KLESZCZE

przystosowania kleszczy do żerowania

- organ Hallera

-oczy u dermacentor reticlatis i ixodide

-narząd gębowy- ryjek obejmujący chelicery z pochewkami i hypostom z zębami

-na chelicerach mięsnie pozwalające szybko wprowadzić aparat gębowy w skóre

- gruczoły ślinowe wytwarzające cementowy futerał(oprócz prawie wszystkich Argasidae)zapewnia to mocna przytwierdzenie hypostomu do tkanki żywiciela, ograniczenie litycznego działania śliny zapobiega rozwojowi reakcji zapalnych. Nie ma właściwości antygenowych- kleszcz może dłużej przebywać w skórze.

- substancje antyagregacyjne i antyzapalne -umożliwiają długie pobieranie krwi przez kilka dni

-substancje wydzielane przez kleszcze:

*Hialuronidaza-ułatwia wnikanie do org. Człowieka innych aktywnych związków zawartych w ślinie

* esterazy- zwiększają przepuszczalność naczyń krwionośnych

*sub. Blokująca histaminę- opóźnia rozwój reakcji zapalnych w skórze żywiciela

*kinazy dezaktywujące bradykinine w miejscu ugryzienia która jest odpowiedzialna za obrzęki i reakcje uczuleniowe.

*prostaglandyny powodują rozszerzenie i wzrost przepuszczalności naczyń

Różnice morfologiczne i biologiczne
Morfologiczne
	ARGASIDAE	IXODIDAE
1.Gnatosoma 2. Tarczka grzbiet. 3. Głaszczki 4. Człon Wierzch. 5. Pola porowate 6. Otw. Płciowy 7. Dymorfizm 8. Stad. Nimfalne 9. Oczy 10.Początek włókien poprzecznie prążkowanych w sercu 11. gruczoły	Str. Brzuszna - Wyodrębnione Wid. Od str. Grzbiet. - Na wys. I-II pary bioder Słaby 2-3 - Z dysków grzbietowej strony indiosomy Ślinowe i biodrowe	Str. Grzbiet. + 2 i 3 zespolone Wid. Od str. Brzusz. + Na wys. II-IV pary bioder Wyraźny 1 + z bruzd na indiosomie i kutikuli grzbietowej ślinowe
Biologiczne
12. Liczba jaj 13. Długość i okres żeru 14. Długość życia 15. Grupa ekol. 16. Proces kopulacji	Ok. 120 Krótko (0,5-2h) w nocy (aktywność nocna) Wiele lat (nawet 20) Kleszcze gniazdowe Przed lub po żerowaniu poza żywicielem w środ zew.	Ok. 1000-5000 Długo (do 2 tygodni) w ciągu całego dnia(najbardziej rano i popołudniu) Kilka mies. (do 3 lat) Kleszcze pozagniazdowce Zachodzi na lub poza ciałem żywiciela

Skutki działania kleszczy:

- Bezpośrednie: punktowe ranki, zaczerwienienia, odczyn alergiczny, obrzęki, powiększenie i zapalenie węzłów chłonnych, a także rumień obrączkowaty strupy z owrzodzeniami zmiany krostkowe i guzy skóry

i najważniejsze- Porażenie kleszczowe-zmiany patologiczne i patofizjologiczny u żywiciela spowodowane przez substancje toksyczne wprowadzane w czasie ssania krwi. W Polsce wywoływać je mogą: ixodes ricinus argas reflexus klesz jeżowy- I. hexagonus, kleszcz lisi- I. crenulatus, kleszcz punktowy Hae. Punctana. Objawy: zalezne od gatunku stadium rozwojowego miejsca przyczepienia masy ciała żywiciela i wrażliwości osobniczej. złe samopoczucie zmęczenie gwałtowne bóle głowy i chustające? wymioty. Porażenie konczyn dolnych potem górnej cz. Tułowia brak koordynacji ruchowej , ataksję

