- Wymień i scharakteryzuj najważniejszych odnowicieli Islamu XIX i XX wieku (głównych reformatorów islamu w XIX i w I połowie XX w)

1. Ideologia fundamentalizmu w Egipcie i w Sudanie w XX wieku:

1. Jakie procesy i zjawiska leżały u podstaw ruchów fundamentalistycznych w Egipcie w II połowie XX wieku

-nastrój przygnębienia i zadumy po pierwszej wojnie palestyńskiej stworzył podatny grunt , rozejm w 1949 z Izraelem - budził niezadowolenie, oskarżano władze o zaniedbanie sprawy palestyńskiej,

- 1956 wojna suezka,

- po 1973 euforia wojnom jom kippur , destabilizacja społeczeństwa, zamieszanie wokół cen ropy, idee radykalne przenikają kraje arabskie pozyskując szersze poparcie i akceptację,

- 1978 układ z Camp David porozumienie z Izraelem,

- 1979 rewolucja w Iranie, która pokazała że zachód może zostać pokonany siłą,

- 1979 najazd ZSRR na Afganistan, zjednoczył cały świat arabski w walce z niewiernym najeźdźcą, wyzwoliła ducha jedności,

- reakcja na naseryzm (Naseryzm był ideologią świecką, która doprowadziła do konfliktu z pojawiającymi się ruchami islamskiego radykalizmu, opowiadała się za modernizacją, industrializacją i zniesieniem tradycyjnych podziałów społecznych. ) i baasizm (doktryna społ.-polit. partii BAAS głosząca wprowadzenie porządku społecznego opartego na wzorcach socjalistycznych)

- Po wycofaniu się mocarstw kolonialnych władze objął Gamal Naser - kierujący się swoistą mieszanką socjalizmu i arabskiego nacjonalizmu. Nowy przywódca obiecywał, że wraz z odwrotem kolonizatorów nastąpi nowa, świetlana rzeczywistość. Niepodległość miała przynieść modernizację, dobrobyt, sprawiedliwość społeczną oraz nareszcie pozwolić krajom regionu odzyskać należne im miejsce w świecie. Obietnice ta pozostały jednak niespełnione. Nieudolnie prowadzona modernizacja okazała się fiaskiem, nie przynosząc widocznej poprawy standardu życia nikomu poza przedstawicielami rządzącej elity. Dyktatura i jej mniej lub bardziej brutalny terror stały się dominującym w regionie sposobem na sprawowanie władzy. Wymarzona niezależność sprowadziła się do pełnienia roli pionków w globalnej rozgrywce między Wschodem i Zachodem. w dodatku wymuszana często na siłę sekularyzacja i westernizacja obyczajów raziła głęboko konserwatywne masy ludowe. Wśród społeczeństw, które zawiódł zarówno socjalizm jak i nacjonalizm rosło niezadowolenie, a także poczucie ideologicznej próżni. Odpowiedzią na ich bolączki stał się więc islamski fundamentalizm, a głównym wrogiem - Zachód, który wspierał dużą część świeckich reżimów ( oraz pomógł w utworzeniu państwa Żydowskiego! )

- problemy społeczne Egiptu (szybko postępująca urbanizacja, zmiany w strukturze gospodarczej państwa, inflacja, dotknęło to najniższe warstwy społ, podatne na wpływy fundamentalistyczne)

2. Jakie procesy i zjawiska leżały u podstaw narodzin idei i ruchów fundamentalistycznych w Egipcie w I połowie XXw

- rozczarowanie reformami i ideologią nacjonalistyczną, które nie przyniosły wyzwolenia, ale uzależniły od Zachodu,

- zniesienie kalifatu w 1924 - kryzys świata islamu,

- niedostosowanie islamu do realiów, potrzeba zmian,

- kompromitacja świeckich ideologii,

- Brytyjczycy wciąż rządzą,

- brak żarliwości religijnej, co powodowało zagubienie tożsamości,

3. Geneza i rozwój Braci Muzułmanów (BM) w Egipcie i Sudanie. Jaką ewolucję przeszła ta organizacja na przełomie XX/XXI wieku.

SUDAN: BM (radykalna organizacja) od 1952roku rozwija się w Sudanie; kryzys ekonomiczny i konflikt z Egiptem (o granicę) - 17.XI.58 zamach stanu gen. Ibrahima Abbuda - pierwsza decyzja zakazanie działalności wszystkich partii i zw. zawodowych. W podziemiu bardzo aktywnie rozwijali swoją działalność, wzrastała ich atrakcyjność, szczególnie, gdy przywództwo objął wykładowca uniwersytecki dr Hasan At-Turabi. Społeczność studentów podzieliła się wówczas na zwolenników BM i komunistów. Mieli swojego przedstawiciela w rządzie Przejsciowym(1964), potem 23 II 65 byli w rządzie, 1983 niepopularny Nimeiri (dyktatura 1965-1985) zawarł porozumienie z BM w wyniku którego zgodził się na wprowadzenie w całym kraju prawa muzułmańskiego. 1984 BM zaczynają krytykować jego politykę ( egzekucje jednego z BM Mohammeda Tahy - szanowany; aresztowania przywódców i wywiezienie do obozu w Dar Furze, szok w opinii publicznej), 1985 - demonstracje, zamach stanu wojskowy - John Garang -

Egipskie Bractwo Muzułmańskie

Stanowi przejaw muzułmańskiej reformacji, jest tu modernizm ukryty pod hasłami powrotu do tradycji. Kluczowe postacie Dżamal ad- Din al- Afghani, Muhammad Abduh, Raszid Rida, głosili z jednej strony panislamizm, z drugiej, potrzebę zaakceptowania racjonalizmu do dziedzictwa islamu. Każde pokolenie mogło interpretować Koran zgonie ze swoim doświadczeniem, opierając się raczej na jego duchu niźli na literze.

Barctwo to zostało utworzone w 1928 roku w Ismailii przez Hasana al- Banneę, był Najwyższym Przewodnikiem.

Cele:

1. ustanowienie muzułmańskiego rządu przez oddolna islamizacje, najpierw uformować jednostkę , potem rodzina i muzułmańskie społeczeństwo, muzułmańskie państwo, został odbudowany kalifat i na końcu muzułmański cały świat.

2. opierali się na zasadach:

odrzucenie idei i działań sprzecznych z Korananem i Sunną

rozprzestrzenienie islamu we wszystkich aspektach życia

kształcenie miłości do braci poprzez czystość serc

aktywność obywatelska

dbałośc o zdrowie fizyczne

pogłębianie wiedzy o islami

wytwarzanie braterskiej więzi między członkami.

3. Al.-Bann i sześciu robotników to pierwsi członkowie

utworzyli oni meczet i przy nim powstałą szkoła dla chłopców i klub. Robili to we wszystkich miejscach gdzie się rozwijali, najpierw meczet, potem szkoła dla chłopców i dziewcząt, kluby, przychodnie lekarskie, wspierali rzemiosło, sport, pomoc społeczna.

4. przekładanie zasada islamu na praktykę społeczną.

5. trzystopniowe członkostwo- dawało to możliwość wciągnięcia ludzi, którzy byli nie przygotowani ideologicznie.

Ideologie Bractwa:

1. opierało się na szkole hanbalickiej, ale zauważ się też wpływ safizmu.

2. odwoływali się do religijności potocznej, ludowej pobożności i autorytetów religijnych.

3. koncentrowali się na problemach społecznych i politycznych

4. nie występowali przeciwko modernizacji, nie głosili powrotu do przeszłości islamu ani nie domagało się odsłownego odczytywania świętych tekstów.

5. Antykolonializm motyw przewodni, przejeli wpływy partii Wafd.

6. byli wspierani przez dwór jako przeciwwaga dla Wafd

7. 1941. 10. aresztowanie Al.- Banna w wyniku tego z\awiazała się w bractwie paramilitarna Sekcja Specjalna, inaczej Organizacja Specjalna

8. W 1941 Al.- Banna ogłosił dzihad przeciw Brytyjczykom, doprowadziło to do delegalizacji Bractwa, Al.- Banna chciał jeszcze rozmawiać z rzadem, ale Służby Specjalne wymknęły mu się spod kontroli

9. w 1948 zostaje zabity premier w odwecie za to 12.02.1949 zostaje zabity Al.- Banna.

10. bractwo na początku pracowało z reżimem. Wolnych Oficerów.

11. chcieli islamizacji Egiptu ale potkali na przeszkodzie Dzamala Abd an- Nasira, który mówił „ religia dla Boga, państwo dla wszystkich”

12. w listopadzie 1953 dzosło do rozłamu, nowy murszid Hasan Islam'il al.- Hudajbi opowiadał się za pokojem, natomiast skupieni wokoło An- Tanim al.- Chass parli do konfrontacji.

13. Naser ponownie zdelegalizował BM, czemu towarzyszyła czystak w armii i masowe aresztowania.

14. sekcja specjalna przygotował nieudany zamach na Nasera na bractwo spadły recesje i o mało nie zakończyło to się unicestwieniem struktury

15. i po tym pojawia się nam dobrze już znany Sajjid Kutb…chciał on zniszczyć ,królestwo człowieka, na rzecz królestwa boga na ziemi, patriotyzm ma polegać na przywiązaniu do wiary a nie do kawałka ziemi

16. przeciw kubizmowi wystąpił Hudajbi w dziele „ Kaznodzieje, nie sędziowie” sądził, że nie wolno sadząc drugiego muzułmanina, że nie jest muzułmaninem , „wypacza islam i narusza wple Boga osadzając wiarę innej osoby”

17. .następca Abd an- Nasira, Anwar as- Sadt w 1971 powołał tajne spotkanie z przedstawicielem BM Saidem Ramadanem, zezwolono im na odbudowe muzułmańskich organizacji studenckich, od 1976 BM wydawało miesięcznik „ Ad- Dawa”

18. ruch ciągle był rozbity, w 1973 wśród radykałów wyrosła zbrojna grupa: Stowarzyszenie Muzułmanów, Wyzwolenie i Organizacja Dżihadu, ich dziełem były fale terroru, apogeum stało się zabójstwo As- Sadata powstanie w Asjut.

19. radykalne skrzydło studenckiego ruchu Al. Dżama al.- Islamijja- Grupa Islamska, lata 80- te, doszło do masakry 58 turystów w Luksorze ale na nic to się zdało ogłoszono zawieszenie broni przez Al.- Dżama w marcu 1999 roku, dżihad w czerwcu 2000roku.

20. i znów na pierwszym palnie w BM był umiarkowany nurt. Przyczyniła się ku temu również rewolucja w Iranie, najpierw popierali Chomeiniego, potem potępili za ekstremizm. Gdy skrytykowali okupacje ambasady USA w Teheranie, Iran oskarżył ich, że sa agentami USA

21. BM nielegalnie czerpie swe siły ze strategii budowy „ alternatywnego społeczeństwa opartego na islamie”, tworzy liczne programy socjalne, muzułmańskie banki i przedsiębiorstwa, stowarzyszenia zawodowe, publikacje. Poprzez stowarzyszenia dokonują ekspansji wśród klasy średniej są wśród nich: inżynierzy, handlowcy, farmaceuci, wykładowcy akademiccy, prawnicy

22. ich doktryna nakazuje stronic im od bieżącej polityki, ale mimo to udzielają poparcia kandydatom głoszącym program muzułmańskie w 2005 wysuneł 144 „ niezależnych” kandydatów, na których padło 20,7 % głośów, najwięcej na nich głosowało młodych ludzi, wynikać to może z faktu, iż BM złagodziło retorykę i uelastyczniło taktykę.

Cel ostateczny BM: Odbudowa międzynarodowej jedności Narodu Maułumańskiego, swój program określa w dokumencie „ Inicjatywa Reform” opublikowanym 3 marca 2004 roku. Dążą do republikańskiego, parlamentarnego, konstytucyjnego i demokratycznego porządku politycznego w ramach zasada islamu.

