OPIS: złamanie w obrębie głowy lub szyjki kości udowej, zazwyczaj w następstwie upadku, określane w terminologii angielskiej łącznie ze złamaniami szyjki jako tzw. złamania biodra.
złamanie szyjki - anatomicznej lub chirurgicznej,
złamanie przezkrętarzowe,
złamanie podkrętarzowe - zwykle związane z cięższym urazem, u mężczyzn spotykane częściej niż pozostałe typy złamania.
Częstość występowania:
200 000 przypadków rocznie spośród osób po 65 roku życia,
wśród kobiet powyżej 75 roku życia złamania takie występują u 1% rocznie.
Wiek: 80% występuje u osób w wieku powyżej 60 lat.
Płeć: częściej u kobiet.
OBJAWY:
ból w okolicy stawu biodrowego: silny ból zwykle wskazuje na złamanie z przemieszczeniem, a ból o umiarkowanym nasileniu na złamanie bez przemieszczenia, ból w stawie kolanowym: udzielony ze stawu biodrowego, może być obecny nawet bez dolegliwości bólowych samego stawu biodrowego,
ustawienie uda w rotacji zewnętrznej,
skrócenie kończyny dolnej.
PRZYCZYNY:
upadek,
wypadek komunikacyjny,
złamanie samoistne zmienionej patologicznie kości.
CZYNNIKI RYZYKA:
osteoporoza, najczęściej w okresie pomenopauzalnym,
przerzuty nowotworowe,
choroby układu nerwowego,
wtórna nadczynność przytarczyc w przebiegu zaawansowanej niewydolności nerek.
TRYB LECZENIA:
leczenie w trybie względnie pilnym,
w czasie transportu do szpitala wskazane jest stosowanie łagodnego wyciągu złamanej kończyny, co zmniejsza dolegliwości: prowizoryczny wyciąg można potem utrzymać w łóżku, pod warunkiem zapewnienia kontroli ukrwienia i stanu skóry.
LECZENIE OGÓLNE:
ogólna ocena internistyczna, tak aby przed operacją można było doprowadzić pacjenta do względnie najlepszego stanu ogólnego,
prawie zawsze wskazana jest interwencja operacyjna; długie okresy unieruchomienia w łóżku źle znoszą zwłaszcza pacjenci w podeszłym wieku,
należy dbać o ochronę miejsc narażonych na ucisk i powstawanie odleżyn, szczególnie okolicy krzyżowej, pięt i kostek.
POSTĘPOWANIE CHIRURGICZNE:
w złamaniach szyjki kości udowej stosuje się endoprotezy stawu biodrowego lub zespolenie za pomocą gwoździowania,
w złamaniach przezkrętarzowych mają zastosowanie gwoździe, śruby i płytki kątowe,
w złamaniach podkrętarzowych stosuje się gwóźdź z długą płytką kątową, specjalną śrubę biodrową zakładaną śródszpikowo.
AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA:
pacjenci powinni wstawać z łóżka jak najszybciej, zwykle już następnego dnia po operacji (ze względów higienicznych oraz w celu zapobiegania zakrzepicy żył głębokich i odleżynom),
chodzenie rozpoczyna się możliwie jak najwcześniej, początkowo z pomocą chodzika,
niezbędna jest opieka wykwalifikowanego fizykoterapeuty.
DIETA: bez ograniczeń.
INFORMACJA DLA CHOREGO: skierowanie do fizykoterapeuty w celu uzyskania instrukcji na temat chodzenia. Zazwyczaj zakazuje się noszenia ciężarów co najmniej przez kilka tygodni.
ZAPOBIEGANIE:
profilaktyczne leczenie osteoporozy,
osoby starsze z zaburzeniami chodu powinny chodzić o lasce lub z pomocą chodzika,
ważne jest zapewnienie ludziom w podeszłym wieku odpowiednio profilowanych krzeseł do siedzenia; powinny one uniemożliwiać zgięcie w stawie biodrowym większe niż 90 stopni, gdyż mocniejsze uniesienie uda wymusza jego rotację zewnętrzną, wiążącą się z siłami skrętnymi, mogącymi doprowadzić do złamania,
zamontowanie wygodnych poręczy w łazience i przy schodach.
PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE:
w wieku podeszłym złamanie kości udowej stanowi poważny problem; śmiertelność w ciągu 3 miesięcy od urazu wynosi 15-20% w złamaniach krętarzowych i 10% w złamaniach szyjki,
powrót do stanu zdrowia sprzed złamania obserwuje się u 65% chorych.