- Pośrednie: zarażenie patogenami

- odkleszczowe zapalenie mózgu- przez Flawowirus z rodziny Flaviviriade. Człowiek zaraza się podczas zerowania kleszczy wtarcia jego odchodów spożycie zainfekowanego mleka i przez transfuzje

- choroba skokowa owiec- wirusy z rodziny Flaviviriade

- tularemia- przez pałeczki Francisella tularensis

-Borelioza- przez Borelia brugdorferi

-erlichioza- przez bakterie z rodziau Ehrlicha

- Plamista gorączka Gór Skalistych- przez pałeczkę Rickettsia rickettsi

- Gorączka Q- przez Coxiella brunetii,

- babeszjoza- przez babeshia microti

Zapobieganie atakom obrzeżków:

• opryskiwanie preparatami chem. Szpar w murach , podłogach na strychach i w mieszkaniach

• zamknięcie szpar przy oknach i drzwiach

• jak są w domu to łóżka odsunąć od ścian i nogi wstawić w pojemniki z woda albo obkleić taśmą

• zapobieganie gnieżdżeniu się gołębie w najbliższym otoczeniu człowieka i hodowli gołebi na strychach.

• Utrzymanie czystości na strychach i u pozbycie się niepotrzebnych przedmiotów

• Utrzymywanie higieny w miejscach przebywania zwierząt.

Zapobieganie napadom kleszczy w przyrodzie

• ograniczenie przebywania w typowych siedliskach kleszczy tj. Wilgotnych lasach i w krzakach…

• właściwy ubiór podczas chodzenia po lesie

• staranne oglądanie ubrania i skóry po powrocie z lasu

• stosować środki odstraszające kleszcze tzw. Repelenty

• ładniej napisane w książce na str. 292

POJĘCIA:

Kleszcze jednożywicielowe- wszystkie stadia żerują na tym samym żywicielu. U tych kleszczy tylko larwy poszukują i atakują nowego żywiciela np. Boophilus

Kleszcze dwużywicielowe- do przebiegu cyklu potrzeba dwóch żywicieli. Na I- żywicielu ssie larwa potem nimfa. Na II-żywicielu ssie postać dorosła. U tych kleszczy głodne larwy i postacie dorosłe poszukują i atakują (nie znalazłem przykładu )

Kleszcze trójżywicielowe- do przebiegu cyklu trzeba 3 żywicieli. Wszystkie postacie ssą i wszystkie atakują np. Ixodes ricinus, dermcentor reticulatus, agras reflexus

Aktywnośc nocna- gdy żywiciele przebywają w gniazdach i kryjówkach. Głownie kleszcze Argasidae( argas reflexus i Polonicus )

Aktywność dzienna- u kleszczy zerujących na zwierzętach pastwiskowych np. ixodes ricinus dermacentor reticulatis, ixodes persulcatus (tajgowy)

Oran Gene- gruczoł wydzielający substancje zabezpieczająca składane jaja przed wysychaniem

Dermatophagoides pteronyssisus- Kurzolubek europejski

Jajo-> prelarwa-> larwa ->protonimfa->tritonimfa->postać dorosła

Znaczenie medyczne roztoczy kurzu domowego:

- czynnik alergenny

- astma oskrzelowa

- alergie oddechowe i skórne

- nieżyt nosa i dróg oddechowych

- biorą udział w wywoływaniu choroby Kawasaki

Roztocza „kurzu domowego”- Zapobieganie :

- ograniczenie do minimum w mieszkaniach dywanów zabawek pluszowych i mebli tapicerskich

- wymiana starych łóżek i materacy

- pościel powinny być pokryta materiałem nie przepuszczającym parę wodną co powoduje obniżenie wilgotności do poziomu niekorzystnego dla rozwoju roztoczy

- częsta wymiana pościeli i pranie jej w wysokiej temp.

