Najstarsze cywilizacje rozwinęły się na Bliskim Wschodzie, na terenach obejmujących Mezopotamię i Egipt. Rozwinęły się one w dorzeczach dużych rzek, i rzekom tym zawdzięczały swoje istnienie. Mezopotamia położona była w dorzeczu Eufratu i Tygrysu. Wylewy tych rzek przynoszące żyzny muł przyczyniły się do tego, że powstające na tym obszarze państwa-miasta miały charakter rolniczy. Niekorzystnym elementem położenia Mezopotamii było to, że nie miała ona zabezpieczenia zarówno od strony pustyń Arabii i Syrii, gór Iranu i Armenii jak i od strony Azji Mniejszej. Ten fakt wpływał ujemnie na trwałość powstających tam organizmów państwowych. Pierwsze zorganizowane formy społeczeństwa istniały w dolnym biegu Eufratu już w VI tysiącleciu przed naszą erą. Głównym zajęciem ludności tam mieszkającej było rolnictwo. Kształtująca się władza państwowa dbała o system irygacyjny, osuszanie bagien, organizację siły zbrojnej. Zaczęły powstawać świątynie. Proces ten poważniejszych rozmiarów nabrał w III tysiącleciu przed naszą era. Wówczas pojawili się na tych terenach Sumerowie - lud, który w decydujący sposób zaważył na wykształceniu się państwowości i kultury Mezopotamii. Nazwa Sumerowie pochodzi od terminu Sumer, którym Semici określali południową Mezopotamię. Wysoka kultura stworzona przez Sumerów oddziaływała na cały starożytny wschód. Z okresu tego zachowało się dużo dokumentów, dzięki którym można dość dokładnie odtworzyć stosunki gospodarcze Sumerów. Podstawą ich gospodarki było rolnictwo i hodowla bydła. Wiąże się z tym konieczność rozwoju systemu irygacyjnego. Ciężar budowy i oczyszczania kanałów spoczywał na chłopach. Kanały ulegały ciągłemu zamulaniu gliną. Nie wiadomo jakie były zbiory, musiały być one znaczne skoro dawały utrzymanie licznej ludności miejskiej żyjącej z nadwyżek produkcji rolnej. Inżynieryjne umiejętności Sumerów ujawniły się w budownictwie. Rozwinęła się produkcja cegły. Początkowo do budowy używano cegieł świeżych, później zaczęto cegły suszyć na słońcu i wypalać. Sumerowie rozwinęli rzemiosło, wynaleźli koło garncarskie, koło do wozu. Ich wynalazkiem był prawdopodobnie brąz - stop miedzi i cyny. Sumerowie wynaleźli także kolorowe szkło oraz doskonalili sztukę złotniczą. Prowadzili również szeroki handel, sięgający do doliny Indusu. Sumerowie nie mieli scentralizowanego obejmującego cały obszar, państwa. Podzieleni byli na miasta - państwa. Rządzili w nich kapłani z tytułem en lub ensi. Najwyższą władzę miał kapłan-król. Również w rękach kapłanów znajdowała się władza administracyjna, wojskowa i sądownicza. Był to ustrój teokratyczny. Na czele wojska stał naczelnik. Silniejsze miasta-państwa podbijały mniejsze. Łupy przypadały naczelnikom i wojownikom. Stanowili oni arystokrację. Szczytem potęgi politycznej Sumerów był okres panowania I dynastii z Ur ok. 2500 r. p.n.e. Świetność jednak trwała krótko. Rozpoczęły się walki między państwami sumeryjskimi, osłabiły one pozycje Sumerów na rzecz Semitów, nazywanych również Akkadami od nazwy ich głównego ośrodka. W tym czasie rozpoczął się proces postępującej semityzacji Sumerów. Życie Sumerów pozostawało pod przemożnych wpływem religii. Sumerowie wierzyli w siły przyrody, czczone pod postacią demonów. Początkowo każde miasto czciło swoje bóstwo. Później wytworzył się cały panteon bóstw. Budowano ogromne świątynie, przy nich wznoszono ogromne wieże tzw. Zigguraty. Szczególną czcią otaczali Sumerowie bóstwa płodności. U Sumerów rozwinęła się sztuka pisarska. Życie codzienne i rozwijająca się gospodarka zmuszały do spisywania dokumentów. Powstały epopeje treści o mitologicznej - poemat o Gilgameszu z zachowaną relacją o potopie. Sumerom Mezopotamia zawdzięcza pismo klinowe. Mimo wielkich osiągnięć, wskutek walk toczonych między miastami, Sumerowie ulegali wpływom Semitów. Okres panowania Semitów nie pozostał bez wpływu. Na terenach peryferyjnych powstawały nowe ośrodki polityczne, rodziły się nowe siły. Zaczęły one przenikać na teren Sumeru, zwanego teraz Sumero-Akkadem i niszczyć go. Zaczęło formować się państwo asyryjskie koło miasta Assur, do dużego znaczenia doszło państwo semickie z siedzibą w Mali, Babilon i Elamici. Zwycięzcą walk toczonych między istniejącymi społecznościami o panowanie w Sumerze został Hammurabi, król Babilonu. Kilkadziesiąt lat panowania (1728-1686) poświęcił on na walkę z Elamitami, Asyrią i państwem Mari. Prawie cała Mezopotamia została włączona do jego monarchii, zaś stolica państwa Babilon stał się centrum kulturalnym i gospodarczym wschodu. Hammurabi scentralizował państwo, likwidując ponad tysiącletnie rozbicie kraju. Wyrazem zmiany sytuacji politycznej był fakt wysunięcia się na pierwszy plan nowej stolicy, Babilonu. Semicki bóg Babilonu Marduk wyparł bogów sumeryjskich. Elementem jednoczącym kraj miała być kodyfikacja istniejącego w różnych miastach Sumeru prawa zwyczajowego. Powstanie scentralizowanego państwa ożywiło gospodarkę babilońską. Obok wielkiej własności ziemskiej istniała własność królewska. Z własności królewskiej parcele przeznaczane były dla pracowników administracji królewskiej. Część tych ziem wydzierżawiono chłopom za daninę. Hammurabi stosował kolonizację wojskową tzn. w zamian za ziemię chłop był zobowiązany do służby wojskowej. Mimo wielkiej potęgi, państwo Hammurabiego wykazywało pewne oznaki słabości. Przyczyną słabości państwa była być może pogarszająca się sytuacja ekonomiczna chłopów. W drugiej połowie II tysiąclecia usamodzielniła się Asyria, oraz południowa Babilonia tzw. Kraj nadmorski. Władcy Babilonu musieli toczyć walki z plemionami z gór Iranu szukającymi łupów w bogatych miastach babilońskich. Decydujący cios państwu babilońskiemu zadała wielka wyprawa, którą podjął król państwa Hetytów w Azji Mniejszej. Państwo Babilon zostało zdobyte i złupione, w niedługim czasie przeszło pod panowanie plemienia Kasytów.