ak trzustki stanowi około 3% wszystkich nowotworów złośliwych u człowieka i jest po raku okrężnicy i raku żołądka trzecim co do częstości guzem przewodu pokarmowego. Częstość zachorowania na raka trzustki wzrasta wraz z wiekiem i większość z nich (około 80%) obserwuje się pomiędzy 60 i 80 rokiem życia. Nowotwór częśćiej stwierdza się u mężczyzn niż u kobiet przy czym u mężczyzn guz częściej jest zlokalizowany w głowie trzustki natomiast u kobiet w trzonie i ogonie.
Etiologia rak trzustki nie jest znana, natomiast znanych jest wiele czynników wpływających na powstanie tego schorzenia.
Sądzi się że niektóre choroby mogą być związane z ryzykiem zachorowania na raka trzustki jakkolwiek brak dowodów na taką zależność. Czynnikami ryzyka zwiększającymi prawdopodobieństwo rozwoju raka trzstki jest:
przewlekłe zapalenie trzustki
niedokwaśność soku żołądkowego w wyniku przebytego leczenie chirurgicznego choroby wrzodowej.
paleniem tytoniu - ryzyko zachorowania wzrasta wraz z ilością wypalanych papierosów natomiast maleje po zaprzestaniu palenia tytoniu
nadmierne spożywanie mięsa, węglowodanów i tłuszczów pochodzenia zwierzęcego zawierających nasycone kwasy tłuszczowe
narażenie na kontakt z pestycydami, chlorkami metylenu, etylu dwuchlorkiem etylu, chlorhydryny, etylenu i propylenu, beta naftylaminą, benzydyną a także DDT.
Spożywanie alkoholu nie zwiększa ryzyka zachorowania na raka trzustki a nawet są doniesienia o ochronnym wpływie wina.
Elementami diety chroniącej przed rakiem trzustki uznaje się pokarmy zawierające dużo błonnika, witaminę C i inne antyoksydanty a także wielonienasycone kwasy tłuszczowe (ryby, naturalne oleje roślinne ).
Rak trzustki uważa się za chorobę uwarunkowaną genetycznie, spowodowaną mutacją genów supresorowych, onkogów oraz genów mutatorowych.
Utrata włąsciwośći genów supresorowych (P16 w chromosomie 9p, p53 w chromosomie 17p, DPC4 w chromosomie 18q, BRCA2 ), których głównym zadaniem jest ograniczanie proliferacji komórkowej powoduje niestabilność genetyczną i zwiększony, niekontrolowany rozrost komórkowy.
Utrata włąsciwośći onkogenów (K-ras), których głównym zadaniem jest pobudzania genów mutatorowych do naprawy pomyłek jakie mogą wystąpić w czasie replikacji DNA powoduje zmniejszenie szybkości naprawy mutacji w genach.
Utrata włąsciwośći genów mutatorowych, których głównym zadaniem jest naprawa mutacji w genach powoduje wypadnięcie zdolności do naprawiania uszkodzonych fragmentów DNA.
Klasyfikacja histologiczna
Najczęstrzą postacią raka trzustki jest gruczolakorak umiejscowiony najczęściej w głowie trzustki stanowiący około 70% przypadków. U 90% chorych rak ten rozwija się z nabłonka małych przewodów trzustkowych (gruczolakorak przewodowy) a u 10% z nabłonka pęcherzyków trzustkowych (gruczolakorak pęcherzykowy).
Znacznie rzadziej występują rak onkocytarny, jasnokomórkowy, sygnetowatokomórkowy, śluzotwórczy, płaskonabłonkowy oraz mięsaki, chłoniaki i pancreatoblastoma (najczęstszy nowotwów trzustki u dzieci).