Al.- Arjan zawarł ten program w punktach:

Wewnątrz kraju:

- wykrastylizowanie projektu politycznego BM oraz wyjaśnienie go opinii publicznej

- osiągniecie równowagi między aktywnością organizacyjną, edukacyjną, polityczną i społeczną Bractwa

- przekształcenie emocjonalnego poparcia opinii publicznej w produktywne uczestnictwo polityczne i społeczne

- skonsolidowanie współpracy i partnerstwa z innymi zbliżonymi grupami politycznymi i intelektualnymi

na arenie międzynarodowej:

-współpraca z innymi siłami przeciwko „ projektowi syjonistyczno- amerykańskiemu”

- mobilizowanie arabskiej i muzułumanskiej opinii przeciwko „ hegemonii i barbarzyńskiej globalizacji

- stworzenie sił oporu opartych na ludowej solidarności, aby przeciwstawić się obcej hegemonii i domagać się reform politycznych i ekonomicznych

- rozpoczęcie równoprawnego dialogu z rządem amerykańskim dla wycofania sił USA z regionu

- rozpoczęcie dialogu z Europą, by zachęcić ja do zerwania z „ eksportem projektu syjonistycznego

Dwie frakcje w ruchu:

Konserwatywna: trwają przy koncepcji B jako ruchu prowadzącego działalność misjonarską, ustanowienie muzułmańskich rządów może nastąpić tylko w prawdziwie muzłumańskiem społeczeństwie, islamizacja tylko przez oddolną prace społeczną i edukacje, ważne jest prowadzenie reform przez edukowanie ludzi, nie ma tu mowy o rozdziale religii i państwa, wolność i demokracja są podrzędne wobec szariatu. Celem jest odbudowa religijnych źródeł władzy w postaci namiastki kalifatu.

Modernizatorska: demokracja jest wartością samą w sobie, równość obywateli bez względu na religię, rotacja władz zgodna z wolą społeczeństwa, źródłem władzy ma być islam, ale islam jako cywilizacja, chcą, aby B przekształcono na międzynarodowy ruch społeczno- religijny w partię polityczną o demokratycznej strukturze, skoncentrowana na wymiarze narodowym swej działalności. Najbardziej radykalni postanowili utworzyć nowa konsekwentna formacje na czele z Abu al- Ula Madi- Partię Nowego Centrum ( Wasat), Ponieważ prawo zabrania tworzenia partii religijnych, miało być partią obywatelską o islamskich korzeniach. Wzorem miłą BBC turecka partia islamska AKA oraz niemiecka CDU.

Sudańskie Stowarzyszenie Braci Muzułmanów\

Powstało w 1944 roku, zakorzenili się w warstwach średnich, wśród wyższych uczelni i intelektualistów.

Dwie główne grupy:

- Ruch Ansarów - odwoływał się do dziedzictwa Mahdiego, przewodził ród Al.- Mahdi dzihad przeciko brytyjskiej kolonizacji, od 1956 roku ten nurt reprezentuje partia Umma, byli popularni wśród wsi, kierowali gospodarka rolną

- Partia Narodowo- Unionistyczna, kierowani przez rodzine Al- Mirghani, wśród kupców bazarowych i sieic handlowych.

Konkurencja- Sudańska Partia Komunistyczna- poparcei na uniwersytecie, wśród robotników, kolejarzy.

Sprzeciwiali się animiści i chrześcijanie, którzy mieszkali na południu kraju, sprzeciwiali się każdemu programowi opartemu na arabizacji, a później na islamie.

Hasan At- Turami- ur.1932 roku, kształcony w szkole koranicznej, studiował prawo, odwoływał się do sowjej podwójnej legitymizacji: tradycyjnej i nowoczesnej, stworzył na wzór BM ruch fundamentalisyczny Front Deklaracji Muzłumańskiej( FDM). W głosowaniu w kwietniu 1965 uzyskał siedem mandatów, do władz studenckich 40% głosów, najwięcej zdobyła partai Umma.

UMMA jej przywódca Sadi al- Mahdi został premierem.

At- Turami połączył się z Umma w ten sposób weszli do komitetu przygotowującego konstytucję, zaproponował, aby uczynić islam religią państwową, szyita głównym źródłem prawa. Tym zraziła do siebie niemuzłumańskich obywateli. Wywołało to napięcie, które przerodziło się w wojnę domową na Południu, a w wyniku zamachu stanu w czerwcu 1969 roku do władzy doszedł gen. An- Numajri.

At- Turami napiszą w więzieni dziełko na temat pozycji kobiet, pisał w nim o konieczności zakrywania twarzy, a jednocześnie nawoływał do uczestnictwa w życiu publicznym. Przysporzyło mu to wrogów, ale pozyskał studentki. An- Numajri zarządził pojednanie narodu, po niepowodzeniach gospodarczych, pozwolił na wyjście z więzienia opozycjonistą i powrót z wygania.

An- Numajri wydał dekret nakazujący stosowanie szariatu zaczęto obcinać ręce złodziejom, kamieniować cudzołożne pary, potępiano alkohol, popierano islamizacje systemu bankowego. W marcu uwięził At- Turabiego i jego bliskich uznając ich jako „ Braci Szatańskich”.

Narodowy Front Muzułmański powstał od momentu puch w 1989 roku do obalenia At- Numajeriego w 1986, wyborach w roku 1986 osiągnął 51 mandatów. Fundamentalistom udało się przeniknąć do kadr wojskowych. Klęska wojny sprawiła, że rząd podjął negocjacje z buntownikami z Południa. 30. 06. 1989 ROKU MIAŁ ZAWIESIC OBOWIĄZUJĄCE PRAWO SZARIATU. Zamach stanu zniweczył ten plan dokonał go gen Umar al.- Baszkir. Część hierarchi wojskowej przyjęła ideologię fundamentalistów. W 1989 roku rząd zaczął stosować przemoc. Najpierw przeprowadzono czystki w środowisku wojskowym, funkcjonariuszy cywilnych i wojskowych poddano reedukcji by zaszczepić w nich fundamentalistyczne postrzeganie świata. Zakazano działalności stowarzyszeń, partii i niezależnych gazet, osoby w nich działające wsadzono do więzienia. NFM nie chciał prowadzić dialogu z chrześcijanami z tego powodu USA odniosła się od nich wrogo. W Sudanie oskarżono USA o spowodowanie klęsk gospodarczych minionego dziesięciolecia i wyzwano do świętej zgody.. Dały one okazje At- Turbaniemu do zaprezentowania się na scenie międzynarodowej za pośrednictwem światowych mediów obecnych na nich. Zwiększył swoje wpływy we słanym kraju. W ten sposób zamaskował dojścia do władzy czyli zamach oraz popularność wśród rzeszy Sudańczyków.

4. Dokonaj na podstawie literatury dokonaj opisu poglądów ideowych Sajjida

- zwolennik partii nacjonalistycznej WAFD - chcącej niepodległości Egiptu.

- 1946 odchodzi od twórczości literackiej do postawy politycznej - chęć budowy porządku społecznego opartego na zasadach sprawiedliwości

- 1946- 1951 sięganie do tradycji, Sprawiedliwość społeczna w islamie- reforma rolna, zabezpieczenie socjalne, problemy społeczne, islam jako religia zawiera w sobie idee sprawiedliwości; walka islamu z kapitalizmem- islam jedyną alternatywą w konfrontacji z komunizmem, gdyż jest zdolny zapewnić uciskanym wolność i sprawiedliwość społ, bez odwoływania się do materializmu,

- pobyt w USA (do 1951), zmiana poglądów, od postawy reformisty przekonanego, że odnowa społeczności muzułmańskiej może dokonać się poprzez naśladowanie społeczeństw zachodnich, do krytyki zachodu i odwoływania się do wartości islamu, mówił iż należy zacząć budować islam od podstaw ożywiając wiarę ludzi w ich sercach

- 1951 przyłączył się do Braci Muzułmanów, krytyka USA,

- 1955 zamachy BM na Nasera, za prowodyra Qutb, więzienie został skazany na 25 lat spędził tam resztę życia, z inicjatywy Abd al.- Salama' Arifa uwolniono go na kilak miesięcy, kolejny zamach na życie Nasera zorganizowany przez Braci oskarżono Kutbe i uwięziono powrotem.29 08 1966 Kutba został starcony.

Twórczość S. K:

Prawie wszystkie jego z małymi wyjątkami powstały w celi.

„ Nowa wizja islamu” jest to swego rodzaju komentarz do Koranu. Dżihad ma dwa znaczenia: walka wewnętrzna jest to upowszechnianie dobrych uczynków w zgodnie z wiarą. Wymaga to zwalczania ludzkich namiętności. Wg niego rolą islamu jest nawracanie wszystkich ludzi na ziemi. Mudżahidun dostrzegają tylko prawdziwa wiarę. W walce wew. chodzi o pozyskiwanie ludzkich serc.

Uważał dżihad za 6 filar islamu, jest to walka ofensywna, zwraca uwagę na znikomości pozycji człowieka w obliczu Boga, daje mu to pretekst do zakwestionowania władzy aktualnej z możliwością zastosowania przemocy. Walka duchowa i zbrojna są ze sobą nierozerwalne, celem obu jest zaprowadzeni określonego porządku społecznego, nie koniecznie zaś zdobycie nowych terenów.

„ Porządek społeczny w myśl zasad islamu”

Walka ta doprowadzić do zbudowania społeczeństwa muzułmańskiego, w którym będzie sprawiedliwość społeczna, nie jest ona związana ze sprawiedliwym podziałem dóbr, lecz wg islamu wszystkie dobra pochodzą od boga i tylko on jest ich właścicielem, dobra mają znaczenie drugorzędne, różnice między ludźmi wynikają ze stosunku do tych dóbr. Człowiek posiadający dobra nie może być ani rozrzutny, ani skąpy. Sprawiedliwość osiągnie się poprzez przestrzegania zasady dzielenia się, w myśl Koranu.

Danina na rzecz Boga obejmuje „ zakat” publiczne podatki roczne, „ sadaka” - dowolnie ustalone datki prywatne. Istotę jałmużny mogą pojmować tylko głęboko wierzący muzułmanie. Imam duchowny przywódca społeczności muzułmańskiej, ma on prawo decydować o przydziale dóbr biednym lub o ich przekazaniu do skarbu państwa.

Umma społeczność muzułmańska, jest jedyna w sowim rodzaju, Arabowie dzięki obiajawieniu Boga są narodem wybranym, to jest to idealne społeczeństwo, o którym tyle pisał. Rządy nad nim ma sprawować imam- kalif, a obecny kalif powinien wprowadzić porządek, jaki panował za czasów Proroka Muhammada.

„ Minhadż- nowa etyka islamu”

Świat zachodu znalazł się na rozdrożu. Kapitalizm i komunizm nie pozwala na rozwój człowieka. Tylko islam jest w stania poprowadzić ludzkość w dobrym kierunku, wyznaczy go minhadż- etyka islamu, ale tylko w umma. Cały świat jest w stanie dżahilijji( niewiedza) odrzuca władzę boga na ziemi i przyjmuje tylko te wartości, które są dla niego wygodne. Wyniku wprowadzenia systemu socjalistycznego w Egipcie jego społeczeństwo również uważane jest w kategorii dżihailijji. To Koran zaszczepił w wiernych ducha walki z dzihilijją. Dżihad ma na celu zwalczenie stanu dżihailijji. Koran pozwala w tym wypadku na użycie siły. W ujęciu S.K. dzihad kładzie nacisk na walkę mająca na celu ponowne wprowadzenie zasad etyki ustanowionej przez boga i przestrzeganie jej nakazów.

Islam rozróżnia wg niego tylko dwa rodzaje społeczności: muzułmańską, to takie społ. podporządkowane islamowi ujmowanemu jako wiara, adoracja i prawo i dzihailijja, nie zna islamu albo tworzy go wg własnego uznania. Społ. Muzułmańskie to społ. Cywilizowane, islam jest religia przyszłości

5. BM - geneza, rozwój sytuacja w XXI w

6. Powstanie i rozwój państwa islamskiego w Sudanie 89-90. Polityka i religia, przykłady, wydarzenia, podać przywódców religijnych i politycznych. Przykłady forsowania islamizacji na terenie tego kraju.