- wietrzenie pościeli na słońcu. Promienie UV niszczą niektóre alergeny roztoczy

- częste odkurzanie mieszkań ograniczając gromadzenie się kurzu

- obniżenie wilgotności do 40- 50% w mieszkaniach i łóżkach przez wietrzenie mieszkania i używania centralnego ogrzewania i stosowania koców elektrycznych

- wyjazdy na urlopy i opuszczanie wilgotnych mieszkań do regionów o niskiej wilgotności np. w góry

Fascynujący opis rozmnażania się roztoczy

„przed kopulacją samiec tylnym końcem ciała przymocowuje się do samicy przy pomocy dużych przyssawek. Następnie na plecach samicy samiec porusza się do przodu i do tyłu zmuszając ją w ten sposób do odwrócenia się. Otwór płciowy bowiem znajduje się w osi ciała po stronie brzusznej miedzy 3 i 4 parą nóg. Samiec przekazuje spermę za pośrednictwem penisa… „ pytanie jak nic na egzamin: Kto dominuje w związku roztoczy kurzu domowego?

Swędzik jesienny- Neotrombicula automnialis

Jaja-> prelarwa-> larwa-> protonimfa-> deutonimfa-> tritonimfa-> postać dorosła

Postać atakująca LARWA

Trombikuloza- choroba wywoływana przez larwy Neotrombicula Autumnalis. Zaczerwienienie i bolesny rumień na nadgarstkach kostkach pod pachami w pachwinach na piersiach pod kolanami.

Zapobieganie:

- Unikanie typowych siedlisk swędzika jesiennego

- odpowiednio ochronny strój podczas prac w ogrodach i na polach

Nużeniec ludzki- demodex folliculorum

Jaja-> larwy-> protonimfy-> nimfy -> postać dorosła

Postać atakująca NIMFA

Wszy - anoplura- stałe posożyty zewnętrzne

Jajo-> 3 stadai nimfalne-> postać dorosła

Przystosowanie do pasożytowania :

• ciało spłaszczone grzbietobrzusznie

• para 3-5 członowych czułek i para oczu

• aparat kłująco- ssący

• wydzielane subst. Zapobeiegajace krzepnięciu krwi

• płytki boczne lpiej wykształcone i silniej schinityzowane niż brzuszne i grzbietowe. Taka budowa utrudnia zgniecenie owada

• stopa zakończona pazurem

zapobieganie:

- częste sprawdzanie włosów u dzieci przez czesanie gęstym grzebieniem. Utrzymanie czystości ciała i odzieży.

- utrzymywanie dobrego stanu sanitarnego w szpitalach hotelach robotniczych internatach

Gdy już mamy wszy

-stosowanie szamponów niszczących wszy lub środkami zawierającymi kwas octowy który uszkadza substancje cementowa.
- namoczyć głowe kieliszkiem 34%alkoholu i przykryć szczelnie foliowym workiem. Opary alkoholu zabijają gnidy i postacie dorosłe

- pościel należy poddać się działaniu mrówczanu etylu, lub prasowanie gorącym żelazkiem

Wszawica odzieżowa- wywoływana przez Pediculus humanus corporis. Zwana choroba włóczęgów albo wagabundy. Drobne ukłucia i grudki ułożone wzdłuż szwów ubrań

Wszawica głowowa- wywołana przez pediculus humanus capitis. Swędzące grudki zapalne. Czas trwania choroby można w przybliżeniu określić na podstawie położenia gnidy na włosie.

Wywołują choroby:

Dur plamisty- przez Rickettsia prowazekkii. Człowiek zaraza się nie przez ukłucie owada lecz przez wtarcie odchodów w miejsce zranionej skóry lub droga inhalacyjna przez wdychanie odchodów wraz z kurzem. Wywołuje ja tylko wesz odziezowa

Gorączka okopowa- albo goraczka goleniowo kostna, przez Rickettsia quintana przenoszone prze wedz odzieżową i głowową

Dur powrotny epidemiczny- przez krętki Borellia recurrents przenoszone prze obydwie wszy.

