Jedna z najpopularniejszych (ale też i najbardziej praktycznych) teorii motywacji to teoria motywatorów i czynników higieny F. Hertzberga. Sukcesy i porażki mojej własnej historii szefowania potwierdzają ją ze wszech miar, dlatego też posługuję się nią prowadząc warsztaty dla szefów.
Pieniądze to nie wszystko
Podstawowy wniosek z teorii Hertzberga brzmi: dobre warunki pracy, wynagrodzenie same w sobie nie motywują nas do zaangażowania w pracę, są jedynie niezbędne do tego, abyśmy nie byli niezadowoleni. To, co naprawdę nas motywuje do pracy i jest źródłem satysfakcji to osiągnięcia i uznanie. Często spotykałam się z niedowierzaniem co do wartości tej teorii (opartej na badaniach empirycznych), a zwłaszcza ze stwierdzeniem: "to tylko teoria, tak może jest na Zachodzie, a u nas ludzi motywują pieniądze". Postanowiłam sprawdzić jak to jest u nas - zamiast prezentować teorię Hertzberga robię mini sondaż prosząc uczestników o opisanie dwóch wydarzeń z ich życia zawodowego, które były dla nich źródłem największej satysfakcji z pracy oraz dwóch, które wywołały największe niezadowolenie. I co się okazuje? Osiągnięcia i uznanie okazują się być dla polskich uczestników zajęć jeszcze istotniejszym źródłem satysfakcji niż dla badanych przez F. Hertzberga. Wynagrodzenie, podobnie jak w oryginalnym badaniu należy do przyczyn niezadowolenia i może 0,5 % uczestników wymieniło zmianę wynagrodzenia jako źródło satysfakcji. Jest jednak jedna, bardzo istotna różnica pomiędzy wynikami badań F. Hertzberga, a tym co uzyskują od polskich badanych -najczęstszym źrodłem niezadowolenia z pracy polskich uczestnikow są relacje z przelożonym.
Cerber w garniturze?
W powyższym, 68% wydarzeń opisywanych jako źródła niezadowolenia z pracy dotyczy zachowań szefa, który zlekceważył wysiłek podwładnego, niesprawiedliwie go ocenił lub ukarał, nie dotrzymał obietnicy, etc.
W oryginalnym badaniu F. Hertzberga tylko kilkanaście procent badanych wymieniało relacje z szefem jako źródło niezadowolenia. Co to w praktyce oznacza? Odpowiedź jest prosta - nie mamy za sobą długiej historii szefowania, brak nam wzorów ról charyzmatycznego szefa, awansując na przełożonego albo naśladujemy nie najlepsze wzory, albo próbujemy szefować na intuicję często popełniając podstawowe błędy. Efekt - nasi podwładni dużo częściej narzekają na szefów i dużo częściej z ich powodów czują się zdemotywowani.
Obserwując pracę szefów w różnych przedsiębiorstwach można dojść do wniosku, że podstawowym źródłem takiej sytuacji jest strach szefa przed wyraźnym, ale sprawiedliwym wzięciem władzy we własne ręce. W efekcie mamy szefów, którzy unikają odpowiedzialności albo odwrotnie - takich, którzy sami o wszystkim decydują nie zostawiając ani trochę swobody podwładnym.
A jacy szefowie są najbardziej cenieni i najskuteczniejsi? W skrócie mówiąc - surowi, wymagający ale też sprawiedliwi i dbający o ludzi. Tylko taki szef stale dostarcza okazji do działania na pracownika dwóm najistotniejszym motywatorom - osiągnięciom i uznaniu.
Poniżej znajduje się lista cech szefów, którzy mają stabilny, dobrze umotywowany zespół:
1. Bardzo starannie zatrudniają nowych pracowników.
2. Podejmując wszelkie decyzje mają na uwadze rozwój pracownika.
3. Oceniają surowo, ale sprawiedliwie.
4. Szanują różnorodność stylów pracy w zespole.
5. Pytają podwładnych, słuchaczy.
6. Są elastyczni w stosowaniu zasad.
7. Nagrody dostosowują indywidualnie do podwładnych.
8. Potrafią wprowadzić pogodną atmosferę.
9. Dobrze znają warunki rynku pracy.
10. Szanują prywatność podwładnych.
Według artykułu Beverly Kaye z „Training & Development” kwiecień 2000
Jak przeczytaliście Państwo w punkcie 7, taki szef potrafi zindywidualizować nagrody. U nas nadal systemy motywacyjne są mało elastyczne i sprowadzają się do pensji i premii.
A oto kilkanaście pomysłów na niekonwencjonalne i indywidualne działania motywacyjne:
1. System nagród rocznych nazywanych imieniem najbardziej zasłużonego pracownika działu.
2. Nagroda przechodnia przekazywana przez zdobywcę kiedy uznał, że ktoś inny jest lepszy w tym, za co on dostał nagrodę.
3. Szef wykonuje część obowiązków (najmniej lubianą przez pracownika).
4. Ogłoszenie danego dnia dniem tego właśnie pracownika. Dostaje on darmowy lunch lub np. miejsce na parkingu dyrektora. Wszyscy dostają o tym e-mail z podaniem osiągnięć „Jubilata”.
5. Kartki „post - it” z odręcznie napisanymi gratulacjami od szefa pozostawione w kilku miejscach.
6. Szef zaprasza na kolację handlowca i jego żonę. Kolacja ma miejsce w wybranej restauracji lub domu szefa.
7. Podarunek związany z hobby pracownika.
8. Prezent dla dziecka.
9. Osobista wizyta lub telefon dyrektora naczelnego.
10. Wolny dzień.
11. Subskrypcja czasopisma.
12. Ciastka od szefa.
13. Wymienianie jako przykład w firmowych materiałach szkoleniowych.
14. Butelka wina.
15. Bilet do teatru.
16. Bilet do kina w czasie godzin pracy.
17. Karnet do kosmetyczki, na siłownię, na basen.
18. Rola gospodarza podczas wizyty ważnych gości.
19. Wypożyczenie sportowego samochodu na 1 tydzień (1 dzień).
20. Umycie samochodu przez szefa.
21. Sesja u znanego fotografika dla handlowca i rodziny.
22. Wolny piątek.