłych, np. afektywność pozytywna - ekstrawersja, negatywna

- neurotyzm; człowiek strachliwy, gniewliwy, itp.

Sentymenty- postawy emocjonalne, trwale sympatie i antypatie

WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE EMOCJI

Richard Shweder - Symboliczno- interpretacyjna teoria emocji

Emocje:

• Są złożonymi strukturami narracyjnymi (schematami, wzorcami opowiadania)

• Nadają postać i znaczenie odczuciom somatycznym (doznania ciała— np. napięcie mm.) i
  afektywnym (doznania duszy — np. poczucie pustki)

• Są sensownym ciągiem wydarzeń dotyczących „ja"

• Zawierają spostrzeżenie (co dzieje się ze mną) + plan działania {ca chciałbym zrobić)

• Ich zadaniem jest ochrona samooceny

Inne sposoby wyrażania doświadczeń somatycznych i afektywnych w terminach

nieemocjonainych:

- Teorie choroby (biochemiczne)

- Teorie czarów (interpersonalne)

- Teorie cierpienia (moralne)

Klaus Scherer - Teoria emocji jako procesu złożonego

Emocja: sekwencja wzajemnie powiązanych i zsynchronizowanych zmian wszystkich subsystemów organizmu (przetwarzania inf., poznania, pobudzenia fizjologicznego, motywacji, działania, subiektywnego odczuwania)

- Powstaje w odpowiedzi na OCENĘ bodźca jako ważnego dla centralnych ZADAŃ organizmu

- Jest EPIZODEM (a nie stanem)- jej składowe ulegają wielokrotnie synchronizacji i
desynchronizacji, zmianom, ocena ma charakter ciągły

- Pięciofazowa sekwencja oceny bodźca:
1.czy bodziec jest nowy

2.czy jest sam w sobie przyjemny

3.jak wpływa na realizację celów

4.czy można sobie z nim poradzić

5.jak się ma do własnego „ja" i norm

- Istnieje nieskończona liczba możliwych stanów emocjonalnych. Emocje modalne -
typowe wzory oceny i innych składowych, dotyczą powszechnych sytuacji, mają nazwę.

Richard Lazarus - Poznawczo- motywacyjno- relacyjna koncepcja emocji

• U podstaw emocji leży OCENA relacji człowieka z otoczeniem

• MOTYWACJA określa, co jest dla człowieka ważne, więc decyduje o ocenie („reguła

motywacji")

• Relacja między osobowością a otoczeniem decyduje o rodzaju emocji

Podstawowe tematy relacyjne- przykłady:

• Gniew - nieuzasadniona obraza osoby odczuwającej

• Lęk- zagrożenie egzystencjalne

• Poczucie winy- złamanie standardów moralnych

Podstawowy temat relacyjny:

• Jest istotą prototypowej emocji, określa główną szkodę lub korzyść wynikającą z danej
  relacji człowieka z otoczeniem

• Związek między danym znaczeniem relacyjnym a emocją jest wrodzony i specyficzny
  dla gatunku

• Jak człowiek odczyta sytuację- zależy od człowieka i kultury

emocja „+” (korzyści)

Bodziec ocena pierwotna

emocja „-„ (szkody i zagrożenia) ocena wtórna

(przewartościowanie lub wybór strategii działania)

STRES

Fenomenologiczno-cybernetyczna teoria stresu Aptera

Stres- napięcie: rozbieżność między preferowanym a aktualnym poziomem motywacji; odczucie podobne do niepokoju; doświadczanie sytuacji kryzysowej; skutek oceny poznawczej („wykrycie błędu")

Stres-wysiłek: próba poradzenia sobie z sytuacją; działania zmierzające do redukcji s.-n. („redukcja błędu")

Napięcie i wysiłek pozostają ze sobą w opozycji

Czynniki modyfikujące wysiłek związany z redukcją napięcia:

1. Zadaniowe- np. trudność poznawcza, zainteresowania, towarzyszące odczucia,
   wymagana energia, czas trwania

1. Fizjologiczne- np. poziom aktywacji, zmęczenie, senność

3.Psychologiczne- np. ważność celu, cele konkurencyjne, zaufanie do siebie
4.Kontekstu - zakłócenia, przeszkody, czynniki socjalne, środowiskowe