Melanodermia - wywoływana prze wesz łonowa Pthirus pubis. Zmiany skórne powstające w wyniku przemiany hemoglobiny w melaninę pod wpływem enzymów zawartych w ślinie wszy.

Pluskwy

Cykl: jajo-> 5 stadiów nimfalnych-> postać dorosła wszystkie ssą krew

Na obecnośc pluskiew w mieszkaniach wskazują brązowe plamki kału w okolicy miejsc ukrywania ise tych pasożytów. W silnie zapluskwionych miejscach występuje char. Zapach wydzieliny gruczołów zapachowych.

Zapobieganie rozpowszechnianiu się pluskiew

- zamykanie szpar w scianch oknach drzwiach

- utrzymanie porządku na strychach i piwnicach

- staranne oglądanie przynoszonych do domu mebli i książek

- staranne przeglądanie zakupionej karmy dla zwierząt hodowlanych

W przypadku występowania należy :

-Zamknąć wszystkie szczeliny

- przeprowadzić zabiegi dezynfekcyjne we wszystkich mieszkaniach znajdujących się w budynku a nawet na całych osiedlach

Przenoszą głównie zapalenie wątroby typu B ale mogą tez dżumę trąd gruźlicę dur plamisty tularemię

Zajadkowate- Reduvidae

Cykl jak wyżej. Przenoszą pierwotniaki Trypanosoma Cruz wywołujące chorobę Chakasa

Są kaprofagami- pobierają wodę z odchodów innych osobników w przypadku jej niedostatecznej ilości. Ma to duże znaczenie w rozprzestrzenianiu czynników chorobotwórczych

Anopheles	Culex
* jasno/ciemno brązowy * atakują o świcie i zmierzchu * jaja składane pojedynczo mają komory powietrzne * jaja składane w czystych dobrze natlenowanych zbiornikach * larwy nie maja syfonu oddechowego leżą horyzontalnie do powierzchni wody	* żółto- brązowy *atakują o zmierzch i w nocy * jaja składane w pakietach bez komór *jaja składane w mało wymagających miejscach np. sadzawkach kałużach * larwy mają syfon z 4 pęczkami włosków zawieszone pod kątem w stosunku do tafli wody

Komary - Culicidae

Meszki- Simuliidae

200-500 jaj -> 6-7 stadiów larwalnych ->poczwarka w kokonie-> imago

-mają toksyczną ślinę

Podczas żerowania wydzielają feromony wabiące inne osobniki co wywołuje plagi

Choroba muszkowa- zespół zmian chorobowych wywołanych przez meszki u człowieka objawia się zmianami skórnymi i reakcjami ogólno ustrojowymi. Ukłucia meszek wywołują swędzące czerwone plamki z których tworza się grudki i pęcherzyki wypełnione krwią.

Przenoszą: nicienie Onchocera volvulus

Krętki Treponema careteum- wywołujące chorobę pinto kończąca się ślepotą Indian

Mucha domowa- Musca domestica

150 jaj-> 3 stadia larwalne -> ostatnie stadium w bobówkę-> postać dorosła

Rola epidemiologiczna jest związana z:

- budowa aparatu gębowego i przylg wydzielających lepką substancję na których mogą utrzymywać się drobnoustroje

- tropizm w kierunku zapach gnicia powoduje gromadzenie się much na odchodach gdzie mogą znajdowac się patogeny

- wydzielanie w przewodzie pokarmowym soków nie uszkadzających postaci inwazyjnych pasożytów i mikroorganizmów chorobotwórczych

- częste zmiany miejsca pobytu

Przenoszą : dur brzuszny, para dury, cholerę, czerwonkę bakteryjna, gruźlicę i tężec

Giez Bydlęcy - Hypoderma bovis

Cykl u człowieka: jaja składane na skórze-> najczęściej I stadium larwalne-> poczwarka -> postać dorosła