- przywódca religijny, który odegrał główną rolę - przywódca Narodowego Frontu Islamskiego - Hassan At-Turabi (kończył Oxford, Sorbonę, 1964 na czele BM, 1985 powołuje NIF jako polity org BM, od tego momentu przyciąga os skrajnie fundamentalistyczne, działa poprzez terror, współtworca fundamentalizmu w Sudanie, i najbardziej wpływowa os w polityce państwa) Przywódca polityczny Omar al-Beszir

( w polityce wobec zachodu starali uchodzić za pragmatyków, o tyle w polityce wewnętrznej stosowali masowe represje w stosunku do murzyńskiego południa kraju i chrześcijan min. zatrzymywanie transportów z żywnością po to by zamorzyć głodem przeciwników; cechą polityki zagranicznej przymierze z Iranem i wspieranie ruchów fundamentalistycznych w Egipcie <-- Wybran)

- John Garang przywódca SPLA Ludowa Armia Wyzwolenia Sudanu i jej politycznego ramienia SPLM - Ludowy Ruch Wyzwolenia Sudanu,

20 XII 1988 stan wyjątkowy ( stan gospodarki fatalny, podniesienie cen podstawowych artykułów, fale protestów i demonstracji)

29/30 VI 1989 wojskowy zamach stanu na czele z gen Omarem Hasanem al.-Baszirem, Utworzenie Rady Dowództwa Ocalenia Narodowego - zawieszono konstytucję, rozwiązano parlament, partie polit, stowarzyszenia. Al.-Baszir szefem państwa, rządu, mon, oraz gł dowodzącym armii. Przewrót, w którym brali udział członkowie Narodowego Frontu Islamskiego (Turabi), położył kres rozmowom na temat autonomii południa. Zakończył również 4letni okres władzy trzeciego w historii Sudanu demokratycznie wybranego rządu.

Przyczyny: pogłębiający się kryzys ekonomiczny, niestabilna sytuacja polityczna, upadek autorytetu przywódców i politycznych elit.Celem miało być jak najszybsze zakończenie trwającej od 1983 (wprowadzeni szarłatu) roku wojny domowej (animistyczno-chrześcijańskie Pd z muzułmańską PN)

VII 1989 21 osobowy gabinet (16 członków istniejącego nieoficjalnie NIF - skrajnie fundamentalistyczne - dąży do utworzenia państwa wyznaniowego) Rozmowy pokojowe - Garang nie godzi się na referendum o wprowadzeniu szariatu żądał ustąpienia i stworzenia rządu ze wszystkimi partiami

VIII 1989 wznowienie rozmów pokojowych w Addis Abebie (z Garangiem SPLM Pd) 4pkt plan pokojowy, wielonarodowościowy rząd, uwolnienie więźniów polit, prace nad nowa konstytucja, wybory. Zerwanie rozmów.

Ogłoszenie przez AL.-Baszira powszechnego poboru do wojska - zaostrzenie konfliktu i X 89 wybuch wojny na nowo. SPLM (Ludowy Ruch Wyzwolenia Sudanu) siłą przeważającą, ofensywę prowadzono przez cały okres pory suchej i nie zakończono na zdobyciu Dżuby - stolicy południa, gdzie stacjonował gł garnizon sił rządowych. W pierwszej połowie SPLM praktycznie kontrolowało większość głównych miast na południu.. Niezależnie od wojny domowej na południu Al-Baszir stanął przed problemem zaktywizowanych działań opozycji, do której przeszły tradycyjne ugrupowania sudańskie z północy. Z inicjatywy parti Umma powstała organizacja o nazwie Narodowy Sojusz Demokratyczny (NDA). W jego skład weszły niemal wszystkie zdelegalizowane partie polityczne i związki zawodowe, sojusz rozpoczął działalność podziemną kraju i zagranicą nawiązując współpracę z SPLM w celu stworzenia sjuszu północ-południe, pomyślanego jako przeciwwaga dla coraz bardziej wpływowych islamistów.

- pod koniec marca 1990 miała miejsce próba zamachu stanu, których do końca 1990 odnotowano kilkanaście. próby te wiązały się z dymisją dużej grupy oficerów przeciwnych skrajnie islamskiej ideologii w państwie. Czystki osłabiły armię, wpływy fundamentalistów rosły również w aparacie państwowym,

- w kwietniu 1990 Al-Baszir przeprowadził zmiany personalne w rządzie otaczając się ludźmi z Frontu Islamskiego

- polityka rządu nasilała represję w stosunku do ludności

- wrzesień '90 antyrządowe wystąpienia i zbiorowe strajki

- październik '90 w wyniku demonstracji studenckich Al-Baszir zamyka univ w Chartumie, aresztowania działaczy opozycji, zamknięcia dziesiątek cywili i oficerów,

- styczeń 91 opozycja ogłasza utworzenie rządu na wygnaniu ( w Egipcie)

- kolejne zmiany Al-Baszira - nowy kodeks oparty jak poprzedni na szariacie, obowiązywanie w całym kraju, (z wyjątkiem 5 z 186 ar, które nie obowiązywały południa chrześc-anim) uchwalono że kodeks może być stosowany wobec niemuzułmańskiej ludności w tym uchodźców. (przypadki zmuszania do przejęcia islamu, odmowa - pozbawienie racji żywnościowych, wypędzanie na pustynie), nowy podział administracyjny, z 19 prowincji - 9 stanów - opozycja krytykuje, znów aresztowania,

- marzec 1991 egzekucja 20 oficerów zamieszanych w próbę zamachu stanu,

- od 1991 staje się jasne iż faktyczną władzę sprawuje NIF, a pierwszoplanową postacią jest al Turabi (sekretarz generalny Arabskiej i Islamskiej Konferencji Ludowej, nie pełniący funkcji państwowych)

- do połowy 1991 członkowie Frontu przejęli stopniowo kontrolę nad najważniejszymi sektorami gospodarki w tym nad dystrybucją pomocy zagranicznej, obsadzili stanowiska w wydziale spraw bezpieczeństwa oraz w wojsku i administracji cywilnej, Prócz wywierania presji by przekształcić Sudan w państwo wyznaniowe NIF zaczął prowadzić politykę antyzachodnia i zamkniętą na regionalnych partnerów, którzy współpracowali z zachodem (Egipt, Arabia Saudyjska). Wysiłki w sprawie islamizacji uwidoczniły się również w kontaktach z blisko ideologicznymi państwami (marzec 91 LIBIA umowa o współpracy, koordynacja polityki międzynarodowej, IRAN - bliskie kontakty, porozumienie inwestycje i finansowanie wiel projektów Sudanu)

- 16 maj 1991 - Garang zaprasza władze do rozmów, zmienie się sytuacja w Etiopii i przestaje ona już finansowo wspierać rebeliantów ( umowa z rządem Sudanu w Addis Adebe), rozłam w SPLA.

2. Geneza, przebieg i dzień dzisiejszy rewolucji islamskiej w Iranie:

1. Geneza i przebieg rewolucji islamskiej w Iranie w czasach rządów szacha Rezy Pahlawiego. Jakie uwarunkowania ideologiczne stworzyły klimat dla zwolenników radykalnego islamu szyickiego? Omów problem na konkretnych przykładach

- W Iranie do sukcesu rewolucji przyczyniły się trzy czynniki zazwyczaj nieobecne w świecie sunnickim: mieszanka idei szyickich i marksistowskich, popularnych wśród radykalnie nastawionej młodzieży miejskiej w latach siedemdziesiątych, autonomia szyickiego establishmentu religijnego, który w przeciwieństwie do sunnickich ulemów, dysponował znaczną siłą społeczną, i w końcu eschatologiczne oczekiwania szyitów dotyczące powrotu Dwunastego Imama.

- Sytuacja w Persji (przemianowanej na Iran w 1935 roku) była typowa dla krajów regionu w epoce kolonialnej - państwo było sceną rywalizacji mocarstw. w trakcie II wojny światowej rząd irański popierał III Rzeszę dlatego te w 1941 r. wojska brytyjskie i sowieckie zajęły Iran, zmuszając panującego szacha do abdykacji na rzecz syna, Muhammada Rezy Pahlawiego. Po zakończeniu wojny nowy władca chciał przeprowadzić ambitny plan modernizacji kraju. Jednak, jak większość tyranów, zaczął od zmodernizowania aparatu represji i w 1957 roku powołał - wkrótce owianą bardzo ponurą sławą - tajną policję SAVAK. Za jej pomocą zdusił wszelką opozycję i przystąpił do reform, których nikt nie mógł krytykować. Nastąpił rozwój przemysłu i budowa potęgi opartej na ropie. Jednak rozwój państwa, który się dokonał dzięki wydobyciu ropy, odczuwały tylko elity bliskie władcy. Reszta społeczeństwa cierpiała skrajną nędzę, na którą w dodatku nie miała się prawa skarżyć, czego pilnował SAVAK. Rozwój aparatu państwowego dokonywał się na oczach obywateli, lecz w większości nie mieli oni prawa ani możliwości czerpać z tego korzyści. Oczywiście powodowało to ogromne napięcia i niepokoje społeczne. Dodatkowym elementem ucisku była równie lansowana przez Pahlawiego pseudoreligia państwowa, która postulowała mit Persji pre-islamskiej. Konsekwentnie z języka perskiego wymazywano wszystkie naleciałości arabskie. Zamiast, jak dotąd, obchodzić święta muzułmańskie, celebrowano rocznice historycznych perskich zwycięstw. Ten irański ,,kulturkampf'' i wynikające z niego próby naśladowania Zachodu (będącego wszak okupantem świata arabskiego) powodowały coraz większy opór społeczeństwa, co ostatecznie znalazło ujście w buntach społecznych. Największym autorytetem wśród zbuntowanych cieszył się, pozostający od 1964 roku na wygnaniu, Ruhollah al-Musawi al-Chomeini. Co odróżniało go od innych opozycjonistów, to wizja państwa po upadku tyrana. Stworzył teorię demokracji opartej na konserwatywnych, religijnych wartościach.

Ostatecznie, po wywołanym przez zwolenników Chomeiniego powstaniu zbrojnym w 1979 roku, Pahlawi został zmuszony do abdykacji i wyjazdu z kraju. Do Iranu wrócił entuzjastycznie witany Chomeini, który wkrótce wcielił swoje idee w czyn i przekształcił kraj w Islamską Republikę Irańską. Islam stał się religią państwową, ingerującą we wszystkie sfery życia społeczeństwa.

2. Instytucje i mechanizmy wprowadzania podstaw polityczno prawnych w Islamskiej Rep Iranu od 1979 roku.

3. Ruch talibów w Afganistanie i idea republiki islamskiej Mohammeda Omara:

1. Idea państwa fundamentalistycznego wg Mohammeda Omara? Jakie konkretne zmiany zaszły w latach 95/96 na tym terenie

2. Kiedy i dlaczego pojawili się talibowie w Afganistanie? Wyjaśnij pojecie i w jaki sposób zdobyli władzę w państwie

STRUKTURA: Przywódcą Mohammed Omar (Władca Wiernych); Najważniejszym organem władzy 10os tymczasowa rada rządząca- Najwyższa Szura (przewodniczącym Rabbani) ; podlega jej RZĄD (szura Kabulska) i szura wojskowa.

1. Podaj (wymień) ruchy religijne w Kosowie i Albanii omów problem związany z ich występowaniem

Partie, ruchy religijne na terenie Kosowa i Albanii. 

Albania do XV wieku była chrześcijańskim bastionem oporu przeciw osmańskiej dominacji na Bałkanach i postępowaniu islamu. Jednak poprzez najazd Turków (XVI-XVIIw.) Szybko nastąpiła jej islamizacja. W latach 1878- 1912 Albania uzyskała niepodległość.

      W okresie międzywojennym muzułmanie umocnili swoją pozycję, ale widoczny stał się także podział pomiędzy sunnitami a radykalnymi muzułmanami- zwolennikami sekty baktaszytów.

      Po II Wojnie Światowej (1945-1985) Albania znalazła się pod rządami komunistycznego reżimu Envera Hodży, co prawie doprowadziło do całkowitej izolacji kraju. Od początku lat'60 zerwano kontakty z ZSRR i nawiązano związki z Chinami. Od 1967r. Zaczęto proklamować „pierwsze na świecie państwo ateistyczne” i rozpoczęto walkę z religią. Uderzyło to najbardziej katolicyzm i prawosławie, mni9ej w wyznawców islamu. Po śmierci Hodży nastąpiła „odwilż” i rozpoczął się proces odrodzenia religijności.

      Pierwszym krokiem było organizowanie pielgrzymek do Mekki( sponsorowanych przez Saudyjczyków) a Albania przystąpiła do Organizacji Państw Islamskich. Szybko odbudowano meczety i medresy. Zarówno w Albanii jak i w Kosowie odradzały się sekty baktaszytów i sekty sunnickie.