Tx - nie można ocenić guza pierwotnego
T0 - nie stwierdza się obecności guza pierwotnego
T1 - guz ograniczony do trzustki do 2 cm średnicy
T2 - guz ograniczony do trzustki powyżej 2 cm średnicy
T3 - guz przez ciągłość nacieka: dwunastnicę, przewód żółciowy wspólny, tkanki okołotrzustkowe
T4 - guz nacieka przez ciągłość: żołądek, śledzionę, jelito grube, sąsiadujące pnie naczyniowe
Cecha N (okoliczne węzły chłonne)
Nx - nie można ocenić okolicznych węzłów chłonnych
N0 - nie stwierdza się przerzutów nowotworowych w okolicznych węzłach chłonnych
N1 - stwierdza się przerzuty w okolicznych węzłach chłonnych
- N1a - przerzut w pojedynczym regionalnym węźle chłonnym
- N1b - przerzuty w licznych regionalnych węzłach chłonnych
Cecha M (przerzuty odległe)
Mx - nie można ocenić przerzutów odległych
M0 - brak przerzutów odległych
M1 - obecne przerzuty odległe
Rak trzustki najczęściej umiejscawia się w głowie trzustki i klinicznie jest trudny do odróżnienia od raka przewodu żółciowego wspolnego i raka brodawki większej dwunastnicy tzw. Brodawki Vatera (miejsce ujścia przewodu żółciowego wspolnego powstałego z przewodu wątrobowego wspólnego i przewodu pęcherzyka żółciowego do dwunastnicy). W wszystkich tych nowotworach wiodącym objawem jest bezbolesna żółtaczka. Powstaje ona w wyniku mechanicznego zamknięcia drogi odpływu żółci i charakteryzuje się wysokimi wartościami stężenia bilirubiny (18-25 mg%) podczas gdy w kamicy pęcherzyka żółciowego stężenie bilirubiny zazwyczaj nie przekracza 10 mg%.
Dla raka trzustki bardzo charakterystyczne są objawy zwany zepołem Courvoisiera na który składa się:
wyczuwalny, niebolesny pęcherzyk żółciowy
Obok żółtaczki następstwem zamknięcia drogi odpływu żółci są:
Powyższym objawom towarzyszą:
zakrzepica (wędrujące zakrzepowe zapalenie żył)
Zdarza się jednak, że żótaczka nie występuje co zdarza się główie w nowotworach umiejscowionych w trzonie lub ogonie trzustki. W tych sytuacjach głównym objawem bywają bóle nadbrzusza promieniujące często do pleców.
Trusztka jest narządem niedostępnym badaniem przez dotyk i dlatego rak tego narządu jest rozpoznawany zazwyczaj bardzo późno, kiedy nowotwór nacieka sąsiednie narządy i powoduje wystąpienie żółtaczki.
Rozponanie raka trzustki należy potwierdzić wykonując:
ultrasonografia jamy brzusznej
endoskopowa pancreatocholangiografia wsteczna -EPCW
Połączenie tych trzech metod diagnostycznych pozwala na rozpoznaie około 90% przypadków raka trzustki. Należy pamiętać, żę około 10% przypadków udaje się wykryć dopiero podczas operacji.
W rozpoznaniu raka trzustki mogą być ponadto użyteczne następujące badania:
rtg żołądka i dwunastnicy
przezskórna aspiracyjna cytologiczna biopsja cienkoigłowa (BAC) z pobraniem materiału do badania histologicznego
laparoskopia z biopsją i ultrasonografia laparoskopowa
rezonans magnetyczny - MRI
endoskopowa ultrasonografia - EUS
ultrasonografia przez żyłę wrotną - IPEUS
ulrasonografia przez przewód trzustkowy - IDUS
Leczenie raka trzustki polega na wykonaniu radykalnego zabiegu operacyjnego. Resekcja guza we wczesnym stadium zaawansowania stwierdzanym u 10-20% chorych nadal stanowi jedyną szansę wyleczenia. Najczęściej operacja polega na
wycięciu głowy trzustki z dwunastnicą (pancreatoduodenectomia)
częściowym obwodowym wycięciu trzustki (lewostronna pankreatektomia, pancreatectomia subtotalis)
całkowitym wycięciu trzustki z dwunastnicą (pancreatectomia totalis)
Rak trzustki najczęściej rozpoznawany jest zbyt późno co umożliwia wykonanie jedynie zabiegów paliatywnych. Polegają one na endoskopowym utrzymywaniu otwarcia przewodu żółciowego wspólnego albo na wykonaniu zespolenia żółciowo-pokarmowego.
Można również stosować radioterapię albo chemioterapię.
5-letnie przeżycie po resekcjach leczniczych - 15% - 25%
Średnio 11 miesięcy po resekcjach paliatywnych
Średnio 6 miesięcy po zabiegach paliatywnych (zespolenia omijające).
|