Zajęcia 3 24.03.2009

Obowiązywanie prawa

Kryteria (przesłanki, wskazania) obowiązywania norm prawnych:

1. Kryterium behawiorystyczne - norma stosowana nie dlatego, że obowiązuje, lecz obowiązuje dlatego, że jest stosowana (obowiązują te normy, do których adresaci przeważnie się stosują).

2. Kryterium tetyczne - za obowiązujące uznaje te normy wydawane przez organy mające kompetencje do ich ustanawiania i nie zostały uchylone.

3. Kryterium aksjologiczne - obowiązują te normy, które wyznaczają postępowanie oceniane dodatnio; współcześnie kryterium pomocnicze.

Zakres obowiązywania prawa:

1. Terytorialny (przestrzenny) - normy ustanowione przez organy centralne obowiązują na terenie całego państwa, chyba że same stanowią inaczej np. Ustawa o Parkach Krajobrazowych obowiązuje w parku, a nie na terenie całego kraju; W Ambasadzie Amerykańskiej w Polsce obowiązuje prawo amerykańskie, a nie polskie.

2. Personalny (osobowy) - prawo danego państwa samo decyduje, kogo obowiązuje; obejmuje Polaków w Polsce i poza granicami, inne osoby przebywające w Polsce też obowiązuje, wyjątek stanowią osoby posiadające immunitety (czasowe lub trwałe) - wyłączenie stosowania niektórych przepisów: materialny (trwały) - np. sędzia, adwokat (żeby po zakończeniu kariery nie musiał donosić na policję na swoich klientów, których niegdyś bronił mimo że wiedział, że są np. mordercami); formalny (czasowy) - np. poseł, prezydent, konsul, ambasador - immunitet ustaje, gdy osoba kończy pełnić swoją funkcję.

3. Temporalny (czasowy) - ukazuje od kiedy i do kiedy dana norma obowiązuje; zakres czasowy obowiązywania normy:

1. Państwa same decydują od kiedy obowiązuje

2. Ustawa zaczyna obowiązywać samoistnie po upływie 14 dni od daty jej ogłoszenia

Chwila od kiedy obowiązują akty prawne:

3. Wchodzi w życie w dniu ogłoszenia

4. Podaje datę kalendarzową, od której nadejścia uzyskuje moc obowiązującą

5. Wskazuje liczbę dni koniecznych do tego, by zaczęła obowiązywać

6. Odwołuje się do innej ustawy

7. Wskazanie w ustawie wejścia faktu prawnego np. przystąpienie do Unii Europejskiej

Utrata mocy obowiązującej:

1. Derogacja prawa - nowo wydany akt normatywny zawiera postanowienia nazywane klauzulami derogacyjnymi, uchylające przepisy prawa dotychczas obowiązujące w danej dziedzinie.

2. Desuetudo - utrata mocy obowiązującej przez zwyczaj negatywny (przepisy nie były stosowane lub przestrzegane).

Czy prawo może działać wstecz?

Przyjmuje się, że nie może. Na pewno nie może na niekorzyść, lecz na korzyść można je naginać np. alimenty utracone.

Karamy wg. względniejszego przepisu. Np. zabójstwa dokonano 15 lat temu - kara zostaje wykonana wg. przepisu obowiązującego 15 lat temu lub obowiązującego aktualnie - wybierany jest względniejszy przepis (korzystniejszy dla sprawcy).

Kolizje prawa - dany fakt prawny regulują dwa lub więcej przepisy prawa i ustalają wyłączające się skutki prawne (sposoby zachownia).

Reguły kolizyjne:

1. Lex superior derogat legi inferiori - przepis wyższy uchyla przepis niższy.

2. Lex posteriori derogat legi priori - przepis późniejszy uchyla przepis wcześniejszy; dotyczy aktów prawnych zajmujących to samo miejsce w hierarchii aktów prawnych.

3. Lex specialis derogat legi generali - przepis szczególny uchyla przepis ogólny.

Podmioty prawa

Bycie podmiotem prawa jest cechą kogoś. Nie jest ona nabyta naturalnie, przez urodzenie, lecz wynika z normy prawa, które to ustala obowiązki i prawa obywateli.

Zdolność prawna - możliwość posiadania pewnych praw i obowiązków.

Rodzaje podmiotów prawa:

1. Osoby fizyczne - ludzie od chwili narodzin aż do śmierci;

- wyjątek dziecko poczęte:

1. W chwili otwarcia spadku już poczęte dziecko może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe;

2. Można uznać dziecko nie urodzone, jeżeli zostało już poczęte np. prawo do nazwiska;

3. Można ustanowić kuratora do strzeżenia przyszłych praw dziecka poczętego, a nie urodzonego;

- Instytucja uznania za zmarłego:

1. zaginiony zostaje uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym jeszcze żył, jednakże gdyby w chwili uznania za zaginionego ukończył 70 lat, to wystarczy upływ 5 lat,, aby uznać go za zmarłego.

2. Nie można uznać za zmarłego zaginionego, który w chwili uznania (przed końcem roku kalendarzowego) ukończyłby 23 lata.

Zdolność do czynności prawnych to możliwość osiągania skutków prawnych ze pomocą odpowiednich oświadczeń woli.

Kryteria zdolności do czynności prawnych:

1. Kryterium wieku:

1. Pełna - od 18 r.ż. wyj. zawarcie związku małżeńskiego przed ukończeniem 18 lat - nie wygasa nawet po rozpadzie związku!

2. Ograniczona - 13-18 r.ż. może zawierać drobne umowy, dysponować swoim zarobkiem i składnikami majątkowymi (nie może kupić w sklepie TV za 15tys za gotówkę! chyba, że sprzedawca stwierdzi, że kupujący może być już pełnoletni i nie poprosi o pokazanie dokumentu stwierdzającego pełną zdolność do czynności prawnych).

3. Brak - do 13 r.ż. może zawierać drobne umowy, dysponować swoim zarobkiem i składnikami majątkowymi, ale z zastrzeżeniem, gdyby wykonanie tej umowy prowadziło do rażącego pokrzywdzenia tej osoby mniemającej zdolności do czynności prawnych, to z chwilą jej wykonania staje się ona nieważna.

2. Pomimo osiągniętego wieku - ubezwłasnowolnienie częściowe lub całkowite np. w wyniku upośledzenia umysłowego, choroby psychicznej

2. Osoby prawne - stowarzyszenia, związki, zakłady, wspólnota mieszkaniowa, spółki (ułomne osoby prawne - brak osobowości prawnej, ale posiada zdolność prawną); osobą prawną są:. kościół, wyższe uczelnie, partie polityczne.

Teorie osób prawnych:

1. Fikcji - przepisy prawa stanowią fikcyjne byty np. skarb państwa

2. Substratu - przepisy prawa wskazują:

1. Tryb powstawania osoby prawnej

2. Zakres działania

3. Tryb likwidacji

4. Możliwości zdobycia osobowości prawnej

Tryby:

1. erekcyjny - ustanowienie akt, tworzący;

2. koncesyjny - powstaje z inicjatywy właścicieli, potrzebna koncesja;

3. rejestracyjny - pełną osobą prawną staje się z chwilą wpisanie do odpowiedniego rejestru;

KRS - Krajowy Rejestr Sądowy np. przedsiębiorców, partii politycznych:

- jawny

- czy podmiot istnieje, informacje o strukturze, podmiot działania osoby prawnej

- akta rejestrowe (jawne)

2

---