      Dalszym krokiem było utworzenie filii bośniackiej Młodzieży Muzułmańskiej- Albańskiej Młodzieży Muzułmańskiej, która na początku zmuszona była działać, jako partia polityczna a nie religijna.

      Do roku 1998 Osama Bin Laden posiadał stale rozbudowujące się struktury al.- Kaidy nie tylko w Bośni, ale i na terenie Albanii i Kosowa. Początki sięgały do 1994r., Gdy pojawili się tam przedstawiciele muzułmańskich organizacji charytatywnych. Bin Laden także pojawił się w Albanii osobiście i jako jeden z pierwszych wysłał swoich ludzi do A i K.

      Kosowo i jego problemy etniczne należą do najtrudniejszych na terenie Bałkanów. Od czasów wczesnego średniowiecza obszar ten uważany jest za kolebkę państwowości serbskiej. Do początku XX w. Nosił nazwy Kosowo, Kosmet, Stara Serbia. Islamizacji Kosowa jest skutkiem XV wiecznego podboju osmańskiego.

      W 1974r. Powstała Wspólnota/ Jedność Muzułmańska DERWISZOWSKICH Zakonów Alijje (ZIDRA) a w 1991r- Wspólnota Muzułmańska Kosowa, Serbii i Wojvodiny. Rozwój wydawnictw religijnych stał się możliwy dzięki współpracy z tureckim ruchem- fethullahci a dzięki rewolucji w Iranie szyickie sekty stały się aktywne.

      W latach 80/90 odrodzenie muzułmanów było bardzo widoczne. Wahabici saudyjscy rozwijają swe wpływy także poprzez budowę nowych meczetów, medres i werbowanie młodych ludzi, którzy są podatni na indoktrynację w duchu antyzachodniego dżihadu. Obecności mudżahedinów w Kosowie sprzyjał tamtejszy konflikt, który uaktywnił ze strony albańskiej działalność terrorystyczną miejscowych separatystów. Walczą oni o oderwanie Kosowa od Jugosławii i od Serbii. Najsilniejszą grupą zbroją jest złożona z Kosowarów i członków diaspory albańskiej- Wyzwoleńcza Armia Kosowa. Jej członkowie dopuścili się wielu krwawych zbrodni na kosowskich Serbach i innych przedstawicielach mniejszości etnicznych.

5. Fundamentalizm w postradzieckiej Azji Środkowej (Uzbekistan, Kirgistan i Tadżykistan). Sylwetki Abdullo Nuriego, D. Namanganiego, działalność Islamskiego Ruchu Uzbekistanu i Hizb-ut- Tahrir al -Islami.:

1. Dokonaj omówienia problemu odrodzenia się islamu w republikach środkowoazjatyckich ZSRR w latach 70, 80 XX wieku. Jakie wydarzenia miały na to istotny wpływ.

 

6. Ruchy fundamentalistyczne i idea państwa wyznaniowego w Maghrebie (Algieria, Tunezja, Maroko, Libia) : 266 str.

1. Jak powstawał fundamentalizm w Algierii?

Konflikt między państwami muzułmańskimi w zachodniej Afryce a potęgami kolonialnymi nie był bezpośrednio widocznym ani powszechnym zjawiskiem aż do ostatniego ćwierćwiecza XIX wieku. Na północy Afryki natomiast francuska okupacja Algierii rozpoczęta w 1830 szybko doprowadziła do konfrontacji i krwawej wojny. Głównym wodzem ludności muzułmańskiej w tym kraju stał się, po wyeliminowaniu tureckich bejów, syn przywódcy sufickiego zakonu KADRYTÓW, tego samego który odegrał tak ważną role w historii świętych wojen w zachodniej Afryce.

Emir Abd al-Kadir przewodził św wojnie przeciw Francuzom. Usprawiedliwiał ją okrucieństwem francuskich najeźdźców penetrujących cały kraj oraz brakiem jakichkolwiek podstaw prawnych czy dynastycznych, które mogłyby usprawiedliwić ekspansję kolonialną. Poparcie i pomoc ze strony uczonych i wodzów pn Afryki nie było dla niego jednak zbyt duże. Tylko władcy Maroka udzielili mu znaczącej pomocy. Pozycja al-Kadira w zakonie pozwoliła mi na ogłoszenie dżihad, ale potrzebował on jeszcze pozytywnej opinii ze strony duchownych. Chodziło mu przede wszystkim o to by uznać współpracę z francuskim najeźdźcą za odstępstwo od świętych zasad islamu, co automatycznie wiązałoby się z surowymi karami. Otrzymał taką fatwe od marokańskiego szejka, który wskazywał w niej też na konieczność emigracji muzułmanów (hidżra), gdy zostaną poddani prześladowaniom poza terytorium pozostającym we władzy prawowiernych emirów. Nie udało mu się na długo powstrzymać naporu francuskiego, jednak dowódca wsch Algierii uznał po pewnym czasie władzę Kadira i w 1837 podpisano traktat, jednak wkrótce doszło do jego zerwania i wznowienia walk. Francuskie wojska systematycznie masakrowały, grabiły i niszczyły. 1843 ostatecznie przegrał wojnę. Wojna w jego wydaniu miała cechy czysto obronnej i nie było wcale jej celem zbudowanie islamskiego państwa wyznaniowego. Element religijny był b ważny, ale ważniejsze było to, że był on przywódcą plemiennym. Następnie było wiele innych powstań antyfrancuskich, min 1871 gdy religijne bractwo Rahmanija ogłosiło świętą wojnę.

2. Islamskie ruchy radykalne na obszarze Maghrebu. Omów na przykładzie Libii i Algierii w XIX i XX wieku

LIBIA (Wielka Arabska Libijska Dźamahirija (państwo ludu-termin stworzony przez Kadafiego) Ludowo-Socjalistyczna)

- do początku XX wieku Maghreb pod panowaniem Tureckim

- 1911-1912 opanowanie tych terenów przez Włochy - nazwa kolonii LIBIA ( pokonanie militarne Turków, ale Włosi musieli przez lata walczyć z plemionami arabskimi i berberyjskimi i sektą SANUSIJJA ( wpływy na pn-wsch oraz w Afryce Środkowej)

- 1933- władzę obejmuje zwolennik zbliżenia z UK Sajjid Idris

- 1940-43 teren walk aliantów(brytyjczyków, francuzów, amerykanów) i państw osi (Włochy , Niemcy)

- 1942-47 protektorat brytyjsko-francuski,

- 1947 Idris rozpoczyna z pomocą UK mozolny etap budowania jedności libijskiej

- 1951 Niepodległość Libii - Zgromadzenie Narodowe powołuje Federacyjne Królestwo z Idrisem I na czele

- kraj był częściowo przygotowany do niepodległości

- niewielki związek pomiędzy poszczególnymi regionami - lokalne animozje, separatyzm,

- odkrycie złóż ropy - potencjalne szanse dla rozwoju i inwestycji, zwiększenie obecności UK i USA - bazy wojskowe, prozachodnia polityka (mniejszy zapał do idei wojny z Izraelem i poparcia dla Egiptu w wojnach 1956, 1967)

- do 1969 Idris zbudował typowo autorytarny system władzy ( pomimo istnienia parlamentu ani posłowie, ani prawnicy czy duchowni muzułmańscy nie mieli prawa sprzeciwu)

- postępujące rozwarstwienie materialne społ - wybuchy konfliktów społecznych `60

- infiltracja wpływów programu panarabskiego oraz idei socjalizmu - NASERYZM

- 1 IX 1969 Rewolucja Al.-Fatih - Organizacja Młodych Oficerów (główna postać - Muammar KADAFI - wpływ na jego poglądy wywarł Naser wzywający do jedności arabskiej i głoszący hasła rewolucji społecznej, w szkole średniej założył tajne stowarzyszenie mające na celu obalenie Idrisa I, którego uważa za narzędzie Brytyjczyków, w 1963 szkoła wojskowa, szkolenie w UK, plan przewrotu)- dwie grupy spiskowców wojskowych rozpoczynają działania w Trypolisie i Benghazi przejmując w bezkrwawy sposób pałace królewskie, budynki rządowe, koszary, król za granicą, już nie powróci do kraju, abdykuje. Młodzi Oficerowie tworzą Radę Rewolucyjną, która formułuje gabinet cywilny pod przewodnictwem Mahmudaal-Maghrebiego. Kadafi pułkownikiem, podjęto inicjatywy przeobrażenia ustrojowego kraju:

- wprowadzenie ustroju socjalistycznego na wzorcach egipskich

- Islam religią państwową, przestrzeganie zasad Koranu

- nawiązanie współpracy z Ruchem Państw Niezaangażowanych

-walka z kolonializmem i rasizmem

- szeroki program robót publicznych, podniesienie poziomu płacy minimalnej,

- zaprzestanie nauki angielskiego w szkołach i forsowanie arabizacji - napisy, afisze ogłoszenia wyłącznie w języku arabskim

- wrzesień '69 nacjonalizacja zagranicznych banków

- grudzień '69 tymczasowa konstytucja- Libia wolną demokratyczną republiką

- początek '70 Kadafi premierem i MON,

- marzec '70 USA i UK opuszczają bazy wojskowe,

- konfiskata majątków wspólnot włoskich i żydowskich

- '70 nacjonalizacja wszystkich firm dystrybucji wyrobów ropy naftowej

- założenie Arabskiego Związku Socjalistycznego - jedyna legalnie działająca siła polityczna

- lipiec '72 rezygnacja Kadafiego z premierostwa i Mon, zachowanie kluczowego stanowiska przewodniczącego Rady Rewolucyjnej i naczelnego dowódcy sił zbrojnych

- kwiecień '73 - Kadafi „rewolucja w kulturze” - ścisła wierność islamowi, zawieszenie `reakcyjnych' praw, kampania przeciw biurokracji i korupcji, `komitety ludowe' złożone ze studentów i robotników zajmują gospodarstwa rolne, agendy rządowe, redakcje gazet

- 1971 powstało Towarzystwo Krzewienia Islamu- celem propagowania islamu na wszystkich kontynentach

- 1972 - zacieśnienie stosunków z ZSRR

- 1975 Zielona Książka - Kadafi - podstawa ideologiczna Libijskiej Dżamahiriji, łącząca w sobie zasady socjalizmu arabskiego, islamu i przemyśleń Kadafiego Tzw. Trzecia Teoria Światowa mająca być alternatywą dla komunizmu i kapitalizmu, ( krytykował system partyjny, marksistowska idee walki klas, zanik pieniądza i zysku - czasu na to trzeba, opowiadał się za poszanowaniem różnorodności wielu odłamów społeczeństwa, referendum jest fałszywe i niewiarygodne, powstały kongresy ludowe w których zasiadali wszyscy dorośli obywatele, wyższość rodziny nad państwem - w warunkach 3go świata państwo jest abstrakcją); pewne warunki rozwoju sektora prywatnego i drobnego handlu zostały stworzone dopiero w 1990,

- Kadafi popierał terrorystów,

- 1977 proklamacja Libijskiej Arabskiej Dżamahiriji Ludowo Socjalistycznej

Od 1969 islam religią uprzywilejowaną, zakaz spożywania alkoholu, prostytucji, gier hazardowych, przywrócenie kalendarza muzułmańskiego, nacisk na wysoką pozycję muftiego jako najwyższego autorytetu religijnego, rozbudowano sieć meczetów i szkół koranicznych, Koran i sunna lekturami obowiązkowymi, reforma prawa zgodnie z szariatem.

- była to forma osobistych rządów pułkownika, ani duchowni ani radykalne środowiska islamistów nie zdominowały władzy pułkownika, władza świecka i religijna była skupiona w rękach Kadafiego czyniąc zeń nowego kalifa; polityka zagraniczna - kurs antyzachodni, Izrael wrogiem, próby integracji z krajami arabskimi (Egiptem, Syrią, Sudanem) pod hasłem naseryzmu i panarabizmu,

- po 1982 stosunki z Polską Towarzystwo Libijsko-Arabsko-Polskie

- 1986 zaostrzenie stos z zachodem - produkcja broni chemicznej i biologicznej, - 1988 Kadafi uznany za jednego z najniebezpieczniejszych ludzi świata, sankcje gospodarcze, poparcie dla Husajna, przegrana wojna w Czadzie spowodowały kryzys gospodarczy, spadek dochodów z ropy, izolację na arenie międzynarodowej; od 1999 Libia wiele kroków uczyniła by polepszyć wizerunek kraju, potępienie ataków na WTC, poparcie ataku na Afganistan, w 2003 rząd zrezygnował ze starań na zdobycie broni masowego rażenia,

ALGIERIA:

Maghreb - (z arabskiego zachód) - określenie stosowane przez Arabów w stosunku do regionu północno-zachodniej Afryki, powstałe w czasie ekspansji arabskiej w średniowieczu. Nazwa ta przyjęła się również w językach europejskich i odnosi się obecnie do Maroka, Algierii, Tunezji, czasem także Libii.