Teoria motywacji telicznej/paratelicznej:

Motywacja teliczna- unikanie pobudzenia, powaga myślenia, orientacja na cel

Motywacja paratelirana- poszukiwanie pobudzenia, zabawowe traktowanie rzeczywistości,

spontaniczność

4 typy stresu: stres- napięcie teliczne, stres- napięcie parateliczne, stres- wysiłek teliczny, stres- wysiłek parateliczny

Symptomatologia stresu

Duży stres - wysiłek, mały stres - napięcie w stanach telicznych - migrena, choroba

wieńcowa, neurastenia

Duży stres - wysiłek, mały stres - napięcie w stanach paratelicznych - ekscytacja życiem

towarzyskim, w sytuacjach ekstremalnych — chuligaństwo., przestępczość

Mały stres - wysiłek, duży stres - napięcie w stanach telicznych - psychonerwice, symptomy

psychosomatyczne

Mały stres - wysiłek, duży stres - napięcie w stanach paratelicznych - nadużywanie alkoholu,

leków, narkotyków

Teoria nie utożsamia stresu z zagrożeniem, uwzględnia wpływ motywacji i emocji (poziomu aktywacji), mechanizm powstawania stresu - napięcia ma charakter poznawczy

Medyczne koncepcje stresu - KONCEPCJA SALUTOGENETYCZNA ANTONOVSKY`EGO

Założenia:

Kontinuum zdrowie-choroba w sferze somatycznej i psychicznej

Brak homeostazy i uporządkowania stanem normalnym

Problem: Co powoduje, że osoba przesuwa się na kontinuum w kierunku zdrowia?

Uogólnione zasoby odpornościowe- właściwości jednostki: fizyczne i biochemiczne (odporność), materialne (pieniądze), poznawcze i emocjonalne (wiedza, intelekt, osobowość), związane z wartościami, postawami, relacjami interpersonalnymi, oraz socjokulturowe (przynależność do grupy), które umożliwiają skuteczne unikanie lub przezwyciężanie wielu różnych stresorów

POCZUCIE KOHERENCJI

1.Czynnik wspólny dla powyższych właściwości, ułatwiający utrzymanie się przy biegunie
zdrowia (salutogenetyczny)

2.Sposób spostrzegania świata jako zrozumiałego, sterowalnego i sensownego

3.Kształtuje się w toku doświadczenia

4.Składniki:

- poczucie zrozumiałości- bodźce spostrzegane są jako uporządkowane, spójne,
ustrukturowane, a nie jako szum

- poczucie zaradności - własne zasoby spostrzegane są jako wystarczające, by sprostać
wymogom,

- poczucie sensowności - poczucie, że życie ma sens, że przynajmniej część problemów jest warta wysiłku

5. Obejmuje obszar istotny dla danego człowieka; jego zakres jest różny

6. Usuwanie obszarów życia na margines, gdy wymagania człowieka przerastają jest skuteczną
techniką zachowania p.k. i uniknięcia stresu

7.P.k. sztywne- blokowanie nowych informacji; silne- nowe informacje nie są zagrożeniem, lecz szansą,
nie są spostrzegane jako stresory, sposoby radzenia są efektywne

Stresor - element wprowadzający do systemu entropię, czyli takie doświadczenie życiowe, któremu brakuje spójności, wprowadza niedociążenie lub przeciążenie lub brak udziału w podejmowaniu decyzji

Model działania stresu psychospołecznego w pracy w kategoriach dopasowania jednostki i środowisku

obiektywne środowisko kontakt z rzeczywistością subiektywne środowisko

(percepcja) (A)

subiektywne dopasowanie

obiektywne dopasowanie (D)

(C)

obiektywna osobowość dokładność samooceny subiektywna osobowość

(B)

Rozbieżności A, B są wyrazem niedoskonałości percepcji

Rozbieżności C, D - niedopasowanie właściwości jednostki i środowiska

C - obiektywne, D - subiektywne

Radzenie sobie:

Rozbieżności C - zmiany w jednostce lub w środowisku (coping); jeśli skuteczne, zmienia się

także D

Rozbieżności D - mechanizmy obronne - spadek napięcia, lecz zwiększa to rozbieżności A i B

Dobre dopasowanie:

• środowisko pracy dostarcza jednostce środków zaspokojenia potrzeb (potrzeby i
  wartości)

• jednostka wykazuje się potrzebnymi w środowisku zdolnościami

Wniosek:.