Muszyca skórna

*muszyca skórna pierwotnie umiejscowiona- silny ból i swędzenie guza

*muszyca skórna przemieszczająca się okresowo- powstaja guzy i chodniki w wyniku wędrówki larw

*muszyca skórna pierwotna przemieszczająca się ciągle- bez guzów tylko chodniki

*muszyca nosa i zatok obocznych, oczu, uszu, przewodu pokarmowego, dróg moczowo- płciowych

Muszyca wtórna występuje w następstwie rozwoju larw w zmienionym patologicznie środowisku np. w ranach po pękniętych guzach i owrzodzeniach

Pchły- siphonoptera

Jaja->3 stadia larwalne-> poczwarka -> postać dorosła

Przystosowania:

-ciało spłaszczone bocznie

- silnie schitynizowane segmenty tułowia co zabezpiecza przed zgnieceniem

-aparat kłująco- ssący( larwy gryzący)

- oczy proste

- grzebienie i szczeciny pełniące rolę ochronna, ułatwiające przechodzenie miedzy włosami i utrzymywanie się na żywicielu

- narząd Jahnstona- na nóżce czułka, służy do odbierania drgań mechanicznych-ruchy powietrza i wibracje

Cecha	Pulex irriatans	Xenopsylla Cheops	Ctenocephalides canis	Leptopsylla segnis	Tunga penetrant
Występowanie	KOSMOPOLITYCZNIE				Indie zatoka meksykańska, tropikalna cz. Ameryki
Charakterystyka	Brak grzebieni na czlole	Brak grzebieni na czole różni się od P. irriatans : *jedno pigmentowane oko *silniej schinityzowany zbiornik nasienny *szeroka płytka mesopluralna	*Dobrze wykształcony grzebień na głowie i przedtułowiu *krótka głowa z dużymi pigmentowanymi oczami *na tylnym brzegu goleni 3 pary nóg 2 małe szczeciny	*grzebień policzkowy z 4 tępymi zębami *brak grzebienia przedtułowiowego *na czole para krótko tępo zakończonych kolców *oczy zredukowane	*czoło zakończone ostrym ząbkiem skierowanym do góry *skrócone segmenty tułowia *duże przetchlinki tylko na segmentach V-VII
patogeny	*Yersinia pestis *Rickettsia Typki *Francisella tularensis *dwoinka zapalenia płuc Żywiciel pośredni: Diphylidium canium, Hymenolepis nana, H. diminuta	*Yersinia pestis *Rickettsia Typhi *Francisella tularensis *Rickettsia rickettsi *Salmonella typhimurinum Żywiciel pośredni: Hymenolepis nana, H. diminuta	*Yersinia pestis *Rickettsia Typhi Żywiciel pośredni: Diphylidium canium, Hymenolepis nana, H. diminuta	*Yersinia pestis *coxiella burnetii *czynnik etiologiczny duru szczurzego *Salmonella typhimurinum	Powoduje bolesne owrzodzenia prowadzące czasem do amputacji
Żywiciele	Psy, koty, świnie, kuny, jeże	szczury	Psy, koty, lisy, kuny, jeże	Mysz domowa Szczur śniady Mysz polna	Świnie, psy, bydło

Stawonogi atakujące w nocy :

• Dermanysus galinae

• Cimex lecturalis

• Zajadkowate Reduvidae: Rhodinus prolixus, Triatoma infestasns

• Culex pipiens

• Argas reflexus

Argas Polonicus

Przeobrażenie hemimetaboliczne (niezupełne )	Przeobrażenie holometaboliczne ( zupełne )
- wszy : pediculus humanus, Pthirus pubis - cimex lecturalis - Reduvidae: Rhodinus prolixus, Triatoma infestans -kleszcze	- pchły: pulex irriatans, Ctenocephalides canis, xenopsylla cheopis, leptopsylla sagnis, tunga penetrans - hypoderma bovis, gasterophilus intestinalis - musca domestica - meszki simuliidae - Anopheles maculipenis, culex pipiens

---