Obecnie islam wyznaje 40 proc. mieszkańców Afryki, podczas gdy chrześcijaństwo 32 proc, a religie tradycyjne 28 proc. Do najbardziej zislamizowanych należą kraje Maghrebu, strefy Sahelu (od Senegalu po Sudan), Somalia oraz nadmorskie rejony Kenii i Tanzanii. Afrykański  islam  jest  bardzo   zróżnicowany.   Mamy  tam  bardzo   skrajny,  uciekający  się   do terroryzmu, islam Algierii i Libii Kadafiego, dość „liberalny” i otwarty islam tunezyjski. Niezwykle ciekawy jest z kolei tzw. „czarny islam” (obejmujący obszary Sahelu i Sahary, Afrykę Wschodnią i Zachodnią) w którym dogmaty i obrzędy islamu łączą się z wierzeniami animistycznymi (np. wiarą w duchy przodków) i rodzimymi rytuałami magiczno-religijnymi. Ten ostatni typ islamu pokrywa się zresztą w dużej mierze z obszarem występowania kultury Bantu, która była bardzo pokojowa, oparta na zasadzie współpracy i współdziałania. Afrykański islam wykazuje też dużą elastyczność, lepiej niż chrześcijaństwo adaptując lokalne obyczaje (np. poligamię), czy gdy nie zmusza kobiet do noszenia zasłon.

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat ekspansja islamu w Afryce nabrała gwałtownego przyspieszenia. W krajach, gdzie miał on dotychczas porównywalną liczbę wiernych z innymi religiami, zaczął wielokrotnie zdobywać dominację, pojawiając się jednocześnie w regionach, w których dotychczas niemal nie występował. Nie byłoby to może wielkim problemem gdyby nie fakt, że gros nowych konwersji na islam jest dziełem wahhabitów - najbardziej fundamentalistycznego i agresywnego odłamu tej religii.

ALGIERIA

Rozwój fundamentalizmu islamskiego rozpoczął się w Algierii w 1962 roku, kiedy odzyskała ona swoją niepodległość. W 1965 roku po wojskowym zamachu stanu rządy objęła Rada Rewolucyjna z Huari Bumedienem na czele. Realizowane liczne reformy rolne oraz nacjonalizacja przemysłu spowodowały pogłębianie się kryzysu gospodarczego, a w latach 80- tych nasilenie się konfliktów wewnętrznych. Wówczas dokonała się aktywizacja fundamentalistów islamskich. Nowa demokratyczna Konstytucja ustanowiona w 1989 roku spowodowała chaos polityczny, a na arenę ogólnokrajową wkroczył Muzułmański Front

Ocalenia (FIS). Uzyskując ogromne poparcie wśród społeczeństwa wygrał w 1990 roku wybory lokalne i regionalne. Pod naciskiem świata zachodniego wybory zostały anulowane przez sprawujących w Algierii władzę wojskowych, którzy od 1992 roku ponownie przejęli pełnię władzy. Odsunięcie od władzy zwolenników ”muzułmańskiego wyzwolenia'' Algierii nie zakończyło działalności fanatyków religijnych. Kraj pogrążył się w wyniszczającej wojnie domowej, podczas której terroryści islamscy rozpętali falę terroru, dokonując serii masakr na ludności wsi i małych miasteczek oraz zamachów w wielkich miastach. Odpowiedzią władz były

krwawe represje. Konflikt, w którym życie straciły dziesiątki tysięcy ludzi trwa nadal, choć stracił nieco na swej intensywności.

Równolegle na terenie Arabii Saudyjskiej rozwijała się Hizb ut-Tahrir - Partia Islamskiego Wyzwolenia. Wraz ze swoim programem w błyskawicznym tempie rozprzestrzeniała się ona we wszystkich krajach muzułmańskich Bliskiego Wschodu, dotarła także do Afryki. Postulaty Hizb ut-Tahrir przyjęły radykalne grupy w Libii, Sudanie, Tunezji oraz Algierii.

Algierscy działacze Partii Islamskiego Wyzwolenia dążą do wprowadzenia rządów szariatu w ,,ummie'' społeczeństwie muzułmańskim, oraz rozszerzania ummy na cały świat. W konsekwencji chcą doprowadzić do zniesienia ustroju demokratycznego, który w ich mniemaniu jest degradacją dla cywilizacji (islamskiej).

W broszurach partii o celu działalności pisze się: ,,Jej [partii] celem jest powrót na drogę

islamską i przekazanie całemu światu muzułmańskiego przesłania.

Oznacza to powrót wszystkich muzułmanów należących do Dar-ul-islam (obszar zamieszkany przez muzułmanów, tzw. Dom Pokoju) i zamieszkujących w emigracyjnych społecznościach muzułmańskich na drogę czystego islamu, tak by wszystkie obszary ich życia były regulowane postanowieniami szariatu [...] Partia dąży do prawdziwego ożywienia ummy poprzez oświeconą myśl. Pragnie jej powrotu do przeszłej wielkości i chwały, by wydarła ona stery władzy z rąk innych państw i narodów, i by powróciła na należne jej miejsce najsilniejszego państwa na świecie, jak to już było w przeszłości, kiedy rządziła światem według prawa islamu. [Partia] stara się także przywrócić ludzkość pod rządy islamskie i chce poprowadzić ummę ku walce z kurf (niemuzułmańskie religie), jego systemem i filozofią, by islam ponownie obejmował cały świat".

Postulaty wygłaszane przez ortodoksyjnych działaczy islamskich zagrażają także gospodarce algierskiej. Stosunki dyplomatyczne rozwijają się w mikroskopijnym tempie, a sytuacja w kraju nie prognozuje szybkich zmian rozwoju kraju. Charakterystyczne dla współczesnej Algierii są stały kryzys i niedorozwój ekonomiczny, głębokie rozwarstwienie społeczne, anomia mas spowodowana biedą oraz brakiem socjalizacji politycznej i brakiem oświaty oraz, co najważniejsze, fasadowość systemów partycypacji politycznej sprawiająca, i w

świadomości społecznej pozbawionej kultury politycznej, kształtuje się zredukowana do wymiaru ideologii religia.

Algieria, borykając się z problemem fanatyzmu religijnego, ma ogromne trudności z przełamaniem stereotypu kiepsko rozwiniętego państwa afrykańskiego. Pomimo pokojowej integracji i aktywnej działalności międzynarodowej, wciąż ciągnie za sobą brzemię katastroficznych wizji fundamentalizmu islamskiego.

GIA (Zbrojna Grupa Islamska) - organizacja działająca w Algierii, jej przywódcą jest Jamal Zituni. Organizacja walczy o przekształcenie Algierii w państwo wyznaniowe, oparte na regułach Koranu. Jako swoich przeciwników traktuje nie tylko wojsko i policję lecz również nauczycieli, dzieci uczęszczające do laickich szkół, dziennikarzy. W wyniku jej działania śmierć poniosło w ostatnich latach 40 nauczycieli, ponad 100 uczniów, prawie 50 dziennikarzy i pisarzy. Ofiarami terroru GIA są również cudzoziemcy. Od września 1995 roku zginęło ich około 120, w tym ponad 40 Francuzów. Terroryści z tej organizacji zwalczają również konkurentów z Islamskiej Armii Ocalenia. GIA zamordowała jej przywódcę Madaniego Merzoga.

Ta algierska organizacja, będąca skrajnym skrzydłem ruchu islamistycznego, nosi też arabską nazwę el-Djama'a el-Islamia el-Mosaleha lub francuską Groupe Islamiąue Armee (GIA). Swe działania rozpoczęła w grudniu 1992 roku. Atakuje wszystkich przeciwników prawa islam­skiego, w tym także przedstawicieli algierskiego aparatu władzy, dzien­nikarzy, intelektualistów, urzędników, „nieskromne" kobiety, chrześcijan i obcokrajowców. Licznymi ofiarami tej grupy są cywile. Celem GIA jest ustanowienie na terenie Algierii republiki islamskiej. Liczeb­ność tej grupy jest oceniana na około 20 000-25 000 członków. Jeden jej najbardziej aktywnych odłamów stanowi tzw. falanga, zwana Ahouel. Przywódcami organizacji byli m.in. imam Mostafa Bouiali, Dja-mel el-Zitouni (od września 1994 roku do czerwca 1996 roku), potem Antar Zurabi (zabity w roku 1997), jak też Gusmi Szerif i Said Mekhlufi⁴⁹.

W ostatnich latach Zbrojna Grupa Islamska przeprowadziła serie bardzo brutalnych ataków terrorystycznych, głównie w algierskich wsiach; były to istne masakry - zabijano setki cywilów. Poza tym od zapoczątkowania tej kampanii terroru we wrześniu 1993 roku, członko­wie organizacji zabili także ponad stu Europejczyków. Oprócz zwy­kłych morderstw stosują również zamachy bombowe (głównie bomby w samochodach) i porwania (ofiary porwań są potem najczęściej bru­talnie mordowane)⁵⁰. W grudniu 1994 roku czterech terrorystów z GIA porwało samolot linii Air France na lotnisku w Algierze. Żądali najpierw uwolnienia swoich przywódców wiezionych w algierskich więzieniach, potem umożliwienia im jedynie przelotu do Paryża (później wyszły na jaw ich plany - zamierzali wysadzić samolot nad miastem w „prezencie gwiazdkowym" dla mieszkańców stolicy Francji). Na lotnisku w Mar­sylii, podczas międzylądowania, samolot został odbity z rąk terrory­stów przez francuską jednostkę antyterrorystyczną GIGN⁵¹. Ostatnio brak było informacji na temat działalności tej grupy; można więc przy­puszczać, że chwilowo pozostaje w „uśpieniu" i przygotowuje się do następnych zamachów.

3. Geneza i rozwój ruchów radykalnych w Algierii wymień organizacje i ich przywódców

4. Rozwój radykalnych ruchów fundamentalistycznych w Algierii w latach 90. XX wieku. Osoby/ugrupowania, które chciały utworzyć republikę islamską. Omów na konkretnych przykładach.