Przy przyjmowanie do pracy - pomiar możliwości człowieka + informacja o gratyfikacjach

wynikających z charakteru pracy

Stanowisko pracy może być źle dopasowane do potrzeb człowieka

Wykład 12 (2.06.2005)

Źródło: wykład z wprowadzenia do psychologii z dr Sikorą

Źródło: wykład z historii myśli psychologicznej z dr Turską

29

___________________________________________________________________________

Notatki z wykładów dr Pilch ® Agnieszka Recheta, 2005 /mail: [e-mail], gg: 4985311

PRZYCZYNA:

-potrzeby..

-zadania..

-aktywizacja wzorów afektywnych (np. ktoś je na widok jedzenia)

-naruszanie norm

-zainteresowania

…

…

kierunek

natężenie (siła)

trwanie w czasie

CEL

MÓZG MÓZG

EMOCJONALNY RACJONALNY

1) spostrzega pewne przedmioty szybko, jednocześnie innej wolniej (przykład: idziemy ulicą i mija nas słoń, żaba i mężczyzna - zauważamy wpierw mężczyznę)

2) sprawia, że człowiek doświadcza pewnych emocji w związku z tym, co zobaczył

3) doświadcza też impulsu do pewnego działania w związku z tą osobą lub wykonuje to działanie

I

„narastanie” instynktu (popęd, który daje energię) w układzie nerwowym

II

etap apetytywny; człowiek lub zwierzę dążą do zdobycia czegoś i redukcji potrzeby, stwarzają warunki i choć jest szereg działań- brak instynktu

potrzeba

(brak, nadmiar)

III

akt konsumacyjny- zachowanie spełniające, prowadzi do zaspokojenia popędu, pojawia się instynkt jako sztywny wzorzec ruchowy

popęd

(uważany za konstrukt hipotetyczny)

potrzeba

bodziec popędowy

(bo popęd działa jako bodziec)

reakcja typu:

1- pojawienie się reakcji wrodzonej mechanicznie, np. reakcja źrenic na światło (odruch)

2- reakcja wyuczona (u dzieci i młodych zwierząt nie jest jeszcze dobrze ukształtowana)

3- niespecyficzna aktywność ruchowa, np. miotanie się aż przypadkiem trafi się na to, o co chodziło i napięcie spada (nauka konkretnej reakcji (dzieci jedzące ziemię, studenci, którzy kserują wszystko, co wpadnie im w ręce)

Bodziec awersyjny (zdolny do wywołania strachu)

Reakcja wewnętrzna o charakterze emocjonalnym (obserwowanie, wnioskowanie)

Zmiany fizjologiczne (działają jak bodźce, stanowią popęd strachu) (obserwowanie, wnioskowanie)

Reakcja zewnętrzna

1- bodziec awersyjny przestaje działać

2- napięcie emocjonalne słabnie

BODZIEC

SEU = ∑ P_s x U

szeroko: to rozwój (urzeczywistnianie natury), proces trwający całe życie

wąsko: to druga niekonieczna faza rozwoju, występuje po zaspokojeniu potrzeb niższych

potrzeba samourzeczywistnienia

potrzeby estetyczne

potrzeby przynależności i miłości

potrzeby bezpieczeństwa

potrzeby fizjologiczne

Brak bezpośredniej wymiany między nieświadomością indywidualną a zbiorową, której nie można zmienić. Świadomość i nieświadomość indywidualna przenikają się, ale jej treści nie są dokładnie odtwarzane w świadomości.

zainteresowanie społeczne (motyw społeczny- każdy człowiek jest zaangażowany społecznie)

JAŹŃ

CEL

osobowość

cecha

osobowość

cecha

---