7. Fundamentalizm muzułmański w Afryce Zachodniej (Senegal, Mali, Rep. Gwinei, Niger, Nigeria). Geneza, sylwetki ważniejszych rzeczników „świętej wojny” i ich działalności, Ważniejsze sekty (ahmadijja, Tidżanija, muridowie, itp.).:

1. Fundamentalizm islamski - Indie i Afryka Zachodnia (gł ugrupowania, przedstawiciele) w czasach nowożytnych (plus przekrój historyczny)

-„Muridiyyah” jest społecznością muzułmańską w Czarnej Afryce, założoną przez Cheikha Ahmadou Bambę. W Senegalu istnieją także inne społeczności religijne, jak Qadriyya, Tijaniyya, Layennes i in. Jednak tylko Muridiyyah, podobnie jak i Layennes mają charakter rdzennie senegalski, pozostałe są pochodzenia arabskiego. Islam dotarł do Senegalu i do regionu rzeki Senegal w XI wieku. Cheikh Ahmadou Bamba przyszedł na świat w 1850 roku Pochodził z rodziny bardzo religijnej i szanowanej. Rodzice Ahmadou Bamby bardzo wcześnie zauważyli u syna wrodzone cechy, które przejawiły się w jego skłonności do pobożności, dewocji, medytacji oraz moralnego postępowania, nie tolerującego rozrywki, nieprzyzwoitości i grzechu. Wszędzie, gdzie przebywał w trakcie swoich studiów, zauważano jego niezwykłą perfekcję spirytualną. Był doskonałym znawcą Koranu, nauk religijnych, gramatyki, retoryki i in. Ahmadou Bamba jest autorem wielu prac i opracowań w zakresie nauk religijnych, edukacji oraz wychowania. Powstanie społeczności „Muridiyyah” warunkują różne etapy. Każdy z nich cechują specyficzne sposoby wpisania się w przestrzeń, odmienne relacje ze światem zewnętrznym oraz formy akumulacji finansowej i produkcji gospodarczej. Pierwszy etap, to faza inicjacyjna i formowania „Tariqa” „Muridiyyah”, Voie (Droga). W języku arabskim termin „Tariqa” jest używany dla określenia bractwa. Oznacza „drogę i regulamin życia”. Według Fedinanda Dumonta, „Tariqa” - „początkowo oznaczała metodę psychologii moralnej, mająca na celu praktyczne prowadzenie indywidualnego powołania; następnie stała się ogółem rytuałów treningu duchowego, zalecanych w przypadku wspólnego życia w różnych bractwach islamskich. Te rytuały polegają na wymogu wypełnienie typowych obowiązków islamu, ale także specjalnych przepisów poszczególnego bractwa. Przepisy określa Koran, Sunna (tradycja wywodząca się od proroka Mohammeda) albo działania i wypowiedzi założyciela bractwa”. Ahmadou Bamba, założyciel „Muridiyyah”, należy do kierunku sufizmu, zwanego mistycznym, proponuje symboliczną lub alegoryczną interpretację tekstów sakralnych. Bada i utajniony sens tekstów. Ahmadou Bamba założył „Muridiyyah”, pierwsze bractwo „Sufi”, wywodzące się z czarnego środowiska afrykańskiego. Posiada on specyficzny charakter lokalny. C. A. Dièye określił tę drogę w sposób następujący: „Cheikh inauguruje w taki sposób nową erę w historii islamu i człowieka czarnego. Rzeczywiście, czarna ludność Senegalu musiała zazwyczaj jeździć do Mauretanii w poszukiwaniu nauczycieli duchownych. Ale Cheikh Ahmadou Bamba odwrócił rolę, będąc pierwszym czarnym przywódcą duchowym, za którym tłumnie szła ludność rasy białej, udowodnił, że wszyscy ludzie mają jedną duszę i pokonują siebie tylko przez bojaźń bożą, którą ofiarowują ich stwórcy.” Droga „Muridiyyah” Ahmadou Bamby jest prosta, główne zasady, na których się opiera to modlitwa, praca i pokora. Właśnie to powoduje, że „Muridiyyah” jest w zasięgu każdej istoty ludzkiej, przedstawiciela rasy białej i czarnej. Kryteria integracji drogi „Muridiyyah” mają trzy wymiary: emocje mistyczne, będące motorem wszelkiego szlachetnego czynu i wszelkiej działalności kolektywnej, praca indywidualna na rzecz konstrukcji społecznej i wreszcie permanentna solidarność pod przewodnictwem wielkiego przewodnika.
Centrum „Muridiyyah” - to święte miasto Touba („Touba” oznacza „wielkie dobro”), położone 200 kilometrów od Dakaru.

- bractwo kadirijja - dotarła do Afryki Zachodniej w XV wieku, jej początki wiąże się z osobą Abd al-Karima al-Maghilego, jednak umocnienie i rozpowszechnienie bractwa dokonało się w XVII wieku przez uczonych z rodu Kunta. Z miasta Mabruk założonego przez nich w 1720 r. idee Abd al-Kadira al-Dżilaniego (kalif który wypowiedział dżihad francuzom w Algierii)

- bractwo tidżanijja Rozwój Tidżanijji w Senegalu jest zasługą głównie trzech postaci: Al-Hadżego' Malika Si (1854-1922), Abdulaje'a Niassa (1840-1922) oraz jego syna Ibrahima Niassa (1900-1975), przywódcy bractwa na obszarze Afryki Zachodniej. „Podczas jednej z wizji Ibrahim Niassa miał otrzymać dar szczególnej łaski (arab. fajcla) od Boga, dzięki czemu zapoczątkował nowe odgałęzienie bractwa znane jako społeczność obfitej łaski (arab. Dżama'al al.-Fajda). Wedle jego nauk dar bożej łaski przekazywany jest za pośrednictwem szajchów i umożliwia poznanie prawdy absolutnej. Szajch udziela jej ludziom nieoświeconym, przyczyniając się w ten sposób do masowego zbawienia. Według Niassa łaska, której źródła tkwią w Koranie, manifestuje się poprzez Tidżanijję. Jest ona zatem społecznością wybraną, albowiem boskie prawdy przekazywane są tylko jej członkom, aby mogli powrócić do korzeni swojej wiary. Zwolennicy Niassa uznali tę doktrynę za rewolucyjną w islamie, gdyż zapewniała milionom ludzi możliwość duchowego do­świadczenia. Ruch zainicjowany przez Niassa stał się atrakcyjny, ponieważ przeczył tezie o elitarności islamu. Niassa dawał nadzieję biednym, ekonomicznie upośledzonym i podnosił wiarę w war­tość muzułmanów afrykańskich, zwłaszcza na tych obszarach, gdzie stanowili mniejszość, np. w Ghanie. Proces wtajemnicze­nia do jego ruchu i duchowego rozwoju adepta uczynił prostym i zrozumiałym dla zwykłych ludzi, nie mających wykształcenia religijnego. Wedle jego doktryny najkrótsza droga do osiągnięcia jedności z Prorokiem prowadzi bezpośrednio od niego i jest ot­warta dla każdego muzułmanina, który pragnie dotrzeć do prawdy. Wystarczy jedynie przyłączyć się do ruchu Niassa. Jego zwolennicy wierzą ponadto, że łaska, stanowiąca centralny element jego nauk, przejawia się nie tylko w sposób duchowy, ale także materialny, na przykład w uzdrowieniach czy powodzeniu w interesach. Na początku lat trzydziestych XX wieku Ibrahim Niassa wysyłał inicjatorów głównie na obszary ówczesnych kolonii brytyjskich (Gambia, Sierra Leone, Złote Wybrzeże, Nigeria), przyczyniając się do spopularyzowania jego ruchu w Afryce Zachodniej. W od­różnieniu od członków bractwa wywodzących się z tradycji Al.-Hadżdż Umara Talia, skupionych wokół tak zwanej Tidżanijji tradycyjnej, zwolennicy Niassa w północnej Nigerii tworzą ruch określany jako Tidżanijja Reformowana.
Ruch Ibrahima Niassa stanowi najbardziej rozpowszechniony odłam Tidżanijji. Wedle niektórych szacunków liczy w Afryce Zachodniej blisko 60 milionów wyznawców. Ma też zwolen­ników poza kontynentem afrykańskim, między innymi we Francji oraz w USA. Znaczne wpływy są widoczne w północnej Nigerii, Gambii, Mali, Ghanie i Sierra Leone. Jednak najsilniejszą pozycję zdobył w Senegalu.

- ahmadijja synkretyczny ruch religijny w islamie, powstały pod koniec XIX w. w środowisku indyjskim. Jego założycielem był Mirza Ghulam Ahmad (1835-1908), który ogłosił się mahdim i prorokiem. Według a. Jezus ukrzyżowany omdlał tylko, a potem wyruszył do Indii, gdzie nauczał. A. uważana jest przez wielu muzułmańskich teologów za sektę heretycką. Ruch ten prowadzi działalność misyjną na szeroką skalę, jest obecny także w Polsce.

,

2. Idea dżihadu w muzułmańskich Indiach i Afryce zachodniej w czasach nowożytnych XVI-XVIII/XIX,(jacy władcy itd.)

Said Muhammad Indie XIX wiek,

Sajjid Ahmad Barlewi Indie (str 220!)

idee dżihadu wykorzystywano jako jeden z głównych instrumentów islamizacji tych terenów, w wieku XVII w Zach Sudanie prowadzono świętą wojnę przeciwko tym plemionom, które co prawda przyjęły islam ale nie przestrzegały prawa koranicznego i nakazów.

- szejk Uthman dan Fodio (Szehu) 1754-1817 - jeden z najbardziej radykalnych ruchów; Wódz ten poprowadził zbrojnych do świętych wojen przeciwko królestwom Habe w Pd rejonie Hausalandu w Zach Sudanie, w latach 1804-1812. Wodzowie takich wypraw nawiązywali do świętej ucieczki hidzra i organizowali posterunki graniczne ribat. Potępiali oni oprócz praktyk państwowych i religijnych pokutujących przed przyjęciem islamu, ucisk pewnych kręgów społ.i wszechobecną korupcję .w wyniku świętych wojen Szehu powstało nowe „imperium”, kalifat Sokoto, centrum na obszarze dzisiejszej pn Nigerii. Państwo było względnie silne ekonomicznie ale nigdy nie dysponowało stałą armią. Ważne - powstanie nowej klasy rządzącej składającej się z duchownych muzułmańskich zmieniło pojmowanie zasady władzy i prawa islamskiego. Nacisk na likwidację analfabetyzmu , aby ułatwić poznanie Koranu i przyspieszyć wprowadzenie prawa koranicznego, doprowadziło niemal do tego, że władza przeszła w ręce nauczycieli szkół wyznaniowych (Partner)

- najwybitniejszy przedstawiciel islamu w Afryce zachodniej, w 1804 ogłosił świętą wojnę, której celem było wprowadzenie czystego islamu, który w tycz czasie uległ znacznej synkretyzacji. Opierając się na tych hasłach stworzył rodzaj imperium feudalnego, obejmującego także kraj hausa, nie tyle przez swój aktywny udział w walkach czy administracji, ile jako ideolog słynny z pobożności i głębokiej wiedzy. Był bardzo płodnym i wpływowym pisarzem religijnym. Ta święta wojna wpłynęła na życie religijne i polityczne nie tylko obszaru dzisiejszej północnej Nigerii, ale całego regionu. Jego dżihad prowadzony był z pozycji fundamentalistycznych. Analiza sytuacji w Afryce Zach skłoniła go do krytyki tamtejszych władców, którzy odchodzili od islamu przejmując wiele barbarzyńskich praktyk, mających przede wszystkim na celu ograbianie poddanych. To samo dotyczyło prawa, gdzie wciąż za dużą rolę odgrywały zwyczaje. Początkowo nie planował walki zbrojnej, chciał działać na zasadach „wielkiego dżihadu”, ale nawet to godziło w podstawy polityczne państwa. Może właśnie, dlatego jego poglądy zyskiwały coraz większą popularność. Rozmaite gr społeczne i etniczne przyłączały się do niego, czasem mając całkiem partykularne cele, ale w zasadzie zgodne z ideologią oczyszczenia islamu, Władcy nie byli skorzy dobrowolnie zrzec się swoich przywilejów toteż Usman postanowił chwycić za broń. Do jego decyzji miały się przyczynić senne wizje w których prorok Mahomet jak i eponim bractw mistycznego kadrijja Abd al. KAdir alDżilani zalecali mu taką właśnie drogę. Stopniowo następowała Islamizacja sąsiednich państewek , jednak możliwości jakie dawała władza sprawiły że poszczególni władcy szybko zapomnieli o swoim głównym celu, a system zarządzania stał się mieszanką zasad islamu z dawnymi prawami plemiennymi.

- Hadż Umar Tal (1796-1864) nauczyciel szkoły koranicznej należącej do zakonu Tidżanija, którego korzenie znajdują się w Algierii. Inspiracja do działań nadeszła od strony przełożonych zakonu, którzy odpowiednio poinstruowali Tala w czasie pobytu w Mekce i przekazali mu pozwolenie na wykorzystywanie takiego samego tytułu jaki używał Szehu w Sokoto - kalifa. Nauki pobierane w wielkich centrach kulturowych i religijnych pozwalają postawić go wyżej od innych muzułmańskich władców, gdy chodzi o wiedzę doświadczenie. Jego pojmowanie świętej wojny było o wiele bardziej ortodoksyjne, a sama dżihad nakierowana bardziej na ekspansję i rozszerzenie granic panowania islamu niż na nowy porządek polityczny i społeczny. Tradycja zakonów sufickich takich jak Tidżanija, żywa w otoczeniu Umar Tala, w zasadzie sprzyjała francuskiej kolonizacji. Przywódcy zakonu sprzeciwiali się np. dżihad emira Abd al.-Kadira ogłoszonej w Algierii przeciw Francuzom. Mimo takiej postawy Tal zaatakował jednak Francuzów w Senegalu, jednak ze względu na interesy polityczne i wojskowe. Po kilku porażkach z Francuzami swój główny wysiłek skierował przeciw ciągle pogańskim obszarom środkowego Senegalu, w rejonie Bambara. Charyzma wodza i obietnice ogromnych łupów pozwoliły na zorganizowanie dużej armii złożonej głównie z wojowników plemion Fulani. Ostatnie kampanie wojenne były już natomiast skierowane przeciw innym państwom muzułmańskim. Skierował swe wojska na podbój kraju powstałego wiek wcześniej, w czasie poprzednich dżihad, do Masiny. Dwa lata po jej zdobyciu Umar Tal został zrzucony z tronu i zamordowany przez zwolenników poprzednio panującej dynastii.

- al Hadż Mahomet al.-Ahmin - senegalski reformator, w 1885 zwracał się do Francuzów o aprobatę jego decyzji co do rozpoczęcia świętej wojny.

3. Jacy władcy Nigerii, kiedy i przeciw komu prowadzili dżihad, konkretne przykłady.

- Usman (Utman) dan FODIO j.w Jego syn Muhammad Bello i potomkowie kontynuowali tą misję aż do podboju brytyjskiego, który nastąpił w 1903 roku

- Charyzmatyczny kaznodzieja muzułmański- Malama Muhammad Marwa Maitatsine („Złorzeczący”) w mieście KANO na pn Nigerii. W 1980 roku nasiliło się zjawisko fanatyzmu muzułmańskiego - zamieszki Maitatsina, W listopadzie i grudniu nabrały one postać dramatycznego wybuchu pod hasłem świętej wojny. Jej ogłoszenie zostało sprowokowane przez ultimatum Abubakara Rimi - gubernatora Kano, który nakazał M.Marwie na opuszczenie miasta w ciągu 14 dni. Maitatsine zamiast podporządkować się zgromadził swoich zwolenników, gotowych za niego umrzeć (wierzyli oni że śmierć poniesiona w ogłoszonej przez ich przywódcę wojnie otworzy drzwi do sukcesu ich bliskich a im jako męczennikom za wiarę, zapewni miejsce w raju, Maitatsine traktowali jako człowieka wybranego przez Boga mającego cudowne moce). Yan Tatusine (zwolennicy Maitatsinego) byli fanatykami, osaczeni w dzielnicy Jan Awaki, bronili się i zmusili do wycofania oddziały pacyfikujących ich policjantów, bez cienia strachu stawiali opór regularnej armii. Wiele setek ludzi straciło życie z rąk bojowników świętej wojny, dzielnica została doszczętnie zniszczona, Matatsine został ranny i zmarł (na atak serca). Po krwawm zwycięstwie sił policyjno-wojskowych nastąpiło wyłapywanie zwolenników Marwy, tym łatwiejsze gdyż posiadali tatuaże. Po złapaniu winnych linczowano polewając benzyną i spalając. Grupy zwolenników, którym udało się uchronić przed linczem, rozproszyli się po całym pn obszarze Nigerii i jeszcze kilka razy dawali o sobie znać (do 1984) .

8. Radykalizm muzułmański w wybranych krajach Europy Zachodniej (Francja, Niemcy, Włochy, Wielka Brytania, Holandia, Hiszpania):

1. Którzy intelektualiści ze świata islamu są szczególnie widoczni w Europie Zachodniej? Poglądy, przykłady.

Tarik Ramadan, szejk Yusuf al.-Karadaw, Zaki Badawi(UK), Abu Zajd, Adel Smith (Włochy),

10. Wojownicy Boga:

1. Co oznacza Hidżra w myśli fundamentalistycznej? Na podstawie książki P. Partnera. (Opisać, co rozumiano pod tym pojęciem wcześniej a co dziś?)

HIDŻRA - Ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny (początek ery muzułmańskiej 16 VII 622), była przeniesieniem się z jednego miasta do drugiego, emigracja, wywędrowanie, odejście od grzesznego świata;

„Muzułmanie żyjący w Hiszpanii, odczuwający skutki prześladowań Żydów byli wzywani przez państwa muzułmańskie do emigracji zgodnie z tradycją mówiącą o prześladowaniu Mahometa za wiarę (hidżra) i o tym że emigranci zawsze znajdują liczne miejsca schronienia. Obowiązek emigracji muzułmanów z ziemi rządzonej przez niewiernych pozostał poważnym czynnikiem politycznym aż do dziś (Skutki widoczne w XIX Indie, francuska Algieria)”

Islamiści - hidżra -potępienie dla niewiernych i święta emigracja, ten sposób postępowania wykorzystywano, gdy warunki polityczne i militarne do tego zmuszały; Hidżra oznacza wycofanie się, ale i też odrzucenie, odcięcie się od zachodniej kultury (oglądanie programów w TV, tylko za zgodą duchownych), oderwanie się od nie dających się zaakceptować, zdaniem niektórych, dóbr epoki industrialnej i powrót do wartości tradycyjnych, wywodzących się zwykle z wieków średnich, czasem nawet zbytnio idealizowanych - romantyczne idee i cele.

2. Scharakteryzuj idee konfrontacji chrześcijan i muzułmanów (islamu z chrześcijaństwem) w XV-XVI wieku w Europie na podstawie książki P. Partnera

Państwo osmańskie budziło postrach w chrześcijańskiej Europie. Opanowało obszar Dunaju do Dardaneli. Rozciągnęło swoje panowania na wiele milionów chrześcijan w podbitych krajach. Do połowy XVI wieku rywalizowało, podbijając wiele nowych ziem, o wpływy z Francją i państwami włoskimi. Panowało nad ziemiami w Europie i Azji, które w przeszłości były ośrodkami hellenistycznej a później bizantyjskiej kultury. W świadomości Europejczyków było to jedyne prócz Maroka państwo muzułmańskie na zachód od Iranu.

Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w 1453 ich wódz ogłosił: „Te cierpienia są ku większej chwale Boga. Miecz Islamu jest w naszych rękach. Gdybyśmy nie podjęli tego dzieła i tych cierpień, nie bylibyśmy warci nazywać się ghazis; nie moglibyśmy stanąć w obliczu Boga w dniu Zmartwychwstania” Ideologia państwowa imperium osmańskiego była ideologią ghazijja (walka w imię islamu religijnym obowiązkiem i powinnością, należało Bogu służyć ze wszystkich sił oddając mu do dyspozycji swoje ziemskie dobra i własną osobę) i taką pozostała aż do XVIII wieku. Ale też od 1453 roku , niezależnie od głoszonych ideałów świętej wojny, władcy osmańscy żywili, nie sformułowane co prawda oficjalnie, pretensję do sukcesji do Bizancjum, Była to pokusa nieobecna w Islamie od VIII wieku.

Ataki osmańskie na Europę w połowie XIV wieku zapoczątkowały nowy okres w historii Europy. Na pł Iberyjskim stosunki między muzułmanami a chrześcijanami rzadko dawały się określić jako dobre czy tylko poprawne, ale poza tą częścią Europy stosunki między religiami nieczęsto bywały napięte. Starano się z obu stron zachować bezpieczny dystans. Krucjaty i osadnictwo łacinników na obszarze Lewantu ( Syria, Liban, Jordania, Izrael, Palestyna, w szerszym wymiarze Azja Mniejsza -Turcja, Egipt) zmieniły ów stan na jakiś czas i muzułmanie utracili ziemię i wpływy na rzecz chrześcijan. Ale gdy państwo osmańskie stało się potęgą na skalę światową, obrona zachodniego chrześcijaństwa przeciw Turkom awansowała do roli walki w obronie wiary.

W tym czasie Kościół obrządku wschodniego wszedł w okres końcowej, z punktu widzenia polityki, zapaści. Nie oznacza to wcale, że w osmańskim imperium Kościół prześladowano. Nigdy nawracanie siłą podbitych chrześcijan nie było intencją dynastii osmańskiej. Po podbojach na Bałkany napłynęli szeroką falą tureccy, ale to inny problem. Ekonomiczny interes zdobywców nie wymagał, aby przemieszczać pokonane społeczności masowo, choćby z tego względu że chrześcijanie stanowili wydajną i wysoko wykwalifikowaną siłę roboczą. Nie należy jednak zapominać o zjawisku zabierania siłą chłopców z chrześcijańskich rodzin, aby wychować ich i przygotować do służby w armii osmańskiej. W większości jednak wypadków stosunek rządzących do rządzonych był zgodny z zaleceniami prawa koranicznego. Ich status jako niższej i eksploatowanej warstwy społeczeństwa stanowił integralny element systemu władzy zorganizowanej przez dynastę osmańską. Niezależnie od bezpośredniego podporządkowania sobie określonych obszarów, Osmanowie prowadzili również politykę utrzymywania w swoich granicach państw wasalnych. Działo się tak zwłaszcza w północnych i zachodnich rejonach Bałkanów, gdzie chrześcijanie zachowali duży zakres względnej niezależności.

3. Omów problem świętej wojny w czasach kolonialnych XV/XIX wiek - rozdział

4. Idea fundamentalizmu na Bliskim Wschodzie XIX/XX wg Partnera

5. Idea wojny w polityce wg proroka Mahometa (Partner)

Dżihad - poddanie się woli Allacha i walka ku chwale jego imienia (najbardziej ceniony rodzaj walki); była ona w pojęciu wiernych usprawiedliwiona, gdyż miała służyć wypełnieniu woli Boga. Taką walkę należało prowadzić przecie wszystkim, którzy nieśli prześladowania (fitna) wiernych, odnosili się do nich wrogo i ośmieszali, przeciw wszystkim, którzy utrudniali rozwój nowej wiary i zagrażali jej. W Mekce prorok mówił wyznawcom, by nie słuchali niewiernych i zwalczali ich z wielkim zapałem, a w walce tej nie ustawali. Mahomet uważał, że walka w imię islamu to religijny obowiązek i powinność. Należało Bogu służyć ze wszystkich sił oddając mu do dyspozycji swoje ziemskie dobra i osobę. Udział w wojnie religijnym obowiązkiem wiernego, wiążącym się z prześladowaniami i koniecznością wyrwania się spod ucisku - FITNA. Mahomet nauczał że walka zbrojna i zadawanie śmierci innym to naturalnie rzecz zła i niegodna, ale znoszenie fitna jest jeszcze gorsze. W ten sposób walka zbrojna (w znaczeniu wojskowym dżihad) stała się jednym ze świętych obowiązków muzułmańskiej społeczności. Allach za pośrednictwem Mahometa wspomagał ich i kierował ich czynami w tym także w walce z prześladowcami. Wierni musieli ruszyć do walki i walczyć z niewiernymi aż do zwycięstwa nawet mimo obaw przed rozlewem krwi. Mahomet nie szukał rozlewu krwi, ale też go nie unikał gdy jego zdaniem taka była wola Allacha. Nie chodziło tu o walkę dla samej walki i podboju, ale o obowiązek by w imię Allacha bronić słabych i tych, którzy walczyć nie są w stanie - walka w takich przypadkach była obowiązkiem.

„Zwalczajcie na drodze Boga tych, którzy was zwalczają, lecz nie bądźcie najeźdźcami…I zabijajcie ich gdziekolwiek ich spotkacie i wypędzajcie ich skąd oni was wypędzili. Prześladowanie jest gorsze niż zabicie. Kiedy więc spotkacie tych, którzy nie wierzą, to uderzcie ich mieczem po szyi, a kiedy ich całkiem rozbijecie, to mocno zaciśnijcie na nich pęta…aż wojna złoży swoje ciężary” „to nie wy ich zabijaliście, lecz Bóg ich zabijał” zesłał niebiańskie zastępy, by wspomóc wyznawców.

6. Idea świętej wojny we wczesnym chrześcijaństwie IV-V wiek. Wymień wybitnych chrześcijańskich myślicieli tego okresu.

Św. Ambroży biskup Mediolanu

Augustyn biskup Hippony

Euzebiusz biskup Cezarei Palestyńskiej

W IV wieku chrześcijaństwo triumfowało. Euzebiusz, biskup Cezarei Palestyńskiej, zaufany przyjaciel cesarza Konstantyna, ukończył swoją historię Kościoła. W swoim dziele wspominał też, że inni historycy przed nim ograniczali się do opisu zwycięstw i triumfów, dokonań zwycięskich wodzów i żołnierzy ich armii którzy szli i mordowali, łupili całe krainy i państwa. On zaś pisał, jak sam to ujął o krokach podejmowanych w imię pokoju, dla zbawienia dusz , dla prawdy a nie dla dóbr tego świata. O tych, którzy działali ku chwale swojej wiary i robili to wcale nie dla interesu własnego czy własnej rodziny. Dzieło swe Euzebiusz spisał przede wszystkim z myślą o potomnych, a nie dla gloryfikowania jakichkolwiek wodzów, wojen, państw czy wojsk.

Na początku V wieku przed uznaniem przez cesarza konstantyna chrześcijaństwa za równoprawną w imperium religię pojawiły się wśród wyższego kleru nowe poglądy na przyczyny i prowadzenie „wojny sprawiedliwej”. Święty Ambroży biskup Mediolanu był wysokim urzędnikiem oraz doradcą cesarza. On już starał się usprawiedliwiać udział chrześcijan w wojnie mającej na celu obronę państwa. Już po edykcie konstantyna Augustyn biskup Hippony pokusił się o zdefiniowanie pojęcia sprawiedliwej wojny. Według niego jest to wojna mająca na celu zachowanie dobra zagrożonego przez zło. Wojna taka ma być prowadzona z zachowaniem zasady umiaru i zastosowaniem przemocy tylko w takim stopniu w jakim jest to niezbędne. Można tu dostrzec poglądy stoików i wpływ późnorzymskiego prawa. Zalecenie Jezusa Chrystusa, aby nie sprzeciwiać się złu, Święty Augustyn zinterpretował jako zalecenie moralne, nie zobowiązujące jednak chrześcijanina do fizycznego znoszenia prześladowania. Fakt zniszczenia miasta Aj przez Jozuego Augustyn uznał za wykonanie rozkazów i obowiązku nałożonego przez Boga na izraelskiego wodza.

Chrześcijaństwo na początku V wieku było już dalekie od postawy pacyfistycznej czy nawet tylko pokojowej. Stało się religią któa akceptowała wojnę jako zjawisko społeczne i historyczne. Były to już czasy późnego cesarstwa i w tym właśnie czasie państwo musiało prowadzić wojny w obronie, jak byśmy to dzisiaj nazwali „chrześcijańskiej cywilizacji”. Na zachodzie Europy po półwieczu (325-375) istnienia tak zwanego Kościoła konstantyńskiego chrześcijaństwo stało się religią barbarzyńskich najeźdźców, których rycerskie elity uważały wojnę i wojowanie za podstawę swojej egzystencji

7. Pojęcia FITNA, GHAZI, RIBAT, SZAHID. Terytoria agresywne atakowane przez muzułmanów od IX do XI wieku (Partner) (ekspansja islamu na terytorium niewiernych i jej główne kierunki)

FITNA zamieszanie, prześladowanie, ucisk, bałwochwalstwo, wiernych, aktywne prześladowanie wiernych. Mahomet uważał, że tylko poprzez wojnę choć sama w sobie jest zlem można uwolnić się od fitna. W ten sposób walka zbrojna stała się jednym ze świętych obowiązków muzułmańskiej społeczności

GHAZI bojownik z wiarę muzułmańską, harcownik, zagończyk, prowadzenie działań rajdowych, arabski zwyczaj działań podjazdowych, walka w imię islamu; [Author ID1: at Sat Dec 27 17:44:00 2008 ]

RIBAT twierdza, posterunek graniczny, (również klasztor muzułmański, ufortyfikowany, zwykle położony przy granicy. Budynek otoczony murem posiadał wieżę, salę modlitw), w Koranie: miejsce, gdzie zbierano konie dla jazdy przed starciem z przeciwnikiem. Na pograniczu- miejsce koncentracji i zabezpieczenia logistycznego dla sił ochotniczych.

SZAHID wyznawca, męczennik za wiarę, ten, który zginął na drodze Boga. Później termin ten rozwinięto, uznając szahid za tych, którzy wejdą do raju bez żadnych przeszkód. Ciało męczenników chowano bez obmywania go, w krwi i ranach. Przed walką używał on wonności, aby po śmierci stanąć godnie przed aniołami. Uczeni uznali w późniejszych czasach za męczennika osoby, które poświęciły się poznawaniu wiary nawet z zagrożeniem życia.

Główne kierunki ekspansji w IX-XI wieku: Akweny morskie -> Sycylia, Sardynia, Korsyka, Kreta, wybrzeże płw. Apenińskiego, wybrzeże Afryki Płn, nękanie Italii, Pd Francja, Wyprawy te może nie miały dużego znaczenia militarnego, czy politycznego, ale ważne jest że zostawiły ślad w chrześcijańskiej tradycji (846 grabież Rzymu! )

8. Ugrupowania w Turcji wg. Partnera, które dążą do zwiększenia czynnika religijnego

Islamistyczna partia dobrobytu (REFAH)

Partii Ojczyźnianej,

9. Przywódcy muzułmańscy ideologiczni w walce z Rosja, Wielką Brytanią, Francją w XIX w

w 1914 Turcja przeciw Fr, Uk, Rosji,

FRANCJA - emir Abd al.-Kadir ogłosił w Algierii dżihad,

UK - Somalia “szalony mułła” Muhammad Abdilli Hasan, Palestyna 1935 szejk izz al-din al-kassam

ROSJA - władcy osmańscy w 1827, Persja 1826, Czeczenia SZAMIL 1837 wojna ghazi,

10. Idea fundamentalizmu i dżihadu w XX i XXI na podstawie P. Partnera

11. Jak Parter postrzega kwestię procesu urbanizacji i poziomu wykształcenia dla rozwoju zaplecza organizacji fundamentalistów w świecie Islamu?

-URBANIZACJA (element wspólny charakterystyczny dla świata muzułmańskiego) - Za życia ostatnich pokoleń więcej niż połowa populacji w krajach muzułmańskich przeniosła się do miast. Fakt ten wpływa przede wszystkim na poziom wykształcenia i zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych, na zakres i poziom pomocy społecznej. Powoduje to, że nowi mieszkańcy miast tracą łączność ze swoimi rodzinnymi stronami, ze swoimi współplemieńcami. Mimo tego jednak twierdzenie ze większości członków islamskich grup fundamentalistycznych stanowią pozbawieni swej ziemi chłopi, którzy stracili łączność ze sowimi korzeniami i są mocno zdezorientowani i zagubieni w nowej miejskiej sytuacji zupełnie nie daje się bronić. Jest to prawdą jedynie w niektórych regionach świata, w Strefie Gazy, w slumsach Kairu, w południowej części Bejrutu czy palestyńskich obozach dla uchodźców, gdzie warunki życia są szczególnie ciężkie. Ale nawet w tych miejscach podobny wniosek nie jest do końca prawdziwy, organizacje charytatywne i pomoc społeczna starają się bowiem trzymać sowich podopiecznych z dala od ekstremistów. Nie każdy dostać się do kręgów decyzyjnych organizacji fundamentalistycznych. wymagana jest co najmniej podstawowa znajomość tekstów islamu. Niektóry z nauczycieli i wykładowców w krajach muzułmańskich wyrażają się nie przychylnie o poziomie wykształcenia członków współczesnych org, chociaż wielu z nich to świetnie przygotowani duchowni. Należy spojrzeć nieco głębiej. W większości przypadków podstawową bazę do rekrutacji nowych członków stanowią uczniowie i studenci szkół koranicznych, politechnik i uniwersytetów. Większość aktywistów tego rodzaju ruchów otrzymuje staranne i nowoczesne wykształcenie. Bezrobotni absolwenci szkół wyższych. Teoretycy ruchów islamistycznych starszego pokolenia z jednej strony otrzymali ogólną wiedzę dotyczącą zjawisk zachodniej kultury oraz teologiczną w swoim kraju i języku. Ich wiedza jednak okazuje się zbyt teoretyczna co doprowadza do sytuacji, w której problemy wymagające dokonywania porównań i ocen, jak problem praw człowieka są tematem o jakim trudno dyskutować z tymi ludźmi, skądinąd ani ograniczonymi ani obojętnymi na sprawy moralności i wolności. Tak jak wszyscy duchowi przywódcy na świecie, również działacze org islamistycznych muszą stawiać czoło problemowi konsumpcji i materializmu. Zwłaszcza że idee tego rodzaju są propagowane przez elektroniczne media i oddziałująca wszystkich nie wyłączając biednych i poniżanych. Islamiści próbują przeciwstawić się zalewowi konsumpcji propagując purytanizm i przynależność do religijnej społeczności. Co ma zastąpić lub odbudować więzi społeczne zerwane lub naruszone w wyniku zmian społecznych czy migracji ludności. Rozbudowana w organizacjach hierarchia pozwala natomiast na zaoferowanie nadziei i pokazuje drogę do różnego rodzaju funkcji w takim ruchu a nawet wskazuje na możliwość znalezienia pracy w społeczeństwie, które przecież w dużej mierze jest oparte na zależnościach typu suweren - klient. Część org islamistycznych oferuje pomoc materialną ludziom znajdującym się w trudnym położeniu (powstają szpitale, biblioteki, żłobki domy kultury, obiekty sportowe, które już nadobne wpisały się w życie społ. muzułmańskich tam gdzie działają org islam.). Czasem org islamistyczny były jedynymi które niosły pomoc poszkodowanym (Gaza, Algieria, Egipt) nie powinno więc dziwić że na ich działalność nieprzychylnie reaguje skorumpowana i nieporadna adm rządowa. Poprzez działalność polityczną np. w Turcji ogr takie starają się usprawnić działanie agencji rządowych. Społeczeństwa muzułmańskie są społeczeństwami bardzo młodym co przynosi naturalne efekty ujemne zwłaszcza w odniesieniu do poziomu bezrobocia wśród młodzieży który jest wyjątkowo wysoki. Taka sytuacja zawsze stwarza potencjalne niebezpieczeństwo wybuchów społ. i powoduje że islamizm jest oferowany nie tylko jako produkt dla elit ale dla najszerszych kręgów ludności. Rozwrzeszczenia się jednak inaczej niż naseryzm i sięga głębiej albowiem w działalności org i propagandowej ważną rolę odgrywają meczety i szkoly koraniczne. W pewnym zakresie wszystko to przypomina sposób rozprzestrzeniania się arabskich idei nacjonalistycznych w latach 50 i 60 w poł muzułmańskich rozczarowanych efektami polityki industrializacji.

- Jak wskazują liczne badania, migracja z miast w rejony wiejskie często prowadzi do wzrostu religijności, jakby spokojniejszy rytm wiejskiego życia sprzyjał intensywniejszym i bardziej świadomym praktykom religijnym. W ostatnich czasach niższe miejskie klasy społeczne stały się szczególnie podatne na przesłania populistycznych kaznodziejów. Jednocześnie ruchy islamskie zyskały sobie szacunek i wdzięczność muzułmańskich społeczności, zakładając instytucje opiekuńcze, które wypełniły lukę spowodowaną zaniedbaniami rządu. Restrykcje finansowe, nałożone przez Międzynarodowy Fundusz Monetarny, doprowadziły do zaostrzenia się kryzysu mieszkaniowego i ograniczenia wydatków na cele społeczne. Państwo musiało wycofać się z niektórych dziedzin działalności, a jego rolę przejęły organizacje pomocy społecznej oraz zakładane przez islamistów stowarzyszenia charytatywne wspomagane finansowo głównie przez Arabię Saudyjską i kraje Zatoki. Islamski sektor finansowy, chociaż osłabiony masowymi stratami ponoszonymi przez inwestorów w Egipcie, stwarza jednak możliwości zatrudnienia oraz rozwija sieć opieki spłecznej, która zastępuje dawne instytucje komunalne i struktury patronackie. Szybka urbanizacja i rosnąca ilość slumsów sprawiły, że stary system przestał funkcjonować, ponieważ szajchowie i notable, lokalni i partyjni bossowie, stracili swą uprzednią klientelę. Wcześniejsi działacze nacjonalistyczni, retorycy, tacy jak naseryści i sympatycy partii Ba's, zostali zdyskredytowani. "Grupy islamistów - pisze Sami Zubajda - wkroczyły w próżnię organizacji i siły, aby narzucić swój autorytet i władzę. Stworzona przez nich organizacja nie jest organizacją powszechnego uczestnictwa. Odpowiedzialność ponoszą aktywiści i bojownicy, zaś zwykli ludzie, którym służą za skromną opłatę, mają podporządkować się etycznej reformie, nawrócić się na ortodoksyjny konformizm i udzielać politycznego wsparcia".

6

---